–

w imieniu rządu niderlandzkiego – M.A.M. de Ree, K. Bulterman i J.M. Hoogveld, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – H. van Vliet i C. Valero, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.U. 2003, L 299, s. 9 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 5, t. 4, s. 381).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu toczącego się między skarżącym w postępowaniu głównym a Staatssecretaris van Financiën (sekretarzem stanu do spraw finansów, Niderlandy) w przedmiocie wysokości wynagrodzenia, do którego uprawniony jest skarżący z tytułu corocznego płatnego urlopu.

3

Motywy 2 i 4–6 dyrektywy 2003/88 głoszą:

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Cel i zakres”, stanowi:

„1.   Niniejsza dyrektywa ustala minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy.

2.   Niniejszą dyrektywę stosuje się do:

[…]”.

5

Artykuł 7 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Urlop [co]roczny”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by każdy pracownik był uprawniony do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni, zgodnie z warunkami uprawniającymi i przyznającymi mu taki urlop, przewidzianymi w ustawodawstwie krajowym i/lub w praktyce krajowej.

2.   Minimalny okres corocznego płatnego urlopu nie może być zastąpiony wypłatą ekwiwalentu pieniężnego, z wyjątkiem przypadku gdy stosunek pracy ulega rozwiązaniu”.

6

Na mocy art. 22 ust. 1 Algemeen Rijksambtenarenreglement (ogólnego regulaminu służby publicznej) w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanego dalej „ARAR”) urzędnikom służby cywilnej przysługuje prawo do corocznego urlopu z zachowaniem pełnego uposażenia.

7

Artykuł 37 ARAR przewiduje:

„1.   W przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby urzędnik służby cywilnej ma prawo do ciągłości wypłaty uposażenia przez okres 52 tygodni. W przypadku dalszej niezdolności do pracy ma on prawo do ciągłości wypłaty 70% swojego uposażenia.

[…]

5.   W drodze odstępstwa od ust. 1 urzędnik służby cywilnej ma prawo, nawet po upływie okresu 52 tygodni, o którym mowa w ust. 1, do ciągłości wypłaty uposażenia za liczbę godzin, które przepracował lub przepracowałby, gdyby praca została mu zaproponowana”.

8

Skarżący w postępowaniu głównym jest zatrudniony w Belastingdienst (niderlandzkim organie administracji podatkowej). O dnia 24 listopada 2015 r. jest uznany za długotrwale częściowo niezdolnego do pracy z powodu choroby i korzysta z programu reintegracji zawodowej.

9

Zgodnie z art. 37 ust. 1 ARAR skarżący w postępowaniu głównym pobierał pełne uposażenie w okresie pierwszego roku niezdolności do pracy, a mianowicie do dnia 24 listopada 2016 r., a od tej daty 70% wysokości tego uposażenia. Jednakże, zgodnie z tymże art. 37 ust. 5, zachował on pełne uposażenie za godziny, w odniesieniu do których był on uznawany za zdolnego do pracy.

10

W okresie urlopu, z którego skarżący w postępowaniu głównym korzystał od dnia 25 lipca do dnia 17 sierpnia 2017 r., wypłacono mu wynagrodzenie w kwocie będącej ekwiwalentem wysokości uposażenia pobieranego od dnia 24 listopada 2016 r., a mianowicie 70% uposażenia za godziny odpowiadające jego niezdolności do pracy i 100% tego uposażenia za godziny, w odniesieniu do których był on uznawany za zdolnego do pracy.

11

W odwołaniu złożonym do sekretarza stanu do spraw finansów skarżący w postępowaniu głównym zakwestionował wysokość tego uposażenia, twierdząc, że w trakcie tego urlopu powinien był pobierać pełne uposażenie. Ponieważ sekretarz stanu do spraw finansów oddalił to odwołanie decyzją z dnia 13 października 2017 r., skarżący w postępowaniu głównym zaskarżył tę decyzję do Rechtbank Overijssel (sądu rejonowego w Overijssel, Niderlandy), będącego sądem odsyłającym.

12

Sąd ten przypomina, że zgodnie z art. 22 ust. 1 ARAR urzędnikom służby cywilnej przysługuje prawo do corocznego płatnego urlopu z zachowaniem „pełnego uposażenia”. Uważa on, że to pojęcie „pełnego uposażenia” odnosi się do uposażenia należnego w okresie pracy poprzedzającym okres, w którym wystąpiono o coroczny urlop (zwanym dalej „okresem rozliczeniowym”), a mianowicie, w sprawie w postępowaniu głównym, do uposażenia, o którym mowa w pkt 10 niniejszego wyroku. W konsekwencji stanowisko sekretarza stanu do spraw finansów jest zgodne z przepisami krajowymi.

13

Ponadto sąd odsyłający zauważa, że choć dyrektywa 2003/88 gwarantuje prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni, w tym w przypadku całkowitej niezdolności do pracy, nie zawiera ona żadnych wskazówek co do wysokości wynagrodzenia wypłacanego w trakcie tego corocznego urlopu.

14

Sąd ten przypomina, że w wyrokach z dnia 16 marca 2006 r., Robinson-Steele i in. (C‑131/04 i C‑257/04, EU:C:2006:177), oraz z dnia 20 stycznia 2009 r., Schultz-Hoff i in. (C‑350/06 i C‑520/06, EU:C:2009:18), Trybunał uznał, że za okres corocznego urlopu pracownik musi otrzymywać swoje „zwykłe” wynagrodzenie. W tym względzie rzeczony sąd wskazuje, że wysokość uposażenia pobieranego przez skarżącego w postępowaniu głównym w okresie corocznego urlopu jest taka sama, jak wysokość uposażenia pobieranego przez niego w trakcie okresu rozliczeniowego.

15

Niemniej sąd odsyłający wskazuje również, że Trybunał, w pkt 25 wyroku z dnia 20 stycznia 2009 r., Schultz-Hoff i in. (C‑350/06 i C‑520/06, EU:C:2009:18), wyjaśnił, że cel prawa do corocznego płatnego urlopu różni się od celu prawa do zwolnienia chorobowego.

16

Mając powyższe na względzie, sąd ten rozważa, czy uwzględnienie, w celu określenia wysokości wynagrodzenia należnego w okresie corocznego płatnego urlopu, obniżenia wynagrodzenia wynikającego z sytuacji niezdolności do pracy wpływa na prawo danego pracownika do corocznego płatnego urlopu.

17

W tych okolicznościach Rechtbank Overijssel (sąd rejonowy w Overijssel) postanowił zawiesić postępowanie i przedłożyć Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

18

Poprzez pytania prejudycjalne, które należy rozpatrywać łącznie, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom i praktykom krajowym, zgodnie z którymi, gdy pracownik niezdolny do pracy z powodu choroby korzysta z prawa do corocznego płatnego urlopu, obniżenie, w wyniku niezdolności do pracy, wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez niego w okresie rozliczeniowym, jest uwzględniane przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia, które zostanie mu wypłacone z tytułu corocznego płatnego urlopu.

19

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że, jak wynika z samego brzmienia art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88, przepis ten przyznaje każdemu pracownikowi prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni. Owo prawo należy postrzegać jako zasadę prawa socjalnego Unii Europejskiej o szczególnej wadze, której wdrażanie przez właściwe organy krajowe może być dokonywane tylko w granicach wyraźnie określonych w samej dyrektywie 2003/88 (zob. podobnie wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria i Iccrea Banca SpA, C‑762/18 i C‑37/19, EU:C:2020:504, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

20

W drugiej kolejności, ponieważ prawo do corocznego płatnego urlopu jest ustanowione w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88, należy zauważyć, że przepisy tej dyrektywy mają na celu, co wynika z jej motywu 4, poprawę bezpieczeństwa, higieny i ochrony zdrowia pracowników w miejscu pracy.

21

Motyw 5 dyrektywy uściśla ponadto, że „[w]szystkim pracownikom powinny przysługiwać odpowiednie okresy odpoczynku”.

22

W konsekwencji art. 1 rzeczonej dyrektywy przewiduje, że dyrektywa ta ustala minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w odniesieniu do organizacji czasu pracy, oraz że stosuje się ją, między innymi, do minimalnych okresów corocznego urlopu.

23

Mając na względzie te cele, jest bezsporne, że prawo do corocznego urlopu, przewidziane w art. 7 dyrektywy 2003/88, ma podwójny cel, mianowicie z jednej strony umożliwienie pracownikowi odpoczynku od zadań wyznaczonych mu w umowie o pracę, a z drugiej strony zapewnienie mu okresu wytchnienia i wolnego czasu (wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria i Iccrea Banca SpA, C‑762/18 i C‑37/19, EU:C:2020:504, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

Pracownik powinien bowiem mieć zwykle możliwość skorzystania z rzeczywistego wypoczynku w celu ochrony swojego bezpieczeństwa i zdrowia (zob. podobnie wyrok z dnia 20 stycznia 2009 r., Schultz-Hoff i in., C‑350/06 i C‑520/06, EU:C:2009:18, pkt 23).

25

Ponadto cel prawa do corocznego płatnego urlopu ustanowionego w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88, który odróżnia ten urlop od innych rodzajów urlopów realizujących inne cele, takich jak prawo do zwolnienia chorobowego, które ma na celu umożliwienie pracownikowi powrotu do zdrowia po przebytej chorobie (zob. podobnie wyrok z dnia 30 czerwca 2016 r., Sobczyszyn, C‑178/15, EU:C:2016:502, pkt 25), opiera się na założeniu, że pracownik faktycznie świadczył pracę w trakcie okresu rozliczeniowego. Cel, do którego zmierza bowiem ta dyrektywa, którym jest umożliwienie pracownikowi skorzystania z okresu odpoczynku, wytchnienia i czasu wolnego w celu ochrony swojego bezpieczeństwa i zdrowia, zakłada, że pracownik ten wykonywał wcześniej działalność zawodową uzasadniającą skorzystanie przez niego z takiego okresu odpoczynku. Wynika stąd, że wymiar corocznego płatnego urlopu powinien być co do zasady obliczany w odniesieniu do okresów rzeczywistego świadczenia pracy zgodnie z umową o pracę (zob. podobnie wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria i Iccrea Banca SpA, C‑762/18 i C‑37/19, EU:C:2020:504, pkt 58 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

W trzeciej kolejności, w tym kontekście, Trybunał uściślił, że sformułowanie „coroczny płatny urlop” występujące w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88 oznacza, że wynagrodzenie musi by wypłacane za okres „corocznego urlopu” w rozumieniu tej dyrektywy oraz że, innymi słowy, pracownik musi otrzymywać swoje zwykłe wynagrodzenie za ten okres odpoczynku (wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Hein, C‑385/17, EU:C:2018:1018, pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Pracownikowi, kiedy korzysta on z prawa do corocznego płatnego urlopu, należy bowiem stworzyć sytuację, która, jeśli chodzi o wynagrodzenie, jest porównywalna z sytuacją, w jakiej pracownik znajduje się w okresach pracy (wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Hein, C‑385/17, EU:C:2018:1018, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).

28

W związku z tym, chociaż strukturę zwykłego wynagrodzenia pracownika jako taką regulują przepisy krajowe lub praktyka krajowa państwa członkowskiego, nie może mieć ona jednak wpływu na prawo pracownika do korzystania podczas okresu odpoczynku i wytchnienia z warunków ekonomicznych porównywalnych z warunkami związanymi z wykonywaniem pracy (wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Hein, C‑385/17, EU:C:2018:1018, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

29

Ponadto w niektórych szczególnych sytuacjach, w których pracownik nie jest w stanie wypełniać swoich obowiązków, państwo członkowskie nie może uzależniać prawa do corocznego płatnego urlopu od spełnienia warunku rzeczywistego świadczenia pracy (wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria i Iccrea Banca SpA, C‑762/18 i C‑37/19, EU:C:2020:504, pkt 59 i przytoczone tam orzecznictwo).

30

Jest tak zwłaszcza w sytuacji pracowników, którzy są na zwolnieniu chorobowym w trakcie okresu rozliczeniowego. Jak bowiem wynika z orzecznictwa Trybunału dotyczącego prawa do corocznego płatnego urlopu tego rodzaju pracowników należy traktować jak pracowników, którzy rzeczywiście świadczyli pracę we wspomnianym okresie (wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria i Iccrea Banca SpA, C‑762/18 i C‑37/19, EU:C:2020:504, pkt 60 i przytoczone tam orzecznictwo).

31

Trybunał uznał w tym względzie, że wystąpienie niezdolności do pracy z powodu choroby jest co do zasady nieprzewidywalne i niezależne od woli pracownika. Wynika to w istocie również z Konwencji nr 132 Międzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 24 czerwca 1970 r. dotyczącej corocznych płatnych urlopów (zrewidowanej), której zasady powinny zostać uwzględnione stosownie do motywu 6 dyrektywy 2003/88 przy dokonywaniu wykładni tej dyrektywy. Jak bowiem wynika z art. 5 ust. 4 tej konwencji nieobecności wskutek choroby należy zaliczać do nieobecności w pracy „z przyczyn niezależnych od woli zainteresowanej osoby zatrudnionej”, które powinny być „wliczan[e] do okresu pracy” (zob. podobnie wyrok z dnia 4 października 2018 r., Dicu, C‑12/17, EU:C:2018:799, pkt 32).

32

Wynika stąd, że gwarantowane w prawie Unii prawo pracownika do corocznego płatnego urlopu w minimalnym wymiarze nie może zostać ograniczone z tego powodu, że pracownik nie był w stanie spełnić swojego obowiązku świadczenia pracy ze względu na chorobę w trakcie okresu rozliczeniowego (zob. podobnie wyrok z dnia 25 czerwca 2020 r., Varhoven kasatsionen sad na Republika Bulgaria i Iccrea Banca SpA, C‑762/18 i C‑37/19, EU:C:2020:504, pkt 63 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

Trybunał orzekł zatem, że uzyskanie zwykłego wynagrodzenia podczas okresu corocznego płatnego urlopu ma pozwalać pracownikowi skorzystać faktycznie z dni urlopu, do którego ma on prawo. Tymczasem, jeżeli wynagrodzenie wypłacone z tytułu corocznego płatnego urlopu przewidzianego w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88 jest niższe niż zwykłe wynagrodzenie, jakie pracownik otrzymuje w okresach faktycznej pracy, może skłonić go to do niekorzystania z corocznego płatnego urlopu (wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Hein, C‑385/17, EU:C:2018:1018, pkt 44).

34

W niniejszym wypadku jest bezsporne, że zgodnie z przepisami i praktykami krajowymi mającymi zastosowanie w sprawie w postępowaniu głównym wysokość wynagrodzenia wypłacona skarżącemu w postępowaniu głównym podczas jego corocznego płatnego urlopu jest taka sama jak kwota, którą otrzymał on w okresie rozliczeniowym. Rząd niderlandzki wywnioskował stąd, w uwagach pisemnych, jakie przedłożył Trybunałowi, że skarżący w postępowaniu głównym znalazł się w ten sposób, w okresie corocznego urlopu, w sytuacji ekonomicznej porównywalnej z tą, w jakiej znajdował się w okresie rozliczeniowym.

35

Prawdą jest, że skarżący w postępowaniu głównym korzystał w okresie corocznego urlopu z warunków ekonomicznych porównywalnych z warunkami mającymi zastosowanie do niego w tych okresach pracy w rozumieniu orzecznictwa przywołanego w pkt 27 niniejszego wyroku.

36

Należy jednak stwierdzić w pierwszej kolejności, że przepisy lub praktyka krajowa, zgodnie z którymi wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika w trakcie corocznego płatnego urlopu jest taka sama jak kwota wypłacana mu w okresie rozliczeniowym, bez uwzględnienia okoliczności, że wysokość tego wynagrodzenia została obniżona z uwagi na niezdolność do pracy z powodu choroby, sprowadzają się w istocie do uzależnienia prawa do corocznego płatnego urlopu przyznanego w dyrektywie 2003/88 od wymogu świadczenia w tym okresie pracy w pełnym wymiarze godzin.

37

W drugiej kolejności, jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 31 opinii, okoliczność umożliwienia pracownikowi korzystającemu z prawa do corocznego płatnego urlopu pobierania niższego lub wyższego wynagrodzenia w zależności od tego, czy pracownik ten w chwili korzystania z tego prawa jest niezdolny lub zdolny do pracy, sprawiłaby, że wartość rzeczonego prawa zależałaby od tego, kiedy się z niego korzysta.

38

W trzeciej kolejności, chociaż, jak wskazuje rząd niderlandzki, skarżący w postępowaniu głównym otrzymał w trakcie corocznego płatnego urlopu wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu wypłaconemu mu w okresie rozliczeniowym, to jednak wynagrodzenie to jest niższe od tego, które otrzymałby, gdyby nie był w tym okresie niezdolny do pracy z powodu choroby.

39

Jak wynika zaś z orzecznictwa przywołanego w pkt 25 i 30 niniejszego wyroku, w sytuacji gdy wystąpienie niezdolności do pracy z powodu choroby jest co do zasady nieprzewidywalne i niezależne od woli danego pracownika, należy uznać, w świetle prawa do corocznego płatnego urlopu, że pracownicy uznani za niezdolnych do pracy z powodu choroby w trakcie okresu rozliczeniowego powinni być traktowani jak pracownicy, którzy rzeczywiście świadczyli pracę w trakcie tego okresu. W konsekwencji prawo do corocznego płatnego urlopu powinno być w takim wypadku co do zasady ustalane w odniesieniu do okresów rzeczywistego świadczenia pracy zgodnie z umową o pracę, bez uwzględniania okoliczności, że wysokość tego wynagrodzenia została obniżona ze względu na niezdolność do pracy z powodu choroby.

40

Ponadto, w świetle celu corocznego płatnego urlopu, przypomnianego w pkt 25 niniejszego wyroku, okoliczność, że przyczyna niezdolności do pracy trwa w okresie wspomnianego corocznego płatnego urlopu pracownika, nie może mieć wpływu na prawo tego pracownika do otrzymywania wynagrodzenia bez obniżenia w trakcie tego urlopu.

41

W świetle powyższych rozważań odpowiedź na zadane pytania brzmi następująco: art. 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom i praktykom krajowym, zgodnie z którymi, gdy pracownik niezdolny do pracy z powodu choroby korzysta z prawa do corocznego płatnego urlopu, obniżenie, w wyniku niezdolności do pracy, wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez niego w okresie rozliczeniowym, jest uwzględniane przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia, które zostanie mu wypłacone z tytułu corocznego płatnego urlopu.

42

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom i praktykom krajowym, zgodnie z którymi, gdy pracownik niezdolny do pracy z powodu choroby korzysta z prawa do corocznego płatnego urlopu, obniżenie, w wyniku niezdolności do pracy, wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez niego w okresie pracy poprzedzającym okres, w którym wystąpił o coroczny urlop, jest uwzględniane przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia, które zostanie mu wypłacone z tytułu corocznego płatnego urlopu.