1

W skardze opartej na art. 263 TFUE skarżący, PH, PI, PJ i Socrates Capital Ltd, wnoszą o stwierdzenie nieważności decyzji Europejskiego Banku Centralnego (EBC) z dnia 22 marca 2022 r., w której sprzeciwił się on temu, aby PH, PI i PJ nabyli znaczny pakiet akcji w HKB Bank GmbH (zwanym dalej „bankiem docelowym”) oraz by przekroczyli oni 50 % kapitału i praw głosu w tym banku.

2

W chwili wydania zaskarżonej decyzji bank docelowy był mniej istotną instytucją kredytową w rozumieniu art. 6 ust. 4 rozporządzenia Rady nr 1024/2013 z dnia 15 października 2013 r. powierzającego Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi (Dz.U. 2013, L 287, s. 63), mającą siedzibę w Niemczech i podlegającą bezpośredniemu nadzorowi ostrożnościowemu Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht (BaFin, federalnego urzędu nadzoru finansowego, Niemcy).

3

W dniu wydania zaskarżonej decyzji Socrates Capital posiadał 81,6 % kapitału i 95,14 % praw głosu w banku docelowym. Spółka ta sama należała w 100 % pośrednio (za pośrednictwem dwóch spółek holdingowych) i ostatecznie do spółki A.

[…]

7

W dniach 9 kwietnia 2020 r. i 9 lipca 2020 r. odpowiednio PH z jednej strony oraz PI i PJ z drugiej strony powiadomili BaFin o zamiarze nabycia – PH i PI w charakterze nabywców pośrednich oraz PJ w charakterze nabywcy bezpośredniego – znacznego pakietu akcji i przekroczenia 50 % kapitału i praw głosu w banku docelowym (zwanego dalej „planowanym nabyciem”), dzięki nabyciu wszystkich udziałów posiadanych przez Socrates Capital w banku docelowym.

[…]

10

W sierpniu 2020 r. Socrates Capital z jednej strony oraz PI i PJ z drugiej strony zawarły umowę kupna i sprzedaży w celu planowanego nabycia (zwaną dalej „umową kupna i sprzedaży”). Na podstawie tej umowy, podlegającej warunkom wstępnym i klauzulom rozwiązującym, Socrates Capital zgodził się sprzedać PJ za kwotę [2–20] mln EUR znaczny pakiet akcji, który nabył w banku docelowym w czerwcu 2017 r.

[…]

20

W dniu 22 marca 2022 r. EBC doręczył zaskarżoną decyzję potencjalnym nabywcom oraz swoją odpowiedź na uwagi dotyczące projektu zaskarżonej decyzji (zwaną dalej „odpowiedzią na uwagi”).

21

Zaskarżona decyzja została wydana na podstawie w szczególności art. 22 i 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniającej dyrektywę 2002/87/WE i uchylającej dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz.U. 2013, L 176, s. 338), transponowanych do niemieckiego prawa kredytowego. EBC uznał zasadniczo, że należy sprzeciwić się planowanemu nabyciu, ponieważ potencjalni nabywcy nie spełniają kryteriów dobrej reputacji, dobrej kondycji finansowej, przestrzegania wymogów ostrożnościowych oraz zwalczania ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

[…]

26

Pismem zarejestrowanym w sekretariacie Sądu w dniu 8 września 2022 r. EBC wniósł do Sądu o umorzenie postępowania w przedmiocie skargi. Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2023 r. Sąd zdecydował o pozostawieniu wniosku o umorzenie postępowania do rozstrzygnięcia w wyroku.

27

Skarżący wnoszą do Sądu o:

28

EBC wnosi do Sądu o:

29

Komisja Europejska, występująca w charakterze interwenienta popierającego żądania EBC, wnosi do Sądu o:

51

EBC uważa, że zaskarżona decyzja nie dotyczy Socrates Capital bezpośrednio i indywidualnie, w związku z czym nie ma on legitymacji do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 akapit czwarty TFUE. Zaskarżona decyzja nie wywiera wpływu na sytuację prawną Socrates Capital, ponieważ decyzja ta nie uniemożliwia mu, z czysto prawnego punktu widzenia, sprzedaży jego udziałów zainteresowanemu nabywcy, bowiem nie przewidziano żadnej sankcji wobec sprzedającego udziały. Z punktu widzenia celu postępowania, kryteriów oceny nabycia znacznego pakietu akcji oraz postępowania administracyjnego decyzja o sprzeciwie wobec nabycia znacznego pakietu akcji nie dotyczy bezpośrednio sprzedawcy znacznego pakietu akcji, dotyczy ona natomiast wyłącznie potencjalnego nabywcy. EBC dodaje, że przesłanka indywidualnego oddziaływania nie jest spełniona, ponieważ zaskarżona decyzja jest wynikiem oceny kryteriów niemających związku ze sprzedawcą znacznego pakietu akcji.

52

Skarżący kwestionują tę argumentację. EBC nie bierze pod uwagę faktu, że umowa kupna i sprzedaży zawiera klauzulę warunkową, zgodnie z którą umowa nie jest wykonalna, jeżeli EBC sprzeciwi się transakcji. Zaskarżona decyzja narusza również prawo własności i swobodę prowadzenia działalności gospodarczej Socrates Capital. Ponadto zaskarżona decyzja wskazuje, że reputacja potencjalnych nabywców jest naruszona z tego względu, że „prowadzili interesy” ze sprzedającym, co jest równoznaczne z ogólnym zakazem zakupu docelowego banku. Decyzja dotyczy indywidualnie Socrates Capital, ponieważ żaden inny podmiot nie posiada większości udziałów, które potencjalni nabywcy chcą nabyć.

53

W tym względzie należy zauważyć, że czterej skarżący wnieśli jedną i tę samą skargę. Tymczasem w odniesieniu do jednej i tej samej skargi, ponieważ PH, PI i PJ posiadają legitymację procesową, nie ma potrzeby badania legitymacji procesowej Socrates Capital (zob. podobnie wyrok z dnia 24 marca 1993 r., CIRFS i in./Komisja, C‑313/90, EU:C:1993:111, pkt 31).

54

Jednakże Sąd uważa za właściwe, w trosce o prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości oraz ze względu na szczególne znaczenie kwestii dopuszczalności podniesionej przez EBC w ramach zarzutu niedopuszczalności, wypowiedzieć się w przedmiocie tego zarzutu niedopuszczalności.

55

Artykuł 263 akapit czwarty TFUE określa dwie sytuacje, w których uznaje się istnienie po stronie osoby fizycznej lub prawnej legitymacji procesowej do wniesienia skargi na akt, którego nie jest ona adresatem. Po pierwsze, skargę taką można wnieść pod warunkiem, że akt dotyczy tej osoby bezpośrednio i indywidualnie. Po drugie, osoba taka może wnieść skargę na akt regulacyjny niewymagający środków wykonawczych, jeżeli dotyczy on jej bezpośrednio (wyrok z dnia 18 października 2018 r., Internacional de Productos Metálicos/Komisja, C‑145/17 P, EU:C:2018:839, pkt 32).

56

Przesłanki dopuszczalności określone w art. 263 akapit czwarty TFUE należy interpretować w świetle podstawowego prawa do skutecznej ochrony sądowej, jednakże w sposób niepowodujący pominięcia przesłanek wyraźnie przewidzianych w tym traktacie (wyrok z dnia 3 października 2013 r., Inuit Tapiriit Kanatami i in./Parlament i Rada, C‑583/11 P, EU:C:2013:625, pkt 98).

57

W niniejszym sporze zaskarżona decyzja nie została doręczona Socrates Capital. Żaden przepis nie wymagał zresztą takiego powiadomienia tej skarżącej jako zbywcy znacznego pakietu akcji, o którym mowa. Socrates Capital nie jest adresatem zaskarżonej decyzji, a zatem jego legitymację procesową można uznać tylko wtedy, gdy jest on objęty jednym z dwóch przypadków wskazanych w pkt 55 powyżej.

58

Ponadto, ponieważ zaskarżona decyzja nie jest aktem regulacyjnym, należy zbadać dopuszczalność skargi w świetle pierwszego z przypadków wymienionych w pkt 55 powyżej.

59

Należy zatem najpierw ustalić, czy zaskarżona decyzja dotyczy Socrates Capital bezpośrednio.

60

Przewidziana w art. 263 akapit czwarty TFUE przesłanka, wedle której środek będący przedmiotem skargi musi dotyczyć bezpośrednio osoby fizycznej lub prawnej, wymaga łącznego spełnienia dwóch kryteriów, a mianowicie, po pierwsze, aby zaskarżony środek wywierał bezpośrednie skutki w odniesieniu do sytuacji prawnej takiej osoby oraz, po drugie, aby nie pozostawiał żadnego zakresu uznania swoim adresatom, którzy są zobowiązani do wykonania tego aktu, które to wykonanie ma charakter czysto automatyczny i wynika z samego uregulowania Unii, bez stosowania innych przepisów pośrednich [wyrok z dnia 22 czerwca 2021 r., Wenezuela/Rada (Oddziaływanie państwa trzeciego),C‑872/19 P, EU:C:2021:507, pkt 61].

61

W celu ustalenia, czy dany akt wywiera skutki prawne, należy zwrócić uwagę na jego przedmiot, treść, zasięg, istotę, a także kontekst prawny i faktyczny, w którym został przyjęty [wyrok z dnia 22 czerwca 2021 r., Wenezuela/Rada (Oddziaływanie państwa trzeciego),C‑872/19 P, EU:C:2021:507, pkt 66].

62

Mechanizm kontroli znacznych pakietów akcji przewidziany w art. 22 i nast. dyrektywy 2013/36 wymaga, aby osoba zamierzająca nabyć znaczny pakiet akcji instytucji kredytowej została uprzednio poddana ocenie, w szczególności pod kątem jej reputacji i dobrej kondycji finansowej, w celu zapewnienia należytego i ostrożnego zarządzania daną instytucją kredytową.

63

Kryteria oceny powiadomienia o nabyciu znacznego pakietu akcji przewidziane w art. 23 dyrektywy 2013/36 dotyczą oceny odpowiedniego charakteru potencjalnego nabywcy i planu nabycia, który przedkłada on właściwemu organowi. W szczególności celem tej oceny jest sprawdzenie, czy potencjalny nabywca ma dobrą reputację i niezbędną dobrą kondycję finansową, aby instytucja, której akcje mają zostać nabyte, nadal spełniała wymogi ostrożnościowe. Omawiana ocena przyczynia się również do uniknięcia finansowania transakcji ze środków pochodzących z działań niezgodnych z prawem (opinia rzecznika generalnego M. Camposa Sáncheza-Bordony w sprawie Berlusconi i Fininvest, C‑219/17, EU:C:2018:502, pkt 80).

64

Zgodnie z art. 22 ust. 1 dyrektywy 2013/36 potencjalny nabywca powinien powiadomić właściwe organy o planowanym nabyciu. Ponadto dyrektywa ta nie wspomina ani o publikacji tego powiadomienia, ani o możliwości uczestniczenia przez osoby inne niż potencjalny nabywca, w szczególności przez osobę zamierzającą zbyć swój udział w instytucji kredytowej, w procedurze oceny planowanego nabycia.

65

Zgodnie z art. 22 ust. 5 dyrektywy 2013/36, jeżeli właściwe organy postanowią wyrazić sprzeciw wobec planowanego nabycia, informują o tym potencjalnego nabywcę, podając powody tej decyzji.

66

Wreszcie, zgodnie z art. 26 ust. 2 akapit trzeci dyrektywy 2013/36, jeśli mimo sprzeciwu właściwych organów dochodzi do nabycia pakietu akcji, państwa członkowskie, niezależnie od zastosowania wszelkich innych sankcji, zawieszają wykonywanie danych praw głosu lub unieważniają głosy oddane, bądź też zastrzegają możliwość ich unieważnienia.

67

Z powyższego wynika, że mechanizm kontroli znacznych pakietów akcji ma na celu dokonanie oceny, przed nabyciem takich pakietów, statusu potencjalnych nabywców pragnących uzyskać dostęp do sektora bankowego w charakterze właścicieli.

68

W tych okolicznościach należy uznać, że sprzeciw wobec nabycia znacznego pakietu akcji w instytucji kredytowej nie zmienia sytuacji prawnej spółki sprzedającej taki pakiet.

69

O ile bowiem sprzeciw wobec nabycia znacznego pakietu akcji podważa możliwość zawarcia przez potencjalnych nabywców umowy ze sprzedającym znaczny pakiet akcji, o tyle nie podważa on prawa sprzedającego do dokonania transakcji zbycia, które może on w szczególności zawrzeć z innym potencjalnym nabywcą, i odpowiada jedynie odmowie zezwolenia potencjalnym nabywcom na dostęp do sektora bankowego w charakterze właścicieli.

70

Wniosek ten znajduje potwierdzenie w kontekście prawnym, w jaki wpisuje się zaskarżona decyzja. Dyrektywa 2013/36 nie wspomina ani o publikacji powiadomienia o nabyciu znacznego pakietu akcji w instytucji kredytowej, ani o możliwości powiązania osób trzecich z postępowaniem administracyjnym, ani też o systematycznej publikacji decyzji właściwego organu. W przypadku niedostosowania się do sprzeciwu wobec nabycia znacznego pakietu akcji przewiduje ona jedynie sankcje dotyczące wykonywania prawa głosu odpowiadającego udziałowi nabytemu przez potencjalnych nabywców. W szczególności sankcje przewidziane w § 2c ust. 2 Kreditwesengesetz (ustawy o sektorze kredytowym) z dnia 9 września 1998 r. (BGBl. 1998 I, s. 2776), zmienionej ustawą z dnia 10 sierpnia 2021 r. (BGBl. 2021 I, s. 3436) (zwanej dalej „KWG”), nie obejmują ani sankcji wobec sprzedającego znaczny pakiet akcji, ani środków takich jak nieważność samego nabycia lub obowiązek powrotu do sytuacji sprzed sprzedaży.

71

Tak więc w niniejszej sprawie zaskarżona decyzja ocenia status potencjalnych nabywców, a nie zgodność z prawem umowy kupna i sprzedaży.

72

Klauzula umowy kupna i sprzedaży, zgodnie z którą umowa ta nie wejdzie w życie bez zezwolenia EBC, została dobrowolnie wprowadzona przez strony umowy. Prawdą jest, że klauzula wprowadzona przez strony umowy może stanowić odzwierciedlenie przepisu (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 5 maja 1998 r., Dreyfus/Komisja, C‑386/96 P, EU:C:1998:193, pkt 51). Jednakże w niniejszej sprawie wspomniana klauzula jest odzwierciedleniem przepisu, który indywidualnie poddaje potencjalnego nabywcę obowiązkowi uzyskania zezwolenia administracyjnego w celu oceny, czy posiada on legitymację do uzyskania dostępu do sektora bankowego w charakterze właściciela. W odróżnieniu od okoliczności sprawy, w której zapadł wyrok z dnia 5 maja 1998 r., Dreyfus/Komisja (C‑386/96 P, EU:C:1998:193), EBC nie wypowiada się w przedmiocie zgodności umowy ewentualnie zawartej między potencjalnymi nabywcami a sprzedawcą udziału w instytucji kredytowej przy ocenie powiadomienia o tym nabyciu.

73

Ponadto art. 16 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”) stanowi, że uznaje się wolność prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.

74

Artykuł 17 Karty stanowi, że każdy ma prawo do władania, używania, rozporządzania i przekazania w drodze spadku mienia nabytego zgodnie z prawem.

75

W tym względzie, o ile zaskarżona decyzja stanowi ingerencję w prawo własności i wolność prowadzenia działalności gospodarczej potencjalnych nabywców, o tyle nie można jej uznać za ingerencję w te same prawa w odniesieniu do Socrates Capital. Zaskarżona decyzja nie narusza bowiem bezpośrednio prawa Socrates Capital do sprzedaży jego udziałów w banku docelowym.

76

Wbrew temu, co twierdzą skarżący, EBC nie uznał, że potencjalni nabywcy nie cieszą się dobrą reputacją, ponieważ nabywcy ci, ogólnie rzecz biorąc, „prowadzili interesy” z Socrates Capital. W szczególności EBC nie zarzucił potencjalnym nabywcom podpisania umowy kupna i sprzedaży z Socrates Capital. W pkt 2.7 zaskarżonej decyzji EBC zarzucił potencjalnym nabywcom jedynie zamiar włączenia A w realizację planu biznesowego i powołania go do komitetu doradczego po planowanym nabyciu. Skarżący nie mają zatem podstaw, by twierdzić, że zaskarżona decyzja jest równoznaczna z ogólnym zakazem sprzedaży przez Socrates Capital jego udziałów w banku docelowym.

77

Zaskarżona decyzja nie dotyczy więc Socrates Capital bezpośrednio.

78

W konsekwencji, bez konieczności badania, czy zaskarżona decyzja dotyczy Socrates Capital indywidualnie, skarga jest niedopuszczalna w odniesieniu do tej spółki.

357

W replice skarżący podnoszą po raz pierwszy, że EBC nie mógł oprzeć się na kompetencjach zawodowych potencjalnego nabywcy w celu wydania zaskarżonej decyzji. Artykuł 23 ust. 1 dyrektywy 2013/36 wskazuje reputację, a nie kompetencje zawodowe potencjalnego nabywcy. EBC naruszył zatem ich zdaniem ów przepis transponowany do prawa niemieckiego.

[…]

362

Ponadto prawdą jest, że art. 23 ust. 1 dyrektywy 2013/36 wymienia w lit. a) jedynie reputację potencjalnego nabywcy, podczas gdy ten sam artykuł wymienia w lit. b) reputację, wiedzę, umiejętności i doświadczenie wskazane w art. 91 ust. 1 tej dyrektywy, wszelkich członków organu zarządzającego, którzy będą kierować działalnością instytucji kredytowej w wyniku planowanego nabycia.

363

Należy jednak zauważyć, że zgodnie ze zwyczajowym rozumieniem określenie „osoba o dobrej reputacji” oznacza osobę „godną szacunku” lub „której szacunek jest powszechnie znany”. Taka definicja, która odsyła w szczególności do opinii publicznej, nie wyklucza, że reputacja danej osoby zależy od jej kompetencji zawodowych.

364

Zgodnie z motywem 8 dyrektywy 2007/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 września 2007 r. zmieniającej dyrektywę Rady 92/49/EWG oraz dyrektywy 2002/83/WE, 2004/39/WE, 2005/68/WE i 2006/48/WE w zakresie zasad proceduralnych i kryteriów oceny stosowanych w ramach oceny ostrożnościowej przypadków nabycia lub zwiększenia udziałów w podmiotach sektora finansowego (Dz.U. 2007, L 247, s. 1), której przepisy zostały powtórzone w dyrektywie 2013/36, zastosowanie kryterium dotyczącego reputacji potencjalnego nabywcy wymaga ustalenia, czy istnieją wątpliwości co do uczciwości „i kompetencji zawodowych” tego nabywcy i czy wątpliwości te są uzasadnione.

365

Uwzględnienie kwalifikacji zawodowych potencjalnego nabywcy w ramach badania jego dobrej reputacji jest spójne z oceną „odpowiedniości” tego kandydata, zgodnie z brzmieniem art. 23 ust. 1 dyrektywy 2013/36. Jest ono również spójne z celem kontroli nabywania znacznych pakietów akcji, jakim jest zapewnienie należytego i ostrożnego zarządzania instytucją kredytową. Ponieważ posiadacz znacznego pakietu akcji jest w stanie wywierać wpływ na daną instytucję kredytową, jego kompetencje zawodowe przyczyniają się do takiego należytego i ostrożnego zarządzania tą instytucją.

366

Wspólne wytyczne potwierdzają zresztą taką wykładnię, ponieważ wskazują, w szczególności w pkt 10.1, że ocena reputacji potencjalnego nabywcy powinna obejmować jego uczciwość i kompetencje zawodowe.

367

Brzmienie § 2c ust. 1b zdanie pierwsze pkt 1 KWG, przypomniane w pkt 282 powyżej, nie pozwala wykluczyć takiej wykładni. Uzasadnienie Gesetz zur Umsetzung der Beteiligungsrichtlinie (ustawy transponującej dyrektywę w sprawie uczestnictwa) z dnia 12 marca 2009 r. (BGBl. 2009 I, s. 470), która transponuje do prawa niemieckiego dyrektywę 2007/44, wskazuje, że kryterium wiarygodności polega na sprawdzeniu istnienia wątpliwości co do uczciwości „i kwalifikacji zawodowych” potencjalnego nabywcy oraz zasadności tych wątpliwości.

368

Z powyższego wynika, że kryterium dobrej reputacji, o którym mowa w art. 23 ust. 1 dyrektywy 2013/36, należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono ocenę kompetencji zawodowych potencjalnego nabywcy.

369

W konsekwencji skarżący nie mają podstaw, by twierdzić, że badając kompetencje zawodowe potencjalnych nabywców, EBC naruszył art. 23 dyrektywy 2013/36 transponowany do prawa niemieckiego.

[…]

Z powyższych względów

SĄD (czwarta izba)

orzeka, co następuje: