15.2.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 44/153

1.1

Komitet zwraca uwagę, że udział i zaangażowanie są zasadniczym warunkiem właściwego opracowania, kształtowania i wdrażania zmian politycznych i reform strukturalnych.

Komitet podkreśla, że:

1.2

Komitet zgadza się z potrzebą istnienia silniejszej europejskiej polityki gospodarczej, aby poprawić funkcjonowanie unii walutowej z korzyścią dla wszystkich. Jednocześnie należy także wyciągnąć wnioski z rzeczywistej sytuacji. W tym celu niezbędne są konsultacje społeczne i dialog społeczny, zarówno w dziedzinie gospodarki i finansów publicznych, jak i spójności społecznej.

1.3

Komitet przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji dotyczącą opracowania tabeli wskaźników w zakresie wprowadzenia i strukturalnego monitorowania realizacji krajowych planów działania w dziedzinie zatrudnienia. Europejscy partnerzy społeczni powinni zostać ściśle włączeni w opracowywanie tabeli wskaźników i kryteriów oceny krajowych planów na rzecz zatrudnienia.

1.4

Jeżeli chodzi o kształtowanie płac, Komitet pragnie zwrócić uwagę Komisji, że płace i negocjacje płacowe należą do kompetencji partnerów społecznych, jak stwierdzono również w Traktacie.

1.5

Komitet wzywa zatem europejskich decydentów politycznych do strukturalnego włączenia dialogu i udziału społecznego do poszczególnych mechanizmów politycznych w ramach procesu związanego ze strategią „Europa 2020”. Doświadczenia w terenie pokazują, że punkt ciężkości przesunął się z płaszczyzny krajowej na europejską, co osłabiło rolę i jakość dialogu i udziału społecznego na szczeblu krajowym.

1.6

Komitet proponuje, by w ramach europejskiego semestru na wczesnym etapie włączyć europejskich partnerów społecznych, poprzez europejski dialog społeczny, a także zorganizowane społeczeństwo obywatelskie w przygotowanie rocznej analizy wzrostu gospodarczego oraz w ustalanie priorytetów dla wytycznych dotyczących zatrudnienia i ogólnych wytycznych polityki gospodarczej.

2.1

W dniu 30 maja Komisja Europejska opublikowała komunikat pt. „Działanie na rzecz stabilności, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia” (COM(2012) 299). Komunikat ten stanowi przełomowy moment w europejskim semestrze. Semestr rozpoczyna się przedstawieniem przez Komisję rocznej analizy wzrostu gospodarczego, a kończy przyjęciem przez Radę Europejską konkretnych zaleceń dla państw członkowskich.

2.2

Na wniosek Komisji Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny postanowił opracować opinię w sprawie komunikatu dotyczącego działania na rzecz stabilności, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Niniejsza opinia koncentruje się na konkretnym aspekcie, a w szczególności na wspólnej odpowiedzialności partnerów społecznych i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego oraz na wkładzie, jaki mogą oni wnieść. EKES podkreśla rolę, jaką mogą oni odegrać w ramach kształtowania i wdrażania polityki na rzecz ożywienia wzrostu gospodarczego, tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy oraz odbudowy stabilności finansowej.

Komitet pragnie, po przeprowadzeniu analizy poszczególnych obszarów polityki, przedstawić w opinii zalecenia dotyczące sposobu, w jaki partnerzy społeczni i przedstawiciele zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego mogą odgrywać większą, lepszą i bardziej decydującą rolę w ramach europejskiego semestru. Ponadto jako kolejny krok Komitet przygotuje opinię w sprawie rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2013 r., w której omówione zostaną wszystkie główne obszary polityki, jakimi zajęła się Komisja.

2.3

Komitet zauważa przede wszystkim, że w komunikacie Komisji wspomina się o roli partnerów społecznych i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w odniesieniu do zaledwie trzech tematów, mianowicie kapitału ludzkiego, płac i ogólnej kwestii „zmian” (zob. dalej punkt 4.1). W związku z tym Komitet pragnie od razu podkreślić, że konsultacje społeczne i dialog obywatelski obejmują również wiele innych dziedzin i kwestii, w tym m.in. innowacje, reformy gospodarcze, politykę przemysłową, rozwój zrównoważony, przedsiębiorczość, kwestię liczniejszych miejsc pracy lepszej jakości, walkę z ubóstwem i opiekę społeczną. W niniejszej opinii Komitet chce zatem podkreślić najpierw znaczenie konsultacji społecznych i dialogu obywatelskiego (zob. punkt 3), aby następnie przejść do omówienia trzech konkretnych dziedzin, w odniesieniu do których komunikat Komisji wskazuje wyraźnie na rolę konsultacji i dialogu (punkt 4). W końcowej części opinii Komitet przedstawia dalsze propozycje strukturalnego włączenia konsultacji i udziału do agendy politycznej strategii „Europa 2020”.

3.1

Komitet zwraca uwagę, że udział i zaangażowanie to nie luksus, lecz zasadniczy warunek właściwego opracowania, kształtowania i wdrażania zmian politycznych i reform strukturalnych.

3.2

Komitet zwraca uwagę Komisji, Rady Europejskiej i innych decydentów politycznych na szczeblu europejskim i krajowym, że konsultacje społeczne i dialog społeczny muszą być ściśle przestrzegane. Nie chodzi tutaj o to, by czynić dobrze brzmiące deklaracje na temat znaczenia uczestnictwa, a potem wdrażać pierwotne zamierzenia polityczne bez uwzględnienia wkładu i propozycji podmiotów społecznych działających w terenie. Takie podejście prowadzi do utraty kapitału i zaufania społecznego, a w ostateczności do zaburzeń społecznych, a także gospodarczych.

3.3

Ważna jest tutaj także tzw. klauzula horyzontalna (art. 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Klauzula ta zobowiązuje Unię Europejską do uwzględniania określonych kryteriów i celów społecznych podczas kształtowania i wdrażania polityki i działań. Chodzi tu o wspieranie wysokiego poziomu zatrudnienia, odpowiedniej ochrony socjalnej, zwalczanie wykluczenia społecznego, wysoki poziom edukacji i szkoleń, a także ochrony zdrowia. Udział podmiotów społecznych w polityce jest logiczną i niezbędną konsekwencją klauzuli horyzontalnej.

4.1

Komitet odnotowuje, że w komunikacie Komisji wspomina się w trzech miejscach o znaczeniu i roli partnerów społecznych i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Komitet przytacza w szczególności poniższe fragmenty komunikatu:

4.2

Po pierwsze Komitet przyjmuje z zadowoleniem decyzję Komisji o włączeniu partnerów i organizacji społecznych, przynajmniej w tych trzech wyżej wymienionych konkretnych dziedzinach. Komitet pragnie jednak poczynić następujące uwagi.

4.3

Komitet zgadza się z potrzebą istnienia silniejszej europejskiej polityki gospodarczej, aby poprawić funkcjonowanie unii walutowej z korzyścią dla wszystkich. Jednocześnie należy także wyciągnąć wnioski z rzeczywistej sytuacji. Jeśli określona polityka gospodarcza powstrzymuje wzrost i ponownie spycha poszczególne gospodarki europejskie w recesję, co zagraża zarówno stabilności (gdyż wskaźniki deficytu i długu pozostają wysokie), jak i spójności społecznej (wysokie i rosnące bezrobocie), to decydenci polityczni muszą potraktować tę sprawę poważnie i zmienić kurs polityki. Konsultacje społeczne służą opracowaniu lepszej polityki, cieszącej się poparciem szerokich kręgów społeczeństwa, a nie uporczywemu utrzymywaniu danej polityki, której szkodliwe skutki dla gospodarki, finansów publicznych i spójności społecznej zostały dowiedzione.

4.4

Komitet przyjmuje z zadowoleniem propozycję Komisji dotyczącą opracowania tabeli wskaźników w zakresie wprowadzenia i strukturalnego monitorowania realizacji krajowych planów działania w dziedzinie zatrudnienia. Europejscy partnerzy społeczni powinni zostać ściśle włączeni w opracowywanie tabeli wskaźników i kryteriów oceny krajowych planów na rzecz zatrudnienia.

4.5

Trzecią dziedziną, w której Komisja wyraźnie wskazuje na rolę i zaangażowanie podmiotów i partnerów społecznych, są płace, w odniesieniu do których należy zdaniem Komisji przeprowadzać konsultacje z partnerami społecznymi w sprawie reformy systemów płacowych. Komitet pragnie zwrócić uwagę Komisji na fakt, że płace, negocjacje płacowe, a nawet same systemy ustalania płac należą w wielu państwach członkowskich do autonomicznych kompetencji partnerów społecznych, którzy negocjują i zawierają umowy zbiorowe w tej sprawie. Ta autonomiczna rola negocjacyjna partnerów społecznych nie może zostać ograniczona do zwykłych konsultacji, zaś tej kompetencji w zakresie konsultacji nie można zawężać jedynie do funkcji doradczej. Autonomia partnerów społecznych i dialogu społecznego znalazła potwierdzenie w art. 152 i 153–155 TFUE, w których m.in. zawarto zasadę, że Unia Europejska musi respektować krajowe systemy stosunków pracy. W tym kontekście konsultacja z partnerami społecznymi w sprawie np. reformy np. mechanizmów indeksacji, jest całkowicie niewystarczająca, a nawet nieodpowiednia, zwłaszcza gdy w odpowiednim krajowym modelu konsultacji społecznych, takie mechanizmy indeksacji są negocjowane i ustalane przez partnerów społecznych w drodze układów zbiorowych.

Jeżeli chodzi o istotę sprawy, Komitet zastanawia się, czy Komisja nie przywiązuje zbyt dużego znaczenia do roli obniżek wynagrodzeń. Bliższa analiza zaleceń dla poszczególnych państw, które dołączone są do komunikatu Komisji, pokazuje, że wśród 17 państw członkowskich, które otrzymały zalecenia Komisji w sprawie płac, w przypadku 16 państw członkowskich zalecenia te miały na celu obniżenie dynamiki płac, poprzez zreformowanie indeksacji, ograniczenie płac minimalnych, decentralizację negocjacji płacowych lub zwiększenie elastyczności najniższych płac. Nierówności charakteryzujące europejską unię walutową mają jednak przede wszystkim charakter strukturalny i wynikają z faktu, że globalizacja ma różne skutki w przypadku różnych członków tej unii (źródło: MFW, „External Imbalances in the Euro Area”, working paper 12/136, 2012 r.). Faktem jest, że w konkurencji z państwami o niskich płacach nie można wygrać poprzez obniżkę płac.

5.1

Na zakończenie Komitet wzywa europejskich decydentów politycznych do strukturalnego włączenia konsultacji społecznych i idei udziału społecznego do różnych procesów politycznych. Doświadczenia w terenie wskazują, że z wielu powodów, m.in. z uwagi na reformy instytucjonalne stale prowadzone przez Komisję w ramach tych procesów politycznych, podejmowanie decyzji na szczeblu europejskim wywiera coraz większy wpływ na konsultacje i udział obywateli na szczeblu krajowym. W tym kontekście Komitet uważa, że jest całkowicie nie do przyjęcia, aby konsultacje i udział obywateli na szczeblu krajowym zostały zdegradowane do postaci „pozorowanych konsultacji” poprzez podważanie krajowych tradycji w zakresie konsultacji lub ich całkowite nierespektowanie (chodzi o uwzględnienie w procedurze konsultacji problemów z harmonogramem i centralizację opracowywania programów reform w organach krajowych, które nie mają powiązań ze strukturami dialogu i udziału społecznego lub są z nimi tylko słabo powiązane).

5.2

Zgodnie z harmonogramem europejskiego semestru Komitet przedstawia następujące propozycje: