KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 29.9.2021
COM(2021) 612 final
2021/0311(NLE)
Wniosek
DECYZJA RADY
w sprawie częściowego zawieszenia stosowania Umowy między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz
EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52021PC0612
Proposal for a COUNCIL DECISION on the partial suspension of the application of the Agreement between the European Union and the Republic of Belarus on the facilitation of the issuance of visas
Wniosek DECYZJA RADY w sprawie częściowego zawieszenia stosowania Umowy między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz
Wniosek DECYZJA RADY w sprawie częściowego zawieszenia stosowania Umowy między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz
COM/2021/612 final
KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 29.9.2021
COM(2021) 612 final
2021/0311(NLE)
Wniosek
DECYZJA RADY
w sprawie częściowego zawieszenia stosowania Umowy między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz
UZASADNIENIE
1.KONTEKST WNIOSKU
W dniu 1 lipca 2020 r. weszła w życie Umowa między UE a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz (dalej „umowa o ułatwieniach wizowych”) 1 , równolegle do umowy o readmisji 2 . Celem umowy o ułatwieniach wizowych jest wprowadzenie, na zasadzie wzajemności, ułatwień w wydawaniu wiz obywatelom Unii i Białorusi planującym pobyt nie dłuższy niż 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu.
Umowa o ułatwieniach wizowych przyczynia się do zacieśnienia kontaktów międzyludzkich oraz propagowania wartości, w tym praw człowieka i wartości demokratycznych UE. W preambule umowy o ułatwieniach wizowych podkreślono znaczenie podstawowych zasad regulujących współpracę między UE a Białorusią, jak również obowiązków i zakresu odpowiedzialności – w tym poszanowania praw człowieka i zasad demokracji – wynikających z odpowiednich instrumentów międzynarodowych, którymi strony są związane.
W dniu 12 października 2020 r. Rada przyjęła konkluzje w sprawie reakcji UE na wydarzenia na Białorusi 3 . W swoich konkluzjach Rada ponownie podkreśliła, że wybory prezydenckie z dnia 9 sierpnia 2020 r. nie były ani wolne ani uczciwe oraz że reżim białoruski nie ma legitymacji demokratycznej. Rada ponownie wyraziła swoje pełne poparcie dla suwerenności i niezależności Białorusi oraz zwróciła uwagę na demokratyczne prawo narodu białoruskiego do wyboru prezydenta w wolnych i uczciwych wyborach, bez ingerencji z zewnątrz. Ponadto w konkluzjach przypomniano o środkach ograniczających, obejmujących zakaz podróżowania i zamrożenie aktywów, nałożonych na 40 osób odpowiedzialnych za sfałszowanie wyborów prezydenckich oraz brutalne stłumienie pokojowych protestów, jak również wyrażono gotowość UE do wprowadzenia dalszych środków ograniczających wobec podmiotów i urzędników wysokiego szczebla, w tym Aleksandra Łukaszenki 4 .
UE ograniczyła dwustronną współpracę z władzami białoruskimi na poziomie centralnym, zwiększyła wsparcie dla białoruskiego narodu i społeczeństwa obywatelskiego oraz dokonała stosownych zmian w dwustronnej pomocy finansowej. Zgodnie z tymi środkami UE niezwłocznie udostępniła dodatkowe środki finansowe ofiarom przemocy, organizacjom społeczeństwa obywatelskiego i niezależnym mediom.
Kontynuowane są represje wobec działaczy opozycyjnych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, obrońców praw człowieka i niezależnych mediów. Zgodnie ze stanem na połowę września 2021 r. na Białorusi przetrzymywano ponad 670 więźniów politycznych, a z każdym tygodniem ich liczba rośnie. Toczą się przeciwko nim procesy sądowe o podłożu politycznym, często prowadzone za zamkniętymi drzwiami i w sposób pospieszny, a ich rezultatem są karygodne wyroki skazujące na wieloletnie więzienie.
Umowa o ułatwieniach wizowych nadal jest stosowana, natomiast proces ustanawiania Wspólnego komitetu ds. ułatwień wizowych, który ma monitorować wykonanie umowy, został zawieszony.
W odpowiedzi na trwające brutalne represje wobec wszystkich grup społeczeństwa białoruskiego, a w szczególności w odpowiedzi na porwanie samolotu pasażerskiego w dniu 23 maja 2021 r., UE wprowadziła wobec przewoźników białoruskich zakaz lotów w przestrzeni powietrznej UE oraz dostępu do lotnisk UE 5 , przyjęła czwarty pakiet sankcji wymieniających konkretne osoby i podmioty 6 oraz ukierunkowane sankcje gospodarcze 7 .
Po wprowadzeniu tych środków władze Białorusi, w ramach działań odwetowych, ogłosiły w dniu 28 czerwca 2021 r. zawieszenie uczestnictwa w Partnerstwie Wschodnim oraz zawieszenie stosowania umowy z UE o readmisji. Ponadto Białoruś wezwała na konsultacje swojego ambasadora przy UE, zasugerowała wyjazd ambasadora UE na Białorusi na konsultacje do Brukseli oraz zapowiedziała, że wobec przedstawicieli instytucji europejskich i osób z UE, które przyczyniły się do przygotowania sankcji, zostanie wydany zakaz wjazdu na terytorium Białorusi. Władze białoruskie zażądały, aby zawieszono działalność instytutów kultury prowadzonych przez państwa członkowskie. Białoruś ogłosiła również, że rozważy dalsze możliwe środki odwetowe. Ponadto w dniu 8 września 2021 r. w parlamencie białoruskim przedłożono projekt ustawy w sprawie zawieszenia stosowania umowy z UE o readmisji.
Mimo, że sytuacja na granicy zewnętrznej UE z Białorusią ustabilizowała się pod względem liczby osób przybywających – w tym w wyniku zawieszenia bezpośrednich lotów z Bagdadu do Mińska – nadal pozostaje napięta, presja migracyjna utrzymuje się, a liczba udaremnionych prób nielegalnego przekroczenia granicy wciąż jest wysoka. Do dnia 19 września 2021 r. granicę litewsko-białoruską nielegalnie przekroczyło 4145 osób; to 56 razy więcej niż w 2020 r. Ponad połowa obywateli państw trzecich, którzy przekroczyli granicę litewską z Białorusią, przybyła z Iraku (2805), kolejną grupą byli obywatele Kongo (Brazzaville) i Kamerunu, a niewielki odsetek stanowili obywatele Syrii, Iranu i Afganistanu. W odniesieniu do Polski w tym samym okresie granicę z Białorusią przekroczyło 1 493 obywateli państw trzecich. To 23 razy więcej osób w porównaniu z 2020 r. W tym przypadku główną narodowością są również Irakijczycy, jednak odsetek obywateli Afganistanu jest większy. W ujęciu względnym Łotwa doświadczyła jednak największego wzrostu liczby przypadków niedozwolonego przekroczenia granicy, odnotowując 377 takich przypadków w 2021 r. w porównaniu z 3 w 2020 r. Podobną tendencję zaobserwowano w odniesieniu do wniosków o udzielenie azylu. W porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku, do tej pory w 2021 r. Litwa zarejestrowała 14 razy więcej wniosków azylowych (2 399), głównie od obywateli Iraku (50 %). Polska zarejestrowała 131 % więcej wniosków (4109), przy czym wnioski składali najczęściej obywatele Afganistanu (33 %), Białorusi (29 %) i Rosji (18 %). Łotwa również otrzymała 465 wniosków o udzielenie azylu, tj. prawie 6 razy więcej niż w 2020 r.
Ten nagły wzrost sugeruje, że z pobudek politycznych reżim zachęca do migracji nieuregulowanej, w szczególności w ramach działań odwetowych wobec Litwy, Polski i Łotwy za ich stanowisko w sprawie Białorusi. Działania Białorusi przeciwko państwom członkowskim UE wymagają jednolitej reakcji.
2.PROPONOWANE ŚRODKI
Umowę o ułatwieniach wizowych zawarto przy założeniu, że jedną z podstawowych zasad regulujących współpracę między Unią a Białorusią, jak również ich obowiązki i zakres odpowiedzialności, jest poszanowanie praw człowieka i zasad demokracji 8 . Zarówno Unia, jak i Białoruś uznały, że umowa o ułatwieniach wizowych nie powinna prowadzić do migracji nieuregulowanej, i zwróciły szczególną uwagę na kwestie bezpieczeństwa i readmisji 9 .
W obliczu powyższego Białoruś narusza te zasady. Nie tylko naraża ona wzajemne stosunki z Unią i jej państwami członkowskimi, lecz również dopuszcza się naruszeń praw człowieka, co jest niezgodne z jej zobowiązaniami międzynarodowymi 10 .
W związku z tym odpowiednim środkiem jest zawieszenie stosowania niektórych artykułów umowy o ułatwieniach wizowych, które przewidują ułatwienia dla pewnych konkretnych kategorii wnioskodawców, a mianowicie:
(i) w przypadku członków oficjalnych delegacji Białorusi, w tym stałych członków takich delegacji, którzy na oficjalne zaproszenie skierowane do Białorusi powinni uczestniczyć w oficjalnych spotkaniach, konsultacjach, negocjacjach lub programach wymiany, a także w wydarzeniach organizowanych na terytorium jednego z państw członkowskich przez organizacje międzyrządowe;
(ii) w przypadku rządów i parlamentów krajowych i regionalnych Białorusi, trybunału konstytucyjnego i sądu najwyższego Białorusi w zakresie pełnionych przez nich obowiązków służbowych.
Należy zatem zawiesić stosowanie następujących artykułów umowy o ułatwieniach wizowych: art. 4 ust. 1 lit. a) „Dokumenty potwierdzające cel podróży”, art. 5 ust. 1 lit. a) i b), art. 5 ust. 2 lit. a) „Wydawanie wiz wielokrotnego wjazdu” i art. 6 ust. 3 lit. a) i b) „Opłaty za rozpatrzenie wniosku wizowego”.
Z chwilą wejścia w życie decyzji Rady stosowanie zasad ustanowionych w tych postanowieniach zostanie zawieszone. Zamiast tego zastosowanie będą miały przepisy kodeksu wizowego 11 .
Stosowanie pozostałych postanowień umowy o ułatwieniach wizowych nie zostaje zawieszone, a ułatwienia przewidziane w tych postanowieniach nadal będą stosowane w odniesieniu do zwykłych obywateli Białorusi. Pozwoli to na utrzymanie kontaktów międzyludzkich. Postanowienia umowy o ułatwieniach wizowych, które nie zostały zawieszone, nie powinny być jednak wykorzystywane do obejścia celu decyzji Rady w sprawie częściowego zawieszenia umowy o ułatwieniach wizowych. Państwa członkowskie powinny zgłaszać Komisji wszelkie próby obejścia lub domniemanego obejścia częściowego zawieszenia umowy o ułatwieniach wizowych.
3.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ
•Podstawa prawna
Proceduralną podstawę prawną niniejszego wniosku stanowi art. 218 ust. 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Materialną podstawą prawną jest art. 77 ust. 2 lit. a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
Ponadto art. 14 ust. 5 umowy o ułatwieniach wizowych stanowi, że [k]ażda ze Stron może zawiesić wykonywanie niektórych lub wszystkich postanowień niniejszej umowy. O decyzji w sprawie zawieszenia należy powiadomić drugą Stronę nie później niż 48 godzin przed jej wejściem w życie. Z chwilą ustania powodów zawieszenia Strona, która zawiesiła stosowanie niniejszej umowy, bezzwłocznie powiadamia o tym drugą Stronę.
•Pomocniczość (w przypadku kompetencji niewyłącznych)
nie dotyczy
•Proporcjonalność
Niniejszy wniosek nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu, a mianowicie zawieszenia pewnych obowiązujących ułatwień dla urzędników białoruskich przy jednoczesnym dalszym wspieraniu zwykłych obywateli Białorusi za pomocą ułatwienia procedur wizowych.
4.WPŁYW NA BUDŻET
Niniejszy wniosek nie wiąże się z dodatkowymi obciążeniami dla budżetu UE.
2021/0311 (NLE)
Wniosek
DECYZJA RADY
w sprawie częściowego zawieszenia stosowania Umowy między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz
RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. a) oraz art. 218 ust. 9,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1)W dniu 1 lipca 2020 r. weszła w życie Umowa między Unią Europejską a Republiką Białorusi o ułatwieniach w wydawaniu wiz 12 („umowa”), równolegle do Umowy między Unią Europejską a Republiką Białorusi o readmisji osób przebywających nielegalnie 13 („umowa o readmisji”).
(2)Celem umowy jest wprowadzenie, na zasadzie wzajemności, ułatwień w wydawaniu wiz obywatelom Unii i Białorusi planującym pobyt nie dłuższy niż 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu. Umowa przyczynia się do zacieśnienia kontaktów międzyludzkich oraz propagowania wartości, w tym praw człowieka i wartości demokratycznych.
(3)Zgodnie z art. 14 ust. 5 umowy każda ze stron może zawiesić wykonywanie niektórych lub wszystkich postanowień tej umowy. Drugą stronę należy zawiadomić o decyzji w sprawie zawieszenia nie później niż 48 godzin przed jej wejściem w życie. Z chwilą ustania powodów zawieszenia strona, która zawiesiła stosowanie umowy, bezzwłocznie zawiadamia o tym drugą stronę.
(4)W odpowiedzi na trwające brutalne represje wobec wszystkich grup społeczeństwa na Białorusi, a w szczególności w odpowiedzi na porwanie samolotu pasażerskiego w dniu 23 maja 2021 r., rozporządzeniem (WE) nr 765/2006 14 i decyzją 2012/642/WPZiB 15 Unia wprowadziła wobec przewoźników białoruskich zakaz lotów nad terytorium Unii i zakaz dostępu do lotnisk w Unii oraz ustanowiła czwarty pakiet sankcji wymieniających konkretne osoby i podmioty oraz ukierunkowane sankcje gospodarcze.
(5)Po wprowadzeniu tych środków Białoruś, w ramach działań odwetowych, ogłosiła w dniu 28 czerwca 2021 r. zawieszenie uczestnictwa w Partnerstwie Wschodnim oraz zawieszenie stosowania umowy o readmisji. W dniu 8 września 2021 r. w parlamencie białoruskim przedłożono projekt ustawy w sprawie zawieszenia stosowania umowy z Unią Europejską o readmisji.
(6)Jednocześnie Litwa, a ostatnio również Polska i Łotwa odnotowują niespotykany wzrost nieuregulowanych przepływów migracyjnych z Białorusi. Ten nagły wzrost sugeruje, że z pobudek politycznych reżim zachęca do migracji nieuregulowanej, w szczególności w ramach działań odwetowych wobec Litwy, Polski i Łotwy za ich stanowisko w sprawie Białorusi.
(7)Powyższe działania prowadzone przez Białoruś stanowią naruszenie zasad stanowiących podstawę zawarcia umowy i są sprzeczne z interesem Unii i jej państw członkowskich. W szczególności działania Białorusi są niezgodne z prawami człowieka i zasadami demokracji oraz sprzyjają migracji nieuregulowanej z terytorium Białorusi do Unii.
(8)W związku z tym należy zawiesić stosowanie niektórych postanowień umowy przewidujących ułatwienia dla niektórych kategorii osób ubiegających się o wizę krótkoterminową, a mianowicie członków oficjalnych delegacji Białorusi, członków rządów i parlamentów krajowych i regionalnych Białorusi, trybunału konstytucyjnego i sądu najwyższego Białorusi w zakresie pełnionych przez nich obowiązków służbowych,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
Artykuł 1
Zawiesza się stosowanie następujących postanowień umowy:
a)art. 4 ust. 1 lit. a) w odniesieniu do każdej osoby ubiegającej się o wizę, będącej członkiem oficjalnej delegacji Białorusi, w tym stałym członkiem takiej delegacji, który na oficjalne zaproszenie skierowane do Białorusi ma uczestniczyć w oficjalnych spotkaniach, konsultacjach, negocjacjach lub programach wymiany, a także w wydarzeniach organizowanych na terytorium jednego z państw członkowskich przez organizacje międzyrządowe;
b)art. 5 ust. 1 lit. a) i b) w odniesieniu do każdej osoby ubiegającej się o wizę, będącej członkiem rządu lub parlamentu krajowego lub regionalnego Białorusi, trybunału konstytucyjnego lub sądu najwyższego Białorusi w zakresie pełnionych przez nich obowiązków służbowych, jak również każdej osoby ubiegającej się o wizę, będącej stałym członkiem oficjalnej delegacji Białorusi, który na oficjalne zaproszenie skierowane do Białorusi ma regularnie uczestniczyć w spotkaniach, konsultacjach, negocjacjach lub programach wymiany, a także w wydarzeniach organizowanych na terytorium jednego z państw członkowskich przez organizacje międzyrządowe;
c)art. 5 ust. 2 lit. a) w odniesieniu do każdej osoby ubiegającej się o wizę, będącej członkiem oficjalnej delegacji Białorusi, który na oficjalne zaproszenie skierowane do Białorusi ma regularnie uczestniczyć w spotkaniach, konsultacjach, negocjacjach lub programach wymiany, a także w wydarzeniach organizowanych na terytorium jednego z państw członkowskich przez organizacje międzyrządowe;
d)art. 6 ust. 3 lit. a) i b) w odniesieniu do każdej osoby ubiegającej się o wizę, będącej członkiem rządu lub parlamentu krajowego lub regionalnego Białorusi, trybunału konstytucyjnego lub sądu najwyższego Białorusi, jak również każdej osoby ubiegającej się o wizę, będącej członkiem oficjalnej delegacji Białorusi, który na oficjalne zaproszenie skierowane do Białorusi ma uczestniczyć w spotkaniach, konsultacjach, negocjacjach lub programach wymiany, a także w wydarzeniach organizowanych na terytorium jednego z państw członkowskich przez organizacje międzyrządowe.
Artykuł 2
Niniejsza decyzja wchodzi w życie drugiego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Sporządzono w Brukseli dnia […] r.
W imieniu Rady
Przewodniczący