—

w imieniu Taser International Inc. przez adwokatów S. Olaru, C. Radbâțę, i E. Bondaliciego,

—

w imieniu rządu rumuńskiego przez R.H. Radu i D.M. Bulanceę, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez M.J. Garcíę-Valdecasas Dorrego, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez C. Gheorghiu i M. Wilderspina, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 22 pkt 4, art. 23 ust. 5 i art. 24 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu Taser International Inc. (zwanej dalej „Taser International”), spółki z siedzibą w Stanach Zjednoczonych, z SC Gate 4 Business SRL (zwaną dalej „Gate 4”), spółką z siedzibą w Rumunii, oraz z Cristianem Mirceą Anastasiu, członkiem zarządu spółki Gate 4, w przedmiocie wykonania ciążącego na tej rumuńskiej spółce zobowiązania umownego do scedowania praw do znaków towarowych na spółkę Taser International.

3

Artykuł 1 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 ma następujące brzmienie:

„Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, niezależnie od rodzaju sądu. Nie obejmuje ono w szczególności spraw podatkowych, celnych i administracyjnych”.

4

Artykuł 2 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi:

„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego”.

5

Artykuł 22 tego rozporządzenia, zatytułowany „Jurysdykcja wyłączna”, przewiduje:

„Niezależnie od miejsca zamieszkania jurysdykcję wyłączną mają:

[…]

[…]”.

6

Zgodnie z art. 23 tego rozporządzenia:

„1.   Jeżeli strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję. Sąd lub sądy tego państwa członkowskiego mają jurysdykcję wyłączną, o ile strony nie uzgodniły czego innego […].

[…]

5.   Umowy dotyczące jurysdykcji i odpowiednie przepisy zawarte w warunkach powołania »trustu« nie wywołują skutku prawnego, jeżeli są sprzeczne z przepisami art. 13, 17 i 21 albo jeżeli sądy, których jurysdykcja została wyłączona przez strony w umowie, mają wyłączną jurysdykcję na podstawie art. 22”.

7

Artykuł 24 rozporządzenia nr 44/2001 stanowi:

„Jeżeli sąd państwa członkowskiego nie ma jurysdykcji na podstawie innych przepisów niniejszego rozporządzenia, uzyskuje on jurysdykcję, jeżeli pozwany przed tym sądem wda się w spór. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli pozwany wdaje się w spór w tym celu, aby podnieść zarzut braku jurysdykcji lub jeżeli inny sąd ma na podstawie art. 22 jurysdykcję wyłączną”.

8

Artykuł 41 ust. 1 ustawy nr 84/1998 w sprawie znaków towarowych i oznaczeń geograficznych stanowi:

„Własność praw do znaku towarowego może zostać przeniesiona w drodze cesji niezależnie od przeniesienia własności przedsiębiorstwa, do którego należą. Cesji należy dokonać w formie pisemnej i wymaga ona podpisania przez strony pod rygorem nieważności […]”.

9

Zgodnie z treścią art. 42 tej ustawy:

„(1)   Do wniosku o wpisanie cesji należy załączyć dokument stanowiący dowód zmiany właściciela znaku towarowego.

(2)   [Krajowy urząd ds. patentów i znaków towarowych (OSIM)] odmawia wpisania cesji, jeżeli oczywiste jest, że w jej drodze grono odbiorców zostaje wprowadzone w błąd co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego produktów lub usług, dla których zarejestrowany został znak towarowy, z zastrzeżeniem przypadku, w którym beneficjent przeniesienia własności zgadza się ograniczyć przeniesienie znaku towarowego jedynie do produktów lub usług, dla których znak towarowy nie jest mylący.

(3)   Na wniosek zainteresowanego podmiotu i po zapłaceniu podatku przewidzianego ustawowo OSIM dokonuje wpisania cesji do rejestru znaków towarowych i opublikowania jej w Biuletynie urzędowym własności przemysłowej. Cesja jest skuteczna względem osób trzecich od dnia jej publikacji”.

10

Artykuł 154 ustawy nr 105/1992 w sprawie uregulowania stosunków prawa międzynarodowego prywatnego stanowi:

„Jeżeli strony, w drodze specjalnego postanowienia umownego, poddały dotyczący ich spór lub spory, które wynikną w przyszłości z zawartego przez nie aktu, jurysdykcji określonego sądu, sądowi temu przyznana będzie jurysdykcja, z wyjątkiem sytuacji gdy:

11

Artykuł 157 tej ustawy stanowi:

„Sąd, przed który wytoczono powództwo, ustala z urzędu swą jurysdykcję do wydania rozstrzygnięcia w sporze dotyczącym stosunków prawa międzynarodowego prywatnego i jeżeli stwierdzi, że ani on sam, ani żaden inny rumuński sąd nie ma jurysdykcji, odrzuca powództwo ze względu na brak jurysdykcji rumuńskich sądów”.

12

W dniach 4 kwietnia i 12 września 2008 r. spółka Taser International, której siedziba znajduje się w Stanach Zjednoczonych, zawarła dwie umowy w sprawie niewyłącznej dystrybucji ze spółką Gate 4. Na mocy tych umów spółka Gate 4 i jej członek zarządu, C.M. Anastasiu, zobowiązali się do przeniesienia na swego kontrahenta praw do znaków towarowych Taser International, które zarejestrowali w Rumunii lub o których rejestrację w tym państwie wystąpili.

13

Ze względu na odmowę wywiązania się z tego zobowiązania umownego przez spółkę Gate 4 i C.M. Anastasiou spółka Taser International wszczęła postępowanie przed Tribunalul Bucureşti (sądem pierwszej instancji w Bukareszcie). Pomimo zamieszczenia w umowach klauzul prorogacyjnych przyznających jurysdykcję sądowi znajdującemu się w Stanach Zjednoczonych, spółka Gate 4 i C.M. Anatasiu wdali się w spór przed sądem rumuńskim, nie kwestionując jego właściwości. Wyrokiem z dnia 31 maja 2011 r. Tribunalul Bucureşti (sąd pierwszej instancji w Bukareszcie) nakazał im dopełnić wszystkich formalności koniecznych zarejestrowania cesji.

14

Po potwierdzeniu tego wyroku przez Curtea de Apel Bucureşti (sąd apelacyjny w Bukareszcie) spółka Gate 4 i C.M. Anastasiu wnieśli skargę kasacyjną do Înalta Curte de Casație și Justiție (najwyższego sądu kasacyjnego). Mimo że jurysdykcja sądów rumuńskich w zakresie rozstrzygnięcia tego sporu nie została nigdy zakwestionowana przez strony, sąd odsyłający stoi na stanowisku, że powinien rozstrzygnąć tę kwestię z urzędu.

15

W tym stanie rzeczy sąd ten zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie kwestii, czy rozporządzenie nr 44/2001 ma zastosowanie w zawisłym przed nim sporze, w sytuacji gdy strony postanowiły, że powstałe między nimi sporty będzie rozstrzygać sąd państwa trzeciego względem Unii Europejskiej, a nie sąd któregoś z państw członkowskich, jak stanowi art. 23 ust. 1 wskazanego rozporządzenia. Sąd odsyłający stoi na stanowisku, że taka klauzula przyznająca jurysdykcję państwu trzeciemu może siłą rzeczy stać na przeszkodzie dorozumianej prorogacji jurysdykcji przewidzianej w art. 24 tego rozporządzenia.

16

Na wypadek jednakże gdyby wspomniany przepis znajdował zastosowanie, sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy powinien jednak zrzec się swej jurysdykcji na innej podstawie.

17

Ponadto należy zbadać możliwość zastosowania ma art. 22 rozporządzenia nr 44/2001 w celu ustalenia, czy spór dotyczący zobowiązania do dokonania cesji praw do znaku towarowego mogącej doprowadzić do rejestracji zgodnie z prawem krajowym jest objęty zakresem regulacji pkt 4 tego artykułu.

18

W tych okolicznościach Înalta Curte de Casație și Justiție (najwyższy sąd kasacyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

19

Poprzez pytanie pierwsze i pytanie drugie lit. a) sąd odsyłający zasadniczo zmierza do ustalenia, czy art. 23 ust. 5 i art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w ramach sporu dotyczącego niewykonania zobowiązania umownego, w którym strona powodowa zwróciła się do sądów państwa członkowskiego, na terytorium którego strona pozwana ma swą siedzibę, jurysdykcja tych sądów może wynikać z art. 24 wskazanego rozporządzenia, w sytuacji gdy strona pozwana nie kwestionuje ich jurysdykcji, mimo że zawarta między tymi dwiema stronami umowa zawiera klauzulę prorogacyjną przyznającą jurysdykcję sądom państwa trzeciego.

20

Należy przypomnieć, że rozporządzenie nr 44/2001 ma zastosowanie w sporze między pozwanym zamieszkałym lub mającym siedzibę w państwie członkowskim a powodem pochodzącym z państwa trzeciego (zob. analogicznie wyrok Owusu, C‑281/02, EU:C:2005:120, pkt 27).

21

Ponadto art. 24 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 44/2001 przewiduje zasadę jurysdykcji opartą na wdaniu się przez pozwanego w spór w odniesieniu do wszystkich sporów, gdy właściwość sądu, przed którym zawisł spór, nie wynika z innych przepisów tego rozporządzenia. Przepis ten stosuje się również w sytuacji, w której powództwo zostało wytoczone przed sądem niezgodnie z przepisami tego rozporządzenia, i oznacza, że wdanie się przez pozwanego w spór można uznać za milczącą akceptację jurysdykcji sądu, przed który wytoczono powództwo, a tym samym za umowę dotyczącą jego jurysdykcji (wyrok Cartier parfums-lunettes i Axa Corporate Solutions assurances, C‑1/13, EU:C:2014:109, pkt 34).

22

Artykuł 24 zdanie drugie rozporządzenia nr 44/2001 przewiduje odstępstwa od tej zasady. Stanowi on, że milczące zawarcie umowy dotyczącej jurysdykcji sądu, przed który wytoczono powództwo, nie następuje, gdy pozwany podnosi zarzut braku jurysdykcji, wyrażając w ten sposób brak woli zaakceptowania jurysdykcji tego sądu, lub gdy chodzi o spory, dla których art. 22 tego rozporządzenia przewiduje przepisy o jurysdykcji wyłącznej (wyrok Cartier parfums-lunettes i Axa Corporate Solutions assurances, C‑1/13, EU:C:2014:109, pkt 35).

23

Tak więc ogólna zasada milczącego zawarcia umowy dotyczącej jurysdykcji sądu, przed którym zawisł spór, nie ma zastosowania tylko w przypadkach, które zostały wyraźnie wymienione wśród odstępstw przewidzianych w art. 24 zdanie drugie. Zważywszy, że przyznanie jurysdykcji na podstawie klauzuli prorogacyjnej w rozumieniu art. 23 rozporządzenia nr 44/2001 nie zostało wymienione wśród tych odstępstw, Trybunał orzekł już, że nie ma powodów związanych z ogólną systematyką lub celami tego rozporządzenia, by uznać, że strony nie mogą zwrócić się o rozstrzygnięcie sporu do sądu innego niż ustalony w drodze umowy (zob. podobnie wyrok ČPP Vienna Insurance Group, C‑111/09, EU:-C:2010:290, pkt 25).

24

Rozumowanie to ma zastosowanie zarówno w sytuacji, gdy istnieją klauzule prorogacyjne przyznające jurysdykcję sądom państwa członkowskiego, jak i w sytuacji, gdy istnieją tego rodzaju klauzule przyznające jurysdykcję sądom państwa trzeciego, gdyż dorozumiana prorogacja jurysdykcji na podstawie art. 24 zdanie pierwsze rozporządzenia nr 44/2001 jest oparta na celowym wyborze stron sporu dotyczącym owej jurysdykcji (zob. wyrok A, C‑112/13, EU:C:2014:2195, pkt 54). A zatem, jak wynika z poprzedniego punktu niniejszego wyroku, pytanie dotyczące zastosowania art. 23 tego rozporządzenia jest pozbawione znaczenia.

25

W świetle całości powyższych rozważań na pytanie pierwsze i pytanie drugie lit. a) należy udzielić odpowiedzi, że art. 23 ust. 5 i art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że w ramach sporu dotyczącego niewykonania zobowiązania umownego, w którym strona powodowa zwróciła się do sądów państwa członkowskiego, na którego terytorium strona pozwana ma swą siedzibę, jurysdykcja tych sądów może wynikać z art. 24 wskazanego rozporządzenia, w sytuacji gdy strona pozwana nie kwestionuje ich jurysdykcji, mimo że zawarta między tymi dwiema stronami umowa zawiera klauzulę prorogacyjną przyznającą jurysdykcję sądom państwa trzeciego.

26

Zadając pytanie drugie lit. b), sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy art. 22 pkt 4 i art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że spór dotyczący niewykonania zobowiązania umownego do scedowania praw do znaków towarowych, taki jak ten rozpatrywany w postępowaniu głównym, jest objęty zakresem zastosowania art. 22 pkt 4, a tym samym zalicza się do przewidzianych w art. 24 zdanie drugie tego rozporządzenia odstępstw od zasady domniemanej prorogacji jurysdykcji sądu, przed którym zawisł spór.

27

Zgodnie z art. 22 pkt 4 rozporządzenia nr 44/2001 w sprawach, których przedmiotem jest rejestracja lub ważność znaków towarowych, jurysdykcję mają wyłącznie sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium wystąpiono ze zgłoszeniem znaku towarowego lub o jego rejestrację. A zatem zastosowanie tego przepisu w sporze rozpatrywanym w postępowaniu głównym prowadziłoby do wniosku, że wyłączną jurysdykcję mają sądy rumuńskie.

28

Jednakże w okolicznościach charakteryzujących spór rozpatrywany w postępowaniu głównym nie zachodzi potrzeba ustalenia, czy żądanie wykonania zobowiązania umownego do scedowania praw do znaków towarowych rzeczywiście jest objęte zakresem regulacji art. 22 pkt 4 rozporządzenia nr 44/2001, ponieważ sądy rumuńskie tak czy inaczej są właściwe do rozstrzygnięcia tego sporu. Gdyby bowiem wskazany art. 22 pkt 4 miał zastosowanie w owym sporze, to sądy, których jurysdykcja wynika z tego przepisu, byłyby tymi samymi sądami co te, których jurysdykcję określono na podstawie art. 24 zdanie pierwsze tego rozporządzenia, skoro strona pozwana w postępowaniu głównym wdała się w spor przed sądami rumuńskimi bez zakwestionowania ich właściwości.

29

W świetle powyższego należy odstąpić od udzielenia odpowiedzi na pytanie drugie lit. b).

30

Poprzez pytanie trzecie sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, iż w kontekście sporu między stronami umowy zawierającej klauzulę prorogacyjną przyznającą jurysdykcję sądom państwa trzeciego przepis ten sprzeciwia się temu, aby sąd państwa członkowskiego, na którego terytorium strona pozwana ma swą siedzibę, a przed którym to sądem zawisł ów spór, orzekł z urzędu, że nie jest sądem właściwym, mimo że strona pozwana nie kwestionuje jego jurysdykcji.

31

Jak wynika z odpowiedzi udzielonej na pytania pierwsze i drugie, istnienie klauzuli prorogacyjnej przyznającej jurysdykcję sądom państwa trzeciego nie stoi na przeszkodzie zastosowaniu art. 24 rozporządzenia nr 44/2001.

32

Co więcej, z motywów drugiego i jedenastego rozporządzenia nr 44/2001 wynika, że ma ono na celu ujednolicenie przepisów dotyczących sporów kompetencyjnych w sprawach cywilnych i handlowych za pomocą zasad ustalania jurysdykcji, które są w wysokim stopniu przewidywalne. Celem rozporządzenia nr 44/2001 jest zatem osiągnięcie pewności prawa, która polega na wzmocnieniu ochrony prawnej osób zamieszkałych na terenie Unii poprzez jednoczesne umożliwienie powodowi łatwego zidentyfikowania sądu, do którego może on wnieść powództwo, a pozwanemu racjonalnego przewidzenia sądu, przed jaki może on być pozwany (wyrok Falco Privatstiftung i Rabitsch, C‑533/07, EU:C:2009:257, pkt 21, 22).

33

I tak Trybunał orzekł, że w wypadku gdy zasady dotyczące jurysdykcji wyłącznej w rozumieniu art. 22 rozporządzenia nr 44/2001 nie mają zastosowania, sąd, do którego wniesiono powództwo, musi stwierdzić swoją właściwość, w przypadku gdy pozwany wda się w spór i nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji, , ponieważ takie wdanie się w spór stanowi milczące zawarcie umowy dotyczącej jurysdykcji w rozumieniu art. 24 tego rozporządzenia (zob. podobnie wyrok ČPP Vienna Insurance Group, C‑111/09, EU:C:2010:290, pkt 26, 33).

34

Tak samo byłoby zresztą w przypadku, gdyby jurysdykcja sądu, przed którym zawisł spór, wynikała z art. 22 rozporządzenia nr 44/2001.

35

Ze względu na umiejscowienie tego przepisu w systematyce rozporządzenia i zamierzony cel zawarte we wspomnianym przepisie zasady dotyczące jurysdykcji mają bowiem charakter wyłączny i są bezwzględnie obowiązujące, wiążąc w sposób szczególny zarówno strony, jak i sąd (zob. podobnie wyrok Solvay, C‑616/10, EU:C:2012:445, pkt 44).

36

W świetle powyższych rozważań na pytanie trzecie należy udzielić odpowiedzi, że art. 24 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, iż w kontekście sporu między stronami umowy zawierającej klauzulę prorogacyjną przyznającą jurysdykcję sądom państwa trzeciego przepis ten sprzeciwia się temu, aby sąd państwa członkowskiego, na którego terytorium strona pozwana ma swą siedzibę, a przed którym to sądem zawisł ów spór, orzekł z urzędu, że nie jest sądem właściwym, jeśli strona pozwana nie kwestionuje jego jurysdykcji.

37

Dla stron postępowania głównego niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje: