–

w imieniu DOMUS-Software-AG – T. Schwartz, Rechtsanwalt,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – G. Gattinara i C. Hermes, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 6 ust. 1 i 2 w związku z art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz.U. 2011, L 48, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy DOMUS-Software-AG (zwanym dalej „Domusem”) a Marc Braschoß Immobilien GmbH (zwanym dalej „MBI”) w przedmiocie żądania rekompensaty w stałej kwocie z tytułu kosztów odzyskiwania należności poniesione w wyniku kolejnych opóźnień w płatnościach w ramach jednej i tej samej umowy.

3

Motywy 3, 17, 19 i 22 dyrektywy 2011/7 mają następujące brzmienie:

[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot i zakres stosowania”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Celem niniejszej dyrektywy jest zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, wspierając tym samym konkurencyjność przedsiębiorstw, a w szczególności [małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)].

2.   Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”.

5

W myśl art. 2 tej rzeczonej dyrektywy:

„Do celów niniejszej dyrektywy zastosowanie mają następujące definicje:

[…]

[…]”.

6

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Transakcje między przedsiębiorstwami”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby w transakcjach handlowych między przedsiębiorstwami wierzyciel był uprawniony do odsetek za opóźnienia w płatnościach bez konieczności przypomnienia, w przypadku gdy spełnione są następujące warunki:

7

Zgodnie z art. 5 dyrektywy 2011/7, zatytułowanego „Harmonogramy płatności”:

„Niniejsza dyrektywa nie narusza prawa stron do uzgadniania harmonogramów płatności w ratach, z zastrzeżeniem stosownych przepisów mającego zastosowanie prawa krajowego. W takich przypadkach, gdy którakolwiek z rat nie zostanie zapłacona w uzgodnionym terminie, odsetki i rekompensata przewidziane w niniejszej dyrektywie naliczane są wyłącznie na podstawie zaległych kwot”.

8

Artykuł 6 tej dyrektywy, zatytułowany „Rekompensata za koszty odzyskiwania należności”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 EUR, w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych zgodnie z art. 3 lub 4.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby stała kwota, o której mowa w ust. 1, była płacona bez konieczności przypomnienia jako rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela.

3.   Oprócz stałej kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające tę stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika. Mogłoby to obejmować koszty poniesione między innymi w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej”.

9

Artykuł 7 wskazanej dyrektywy, zatytułowany „Nieuczciwe warunki umów i praktyki”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby warunek umowy lub praktyka dotyczące daty lub terminu płatności, stopy procentowej odsetek za opóźnienia w płatnościach lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności uznawane były za niepodlegające wykonaniu albo stanowiły podstawę do roszczenia o odszkodowanie, jeśli są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Przy rozpoznaniu, czy warunek umowy lub praktyka są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela w rozumieniu akapitu pierwszego, bierze się pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w tym również:

[…]

10

Paragraf 286 ust. 1 i 3 Bürgerliches Gesetzbuch (kodeksu cywilnego, zwanego dalej „BGB”) ma następujące brzmienie:

„1)   Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczenia w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty wystosowane przez wierzyciela po upływie terminu jego wymagalności, popada on w zwłokę na skutek wezwania. Wniesienie pozwu o wykonanie zobowiązania i doręczenie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jest równoznaczne z wezwaniem do zapłaty.

[…]

3)   Dłużnik wierzytelności z tytułu wynagrodzenia popada w zwłokę najpóźniej wtedy, gdy nie dokona zapłaty w ciągu 30 dni od daty jej wymagalności i otrzymania faktury lub równoważnego z nią żądania zapłaty; […]”.

11

Paragraf 288 ust. 5 tego kodeksu stanowi:

„Jeżeli dłużnik wierzytelności z tytułu wynagrodzenia, który nie jest konsumentem, pozostaje w zwłoce, wierzyciel ma ponadto roszczenie o otrzymanie stałej kwoty w wysokości 40 EUR. Ma to również zastosowanie, jeżeli wierzytelność z tytułu wynagrodzenia jest płatnością rozłożoną w czasie lub inną płatnością w ratach. Stała kwota zgodnie ze zdaniem pierwszym zostanie zaliczona na poczet należnego odszkodowania, o ile szkoda powstała na skutek kosztów dochodzenia roszczeń”.

12

W dniu 21 sierpnia 2019 r. Domus i MBI, dwa przedsiębiorstwa prawa niemieckiego, zawarły umowę, której przedmiotem było serwisowanie oprogramowania nabytego przez to drugie przedsiębiorstwo w zamian za miesięczne wynagrodzenie w kwocie 135 EUR powiększone o podatek od wartości dodanej (VAT), płatne na początku każdego okresu rozliczeniowego.

13

W dniach 11 września 2019 r., 1 października 2019 r. i 1 stycznia 2020 r. Domus wystawił na podstawie tej umowy kolejne faktury odpowiednio za miesiące: wrzesień 2019 r. (133,04 EUR), od października do grudnia 2019 r. (399,13 EUR) oraz od stycznia do marca 2020 r. (399,13 EUR). Za każdym razem MBI otrzymywało fakturę w następnym dniu po jej wystawieniu.

14

Ponieważ faktury te nie zostały uregulowane w terminie, Domus wniósł do Amtsgericht München (sądu rejonowego w Monachium, Niemcy) powództwo o zasądzenie od MBI zapłaty zaległej kwoty głównej wraz z odsetkami za zwłokę oraz rekompensaty w stałej kwocie 40 EUR za każdą z trzech niezapłaconych faktur, czyli łącznie 120 EUR, na podstawie § 288 ust. 5 BGB, z tytułu poniesionych kosztów odzyskiwania należności.

15

Sąd ten uwzględnił powództwo Domusa w odniesieniu do zaległej kwoty głównej. Jednakże zasądził on od MBI zapłatę, poza odsetkami za zwłokę, tylko jednej rekompensaty w stałej kwocie 40 EUR. Wskazany sąd uznał, że w odniesieniu do jednej i tej samej umowy, z której wynikają okresowe płatności, Domus miał prawo, w świetle wykładni celowościowej § 288 ust. 5 BGB, który transponuje do prawa niemieckiego art. 6 dyrektywy 2011/7, tylko do jednej rekompensaty w stałej kwocie.

16

Domus wniósł apelację od tego wyroku do Landgericht München I (sądu krajowego Monachium I, Niemcy), będącego sądem odsyłającym, w której zażądał zasądzenia od MBI zapłaty kwoty 80 EUR odpowiadającej dwóm pozostałym dochodzonym rekompensatom w stałej kwocie.

17

Sąd odsyłający wskazuje, że jest skłonny interpretować dyrektywę 2011/7 w ten sposób, że szereg roszczeń wynikających z jednej i tej samej umowy, powstałych w wyniku opóźnień w płatnościach wynagrodzenia okresowego, uprawnia wierzyciela co najmniej do zapłaty rekompensaty w stałej kwocie 40 EUR za każde odrębne roszczenie.

18

W tych okolicznościach Landgericht München I (sąd krajowy Monachium I) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 6 ust. 1 i 2 dyrektywy [2011/7] w związku z [jej] art. 3 należy interpretować w ten sposób, że – w przypadku okresowo powstających roszczeń o wynagrodzenie wynikających z jednego stosunku umownego – uprawnienie do uzyskania stałej kwoty w wysokości co najmniej 40 EUR przysługuje w odniesieniu do każdego pojedynczego roszczenia o wynagrodzenie?”.

19

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z jej art. 3 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, mające charakter okresowy, przy czym zapłata za każdą z tych dostaw lub za każde z tych świadczeń powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności, czy też jest ona należna tylko raz niezależnie od liczby opóźnień w płatnościach.

20

W tym względzie należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby w przypadku, gdy w ramach transakcji handlowych wymagalne stają się odsetki za opóźnienia w płatnościach, wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika za minimalnej stałej kwoty 40 EUR tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Ponadto w ust. 2 tego artykułu nałożono na państwa członkowskie obowiązek czuwania nad tym, aby owa minimalna stała kwota była należna automatycznie, nawet w braku wezwania dłużnika, jako rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela. Wreszcie, w ust. 3 wskazanego artykułu przyznano wierzycielowi prawo do dochodzenia od dłużnika, oprócz minimalnej stałej kwoty 40 EUR, rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające ową stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika.

21

Pojęcie „opóźnień w płatnościach”, które leży u źródła prawa wierzyciela do otrzymania od dłużnika nie tylko odsetek ustawowych na podstawie art. 3 ust. 1 dyrektywy 2011/7, lecz również minimalnej stałej kwoty 40 EUR na podstawie art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 4 wskazanej dyrektywy jako wszelkie płatności, które nie zostały dokonane w umownym lub ustawowym terminie. Ponieważ dyrektywa ta obejmuje, zgodnie z jej art. 1 ust. 2, „wszystki[e] płatności, które stanowią wynagrodzenie w transakcjach handlowych”, pojęcie „opóźnień w płatnościach” ma zastosowanie do każdej transakcji handlowej rozpatrywanej indywidualnie (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 28).

22

W drugiej kolejności w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 określono przesłanki wymagalności minimalnej stałej kwoty 40 EUR w drodze odesłania – odnośnie do transakcji handlowych między przedsiębiorstwami – do art. 3 tej dyrektywy. Ten ostatni artykuł przewiduje w ust. 1, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby w ramach transakcji handlowych wierzyciel, który wypełnił swoje zobowiązania i nie otrzymał należności w odpowiednim czasie, był uprawniony do otrzymania ustawowych odsetek za opóźnienia w płatnościach, bez konieczności przypomnienia, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za opóźnienie (zob. analogicznie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

23

Z powyższego wynika, po pierwsze, że przewidziane w art. 3 ust. 1 dyrektywy 2011/7 prawo do uzyskania ustawowych odsetek za opóźnienia w płatnościach, jak również przewidziane w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy prawo do uzyskania minimalnej stałej kwoty, które powstają ze względu na wystąpienie „opóźnień w płatnościach” w rozumieniu art. 2 pkt 4 tej dyrektywy, odnoszą się do „transakcji handlowych” rozpatrywanych indywidualnie. Po drugie, odsetki ustawowe, podobnie jak ta stała kwota, stają się wymagalne automatycznie po upływie terminu płatności przewidzianego w art. 3 ust. 3–5 tej dyrektywy, o ile spełnione są przesłanki określone w ust. 1 tego artykułu. W motywie 17 dyrektywy 2011/7 wskazano w tym względzie, że „[p]łatność dłużnika powinna być uważana za opóźnioną, a zatem uprawniającą do odsetek za opóźnienia w płatnościach, w przypadku gdy wierzyciel nie dysponuje należną kwotą w stosownym terminie, pod warunkiem że wypełnił swoje zobowiązania prawne i umowne” (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 32).

24

Co się tyczy przesłanek wymagalności odpowiednio odsetek za opóźnienia w płatnościach i minimalnej stałej kwoty, należy stwierdzić, że ani w art. 3 ust. 1, ani w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 nie wprowadzono rozróżnienia w zależności od tego, czy nieuiszczone terminowo płatności wynikają z jednej i tej samej umowy, czy też nie. W związku z tym nie można powoływać się na brzmienie tych przepisów w celu uzasadnienia wykładni, w myśl której w przypadku gdy istnieje tylko jedna umowa, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca rekompensatę za koszty odzyskiwania należności jest należna wierzycielowi tylko raz niezależnie od liczby odrębnych płatności, które są opóźnione.

25

Stwierdzenie to znajduje potwierdzenie w art. 5 dyrektywy 2011/7, który dotyczy sytuacji porównywalnej na potrzeby stosowania tej dyrektywy z sytuacją analizowaną w postępowaniu głównym. Z artykułu tego, odczytywanego w świetle motywu 22 rzeczonej dyrektywy, wynika bowiem, że jeżeli strony uzgodniły harmonogram płatności w ratach, to minimalna stała kwota 40 EUR tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności jest wymagalna w odniesieniu do każdej nieuregulowanej w terminie raty.

26

Z wykładni językowej i systemowej art. 6 ust. 1 i 2 dyrektywy 2011/7 wynika zatem, że minimalna stała kwota 40 EUR tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności jest należna wierzycielowi, który wypełnił swoje zobowiązania w odniesieniu do każdej płatności, która nie została dokonana w terminie w ramach wynagrodzenia za transakcję handlową wyrażoną w fakturze lub równoważnym wezwaniu do zapłaty, w tym także w sytuacji, gdy opóźnienie dotyczy kilku płatności stanowiących wynagrodzenie za kolejne dostawy towarów lub świadczenia usług, mające charakter okresowy, realizowane w wykonaniu jednej i tej samej umowy, chyba że dłużnik nie jest odpowiedzialny za te opóźnienia (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 34).

27

W trzeciej kolejności taka wykładnia art. 6 dyrektywy 2011/7 znajduje potwierdzenie w celu tej dyrektywy. Z art. 1 ust. 1 tej dyrektywy, interpretowanego w świetle jej motywu 3 wynika bowiem, że ma ona na celu nie tylko zniechęcanie do opóźnień w płatnościach, poprzez zapobieganie sytuacjom, w których opóźnienia takie są korzystne finansowo dla dłużnika ze względu na niski poziom lub brak naliczenia odsetek za opóźnienia, ale również skuteczną ochronę wierzyciela przed takimi opóźnieniami poprzez zapewnienie mu możliwie najpełniejszej rekompensaty za poniesione przez niego koszty odzyskiwania należności. Motyw 19 omawianej dyrektywy stanowi w tym względzie, po pierwsze, że koszty odzyskiwania należności powinny obejmować również odzyskiwanie kosztów administracyjnych oraz rekompensatę za koszty wewnętrzne poniesione z powodu opóźnień w płatnościach, a po drugie, że rekompensata w postaci stałej kwoty powinna mieć na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 35, 36).

28

Z tej perspektywy kumulacja po stronie dłużnika szeregu opóźnień w płatnościach za kolejne dostawy towarów lub świadczenia usług o charakterze okresowym w wykonaniu jednej i tej samej umowy nie może skutkować ograniczeniem minimalnej stałej kwoty należnej tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności za każde opóźnienie w płatnościach do jednorazowej stałej kwoty. Takie ograniczenie prowadziłoby przede wszystkim do pozbawienia skuteczności (effet utile) art. 6 dyrektywy 2011/7, którego celem jest, jak stwierdzono w poprzednim punkcie, nie tylko zniechęcenie do takich opóźnień w płatnościach, ale także zapewnienie, poprzez zapłatę tych kwot, rekompensaty „za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela”, przy czym koszty te zwiększają się proporcjonalnie do liczby płatności i kwot, których dłużnik nie spłaca w terminie. Wspomniane ograniczenie byłoby ponadto równoznaczne z przyznaniem dłużnikowi odstępstwa od prawa wierzyciela do uzyskania stałej kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, przy czym odstępstwo to nie byłoby uzasadnione żadnym „obiektywnym powodem” w rozumieniu art. 7 ust. 1 akapit drugi lit. c) tej dyrektywy. Ograniczenie to sprowadzałoby się wreszcie do zwolnienia dłużnika z części zobowiązania finansowego związanego z ciążącym na nim obowiązkiem zapłaty, z tytułu każdej nieuregulowanej terminowo płatności, stałej kwoty 40 EUR przewidzianej w art. 6 ust. 1 (zob. podobnie wyrok z dnia 20 października 2022 r., BFF Finance Iberia, C‑585/20, EU:C:2022:806, pkt 37).

29

Wobec powyższego odpowiedź na przedstawione pytanie powinna brzmieć tak, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 2011/7 w związku z art. 3 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, mające charakter okresowy, przy czym zapłata za każdą z tych dostaw lub za każde z tych świadczeń powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności.

30

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych w związku z art. 3 tej dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

w sytuacji gdy w jednej i tej samej umowie przewidziano kolejne dostawy towarów lub kolejne świadczenia usług, mające charakter okresowy, przy czym zapłata za każdą z tych dostaw lub za każde z tych świadczeń powinna nastąpić w określonym terminie, minimalna stała kwota 40 EUR stanowiąca przysługującą wierzycielowi rekompensatę z tytułu kosztów odzyskiwania należności jest należna za każde opóźnienie w płatności.