–

w imieniu Uber France SAS przez Y. Chevaliera, Y. Boubacira i H. Calveta, avocats,

–

w imieniu N. Bensalema przez T. Ismiego-Nedjadiego, avocat,

–

w imieniu rządu francuskiego przez D. Colasa oraz R. Coesme’a, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu estońskiego przez N. Grünberg, działającą w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego przez H. Stergiou oraz M. Bulterman, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu fińskiego przez S. Hartikainena, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez H. Tserepę‑Lacombe, J. Hottiaux i Y.G. Marinovą, a także przez G. Bragę da Cruza i F. Wilmana, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Urzędu Nadzoru EFTA przez C. Zatschlera, Ø. Bø oraz M.L. Hakkebo i C. Perrin, działających w charakterze pełnomocników,

1

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 1 i art. 8 ust. 1 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U. 1998, L 204, s. 37 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 20, s. 337), zmienionej dyrektywą 98/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lipca 1998 r. (Dz.U. 1998, L 217, s. 18 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 13, t. 21, s. 8) (zwanej dalej „dyrektywą 98/34”), a także art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz.U. 2006, L 376, s. 36).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania wszczętego przed tribunal correctionnel (sądem karnym), do którego wpłynęło oskarżenie w trybie tzw. wezwania bezpośredniego (citation directe) w sprawie, w której jako powód cywilny występuje pokrzywdzony; postępowanie to było prowadzone przeciwko spółce Uber France SAS, której zarzuca się nielegalne zorganizowanie systemu kojarzenia właścicieli pojazdów niebędących zawodowymi kierowcami z osobami chcącymi przebyć trasę miejską.

3

Artykuł 1 pkt 2, 5, 11 i 12 dyrektywy 98/34 stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się poniższe terminy:

[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 8 ust. 1 akapit pierwszy tej dyrektywy stanowi:

„Z zastrzeżeniem art. 10 państwa członkowskie niezwłocznie przekazują Komisji wszelkie projekty przepisów technicznych, z wyjątkiem tych, które w pełni stanowią transpozycję normy międzynarodowej lub europejskiej, w którym to przypadku wystarczająca jest informacja dotycząca odpowiedniej normy. Przekazują Komisji także podstawę prawną konieczną do przyjęcia uregulowań technicznych, jeżeli nie zostały one wyraźnie ujęte w projekcie”.

5

Zgodnie z art. 10 i 11 dyrektywy (UE) 2015/1535 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 września 2015 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U. 2015, L 241, s. 1) dyrektywa 98/34 została uchylona w dniu 7 października 2015 r.

6

Zgodnie z motywem 21 dyrektywy 2006/123 „[u]sługi transportowe, w tym transport miejski, taksówki i karetki pogotowia ratunkowego, jak również usługi portowe powinny być wyłączone z zakresu zastosowania [tej] dyrektywy”.

7

Artykuł 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123 przewiduje, że dyrektywa ta nie ma zastosowania do usług w dziedzinie transportu, w tym usług portowych, objętych zakresem zastosowania tytułu V traktatu WE, a obecnie tytułu VI części trzeciej traktatu FUE.

8

W drodze loi no 2014‑1104 du 1er octobre 2014 relative aux taxis et aux voitures de transport avec chauffeur (francuskiej ustawy nr 2014‑1104 z dnia 1 października 2014 r. dotyczącej taksówek i pojazdów transportowych z kierowcą) (JORF z dnia 2 października 2014 r., s. 15938) do code des transports (francuskiego kodeksu transportowego) został wprowadzony art. L. 3124‑13, o następującym brzmieniu:

„Karze dwóch lat pozbawienia wolności i 300000 [EUR] grzywny podlega ten, kto organizuje system kojarzenia klientów z osobami trudniącymi się działalnością wskazaną w art. L. 3120‑1 [a mianowicie świadczeniem usług zarobkowego przewozu drogowego osób pojazdami przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób, z wyłączeniem publicznego transportu zbiorowego i prywatnego przewozu drogowego osób], które nie są przedsiębiorstwami transportu drogowego uprawnionymi do świadczenia usług przewozu okazjonalnego określonych w rozdziale II tytułu I w niniejszej księdze ani podmiotami oferującymi przewozy taksówkowe czy przewozy wykonywane z wykorzystaniem mechanicznych pojazdów dwu- lub trójkołowych bądź z wykorzystaniem pojazdów przeznaczonych do przewozu osób z kierowcą w rozumieniu niniejszego tytułu.

Osoby prawne ponoszące odpowiedzialność karną za czyn zabroniony przewidziany w niniejszym artykule podlegają, poza grzywną wymierzaną zgodnie z art. 131‑38 code pénal (francuskiego kodeksu karnego), karom przewidzianym w art. 131‑39 pkt 2–9 tego samego kodeksu. Zakaz, o którym mowa w tym samym art. 131‑39 pkt 2, dotyczy działalności, której prowadzenie stanowi naruszenie prawa lub działalności, przy okazji prowadzenia której naruszenie to zostało popełnione. Kary przewidziane w pkt 2–7 omawianego artykułu mogą zostać orzeczone wyłącznie na maksymalny okres pięciu lat”.

9

Artykuł 131‑39 pkt 2–9 tego kodeksu karnego stanowi:

„Jeżeli ustawa przewiduje możliwość pociągnięcia osoby prawnej do odpowiedzialności karnej za dopuszczenie się czynu zabronionego, wobec osoby tej mogą zostać orzeczone, również łącznie, następujące kary:

[…]

10

Spółka Uber France świadczy za pomocą aplikacji na inteligentny telefon usługę zwaną „Uber Pop”, umożliwiającą nawiązywanie kontaktów między właścicielami pojazdów niebędącymi zawodowymi kierowcami a osobami chcącymi przebyć trasę miejską. W ramach świadczonej za pomocą tej aplikacji usługi spółka ta, jak wskazał w postanowieniu odsyłającym tribunal de grande instance de Lille (sąd okręgowy w Lille, Francja), ustala wysokość opłat za przejazd, pobiera opłatę od klienta, a następnie przekazuje jej część niezawodowemu kierowcy pojazdu oraz wystawia faktury.

11

Postępowanie karne wobec spółki Uber France zostało wszczęte przed tym sądem, do którego wpłynęło oskarżenie w trybie tzw. wezwania bezpośredniego (citation directe) w sprawie, w której jako powód cywilny występuje pokrzywdzony Nabil Bensalem, zarzucając tej spółce popełnienie różnego rodzaju czynów, a mianowicie, po pierwsze, począwszy od dnia 2 lutego i 10 czerwca 2014 r., stosowanie wprowadzających w błąd praktyk rynkowych, po drugie, począwszy od dnia 10 czerwca 2014 r., pomocnictwo w nielegalnym wykonywaniu zawodu taksówkarza, oraz po trzecie, począwszy od dnia 1 października 2014 r., nielegalne zorganizowanie systemu kojarzenia klientów z osobami trudniącymi się zarobkowym przewozem drogowym osób pojazdami przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób.

12

Wyrokiem z dnia 17 marca 2016 r. tribunal de grande instance de Lille (sąd okręgowy w Lille) uznał spółkę Uber France za winną zarzucanych czynów polegających na stosowaniu praktyki handlowej wprowadzającej w błąd i oddalił wobec niej zarzut pomocnictwa w nielegalnym wykonywaniu zawodu taksówkarza.

13

Jeśli chodzi o zarzut nielegalnego zorganizowania systemu kojarzenia klientów z niezawodowymi kierowcami, zagrożonego karą z tytułu art. L. 3124‑13 code des transports (francuskiego kodeksu transportowego), sąd ten powziął wątpliwości co do tego, czy przepis ów należy traktować jako ustanawiający „zasadę dotyczącą usług” społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu art. 1 pkt 5 dyrektywy 98/34, której brak notyfikacji, zgodnie z art. 8 ust. 1 tej dyrektywy, sprawiałby, że przepis nie mógłby być stosowany względem jednostek, czy też raczej zasadę dotyczącą „usług w dziedzinie transportu” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123.

14

W tych okolicznościach tribunal de grande instance de Lille (sąd okręgowy w Lille) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. L. 3124‑13 code des transports (francuskiego kodeksu transportowego), wprowadzony ustawą nr 2014‑1104 z dnia 1 października 2014 r. dotyczącą taksówek i pojazdów transportowych z kierowcą, ustanawia nowy przepis techniczny odnoszący się jednoznacznie do jednej lub kilku usług społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu [dyrektywy 98/34], który wymagał uprzedniej notyfikacji tego aktu Komisji Europejskiej w myśl art. 8 tej dyrektywy, czy też przepis ten wchodzi w zakres stosowania [dyrektywy 2006/123], która w art. 2 [ust. 2] lit. d) zawiera wyłączenie transportu?

W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pierwszą część pytania: czy naruszenie obowiązku notyfikacji przewidzianego w art. 8 [dyrektywy 98/34] sprawia, że art. L. 3124‑13 code des transports (francuskiego kodeksu transportowego) nie może być stosowany względem jednostek?”.

15

W części pierwszej swego pytania sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 1 dyrektywy 98/34 i art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że przepis krajowy, który przewiduje sankcję karną za organizowanie systemu kojarzenia klientów z osobami świadczącymi zarobkowo usługi przewozu drogowego osób pojazdami przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób, którzy to świadczeniodawcy nie posiadają na to odpowiedniego zezwolenia, należy uznać za zasadę dotyczącą usług społeczeństwa informacyjnego, objętą przewidzianym w art. 8 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 98/34 obowiązkiem uprzedniej notyfikacji do Komisji, czy też przeciwnie, przepis taki dotyczy usług w dziedzinie transportu, wyłączonych z zakresu zastosowania dyrektywy 98/34, jak również z zakresu zastosowania dyrektywy 2006/123.

16

Na wstępie należy stwierdzić, że rozpatrywany w postępowaniu głównym przepis przewiduje sankcje karne – takie jak pozbawienie wolności, nałożenie grzywny, zakaz prowadzenia działalności zawodowej lub społecznej, zamknięcie zakładów przedsiębiorstwa czy przepadek mienia – za dopuszczenie się czynu polegającego na organizowaniu systemu kojarzenia klientów z osobami świadczącymi bez zezwolenia usługi przewozu drogowego osób.

17

Rozpatrywana w postępowaniu głównym usługa polega na odpłatnym umożliwianiu nawiązywania kontaktów, poprzez aplikację na inteligentny telefon, między niezawodowymi kierowcami a osobami chcącymi przebyć trasę miejską, w ramach której to aplikacji, jak zostało to przedstawione w pkt 10 niniejszego wyroku, podmiot świadczący tę usługę ustala wysokość opłat za przejazd, pobiera opłatę od klienta, a następnie przekazuje jej część niezawodowemu kierowcy pojazdu oraz wystawia faktury.

18

Trybunał, rozpatrując skierowane doń odesłanie prejudycjalne w sprawie cywilnej, miał już okazję wyjaśnić w swym wyroku z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi (C‑434/15, EU:C:2017:981), jaka jest kwalifikacja prawna takiej usługi z punktu widzenia prawa Unii.

19

I tak, Trybunał w pierwszej kolejności uznał, że usługa pośrednictwa, która umożliwia przekazywanie, za pomocą aplikacji na inteligentny telefon, informacji dotyczących rezerwacji usługi przewozowej między pasażerem a niebędącym zawodowym kierowcą właścicielem pojazdu, który ma zrealizować ten przewóz, spełnia co do zasady kryteria pozwalające na uznanie jej za „usługę społeczeństwa informacyjnego” w rozumieniu art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34 (wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C‑434/15, EU:C:2017:981, pkt 35).

20

Niemniej jednak Trybunał podniósł, że usługa pośrednictwa taka jak rozpatrywana w sprawie, w której wydano ten wyrok, nie ogranicza się do usługi pośrednictwa polegającej na umożliwianiu nawiązywania kontaktów, poprzez aplikację na inteligentny telefon, między właścicielami pojazdów niebędącymi zawodowymi kierowcami a osobami chcącymi przebyć trasę miejską (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C‑434/15, EU:C:2017:981, pkt 37).

21

Trybunał stwierdził w tym względzie, że świadczona przez dane przedsiębiorstwo usługa pośrednictwa jest nierozerwalnie związana ze stworzoną przez nie ofertą indywidualnego transportu miejskiego, uwzględniając w pierwszej kolejności fakt, że przedsiębiorstwo to dostarcza aplikacji, bez której kierowcy ci nie świadczyliby usług przewozowych, a osoby chcące przebyć trasę miejską nie miałyby dostępu do usług owych kierowców, oraz w drugiej kolejności fakt, że przedsiębiorstwo to wywiera decydujący wpływ na warunki, na jakich kierowcy ci świadczą usługi, w szczególności ustalając maksymalną opłatę za dany przewóz i pobierając tę opłatę od klienta przed przekazaniem jej części właścicielowi pojazdu niebędącemu zawodowym kierowcą; przedsiębiorstwo to sprawuje też pewną kontrolę w odniesieniu do jakości pojazdów i ich kierowców, a także do zachowania tych ostatnich, przy czym kontrola taka może w stosownym wypadku skutkować wykluczeniem danego kierowcy ze świadczenia usług przewozowych (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C‑434/15, EU:C:2017:981, pkt 38, 39).

22

Na tej podstawie Trybunał doszedł do wniosku w tej sprawie, że rozpatrywaną w niej usługę pośrednictwa należy uznać za integralną część złożonej usługi, której głównym elementem jest usługa przewozowa, wobec czego należy zakwalifikować ją nie jako „usługę społeczeństwa informacyjnego” w rozumieniu art. 1 pkt 2 dyrektywy 98/34, do którego odsyła art. 2 lit. a) dyrektywy 98/34, ale jako „usługę w dziedzinie transportu” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123 (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C‑434/15, EU:C:2017:981, pkt 40).

23

Trybunał doszedł w szczególności do wniosku, że ta usługa pośrednictwa nie podlega dyrektywie 2006/123, zważywszy, iż usługi w dziedzinie transportu należą, zgodnie z brzmieniem art. 2 ust. 2 lit. d) tej dyrektywy, do usług wyraźnie wyłączonych z zakresu jej zastosowania (zob. podobnie wyrok z dnia 20 grudnia 2017 r., Asociación Profesional Elite Taxi, C‑434/15, EU:C:2017:981, pkt 43).

24

Wniosek ten znajduje, z tych samych powodów, zastosowanie w przypadku rozpatrywanej w postępowaniu głównym usługi pośrednictwa, gdyż z posiadanych przez Trybunał informacji wynika, że usługa ta nie różni się istotnie od usługi opisanej w pkt 21 niniejszego wyroku, czego sprawdzenie należy jednak do sądu odsyłającego.

25

Tak więc, z zastrzeżeniem wyników tej weryfikacji, przepis taki jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, powołany w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko przedsiębiorstwu świadczącemu tę usługę pośrednictwa, nie może wchodzić w zakres zastosowania dyrektywy 2006/123.

26

Wynika z tego, że przepis ów nie może zostać uznany za zasadę dotyczącą usług społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu art. 1 dyrektywy 98/34, a zatem nie podlega przewidzianemu w art. 8 ust. 1 akapit pierwszy tej dyrektywy obowiązkowi uprzedniej notyfikacji do Komisji.

27

Uwzględniając powyższe rozważania, na pierwszą część zadanego pytania należy odpowiedzieć, że art. 1 dyrektywy 98/34 i art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, iż przepis krajowy, który przewiduje sankcję karną za organizowanie systemu kojarzenia klientów z osobami świadczącymi zarobkowo usługi przewozu drogowego osób pojazdami przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób, którzy to świadczeniodawcy nie posiadają na to odpowiedniego zezwolenia, dotyczy „usługi w dziedzinie transportu”, ponieważ ma on zastosowanie do świadczonej za pomocą aplikacji na inteligentny telefon usługi pośrednictwa stanowiącej integralną część złożonej usługi, której głównym elementem jest usługa przewozowa. Taka usługa jest wyłączona z zakresu zastosowania tych dyrektyw.

28

Uwzględniając odpowiedź, jaka została udzielona na pierwszą część pytania, nie ma potrzeby ustosunkowywania się do jego drugiej części, dotyczącej przypadku, w którym taki przepis, mający zastosowanie do usługi takiej jak ta rozpatrywana w postępowaniu głównym, podlegałby notyfikacji zgodnie z art. 8 ust. 1 dyrektywy 98/34.

29

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 1 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, zmienionej dyrektywą 98/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lipca 1998 r., oraz art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym należy interpretować w taki sposób, że przepis krajowy, który przewiduje sankcję karną za organizowanie systemu kojarzenia klientów z osobami świadczącymi zarobkowo usługi przewozu drogowego osób pojazdami przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż dziewięciu osób, którzy to świadczeniodawcy nie posiadają na to odpowiedniego zezwolenia, dotyczy „usługi w dziedzinie transportu”, ponieważ ma on zastosowanie do świadczonej za pomocą aplikacji na inteligentny telefon usługi pośrednictwa stanowiącej integralną część złożonej usługi, której głównym elementem jest usługa przewozowa. Taka usługa jest wyłączona z zakresu zastosowania tych dyrektyw.