—

w imieniu O. Ahlströma i L. Kjellberga przez E. Bergenhema, advokat,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez A. Bouqueta i C. Tufvesson, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni Porozumienia o partnerstwie w sektorze rybołówstwa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Maroka, zatwierdzonego w imieniu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (WE) nr 764/2006 z dnia 22 maja 2006 r. (Dz.U. L 141, s. 1, zwanego dalej „umową połowową”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego przeciwko O. Ahlströmowi i L. Kjellbergowi oraz spółkom Fiskeri Ganthi AB (zwanej dalej „Fiskeri Ganthi”) i Fiskeri Nordic AB (zwanej dalej „Fiskeri Nordic”), których oskarża się o dokonywanie niedozwolonych połowów w marokańskich strefach połowowych od kwietnia 2007 r. do maja 2008 r. włącznie.

3

W akapicie czwartym preambuły umowy połowowej strony oświadczyły, że są zdecydowane współpracować we wspólnym interesie na rzecz wprowadzenia odpowiedzialnego rybołówstwa w celu zapewnienia długotrwałej ochrony i zrównoważonego wykorzystywania żywych zasobów morskich, w szczególności poprzez wdrożenie systemu kontroli obejmującego w całości działalność połowową w celu zapewnienia skuteczności środków rozwoju i ochrony tych zasobów. W akapicie siódmym tej preambuły wyraziły one również pragnienie ustanowienia zasad i warunków regulujących działalność połowową statków Wspólnoty w marokańskich strefach połowowych oraz wsparcie Wspólnoty dla wprowadzenia odpowiedzialnych połowów w tych strefach połowowych.

4

W art. 1 umowy połowowej został w następujący sposób zdefiniowany jego cel:

„Niniejsze porozumienie ustanawia zasady i procedury regulujące:

5

Zgodnie z art. 2 lit. d) umowy połowowej „statek wspólnotowy” do celów tej umowy oznacza „statek rybacki pływający pod banderą państwa członkowskiego i zarejestrowany we Wspólnocie”.

6

Artykuł 6 umowy połowowej, zatytułowany „Warunki regulujące działalność połowową”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Statki wspólnotowe mogą dokonywać połowów w marokańskich strefach połowowych, jedynie jeżeli posiadają licencję połowową wydaną na mocy niniejszego porozumienia. Dokonywanie połowów przez statki Wspólnoty podlega wymogowi posiadania licencji wydanej przez właściwe władze Maroka na wniosek właściwych władz Wspólnoty.

2.   W odniesieniu do kategorii połowów nieprzewidzianych przez obowiązujący protokół [ustalający wielkości dopuszczalne połowów i wkład finansowy przewidziany w porozumieniu w sprawie rybołówstwa, zwany dalej »protokołem«] licencje mogą być przyznawane statkom wspólnotowym przez władze Maroka. Jednakże, zgodnie z duchem partnerstwa ustanowionego niniejszym porozumieniem, przyznawanie tych licencji jest uzależnione od pozytywnej opinii Komisji Europejskiej. Procedura uzyskiwania licencji połowowej dla statku, podatki i metoda płatności stosowana przez armatorów określane są na mocy porozumienia między stronami”.

7

Artykuł 7 umowy połowowej, zatytułowany „Wkład finansowy”, przewiduje w ust. 1:

„Wspólnota, zgodnie z warunkami określonymi w protokole i załączniku do [umowy połowowej], dokonuje wkładu finansowego na rzecz Maroka. Wspomniany wkład składa się z dwóch powiązanych elementów, a mianowicie:

8

Rozporządzenie Rady (WE) nr 3317/94 z dnia 22 grudnia 1994 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące zezwolenia na połowy na wodach państwa trzeciego w ramach umowy w dziedzinie rybołówstwa (Dz.U. L 350, s. 13), obowiązujące w czasie, kiedy wystąpiły okoliczności faktyczne sporu w postępowaniu głównym, informowało w motywie drugim, że „w celu zapewnienia skutecznego i przejrzystego zarządzania działalnością w zakresie rybołówstwa prowadzoną przez statki rybackie wspólnotowe w ramach umów połowowych zawartych między Wspólnotą a państwami trzecimi konieczne jest, aby każde państwo członkowskie podjęło działania w celu udzielenia zezwolenia swoim statkom rybackim, które otrzymały licencję połowową od państwa trzeciego do prowadzenia działalności połowowej, oraz musi zostać zabronione prowadzenie połowów na wodach państwa trzeciego bez takiej licencji ze względu na konieczność przestrzegania zobowiązań Wspólnoty wobec państw trzecich”.

9

Artykuł 1 tego rozporządzenia przewidywał:

„1.   Niniejsze rozporządzenie ustanawia ogólne przepisy dotyczące połowów prowadzonych przez wspólnotowe statki rybackie na wodach państwa trzeciego w ramach umowy w dziedzinie rybołówstwa zawartej między Wspólnotą a tym państwem trzecim, gdy taka działalność jest objęta wymogiem posiadania licencji połowowej przyznawanej przez to państwo trzecie.

2.   Wyłącznie wspólnotowe statki rybackie posiadające ważne zezwolenie połowowe w ramach umowy połowowej mogą prowadzić działalność połowową na wodach państwa trzeciego w ramach umowy w dziedzinie rybołówstwa zawartej między Wspólnotą a tym państwem”.

10

Zgodnie z art. 2 wspomnianego rozporządzenia „zezwolenie połowowe w ramach umowy połowowej” oznaczało zezwolenie połowowe przyznane wspólnotowemu statkowi rybackiemu przez państwo członkowskie bandery w ramach umowy połowowej zawartej między Wspólnotą a państwem trzecim, które w uzupełnieniu licencji połowowej uprawnia ten statek do prowadzenia działalności w zakresie rybołówstwa w strefie połowowej tego państwa trzeciego.

11

Artykuł 3 rozporządzenia nr 3317/94 stanowił:

„Państwo członkowskie bandery przyznaje i zarządza zezwoleniami połowowymi w ramach umowy połowowej dla statków rybackich pływających pod jego banderą, zgodnie z wymogami określonymi w niniejszym rozporządzeniu”.

12

Zgodnie z art. 5 tego rozporządzenia:

„1.   Państwo członkowskie bandery prześle Komisji wszystkie wnioski o wydanie statkom rybackim pływającym pod jego banderą licencji połowowych państwa trzeciego dotyczących działalności połowowej w ramach możliwości połowowych przyznanych Wspólnocie zgodnie z zawartą z państwem trzecim umową w dziedzinie rybołówstwa. Państwo członkowskie bandery zapewnia, że [by] wnioski są [były] zgodne z warunkami umowy oraz regułami wspólnotowymi.

2.   Komisja bada wnioski nadesłane przez każde państwo członkowskie pod kątem możliwości połowowych przyznanych mu na podstawie przepisów wspólnotowych oraz wszelkich warunków określonych w umowie w dziedzinie rybołówstwa stosowanej do statków wspólnotowych. Komisja nie później niż w ciągu 10 dni roboczych od dnia, w którym otrzymała wniosek od państwa członkowskiego, lub w terminie określonym w umowie w dziedzinie rybołówstwa prześle do danego państwa trzeciego wnioski o wydanie licencji połowowej państwa trzeciego dla statków wspólnotowych zamierzających prowadzić działalność połowową na jego wodach. Jeśli badanie wniosku przez Komisję wykaże, że nie spełnia on warunków określonych w niniejszym ustępie, Komisja niezwłocznie zawiadamia dane państwo członkowskie, że nie może przesłać wszystkich lub części wspomnianych wniosków do zainteresowanego państwa trzeciego, oraz poda stosowne uzasadnienie.

3.   Komisja niezwłocznie zawiadamia państwo członkowskie bandery o przyznaniu przez dane państwo trzecie licencji połowowej na prowadzenie działalności w zakresie rybołówstwa lub o odmowie przyznania takiej licencji przez państwo trzecie. W tym drugim przypadku Komisja przeprowadza stosowne kontrole w ramach konsultacji z państwem członkowskim bandery i danym państwem trzecim”.

13

Sąd odsyłający wskazuje, że zgodnie z §§ 19–23 fiskelagen (ustawy o rybołówstwie, SFS 1993, nr 787) rząd szwedzki lub wyznaczony przez niego organ, którym w czasie, kiedy wystąpiły okoliczności faktyczne sporu w postępowaniu głównym, był Fiskeriverket (krajowa dyrekcja rybołówstwa), przyjmuje przepisy wykonawcze dotyczące prowadzenia połowów. Paragraf 24 tej ustawy stanowi, że przepisy wykonawcze przyjęte na podstawie wspomnianych §§ 19–23 znajdują także zastosowanie do szwedzkich połowów morskich poza szwedzką strefą ekonomiczną na wodach międzynarodowych i na innych wodach, gdzie działalność połowowa jest prowadzona na podstawie umów międzynarodowych.

14

Zgodnie z § 40 ustawy o rybołówstwie osoba, która umyślnie lub wskutek niedbalstwa narusza przepisy wykonawcze przyjęte na podstawie § 19, § 20 akapit pierwszy lub §§ 21–23, podlega karze grzywny lub karze pozbawienia wolności do roku. Osoba, która umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa narusza uregulowania Unii Europejskiej dotyczące wspólnej polityki rybołówstwa, w szczególności prowadząc nielegalne połowy, podlega tej samej karze. Jeżeli na podstawie wspomnianego § 40 naruszenie należy uznać za poważne, sprawca podlega karze pozbawienia wolności do dwóch lat.

15

Fiskeriverkets föreskrifter om resurstillträde och kontroll på fiskets område (przepisy wykonawcze Fiskeriverket dotyczące dostępu do stref połowowych i ich kontroli, FIFS 2004, nr 25, zwane dalej „przepisami wykonawczymi Fiskeriverket”), obowiązujące w czasie, kiedy wystąpiły okoliczności faktyczne sporu w postępowaniu głównym, których zakres stosowania zgodnie z rozdziałem 1 § 1 obejmuje rozporządzenie nr 3317/94, przewidują w rozdziale 3 § 1:

„Statki o całkowitej długości wynoszącej co najmniej pięć metrów mogą być używane do komercyjnej działalności połowowej na morzu wyłącznie na podstawie pozwolenia wydanego przez Fiskeriverket”.

16

Rozdział 4 przepisów wykonawczych Fiskeriverket, zatytułowany „Uzupełniające zezwolenie połowowe […]”, ma następujące brzmienie:

„Połowy w ramach umowy połowowej między [Wspólnotą Europejską] a państwem trzecim

§ 1

Wniosek o licencję połowową państwa trzeciego i o zezwolenie połowowe w ramach umowy połowowej, o których mowa w rozporządzeniu […] nr 3317/94, składa się do Fiskeriverket.

Zezwolenie połowowe zostaje wydane poprzez wpisanie statku do wykazu podstawowego.

§ 2

Wydanie zezwolenia, o którym mowa w § 1, podlega następującym warunkom:

1.   Gdy statek wpływa do państwa trzeciego, właściwy organ w tym państwie zostaje o tym poinformowany poprzez Stockholm Radio. Powiadomienie zawiera numer identyfikacji zewnętrznej statku, nazwę i radiowy sygnał wywoławczy. Gdy statek opuszcza strefę, powiadomienie o wypłynięciu następuje za pośrednictwem tej samej stacji radiowej.

2.   Fiskeriverket określi liczbę statków posiadających zezwolenie specjalne, które mogą przebywać jednocześnie w strefie państwa trzeciego.

3.   Należy przestrzegać innych przepisów wykonawczych ustanowionych ewentualnie przez władze państwa trzeciego.

4.   Fiskeriverket może ustalić dodatkowe warunki.

Połowy prowadzone na podstawie określonych umów połowowych, w ramach kwot innego państwa oraz na wodach międzynarodowych poza strefą rybołówstwa lub strefą ekonomiczną

§ 3

Szwedzki statek rybacki będący w posiadaniu zezwolenia na połowy komercyjne może dokonywać połowów na wodach państwa trzeciego w innych okolicznościach niż opisane w § 1 w ramach kwot innego państwa lub na wodach międzynarodowych poza strefami rybołówstwa lub strefami ekonomicznymi tylko wtedy, gdy uzyskał specjalne zezwolenie ze strony Fiskeriverket”.

17

Z postanowienia odsyłającego wynika, że O. Ahlström, przedstawiciel prawny spółki Fiskeri Ganthi, właściciel statku „Aldo”, i L. Kjellberg, przedstawiciel prawny spółki Fiskeri Nordic, właściciel statku „Nordic IV”, są ścigani na podstawie §§ 24 i 40 ustawy o rybołówstwie, jak też rozdziału 3 § 1 i rozdziału 4 § 3 przepisów wykonawczych Fiskeriverket za to, że w okresie od kwietnia 2007 r. do maja 2008 r. włącznie O. Ahlström i L. Kjellberg, umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, prowadzili połowy komercyjne wzdłuż wybrzeża Sahary Zachodniej przy użyciu wspomnianych statków wpisanych do szwedzkiego rejestru statków, nie posiadając i nie mając na pokładzie wymaganych zezwoleń wydanych przez Fiskeriverket, a mianowicie ani ogólnych zezwoleń na połowy komercyjne, ani specjalnych zezwoleń połowowych na wspomnianych wodach zgodnie z umową połowową.

18

Posiłkowo Kammaråklagaren (prokurator) oparł oskarżenia na § 40 ustawy o rybołówstwie, art. 3 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1281/2005 z dnia 3 sierpnia 2005 r. w sprawie zarządzania licencjami połowowymi oraz minimum informacji, jakie mają być w nich zawarte (Dz.U. L 203, s. 3) i art. 22 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 2371/2002 z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie ochrony i zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa w ramach wspólnej polityki rybołówstwa (Dz.U. L 358, s. 59) w związku z art. 6 umowy połowowej.

19

W uzasadnieniu wspomnianych oskarżeń Kammaråklagaren podnosi w szczególności, że oba statki, których załoga składała się z rybaków szwedzkich i marokańskich, prowadziły w sposób ciągły połowy trałowe, które wygenerowały ogółem przychód w wysokości co najmniej 14 mln koron szwedzkich (SEK) w 2007 i 6 mln SEK w 2008 r. Prokurator zakwalifikował naruszenia jako poważne, ponieważ były popełniane systematycznie przez długi okres, wiązały się z działalnością o szczególnie szerokim zakresie i połowami znacznej wartości.

20

Ove Ahlström i L. Kjellberg zaprzeczają zarzucanym im czynom i kwestionują swoją odpowiedzialność karną. Podnoszą, że statki rybackie „Aldo” i „Nordic IV” na podstawie umowy czarteru zwanej „czarterem gołego statku” zostały wynajęte marokańskiej spółce Atlas Pelagic, która dysponuje własnymi uprawnieniami do dokonywania połowów na marokańskich wodach terytorialnych, jak też uprawnieniami połowowymi innych podmiotów marokańskich. Spółka ta wynajęła w ramach swojej działalności oba statki i dysponowała mini w sposób niezależny. Ich zdaniem działalność ta nie wymagała żadnego zezwolenia władz szwedzkich lub innego organu europejskiego, gdyż przepisy wykonawcze Fiskeriverket nie mają zastosowania do działalności czarterowej prowadzonej przez Fiskeri Ganthi i Fiskeri Nordic. Nie popełniono żadnego naruszenia prawa Unii, gdyż art. 6 ust. 1 umowy połowowej, jak też cała ta umowa, nie ma zastosowania w sprawie głównej.

21

Hovrätten för Västra Sverige (sąd apelacyjny dla Szwecji zachodniej), rozpatrujący odwołanie od wyroku Göteborgs tingsrätt (sąd pierwszej instancji w Göteborgu), uważa, że niejasne jest, czy prawo Unii i umowa połowowa wykluczają połowy statkami wspólnotowymi na wodach marokańskich bez zezwolenia Unii lub jednego z państw członkowskich.

22

Sąd odsyłający uważa zasadniczo, że art. 6 ust. 2 umowy połowowej można interpretować w rozumieniu takiego wykluczenia. Niemniej sąd ten zwraca uwagę, że zdaniem niektórych autorów przepis ten dopuszcza wykładnię, zgodnie z którą statek wspólnotowy może dokonywać połowów na podstawie prywatnej licencji wydanej przez państwo trzecie. Dodaje on, że w postępowaniu głównym podniesiono argument, że właściwe władze marokańskie uznały, iż działalność połowowa obu statków była prowadzona zgodnie z umową połowową, i że wydały one wymagane w tym celu zezwolenia.

23

W tych okolicznościach Hovrätten för Västra Sverige postanowił zawiesić postępowanie i przedłożyć Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

24

Poprzez swoje pytania, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy umowę połowową, a w szczególności jej art. 6, należy interpretować w ten sposób, że wyklucza ona jakąkolwiek możliwość prowadzenia połowów przez statki wspólnotowe w marokańskich strefach połowowych na podstawie licencji wydanej przez władze marokańskie bez współdziałania właściwych władz Unii.

25

Sąd ten ma wątpliwości w szczególności co do tego, czy umowa połowowa wyklucza możliwość wyczarterowania w celu prowadzenia połowów w tych strefach połowowych statku wspólnotowego w drodze umowy czarterowej zwanej „czarterem gołego statku” spółce marokańskiej posiadającej jedynie licencję wydaną przez właściwe władze marokańskie marokańskim właścicielom kwot połowowych. Sąd pragnie ponadto ustalić, czy dzieje się tak, kiedy oddający w czarter udostępnia też tej spółce fachowe kompetencje i udziela jej pomocy technicznej.

26

Należy zaznaczyć, że strony umowy połowowej wyraziły w jej preambule pragnienie ustanowienia zasad i warunków regulujących działalność połowową statków wspólnotowych w marokańskich strefach połowowych. Celem tej umowy, określonym w jej art. 1, jest ustanowienie zasad i procedur regulujących w szczególności warunki dostępu tych statków do wspomnianych stref połowowych. Ze względu na to, że umowa nie przewiduje żadnego wyjątku od tych warunków, podlegają im wszystkie statki wspólnotowe – którymi zgodnie z art. 2 lit. d) umowy połowowej są statki pływające pod banderą państwa członkowskiego Wspólnoty i zarejestrowane we Wspólnocie – zamierzające prowadzić połowy w tych strefach.

27

I tak art. 6 umowy połowowej, dotyczący warunków regulujących działalność połowową, przewiduje w ust. 1, że statki wspólnotowe mogą dokonywać połowów w marokańskich strefach połowowych, jedynie jeżeli posiadają licencję połowową wydaną na mocy tej umowy połowowej.

28

Zgodnie z samym brzmieniem tego przepisu prowadzenie połowów przez statki wspólnotowe wymaga posiadania licencji wydanej przez właściwe władze Maroka na wniosek właściwych władz Unii. Artykuł 6 ust. 2 umowy połowowej przewiduje ponadto, że licencje mogą być przyznawane statkom wspólnotowym przez władze Maroka w odniesieniu do kategorii połowów nieprzewidzianych w protokole, ale że zgodnie z duchem partnerstwa ustanowionego umową połowową przyznawanie tych licencji „jest uzależnione od pozytywnej opinii Komisji Europejskiej”.

29

Wynika z tego, że współdziałanie właściwych władz Unii jest zawsze wymagane do tego, by statek wspólnotowy był uprawniony do prowadzenia działalności połowowej w marokańskich strefach połowowych, i że w konsekwencji statek taki nie może prowadzić takiej działalności w tych strefach na podstawie licencji wydanej przez właściwe władze marokańskie bez tego współdziałania.

30

W tym względzie należy zaznaczyć, że rozporządzenie nr 3317/94 ustanowiło w art. 5 procedurę, której powinny przestrzegać państwo członkowskie bandery i Komisja, aby uzyskać licencje połowowe wydawane przez państwa trzecie w celu prowadzenia działalności połowowej w ramach możliwości połowowych przyznanych Wspólnocie na podstawie umowy połowowej, nakładając na Komisję obowiązek zbadania wniosków o wydanie takich licencji przed przesłaniem go do danego państwa trzeciego. Poza tym jak wynika z motywu drugiego i art. 1 ust. 2 oraz art. 2 i 3 tego rozporządzenia, uzależniło ono możliwość prowadzenia połowów na wodach państwa trzeciego w ramach umowy połowowej zawartej między Wspólnotą a tym państwem trzecim od zezwolenia połowowego przyznanego przez państwo członkowskie bandery.

31

Ponadto należy zaznaczyć, że przyznanie statkom wspólnotowym możliwości dostępu do marokańskich stref połowowych w celu prowadzenia na nich połowów, przy unikaniu przy tym tej współdziałania właściwych władz Unii, byłoby sprzeczne z celem umowy połowowej, którym jest – jak wynika z jej preambuły i art. 1 i 3 – wprowadzenie odpowiedzialnego rybołówstwa w tych strefach połowowych dla zapewnienia długotrwałej ochrony i zrównoważonego wykorzystywania zasobów rybołówstwa, w szczególności poprzez wdrożenie systemu kontroli obejmującego w całości działalność połowową w celu zapewnienia skuteczności środków ochrony i gospodarowania tymi zasobami. Możliwość taka mogłaby bowiem zwiększyć dostęp statków wspólnotowych do tych stref połowowych i przyczynić się do intensyfikacji eksploatacji tych zasobów przez statki wspólnotowe na tych wodach, i to bez kontroli właściwych władz Unii.

32

Podobnie dostęp statków wspólnotowych do marokańskich stref połowowych poza ramami przepisów umowy połowowej nie byłby odpowiedni do podstawy i celu wkładu finansowego świadczonego przez Unię na rzecz Królestwa Maroka zgodnie z art. 7 tej umowy, polegającego zgodnie z tym artykułem na finansowej kompensacji z tytułu dostępu statków wspólnotowych do marokańskich stref połowowych i na wsparciu finansowym na rzecz wprowadzenia krajowej polityki rybołówstwa opartej na odpowiedzialnych połowach i zrównoważonym wykorzystaniu zasobów rybołówstwa na wodach terytorialnych Maroka.

33

Nie można zatem dopuścić, by statki wspólnotowe miały dostęp do marokańskich stref połowowych w celu prowadzenia na nich połowów poprzez zawarcie w tym celu umowy czarterowej zwanej „czarterem gołego statku” ze spółką marokańską posiadającą licencję wydaną marokańskim właścicielom kwot połowowych przez władze marokańskie lub poprzez zastosowanie jakiegokolwiek innego instrumentu prawnego w celu uzyskania dostępu do tych stref połowowych, aby prowadzić na nich połowy poza ramami umowy połowowej, a więc bez współdziałania właściwych władz Unii.

34

Uwzględniając całość powyższych rozważań, na zadane pytania należy odpowiedzieć, że umowę połowową, a w szczególności jej art. 6, należy interpretować w ten sposób, że wyklucza ona jakąkolwiek możliwość prowadzenia połowów przez statki wspólnotowe w marokańskich strefach połowowych na podstawie licencji wydanej przez władze marokańskie bez współdziałania właściwych władz Unii.

35

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Porozumienie o partnerstwie w sektorze rybołówstwa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Maroka, zatwierdzone w imieniu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (WE) nr 764/2006 z dnia 22 maja 2006 r., a w szczególności jego art. 6, należy interpretować w ten sposób, że wyklucza ono jakąkolwiek możliwość prowadzenia połowów przez statki wspólnotowe w marokańskich strefach połowowych na podstawie licencji wydanej przez władze marokańskie bez współdziałania właściwych władz Unii Europejskiej.