ZAPROSZENIE DO ZGŁASZANIA UWAG

DOTYCZĄCYCH INICJATYWY (bez oceny skutków)

Celem tego dokumentu jest poinformowanie opinii publicznej i zainteresowanych stron o pracach Komisji, aby umożliwić przekazanie informacji zwrotnych i skuteczny udział w konsultacjach.

Zwracamy się do tych grup o przedstawienie opinii na temat przyjętego przez Komisję podejścia do wskazanego problemu i możliwych rozwiązań oraz o przekazanie nam wszelkich istotnych informacji.

Tytuł inicjatywy

Europejska strategia odporności na deficyt wody

Wiodąca DG i odpowiedzialny dział

DG ENV – C1 (Zrównoważona gospodarka wodą słodką)

Prawdopodobny rodzaj inicjatywy

Komunikat Komisji

Orientacyjny termin

II kwartał 2025 r.

Informacje dodatkowe

Dziedzina polityki: Woda

Zakładka „Water” – Komisja Europejska (europa.eu)

Dokument przeznaczony wyłącznie do celów informacyjnych. Nie przesądza on o ostatecznej decyzji Komisji co do tego, czy inicjatywa ta zostanie zrealizowana, ani o jej ostatecznej treści. Wszystkie opisane tu elementy inicjatywy, w tym jej harmonogram, mogą ulec zmianie.

A. Kontekst polityczny, określenie problemu i analiza zgodności z zasadą pomocniczości

Kontekst polityczny

Inicjatywa ta stanowi odpowiedź na wyraźne żądanie państw członkowskich, instytucji UE i zainteresowanych stron – w tym władz lokalnych, sektora prywatnego, organizacji pozarządowych i obywateli – do podjęcia wzmożonych działań w celu rozwiązania problemów związanych z wodą w UE. Na szczeblu globalnym silny impuls do działania dała konferencja ONZ w sprawie wody w 2023 r., podczas której UE przedstawiła swoją wizję i zobowiązania dotyczące świata odpornego na deficyt wody do 2050 r.

Jak zapowiedziano w Wytycznych politycznych na następną kadencję Komisji Europejskiej na lata 2024–2029, europejska strategia odporności na deficyt wody będzie koncentrować się na zapewnieniu właściwego zarządzania źródłami, rozwiązania problemu niedoboru oraz wzmocnienia konkurencyjnej przewagi innowacyjnej naszego przemysłu wodnego i przyjęcia podejścia opartego na gospodarce o obiegu zamkniętym. Strategia ma przyczynić się do łagodzenia poważnego deficytu wody na całym świecie i zapobiegania mu.

Problem, któremu ma zaradzić inicjatywa

Pomimo kompleksowych ram prawnych UE dotyczących ochrony zasobów wodnych i zrównoważonego zarządzania nimi strukturalne niewłaściwe gospodarowanie zasobami wodnymi doprowadziło do ciągłej degradacji i zanieczyszczenia tych zasobów i ekosystemów związanych z wodą, w tym ekosystemów przybrzeżnych i morskich. W ciągu ostatnich 5 lat powodzie, przedłużające się susze i niedobór wody obejmowały coraz więcej obszarów UE i wciąż pogłębiają się w wyniku zmiany klimatu, zanieczyszczenia i utraty różnorodności biologicznej. Wydarzenia te szkodzą ludziom, środowisku i gospodarce oraz zwiększają napięcia między coraz większą liczbą użytkowników wody. W coraz większym stopniu woda staje się czynnikiem ograniczającym w różnych sektorach gospodarki. Zdarzenia pogodowe związane z wodą i niewłaściwa gospodarka wodna spowodowały już szkody w UE o wartości kilkuset miliardów euro (JRC, 2021 i EEA, 2024).

Podstawa działania UE (podstawa prawna i analiza zgodności z zasadą pomocniczości)

Podstawa prawna

Ze względu na swój szeroki zakres inicjatywa obejmie obszary wchodzące w zakres wyłącznych kompetencji UE oraz inne dziedziny wchodzące w zakres kompetencji dzielonych między UE a jej państwa członkowskie. Zasada pomocniczości będzie przestrzegana.

Praktyczna potrzeba działania na poziomie UE

Transgraniczny charakter problemów związanych z wodą, ich przekrojowy charakter oraz ich znaczenie dla realizacji polityki i prawodawstwa UE w różnych dziedzinach stanowią jasną podstawę europejskiej strategii odporności na deficyt wody.

Biorąc pod uwagę centralną rolę państw członkowskich i władz lokalnych w gospodarce wodnej, wszelkie działania określone w inicjatywie będą należycie uwzględniać zasadę pomocniczości oraz różnice w dostępności wody i zapotrzebowaniu na nią występujące między regionami i państwami członkowskimi UE.

B. Co ma osiągnąć inicjatywa i w jaki sposób?

Ogólnym celem europejskiej strategii odporności na deficyt wody jest wyznaczenie wyraźnej drogi do osiągnięcia bezpieczeństwa wodnego i odporności na deficyt wody, przy jednoczesnym lepszym uwzględnianiu kwestii związanych z wodą w różnych politykach i źródłach finansowania. Jej celem jest również zwiększenie inwestycji, zmobilizowanie badań naukowych i innowacji oraz wyeliminowanie niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej, z uwzględnieniem skutków społecznych i różnic terytorialnych, tak aby zapewnić sprawiedliwą transformację.

Inicjatywa skoncentruje się na trzech celach szczegółowych:

·przywracanie i ochrona zakłóconego cyklu hydrologicznego;

·zapewnienie wszystkim czystej i przystępnej cenowo wody i systemu wodno-kanalizacyjnego oraz

·promowanie konkurencyjnego unijnego przemysłu wodnego i racjonalizacji gospodarki wodnej oraz gospodarki o obiegu zamkniętym.

Inicjatywa będzie dotyczyć pięciu obszarów działania: (i) zarządzanie i wdrażanie; (ii) infrastruktura; (iii) finansowanie i inwestycje; (iv) bezpieczeństwo oraz (v) przemysł, innowacje i edukacja. Będzie ona miała silny wymiar międzynarodowy, przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju na świecie i wspierając współpracę transgraniczną na rzecz pokoju, stabilności i bezpieczeństwa.

Komisja położy również nacisk na zasadę „efektywność wodna przede wszystkim” w celu lepszego zarządzania zapotrzebowaniem na wodę oraz zwiększenia ponownego wykorzystania wody i obiegu zamkniętego we wszystkich sektorach gospodarki w UE. Nacisk zostanie położony na zdefiniowanie tej zasady oraz określenie celów i kierunków jej wdrożenia, w tym pokonania barier inwestycyjnych i wspierania innowacji.

Inicjatywa będzie opierać się na wzmocnionych przepisach UE dotyczących wody i wspomagać ich pełne wdrożenie. Przyczyni się ona również do realizacji kilku innych priorytetów Komisji, w tym zapowiedzianej wizji rolnictwa i żywności, paktu dla czystego przemysłu, pakietu dotyczącego przemysłu chemicznego, aktu w sprawie gospodarki o obiegu zamkniętym i europejskiego paktu na rzecz oceanów. Uzupełni ona europejską strategię w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu i strategię na rzecz unii gotowości i przyczyni się do postępów w realizacji unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 oraz powiązania wody, energii, żywności i ekosystemów, wspierając jednocześnie wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych.

Prawdopodobne skutki

Prawdopodobnym skutkiem inicjatywy będzie zapewnienie dostępności czystej wody, lepsza ochrona UE przed zagrożeniami związanymi z wodą poprzez zwiększenie spójności i komplementarności wszystkich unijnych polityk i działań związanych z wodą, a także wzmocnienie zaangażowania, współpracy i budowania zaufania między sektorami wykorzystującymi wodę a innymi zainteresowanymi stronami.

Monitorowanie w przyszłości

Monitorowanie wdrażania będzie zapewnione przede wszystkim za pomocą istniejących mechanizmów, bez dodatkowych obciążeń sprawozdawczych dla państw członkowskich ani przedsiębiorstw. Będzie ono obejmować regularną wymianę informacji na forum Grupy Roboczej Rady ds. Środowiska, posiedzenia dyrektorów ds. wody i gospodarki morskiej oraz spotkania w kontekście wspólnej strategii wdrażania ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej.

C. Lepsze stanowienie prawa

Ocena skutków

Inicjatywa przyjmie formę komunikatu Komisji, któremu nie będzie towarzyszyć ocena skutków, ponieważ na tym etapie nie powstanie nowa polityka. W razie potrzeby przeprowadzone zostaną oceny skutków w odniesieniu do wszelkich powiązanych kolejnych wniosków ustawodawczych.

Strategia konsultacji

Obywatele proszeni są o udzielenie odpowiedzi na niniejsze zaproszenie do zgłaszania uwag. Ponadto w marcu 2025 r. odbędzie się spotkanie konsultacyjne z zainteresowanymi stronami.

W związku z tym, że w ostatnich latach kwestia ta zajmowała ważne miejsce w programie politycznym, w ramach inicjatywy wykorzystane zostaną już dostępne szeroko zakrojone informacje, w tym:

-wyniki debat i wysłuchań przeprowadzonych przez Radę, Parlament Europejski (PE), Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) i Europejski Komitet Regionów (KR),

-konsultacje z grupami ekspertów wspierającymi wdrażanie przepisów UE dotyczących wody i innych odpowiednich przepisów,

-wyniki sprawozdania Europejskiej Agencji Środowiska na temat stanu wody w 2024 r., sprawozdania prognostycznego dotyczącego unijnego systemu prognozowania środowiskowego oraz ćwiczenia Wspólnego Centrum Badawczego ds. Polityki w zakresie odporności na deficyt wody,

-wyniki Zielonego Tygodnia 2024, poświęcone odporności na deficyt wody,

-uwagi zainteresowanych stron przedłożone po wcześniejszym ogłoszeniu inicjatywy na rzecz odporności na deficyt wody w 2023 r.,

-przyszłe sprawozdanie z inicjatywy własnej PE w sprawie odporności na deficyt wody,

-Europejska inicjatywa obywatelska na rzecz Europy mądrze korzystającej z wody i odpornej na deficyt wody, zarejestrowana w 2024 r.

Do zainteresowanych stron, których może dotyczyć ta inicjatywa, należą:

-państwa członkowskie, w tym odpowiednie grupy ekspertów Komisji

-odpowiednie agencje unijne

-PE, EKES i KR

-władze obszarów dorzeczy, społeczności nadbrzeżne i władze portowe

-organy regulacyjne ds. wody i przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

-członkowie społeczeństwa:

-młodzież i osoby pracujące z młodzieżą

-przedstawiciele przemysłu i przedsiębiorstw związanych z gospodarką wodną

-partnerzy społeczni

-eksperci, ośrodki analityczne i organizacje pozarządowe

-środowiska akademickie, naukowcy i zainteresowane strony zaangażowane w politykę innowacji

-regionalne i transgraniczne konwencje i komisje wodne

-międzynarodowe zainteresowane strony i partnerzy spoza UE.