KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 3.6.2021

COM(2021) 291 final

2018/0196(COD)

KOMUNIKAT KOMISJI
DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

na podstawie art. 294 ust. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

dotyczący

stanowiska Rady w sprawie przyjęcia wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej

2018/0196 (COD)

KOMUNIKAT KOMISJI
DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

na podstawie art. 294 ust. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

dotyczący

stanowiska Rady w sprawie przyjęcia wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej

1.Przebieg procedury

2.Przedmiot wniosku Komisji

·EFRR:        Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

·FS:        Fundusz Spójności

·EFS+:        Europejski Fundusz Społeczny Plus

·FST:        Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji

·EFMRA:    Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury

·FAMI:        Fundusz Azylu, Migracji i Integracji

Główne cele struktury i przepisów proponowanego rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów są następujące:

1.Znaczne ograniczenie zbędnych obciążeń administracyjnych dla beneficjentów i podmiotów zarządzających, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego poziomu pewności co do legalności i prawidłowości wydatków. Jest to zasada przewodnia podejścia na lata 2021-2027, która wyraża się w formie wielu uproszczeń i dostosowań w poszczególnych rozporządzeniach, w szczególności w następujący sposób:

(i)Nie ma wymogu przeprowadzania procedury wyznaczania w odniesieniu do instytucji w systemach zarządzania i kontroli (oraz inne środki ułatwiające uruchamianie programów). Powszechniejsze zastosowanie „proporcjonalnych rozwiązań” w programach niższego ryzyka, w których można korzystać w większym stopniu z systemów krajowych.

(ii)Dalsze propagowanie uproszczonych form kosztów oraz stosowanie płatności opartych na spełnieniu warunków lub osiągnięciu rezultatów.

(iii)Instrumenty finansowe.

2.Zwiększenie elastyczności w zakresie dostosowania celów programu i dostępnych zasobów do zmieniających się okoliczności, a także umożliwienie dobrowolnych wkładów na rzecz instrumentów na poziomie UE zarządzanych bezpośrednio i pośrednio.

3.Lepsze dopasowanie programów do priorytetów UE i poprawa ich skuteczności. Między innymi:

(i)Dostosowanie logiki interwencji i sprawozdawczości do działów wieloletnich ram finansowych oraz podniesienie wymogów dotyczących koncentracji funduszy polityki spójności na pięciu celach polityki: 1) bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa, 2) bardziej przyjazna dla środowiska, niskoemisyjna i przechodząca ku gospodarce zeroemisyjnej oraz odporna Europa; 3) lepiej połączona Europa; 4) bardziej inkluzywna Europa o silniejszym wymiarze społecznym; 5) Europa bliższa obywatelom.

(ii)Wspieranie ściślejszego powiązania z procedurą europejskiego semestru, a w przypadku funduszy HOME z innymi zaleceniami UE (np. zaleceniami w zakresie oceny Schengen).

(iii)Ustalenie istotnych warunków podstawowych, które należy wypełniać przez cały okres realizacji.

W rozporządzeniu potwierdza się też ogólną alokację finansową i równowagę między funduszami polityki spójności, poszczególnymi kategoriami regionów oraz celami.

3.Uwagi dotyczące stanowiska Rady

Stanowisko Rady w pełni odzwierciedla porozumienie osiągnięte podczas rozmów trójstronnych. Najważniejsze zmiany wprowadzone do wniosku Komisji obejmują:

Programowanie, przesuwanie środków, przegląd śródokresowy i warunki podstawowe

·Dodano nowy artykuł przewidujący cele w zakresie wkładów EFRR i Funduszu Spójności na rzecz wspierania osiągnięcia celów klimatycznych (30 % i 37 %), a także mechanizm dostosowania do zmiany klimatu na wypadek, gdy monitorowanie wykaże niewystarczające postępy w kierunku osiągnięcia celu. Określono współczynniki klimatyczne dla każdego z obszarów interwencji wymienionych w załączniku I.

·Ugruntowano przepisy dotyczące partnerstwa przez uwzględnienie możliwości przydziału odpowiedniego odsetka środków pochodzących z Funduszy na budowanie zdolności administracyjnych partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz przez wzmocnienie roli kodeksu postępowania w sprawie partnerstwa (rozporządzenie delegowane (UE) nr 240/2014) na wszystkich etapach programowania i wdrażania. Rada zaakceptowała dodanie artykułu dotyczącego zasad horyzontalnych, zaproponowanego przez Parlament i w pełni dostosowanego do brzmienia Traktatu. Cele Funduszy powinny uwzględniać między innymi zasadę „nie wyrządzaj poważnych szkód”.

·Umowa partnerstwa pozostaje głównym dokumentem, w którym określa się strategiczne kierunki programowania oraz ustalenia dotyczące wdrażania Funduszy. Z umowy partnerstwa wyłączono FAMI, FBW i IZGW. Mimo to umowa partnerstwa będzie nadal obejmowała koordynację między ośmioma Funduszami podlegającymi rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów, w tym FAMI, FBW i IZGW, a także komplementarność z innymi unijnymi instrumentami. Umowę partnerstwa można zmienić tylko raz, w następstwie przeglądu śródokresowego.

·Dopuszcza się większą elastyczność w przesuwaniu środków, na przykład:

·pułapy dotyczące wkładów do Programu InvestEU z EFRR, EFS+, Funduszu Spójności i EFMRA zostały określone różnie dla dwóch etapów (wynoszą do 2 % dla każdego Funduszu na początku okresu programowania, a następnie do 3 % po dniu 1 stycznia 2023 r.);

·wprowadzono przepis dotyczący przesunięć zasobów z powrotem w przypadku ich niewykorzystania między Funduszami podlegającymi rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów – do 5 % (z wyjątkiem przesunięć między trzema funduszami polityki spójności – zob. poniżej), a w przypadku przesunięć z Funduszy podlegających rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów do instrumentów objętych zarządzaniem bezpośrednim lub pośrednim – do 5 %;

·podniesiono pułapy dla przesunięć między funduszami polityki spójności – do 20 % (25 % w przypadku Czech);

·przesunięcia z EFRR i EFS+ do FST stały się dobrowolne;

·możliwość przesuwania zasobów między kategoriami regionów została dostosowana do poziomu rozwoju państw członkowskich 5 %, do 15 % dla państw, których DNB na mieszkańca (mierzony według SSN za okres 2015–2017) wynosi mniej niż 90 % średniej unijnej).

·Jeśli chodzi o warunki podstawowe, państwa członkowskie będą mogły składać wnioski o płatność dotyczące celów szczegółowych, dla których nie spełniono tych warunków. Komisja nie dokona płatności, zanim warunki nie zostaną spełnione.

·Ramy wykonania i śródokresowy przegląd programów polityki spójności – wprowadzono kwotę elastyczności, która odpowiada 50 % alokacji za dwa ostatnie lata okresu programowania i będzie ostatecznie przydzielona w programach dopiero po przeglądzie śródokresowym w 2025 r.

·Okres, w którym Komisja może zaproponować środki tymczasowe w reakcji na wyjątkowe i nadzwyczajne okoliczności, skrócono do 18 miesięcy. Nowe przepisy dotyczące ustrukturyzowanego dialogu wzbudziły obawy i Komisja wydała odpowiednie oświadczenie.

·Wprowadzono pewne ograniczenia dotyczące czasu i zakresu działań powiązanych z należytym zarządzaniem gospodarczym oraz wprowadzono zmiany w odnośnej procedurze (warunkowość makroekonomiczna). Ze stosowania tych przepisów wyłączono wszystkie programy EFS+.

·Możliwość realizacji celu polityki nr 5 uzależniono od wykorzystania jednego z trzech rodzajów narzędzi terytorialnych: zintegrowanych inwestycji terytorialnych, rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS) i innych narzędzi terytorialnych. W przypadku rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność wyjaśniono możliwość udziału funduszu głównego, przy możliwym uwzględnieniu wsparcia z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

·Wprowadzono możliwość programowania pomocy technicznej, jako alternatywę dla finansowania ryczałtowego, z wyłączeniem funduszy HOME i cel „Europejska współpraca terytorialna” (Interreg) – dla każdego z tych funduszy ustalono inne wartości procentowe.

Monitorowanie, ocena, komunikacja i eksponowanie

·Potwierdzono prawa głosu wszystkich członków komitetu monitorującego.

·Rolę komitetu monitorującego w ramach EFMRA ograniczono do prowadzenia konsultacji w sprawie zatwierdzania zmian w programach.

·Roczne sprawozdanie z realizacji celów nie będzie już wymagane w odniesieniu do EFMRA.

·Zmniejszono częstotliwość przekazywania danych finansowych drogą elektroniczną z sześciu do pięciu razy w roku, a w przypadku wskaźników do dwóch razy w roku; wymogi te pozostają jednak powyżej obecnej częstotliwości wynoszącej 2–3 razy w roku w przypadku Funduszy polityki spójności i raz w roku w przypadku FAMI, FBW i IZGW (dane do przekazywania określono w załączniku VII).

·Zmniejszono częstotliwość publikowania zaktualizowanych wykazów wybranych operacji z proponowanego jednego razu na trzy miesiące do jednego razu na cztery miesiące – jest to jednak częściej niż obecnie.

·Utrzymano i doprecyzowano obowiązki osób fizycznych i odbiorców końcowych w zakresie upubliczniania unijnego wsparcia. Ponadto zmniejszono poziom korekty finansowej z 5 % do 3 % w przypadkach, gdy beneficjenci nie wypełniają obowiązku upubliczniania otrzymanego wsparcia z UE.

·Wprowadzono nowy przepis, zgodnie z którym państwa członkowskie muszą publikować informacje, z wyjątkiem przypadków, gdy prawo Unii lub prawo krajowe wykluczają taką publikację ze względów bezpieczeństwa, porządku publicznego, dochodzeń karnych lub ochrony danych osobowych.

Wsparcie finansowe z Funduszy, w tym przepisy dotyczące instrumentów finansowych i zasady kwalifikowalności

·Wprowadzono przepisy dotyczące dotacji warunkowych, wraz z dodatkowymi – w porównaniu z okresem 2014–2020 – zabezpieczeniami dotyczącymi ponownego wykorzystania zwróconych kwot.

·Wprowadzono bezpośrednie przyznawanie zarządzania instrumentami finansowymi EBI, międzynarodowym instytucjom finansowym i bankom publicznym.

·Aby zapewnić jasność prawa, wprowadzono dodatkowe przepisy dotyczące instrumentów finansowych wdrażanych w trakcie kolejnych okresów programowania.

·Wprowadzono możliwość, aby podatek VAT kwalifikował się do wsparcia w przypadku operacji o łącznym koszcie co najmniej 5 000 000 EUR (w tym VAT), jeżeli nie podlega zwrotowi na mocy krajowych przepisów dotyczących VAT. Uwzględniono także szczegółowe przepisy dotyczące operacji łączących instrumenty finansowe z formą dotacji.

·Podniesiono i zróżnicowano koszty zarządzania i opłaty za zarządzanie dla instrumentów finansowych wyłanianych w drodze bezpośredniego udzielania zamówienia: wynoszą one, odpowiednio, 5 % i 7 % w przypadku funduszu zarządzającego oraz 7 % i 15 % w przypadku funduszy szczegółowych.

System zarządzania i kontroli

·Rozszerzono działania niezbędne, aby państwa członkowskie zapobiegały nieprawidłowościom, w tym nadużyciom finansowym, oraz je wykrywały i korygowały, a także sporządzały sprawozdania na ten temat; działania te obejmują zbieranie informacji na temat rzeczywistych beneficjentów odbiorców finansowania zgodnie z nowym załącznikiem XVII. Pomimo porozumienia międzyinstytucjonalnego stosowanie jednolitego narzędzia eksploracji danych jest dobrowolne. Komisja wydała odpowiednie oświadczenie.

·Choć państwa członkowskie zapewniają, aby wszelka wymiana informacji między beneficjentami a instytucjami programu odbywała się za pomocą systemów elektronicznej wymiany danych (zgodnie z wymogami dotyczącymi Funduszy HOME i EFMRA obowiązującymi od dnia 1 stycznia 2023 r.), to wprowadzono wyjątek umożliwiający instytucji zarządzającej – na wyraźny wniosek beneficjenta – akceptowanie, na zasadzie wyjątku, wymiany informacji w formie papierowej.

·Format zgłaszania przez państwa członkowskie nieprawidłowości zgodnie z kryteriami ustalania przypadków nieprawidłowości wymagających zgłaszania określono w załączniku XII, a nie w początkowo zaproponowanym akcie wykonawczym.

·Objaśniono niektóre zasady wyboru operacji, zwłaszcza w odniesieniu do powiązania ze strategiami inteligentnej specjalizacji dotyczącymi celów szczegółowych w ramach celu polityki nr 1, oraz zmieniono rolę Komisji w zakresie zasad wyboru operacji (bez konsultacji, jedynie informacyjnie, 15 dni przed posiedzeniem komitetu monitorującego).

·Ustalono, że instytucja zarządzająca ma 80 dni od dnia przedłożenia wniosku o płatność przez beneficjenta na dokonanie płatności (Komisja proponowała termin 90 dni).

·W odniesieniu do kontroli zarządczych wymaganą strategię zarządzania ryzykiem zastąpiono prostszym pisemnym opisem ryzyk. Ponadto wprowadzono możliwość, aby FAMI, FBW i IZGW ustanawiały szczegółowe zasady dotyczące kontroli zarządczych, w przypadku gdy beneficjentem jest organizacja międzynarodowa.

Zarządzanie finansami

·Z 10 % do 5 % obniżono poziom zatrzymania kwot zadeklarowanych do płatności okresowych, co wywołało obawy; Komisja wydała odpowiednie oświadczenie.

·Zwiększono liczbę składanych wniosków o płatność z proponowanych czterech do sześciu w roku.

·Wprowadzono możliwość ujmowania we wnioskach o płatność zaliczek wypłacanych beneficjentom pomocy państwa.

·Kwotę, którą można uwzględnić w pierwszej płatności dotyczącej instrumentów finansowych, zwiększono z 25 % do 30 %.

·Reguły umorzenia zobowiązań: wprowadzono regułę N+3 na lata 2021–2026, przy czym utrzymano ostateczny termin kwalifikowalności na koniec 2029 r.

·Zasady dotyczące płatności zaliczkowych: na lata 2021 i 2022 wprowadzono roczne rozliczenie płatności zaliczkowych (pierwszy rok obrachunkowy kończy się w dniu 30 czerwca 2022 r.) i utrzymano rozliczenie w ostatnim roku obrachunkowym za pozostałe lata. W odniesieniu do funduszy FAMI, FBW i IZGW ujęto odstępstwo dotyczące stawek płatności zaliczkowych, które ustala się w przepisach dotyczących konkretnego funduszu, oraz wskazano, że rozliczenie ma nastąpić nie później niż za ostatni rok obrachunkowy. Mniejsze wykorzystanie rocznego rozliczenia wzbudza obawy i Komisja wydała odpowiednie oświadczenie.

Ramy finansowe, w tym przepisy dotyczące zasobów i stóp współfinansowania (tylko polityka spójności)

·Wielkość i podział zasobów nieznacznie skorygowano, zgodnie z wieloletnimi ramami finansowymi.

·Zaktualizowano odniesienie do wspólnej klasyfikacji jednostek terytorialnych do celów statystycznych („regiony na poziomie NUTS 2”), odwołując się do rozporządzenia Komisji (UE) 2016/2066. Zaktualizowano podstawę obliczania alokacji, wskazując jako podstawę dane liczbowe dla Unii za lata 2015–2017.

·Zwiększono i dodatkowo zróżnicowano stopy współfinansowania, które wynoszą: 85 % dla regionów słabiej rozwiniętych, 60 % dla regionów w okresie przejściowym, 40 % dla regionów lepiej rozwiniętych, 70 % dla regionów w okresie przejściowym, które w okresie programowania 2014–2020 sklasyfikowano jako regiony słabiej rozwinięte; 50 % dla regionów lepiej rozwiniętych, które zostały sklasyfikowane jako regiony w okresie przejściowym lub których PKB na mieszkańca w okresie 2014–2020 wynosił poniżej 100 %; 85 % dla Funduszu Spójności; 80 % dla programów Interreg; 85 % dla regionów najbardziej oddalonych. W przypadku FST stopy te będą wyższe dla regionów w okresie przejściowym i regionów lepiej rozwiniętych: a) 85 % dla regionów słabiej rozwiniętych; b) 70 % dla regionów w okresie przejściowym; c) 50 % dla regionów lepiej rozwiniętych.

·Potwierdzono przesunięcie 10 mld EUR z Funduszu Spójności do instrumentu „Łącząc Europę”, a także podział 70 % / 30 % w odniesieniu do alokacji krajowej do dnia 1 stycznia 2024 r. i przetargi konkurencyjne; jednak ustanowiono szczegółowe zasady dotyczące państw członkowskich, których dochód narodowy brutto na mieszkańca, mierzony według standardów siły nabywczej i obliczony na podstawie danych liczbowych dla Unii za lata 2015–2017, wynosi mniej niż 60 % średniego DNB na mieszkańca UE-27: 70 % z 70 % kwoty, którą przesunęły one do instrumentu „Łącząc Europę”, będzie dla nich zagwarantowane do dnia 1 stycznia 2025 r.

Przedmiot/definicje: przekazanie uprawnień, przepisy wykonawcze, przejściowe i końcowe

·Przetwarzanie i ochrona danych osobowych – wprowadzono nowy artykuł z podstawą prawną przetwarzania danych osobowych w formie zobowiązania w przypadku użycia danych osobowych przez instytucje programu.

·Wprowadzono zmienione lub nowe definicje podmiotu gospodarczego, beneficjenta, warunku podstawowego, priorytetu w kontekście EFMRA oraz poziomu błędu resztowego.

·Wprowadzono nowy przepis w celu potwierdzenia, że Parlament i Rada dokonają przeglądu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów do dnia 31 grudnia 2027 r., zgodnie z art. 177 TFUE.

4.Podsumowanie

Komisja popiera wyniki negocjacji międzyinstytucjonalnych i przyjmuje zatem stanowisko Rady.

Natomiast w odniesieniu do niektórych zmian uznanych za bardziej problematyczne Komisja wydała cztery oświadczenia dotyczące następujących kwestii:

1) „rozliczenie płatności zaliczkowych”,

2) „ustrukturyzowany dialog w ramach środków tymczasowych dotyczących wykorzystania Funduszy w reakcji na wyjątkowe i nadzwyczajne okoliczności”,

3) „dalsze działania mające na celu ochronę budżetu Unii i zasobów Next Generation EU (NGEU) przed nadużyciami finansowymi i nieprawidłowościami poprzez wprowadzenie obowiązku stosowania jednolitego narzędzia eksploracji danych udostępnionego przez Komisję”,

4) „ochrona budżetu UE poprzez zatrzymanie odsetkowej części płatności na rzecz programów objętych zarządzaniem dzielonym”.

Oświadczenia zostaną opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej serii C.

1. Rozliczenie płatności zaliczkowych

2. Ustrukturyzowany dialog w ramach środków tymczasowych dotyczących wykorzystania Funduszy w reakcji na wyjątkowe i nadzwyczajne okoliczności.

3. Dalsze działania mające na celu ochronę budżetu Unii i zasobów Next Generation EU przed nadużyciami finansowymi i nieprawidłowościami poprzez wprowadzenie obowiązku stosowania jednolitego narzędzia eksploracji danych udostępnionego przez Komisję 

4. Ochrona budżetu UE poprzez zatrzymanie odsetkowej części płatności na rzecz programów objętych zarządzaniem dzielonym