52009DC0230

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 26.5.2009

KOM(2009) 230 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

na mocy art. 16 rozporządzenia (WE) nr 648/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie detergentów, dotyczące biodegradacji beztlenowej (Tekst mający znaczenie dla EOG)

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

na mocy art. 16 rozporządzenia (WE) nr 648/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie detergentów, dotyczące biodegradacji beztlenowej (Tekst mający znaczenie dla EOG)

1. WPROWADZENIE

Artykuł 16 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 648/2004 w sprawie detergentów[1] stanowi, że:

„do dnia 8 kwietnia 2009 r. Komisja powinna przeprowadzić przegląd wdrażania niniejszego rozporządzenia, szczególnie uwzględniając podatność na biodegradację środków powierzchniowo czynnych, i powinna ocenić, przedłożyć sprawozdanie i tam gdzie to uzasadnione, przedłożyć wnioski legislacyjne odnoszące się do

biodegradacji beztlenowej;

biodegradacji głównych organicznych składników detergentów, niebędących środkami powierzchniowo czynnymi” .

Niniejsze sprawozdanie dotyczy beztlenowej biodegradacji środków powierzchniowo czynnych występujących w detergentach, a skupia się na liniowym benzenosulfonianie alkilowym (LAS) – powszechnie stosowanym środku powierzchniowo czynnym (zob. tabela 1), który uznano za środek trudno ulegający biodegradacji w warunkach beztlenowych. Sprawozdanie obejmuje opis właściwości LAS, o których mowa w literaturze naukowej, sprawozdania z oceny ryzyka dotyczące zagrożeń związanych ze stosowaniem LAS w detergentach oraz przegląd metod badania przemian beztlenowych.

Warunki beztlenowe występują zarówno w przyrodzie, na przykład w osadach wód powierzchniowych, jak i w osadach ściekowych powstających w oczyszczalniach ścieków. W trakcie beztlenowej biodegradacji środków powierzchniowo czynnych w osadach ściekowych i osadach naturalnych powstaje metan, w odróżnieniu do dwutlenku węgla, który jest produktem biodegradacji w warunkach tlenowych, jaka ma miejsce w ściekach i wodach powierzchniowych.

Jako że w większości wód powierzchniowych i strumieni ścieków panują warunki tlenowe, środki powierzchniowo czynne ulegające pełnej biodegradacji w warunkach tlenowych powinny ulec szybkiej degradacji i w zasadzie nie powinny się przedostawać do miejsca, gdzie panują warunki beztlenowe. Dlatego też rozporządzenie w sprawie detergentów określa całkowitą biodegradację jako główne kryterium stosowania środków powierzchniowo czynnych w detergentach. Środki powierzchniowo czynne, które nie spełniają kryterium całkowitej biodegradacji, mogą być wykorzystane jedynie w wyjątkowych okolicznościach i tylko wtedy, gdy w ramach oceny ryzyka można wykazać, że takie zastosowanie nie stwarza zagrożenia. Jedno takie odstępstwo zostanie przyznane w bliskiej przyszłości[2].

Choć od czasu wprowadzenia rozporządzenia w sprawie detergentów państwa członkowskie nie zgłosiły żadnych zastrzeżeń w zakresie ochrony środowiska, związanych ze środkami powierzchniowo czynnymi, zauważono, że niektóre środki powierzchniowo czynne rzeczywiście odkładają się w osadach ściekowych, gdzie pozostają do czasu unieszkodliwienia tych osadów, na przykład poprzez ich wykorzystanie jako nawóz w rolnictwie, kiedy to ponowne umieszczenie ich w warunkach tlenowych umożliwia doprowadzenie biodegradacji tlenowej do końca.

Naturalne przemiany, działanie oraz toksyczność środków powierzchniowo czynnych – wszystkie te czynniki należy uwzględniać w ocenie skuteczności istniejącego prawodawstwa w zakresie zarządzania ryzykiem ogólnym. Komisja przyjęła w realizacji tego zadania podejście dwuetapowe: pierwszym etapem było określenie istniejącego stanu wiedzy i zidentyfikowanie braków w niej, drugim – uzupełnienie tych braków. Pierwszy etap ukończono w 2005 r., a drugi trwał od 2006 r. do 2009 r.

2. OKREśLENIE STANU WIEDZY

2.1. Badanie Instytutu Fraunhofera

W 2000 r. Komisja (DG ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu) zleciła Instytutowi Fraunhofera (UMSICHT) wykonie badania polegającego na ocenie wpływu na środowisko w UE niepełnej biodegradacji występujących w detergentach środków powierzchniowo czynnych w warunkach beztlenowych. Sprawozdanie ukończono w 2003 r.[3], a obejmuje ono między innymi przegląd danych statystycznych dotyczących produkcji i zużycia detergentów w Europie oraz zestaw zaleceń dotyczących metod badania i kosztowo efektywnych środków w odniesieniu do beztlenowej biodegradacji środków powierzchniowo czynnych.

W tabeli 1 przedstawiono główne środki powierzchniowo czynne stosowane w detergentach.

Tabela 1: Zużycie i produkcja (w tonach) głównych środków powierzchniowo czynnych stosowanych w detergentach w Europie Zachodniej w roku 2007 (dane statystyczne CESIO, styczeń 2009 r.)

Środek powierzchniowo czynny | Produkcja w Europie Zach. | Sprzedaż w Europie Zach. |

LAS | 502 200 | 403 463 |

Siarczany alkoholowe | 79 629 | 66 201 |

Eterosiarczany alkoholowe | 449 685 | 397 448 |

Sulfoniany alkanowe | 76 726 | 66 176 |

Etoksylaty alkilofenoli | 31 602 | 24 892 |

Etoksylaty alkoholi tłuszczowych | 1 000 617 | 615 695 |

Inne etoksylaty | 38 171 | 24 921 |

Esterquaty | 224 315 | 159 352 |

Betainy | 76 134 | 67 557 |

Główne wnioski sprawozdania Instytutu Fraunhofera były następujące:

Aby zapobiegać szkodliwemu oddziaływaniu na środowisko, środki powierzchniowo czynne muszą łatwo ulegać całkowitej biodegradacji w warunkach tlenowych.

Słaba podatność niektórych środków powierzchniowo czynnych (na przykład LAS) na biodegradację w warunkach beztlenowych może niekiedy prowadzić do znacznego stężenia tych środków w osadach ściekowych, szczególnie po przetworzeniu ich w oczyszczalniach ścieków (WWTP) stosujących proces beztlenowej stabilizacji osadów. Gdy osady ściekowe przetworzone beztlenowo zostaną wykorzystane jako nawóz w rolnictwie, oczekiwać można, że nastąpi szybki spadek stężenia środków powierzchniowo czynnych w glebie użyźnionej osadami, ponieważ w glebie zachodzi proces biodegradacji tlenowej.

W przypadku osadów naturalnych nie odnotowano żadnej akumulacji środków powierzchniowo czynnych łatwo ulegających biodegradacji tlenowej, co dotyczy w szczególności LAS, nawet na przestrzeni kilkudziesięciu lat. To wydaje się potwierdzać, że to biodegradacja tlenowa (a nie beztlenowa) odgrywa główną rolę w eliminacji związków organicznych.

2.2. Opinia SCHER: „Ocena ryzyka środowiskowego dotycząca stosowanych w detergentach środków powierzchniowo czynnych nieulegających biodegradacji w warunkach beztlenowych”.

W 2004 r. opracowanie Instytutu Fraunhofera, wraz z powiązanymi sprawozdaniami (na przykład sprawozdaniem OECD w sprawie LAS[4]) przedłożono do działającego przy Komisji Komitetu Naukowego ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska (SCHER) z wnioskiem o opinię na temat ogólnej jakości naukowej sprawozdania Instytutu Fraunhofera oraz na temat konkretnych aspektów biodegradacji beztlenowej, takich jak:

a) charakter i skala zagrożeń dla środowiska naturalnego stwarzanych obecnie przez stosowane w detergentach środki powierzchniowo czynne, które trudno ulegają biodegradacji w warunkach beztlenowych, a które łatwo ulegają całkowitej biodegradacji w warunkach tlenowych;

b) ewentualne zmiany tych zagrożeń dla środowiska naturalnego związanych ze środkami powierzchniowo czynnymi w detergentach w sytuacji, gdyby istniejący wymóg łatwej podatności środków powierzchniowo czynnych na całkowitą biodegradację w warunkach tlenowych został rozszerzony również na warunki beztlenowe.

W opinii opublikowanej w listopadzie 2005 r.[5] SCHER stwierdził, że ogólna jakość naukowa sprawozdania Instytutu Fraunhofera jest raczej niska ze względu na małą ilość i zróżnicowaną jakość danych oraz ze względu na pewne uchybienia w analizie i we wnioskach z niej poczynionych w ocenie skutków. Jeżeli chodzi o skalę zagrożenia dla środowiska ze strony środków powierzchniowo czynnych innych niż LAS, sprawozdanie Instytutu Fraunhofera nie zawierało wystarczającej ilości informacji, aby można było ocenić związane z nimi zagrożenie dla środowiska.

Jednakże SCHER zgodził się z główną konkluzją Instytutu Fraunhofera, że „uznaje się, że wymóg łatwej podatności środków powierzchniowo czynnych na całkowitą biodegradację w warunkach beztlenowych nie jest sam w sobie skutecznym środkiem ochrony środowiska”.

Mając na uwadze wszystkie dostępne sprawozdania, SCHER wyraził obawy dotyczące:

a) potencjalnego zagrożenia ze strony LAS w osadach ściekowych w przypadku niektórych zastosowań najgorszych warunków środowiskowych (wartości PEC/PNEC nieco powyżej 1),

b) stosunkowo wysokich pomierzonych poziomów (0,5-1 g/kg) innych środków powierzchniowo czynnych w osadach ściekowych, w tym niektórych środków powierzchniowo czynnych ulegających biodegradacji w warunkach beztlenowych, na przykład mydeł, etoksylatów alkoholi (AE) i etoksylatów alkilofenoli (APE). Brak wystarczających informacji nie pozwolił na ocenę ryzyka;

c) faktu, że pojedyncze badanie jest niewystarczające, aby ocenić podatność na biodegradację beztlenową. Bardziej odpowiednie jest przeprowadzenie zestawu kilku badań.

3. UZUPEłNIENIE BRAKÓW WIEDZY

3.1. Sprawozdania HERA z 2007 r. w sprawie LAS i AE

W reakcji na obawy wyrażone w opinii SCHER z 2005 r. europejskie stowarzyszenie przemysłu środków powierzchniowo czynnych (CESIO) sfinansowało dodatkowe badania w zakresie toksyczności gleby, które przeprowadził Duński Narodowy Instytut Badań nad Środowiskiem Naturalnym (NERI). Wyniki tych prac zawarto w uaktualnionym sprawozdaniu HERA (ocena ryzyka dla człowieka i środowiska naturalnego) dotyczącym LAS[6], które zostało opublikowane w 2007 r. i w którym stwierdzono, że: „ charakterystyka ryzyka w ujęciu wskaźnika PEC/PNEC była poniżej 1 dla wszystkich komponentów środowiska, przy uwzględnieniu ostatnio zgłoszonych wartości PNEC (~35 mg/kg w porównaniu z 4,6 mg/kg w poprzednich ocenach)”. Stąd sprawozdanie HERA zawierało wniosek, że nie występują szkodliwe skutki.

Jeżeli chodzi o AE, sprawozdanie HERA sporządzono w maju 2007[7]; stwierdza ono, że: “ zastosowanie AE w środkach piorących i domowych produktach czyszczących nie stwarza zagrożenia dla środowiska (w szczególności wód powierzchniowych, osadów naturalnych, obiektów oczyszczania ścieków i gleby)”.

Należy również zauważyć, że w obu sprawozdaniach HERA stwierdzono, że stosowanie LAS i AE w praniu i czyszczeniu domowym nie stwarza żadnego zagrożenia dla zdrowia konsumentów.

Równolegle kilku badaczy publikowało kolejne ustalenia naukowe na temat LAS i beztlenowej biodegradacji; do publikacji tych należą między innymi: Temnik and Klapwijk (2004)[8], Krogh et al., (2007)[9], Jensen et al., (2007)[10], Schowanek (2007)[11] i Berna et al. (2007)[12].

3.2. Nowa opinia SCHER w sprawie beztlenowej biodegradacji środków powierzchniowo czynnych

W marcu 2008 r. Komisja (DG ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu) zwróciła się do SCHER o dokonanie oceny ogólnej jakości naukowej ostatnich sprawozdań HERA w sprawie LAS i AE oraz przedstawienie uwag na temat zawartych w nich wniosków, w szczególności wniosków dotyczących zagrożeń dla środowiska.

Ponadto zwrócono się do SCHER o ponowne potwierdzenie, w świetle wszystkich dostępnych dowodów naukowych, głównych stwierdzeń zawartych w opinii z 2005 r. dotyczących beztlenowej biodegradacji środków powierzchniowo czynnych i ochrony środowiska oraz o przeanalizowanie kwestii metodologii badania przemian beztlenowych.

W listopadzie 2008 r. SCHER opublikował opinię dotyczącą beztlenowej degradacji środków powierzchniowo czynnych oraz biodegradacji organicznych składników detergentów, niebędących środkami powierzchniowo czynnymi[13]. Główne ustalenia są następujące:

a) Etoksylaty alkoholi: SCHER stwierdził, że wartości wskaźników PEC/PNEC są wystarczająco niskie (wody powierzchniowe: 0,041, osady naturalne: 0,316, oczyszczalnia ścieków: 0,007 i gleba: 0,103), aby przyjąć, że wszelkie pozostające wątpliwości (na przykład nie rozpatrzono potencjału homologów AE do biodegradacji beztlenowej) nie powinny przekreślić głównego wniosku wynikającego z HERA, mianowicie że nie istnieją żadne zagrożenia dla środowiska.

b) LAS: SCHER nie zgodził się z argumentem zawartym w HERA, że mikrobiologiczne funkcje gleby są uwzględnione w ramach proponowanego PNEC, i uznał, że odpowiednia ocena wpływu LAS na funkcje mikrobiologiczne jest niezbędna dla wyprowadzenia solidnego PNEC dla gleby. Jeżeli chodzi o dane dotyczące toksyczności w odniesieniu do wpływu LAS na rośliny, SCHER uznał, że przekazane informacje nie były wystarczające, aby uzasadnić ostatnio zaproponowaną wartość PNEC równą 35 mg/kg. Dlatego też, choć SCHER zgodził się z zaproponowanymi wartościami PNEC dla organizmów wodnych i osadów naturalnych, to podkreślił, że nowa zaproponowana wartość PNEC dla gleby (PNECsoil) nie jest odpowiednio uzasadniona, i jeżeli nie można przedstawić dodatkowego uzasadnienia, to należy utrzymać poprzednią wartość PNEC dla gleby na poziomie 4,6 mg/kg . SCHER zwrócił uwagę, że choć większość opracowań wykazuje, że LAS trudno ulega biodegradacji w laboratoryjnych badaniach beztlenowych i w komorach fermentacji beztlenowej obiektów utylizacji osadów ściekowych, to ostatnie dane z monitoringu środowiska (Lara-Martin et al., 2007) wydają się pokazywać znaczną degradację LAS w warunkach beztlenowych w środowisku naturalnym.

SCHER konkluduje, że stosowanie AE i LAS w środkach piorących i czyszczących stosowanych w gospodarstwie domowym nie stwarza żadnych zagrożeń dla zdrowia ludzi.

Ponadto, z powodu braku nowych dowodów, SCHER nie zmienił wniosków sformułowanych w opinii z 2005 r., że: a) nie należy oczekiwać, że słaba podatność na biodegradację w warunkach beztlenowych prowadzi do znacznych zmian w zakresie zagrożenia dla ekosystemów słodkowodnych, ponieważ wydaje się, że eliminacja danego środka powierzchniowo czynnego w oczyszczalniach ścieków jest uzależniona od jego podatności na biodegradację tlenową; b) uznaje się, że wymóg łatwej podatności środków powierzchniowo czynnych na całkowitą biodegradację w warunkach beztlenowych nie jest sam w sobie skutecznym środkiem ochrony środowiska.

3.3. Przegląd metod badania przemian beztlenowych

W ramach opinii z 2008 r. SCHER dokonał również przeglądu dostępnych obecnie metod badania screeningowego i symulowanego służących określaniu podatności substancji organicznych na całkowitą biodegradację beztlenową. Potencjalną podatność związków organicznych na biodegradację w warunkach anoksycznych można ocenić w standardowym badaniu screeningowym na podatność na biodegradację beztlenową (OECD 311). Jednakże, aby ocenić tempo biodegradacji w anoksycznych komponentach środowiska, zastosować należy specjalne badania symulowane, na przykład: TG 307 (przemiany w glebie) i TG 308 (przemiany w układach osadów wodnych). W ostatnich latach OECD zmieniła i przyjęła różne metody badań przemian beztlenowych w celu zapełnienia luki w zakresie badań podatności na biodegradację beztlenową. Zapotrzebowanie na screeningowe metody oceny podatności na biodegradację beztlenową w beztlenowych komorach fermentacyjnych i określania inhibicji wytwarzania biogazu przez związki chemiczne, które są nierozpuszczalne lub adsorbowane na osady ściekowe lub osady naturalne, zostało zaspokojone przez metody OECD 311 i OECD 224, przyjęte odpowiednio w 2006 r. i 2007 r.

TEGEWA, branżowe stowarzyszenie niemieckiego przemysłu chemicznego, przeprowadziło ostatnio badanie dotyczące tego, czy metoda OECD 311 jest odpowiednia do badania podatności środków powierzchniowo czynnych na biodegradację beztlenową (Schwarz et al., 2008)[14]. Z uwagi na zaobserwowane ograniczenia metod screeningowych w odniesieniu do oceny podatności na biodegradację beztlenową oraz ich słabą powtarzalność w odniesieniu do badania środków powierzchniowo czynnych, w publikacji Willing et al., 2008[15] zaproponowano zmodyfikowane podejście do oceny biodegradacji beztlenowej. W porównaniu do standardowej metody OECD 311, główne różnice polegają na wykorzystaniu nierozcieńczonych osadów ściekowych jako czynnika badawczego oraz obecności dodatkowego źródła węgla niezwiązanego ze środkami powierzchniowo czynnymi. SCHER zwraca uwagę, że ilość danych wygenerowanych przy użyciu zmodyfikowanej metody jest dość ograniczona, i uważa, iż należy prowadzić dalsze prace w celu potwierdzenia tej zmodyfikowanej metody badania.

Ogólnie rzecz ujmując, SCHER uważa, że istniejące metody OECD dotyczące biodegradacji beztlenowej, wraz z badaniem symulowanym, które jest obecnie poddawane modyfikacji, są odpowiednimi metodami oceny podatności związków organicznych na biodegradację beztlenową. Jednakże ze względu na rygorystyczne (metanogeniczne) warunki stosowane w badaniach laboratoryjnych nie można wykluczyć efektu inhibicyjnego i dlatego przyjmuje się, że słaby wynik nie musi być ostatecznym dowodem słabej podatności w warunkach beztlenowych.

4. KONSULTACJE Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI

Ustalenia zawarte w sprawozdaniach Instytutu Fraunhofera i HERA oraz ich oceny sformułowane w różnych opiniach SCHER były omawiane na kilku spotkaniach grupy roboczej ds. detergentów, odpowiedzialnej za wdrażanie rozporządzenia w sprawie detergentów (w lutym i listopadzie 2006 r., w listopadzie 2007 r., w lipcu 2008 r. i w lutym 2009 r.). W spotkaniach tych uczestniczyli przedstawiciele właściwych organów państw członkowskich i przedstawiciele stowarzyszeń branżowych, takich jak AISE (Association de la Savonnerie, de la Détergence et des Produits d’Entretien), CESIO (Comité Européen des Agents de Surface et de leurs Intermédiares Organiques) i ich partnerskiej organizacji badawczej ERASM (European Risk Assessment and Management).

W lutym 2006 r. grupa robocza ds. detergentów doszła do wniosku, że podejmowanie działań legislacyjnych na podstawie opinii SCHER z 2005 r. byłoby nieproporcjonalne, mając na względzie fakt, że wpływ biodegradacji beztlenowej na środowisko nie został jeszcze w pełni wyjaśniony. Natomiast kwestia ta powinna zostać ponownie zbadana w świetle nowych informacji, w terminie zbliżonym do daty sprawozdania przewidzianego na kwiecień 2009 r. W listopadzie 2006 r. branża (CESIO/ERASM) zakomunikowała grupie roboczej swoje bieżące zaangażowanie na rzecz poszerzenia obecnej wiedzy w dziedzinie oceny ryzyka w odniesieniu do LAS w beztlenowych osadach ściekowych i glebach, realizowane poprzez prowadzenie nowych badań w zakresie toksyczności dla gleby; wyniki tych badań miały być przedstawione w uaktualnionych sprawozdaniach ERASM (2006) i HERA (2007).

W trakcie spotkania grupy roboczej w listopadzie 2007 r. ERASM/CESIO zaprezentowały ostatnio prowadzone badania w zakresie podatności środków powierzchniowo czynnych na biodegradację beztlenową. Przedstawiono nowe informacje, opublikowane w międzynarodowych czasopismach, dotyczące ekotoksyczności LAS dla gleby i oceny ryzyka związanego z LAS dla osadów ściekowych; informacje te miały znaczący wpływ na ocenę ryzyka. Organizacja ERASM podkreśliła, że ponieważ skorygowano PNECsoil dla LAS z wartości 4,6 do 35 mg/kg ze względu na nowe dane dotyczące ekotoksyczności, nowa wartość PEC/PNEC (zmniejszona o współczynnik 7) wskazuje na znacznie niższy poziom zagrożenia dla środowiska w odniesieniu do LAS występującego w beztlenowych osadach ściekowych. ERASM podkreśliła, że ponieważ zmieniona deterministyczna i probabilistyczna ocena ryzyka nie wykazała żadnego zagrożenia w przypadku LAS w kontekście wszystkich obserwowanych poziomów w osadach ściekowych, wszystkich rodzajów gleby i typowych wariantów unieszkodliwiania, uregulowania dotyczące maksymalnych dopuszczalnych wartości LAS w osadach nie są konieczne.

ERASM stwierdziła również, że:

- zgodnie z nowymi sprawozdaniami z oceny ryzyka, ochrona środowiska jest zapewniona, jeżeli środki powierzchniowo czynne łatwo ulegające biodegradacji są, zgodnie z wymogami określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 648/2004, utylizowane w warunkach tlenowych w oczyszczalni ścieków. Sektor produkcji detergentów i środków powierzchniowo czynnych zgadza się z opinią SCHER, że „uznaje się, że wymóg łatwej podatności na całkowitą biodegradację w warunkach beztlenowych nie jest sam w sobie skutecznym środkiem ochrony środowiska. ”

- Nie odnotowano żadnej korelacji pomiędzy podatnością na biodegradację beztlenową (lub jej brakiem) a problemami środowiskowymi. Zasadnicze znaczenie dla wykluczenia wszelkiego ryzyka dla środowiska naturalnego ma szybka biodegradacja tlenowa.

W styczniu 2009 r. CESIO/ERASM wyraziły swoje stanowisko[16] na temat opinii SCHER z 2008 r. ERASM podkreśla potrzebę poprawy jakości istniejących badań screeningowych do biodegradacji beztlenowej w celu zwiększenia ich powtarzalności i ograniczenia częstotliwości błędnych wyników negatywnych. ERASM poinformowała, że w tym kierunku idzie projekt TEGEWA (finansowany przez niemieckie stowarzyszenie przemysłu środków powierzchniowo czynnych), mając na celu optymalizację eksperymentalnych warunków metody screeningowej ECETOC/OECD 311, oraz że wyniki projektu będą dostępne w ciągu około 2 lat.

ERASM nie zgadza się z wnioskami SCHER dotyczącymi wyników oceny ryzyka dotyczącej LAS w odniesieniu do gleb. ERASM utrzymuje pogląd, że wartość PNEC na poziomie 35 mg/kg, określona w sprawozdaniu HERA, jest właściwą wartością dla określenia wpływu LAS na środowisko glebowe. Natomiast ERASM uznaje, że podniesiona przez SCHER kwestia tego, czy występujący w glebie LAS ma wpływ na ograniczenie żelaza w glebie, powinna być bliżej przeanalizowana w ramach badań trwających przez dłuższy okres.

W lutym 2009 r. CESIO/ERASM poinformowały Komisję o swojej inicjatywie podjęcia dalszych badań w celu:

- opracowania ulepszonej metody pomiaru podatności na biodegradację beztlenową w komorach fermentacyjnych osadów ściekowych, oraz

- przeprowadzenia oceny degradacji LAS w osadach naturalnych i przeglądu wszystkich danych naukowych celem dokładnego oszacowania wartość PEC dla LAS.

Sektor przedstawi wyniki tych badań na następnym spotkaniu grupy roboczej ds. detergentów, a w razie konieczności, w przyszłości może zostać złożony do SCHER wniosek o dalszą ocenę.

5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Komisja podjęła szereg kroków w celu stworzenia wystarczających podstaw merytorycznych do przeprowadzenia przeglądu w zakresie beztlenowej biodegradacji środków powierzchniowo czynnych, zgodnie z wymogiem określonym w art. 16 ust. 2 rozporządzenia 648/2004.

Wyniki przeprowadzonego w 2003 r. badania na temat biodegradacji beztlenowej, zleconego przez Komisję zewnętrznemu konsultantowi, wraz ustaleniami ocen ryzyka w odniesieniu do głównych środków powierzchniowo czynnych, które branża dobrowolnie przeprowadziła w 2007 r., oraz wynikami oceny tych badań dokonanej przez SCHER, zostały omówione z delegatami państw członkowskich i stowarzyszeń branżowych w trakcie kilku spotkań grupy roboczej Komisji ds. detergentów.

Po przeprowadzeniu systematycznej oceny zagrożeń związanych z obecnością nieulegających degradacji środków powierzchniowo czynnych w różnych beztlenowych komponentach środowiska, stwierdzono, że w przeciwieństwie do szkodliwych skutków obserwowanych przy braku degradacji tlenowej, brak degradacji beztlenowej nie wydaje się być skorelowany z jakimkolwiek wyraźnym zagrożeniem dla tych komponentów środowiska. Dlatego też można sformułować wniosek, że podatności na biodegradację beztlenową nie powinno się stosować jako dodatkowego decydującego kryterium w odniesieniu do środowiskowej dopuszczalności środków powierzchniowo czynnych, takich jak LAS, które łatwo ulegają biodegradacji w warunkach tlenowych.

Jeżeli chodzi o ostatnio sporządzone dane dotyczące glebowej toksyczności LAS, skutkujące podwyższonym poziomem PNECsoil (co obniża wskaźnik PEC/PNEC i przez to zmniejsza się przewidywane ryzyko dla środowiska ze strony LAS występującego w beztlenowych osadach ściekowych i glebie), to powinny one zostać lepiej uzasadnione, zgodnie ze wskazaniem SCHER wyrażonym w opinii z 2008 r.

Pozostałe obawy skupiają się zatem na ewentualnej toksyczności środków powierzchniowo czynnych dla środowiska, bardziej niż na ich podatności na biodegradację. Obecnie jednak brakuje dowodów, które uzasadniałyby podejmowanie środków legislacyjnych na poziomie UE, polegających na przykład na wprowadzeniu uregulowań dotyczących maksymalnych dopuszczalnych wartości LAS w osadach ściekowych.

Wymogi informacyjne dokumentacji rejestracyjnej REACH zagwarantują, że sektor przemysłu będzie przekazywał Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) pełne dane o wpływie na zdrowie i środowisko składników detergentów, w tym środków powierzchniowo czynnych, takich jak LAS. W rzeczywistości, w przypadku substancji wytwarzanych lub importowanych w ilości wynoszącej lub przekraczającej 1 000 ton rocznie, rejestracja jest wymagana do grudnia 2010 r., a raporty bezpieczeństwa chemicznego będące częścią dokumentacji rejestracyjnej będą musiały wykazać bezpieczeństwo użycia w trakcie całego cyklu życia. Dlatego też informacje rejestracyjne w ramach REACH powinny być wystarczające, aby umożliwić decyzję, czy ze względu na ochronę środowiska potrzebne jest zastosowanie ograniczeń w stosunku do pewnych środków powierzchniowo czynnych występujących w składzie detergentów, ponad te nałożone na mocy rozporządzenia w sprawie detergentów. Jeżeli tak, to procedura stosowania ograniczeń w ramach REACH będzie najodpowiedniejszym narzędziem do ich nakładania.

6. WYKAZ SKRÓTÓW

AE: | etoksylaty alkoholi |

AISE: | Association Internationale de la Savonnerie, de la détergence et des produits d’Entretien |

APE: | etoksylaty alkilofenoli |

CESIO: | Comité Européen des Agents de Surface et de leurs Intermédiares Organiques |

ECETOC: | European Chemical Industry Ecology and Toxicology Centre (Europejskie Centrum Ekologii i Toksykologii Przemysłu Chemicznego) |

ERASM: | European Risk Assessment and Management (Europejska grupa zajmująca się oceną ryzyka i zarządzaniem nim) |

HERA: | Ocena ryzyka dla człowieka i środowiska naturalnego dotycząca składników europejskich środków czyszczących stosowanych w gospodarstwie domowym |

LAS: | liniowe benzenosulfoniany alkilowe |

NERI: | Duński Narodowy Instytut Badań nad Środowiskiem Naturalnym |

OECD: | Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju |

PEC: | przewidywane stężenie w środowisku |

PNEC: | przewidywane stężenia niewywołujące żadnych skutków |

REACH: | rejestracja, ocena, udzielanie zezwoleń w zakresie chemikaliów |

SCHER: | Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska |

TEGEWA: | TExtilhilfsmitteln, GErbstoffe und Waschrohstoffe |

UMSICHT: | Institut für Umwelt-Sicherheit und Energietechnik |

WG: | grupa robocza |

WWTP: | oczyszczalnia ścieków |

[1] Dz.U. L104 z 8.4.2004, s.1

[2] Odstępstwo dotyczy środka powierzchniowo czynnego Dehypon G 2084 w odniesieniu do wykorzystania go w trzech zastosowaniach przemysłowych (mycie butelek, czyszczenie na miejscu i powierzchniowe czyszczenie metali)

[3] Sprawozdanie dostępne na stronie: http://ec.europa.eu/enterprise/chemicals/legislation/detergents/studies/anaerobic.htm

[4] Sprawozdanie dostępne na stronie: http://www.chem.unep.ch/irptc/sids/oecdsids/LAS.pdf

[5] Opinia SCHER dostępna na stronie: http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scher/docs/scher_o_021.pdf

[6] Sprawozdanie HERA dostępne na stronie: http://www.heraproject.com/RiskAssessment.cfm?SUBID=4

[7] Sprawozdanie HERA dostępne na stronie: http://www.heraproject.com/RiskAssessment.cfm?SUBID=34

[8] Fate of linear alkylbenzene sulfonate (LAS) in activated sludge plants [Przemiany liniowego benzenosulfonianu alkilowego (LAS) w obiektach utylizacji aktywnych osadów ściekowych], H. Temmink, B. Klapwijk, Water Research 38 (2004) 903–912.

[9] Risk assessment of linear alkylbenzene sulphonates, LAS, in agricultural soil revisited: Robust chronic toxicity tests for Folsomia candida (Collembola), Aporrectodea caliginosa (Oligochaeta) and Enchytraeus crypticus (Enchytraeidae) [Zrewidowana ocena ryzyka dotycząca liniowych benzenosulfonianów alkilowych (LAS) w glebie rolnej: Badania na silną toksyczność chroniczną w odniesieniu do Folsomia candida (Collembola), Aporrectodea caliginosa (Oligochaeta) i Enchytraeus crypticus (Enchytraeidae)] , P.H. Krogh et al., Chemosphere 69 (2007) 872–87.

[10] European risk assessment of LAS in agricultural soil revisited: Species sensitivity distribution and risk estimates [Zrewidowana europejska ocena ryzyka dotycząca LAS w glebie rolnej: Rozkład wrażliwości gatunkowej oraz szacowane wielkości ryzyka], J. Jensen et al., Chemosphere 69 (2007) 880–892.

[11] Probabilistic risk assessment for linear alkylbenzene sulfonate (LAS) in sewage sludge used on agricultural soil [Probabilistyczna ocena ryzyka dotycząca liniowego benzenosulfonianu alkilowego (LAS) w osadach ściekowych stosowanych na glebie rolnej], D. Schowanek, Regulatory Toxicology and Pharmacology 49 (2007) 245–259.

[12] Anaeobic biodegradation of surfactants-scientific review [Beztlenowa biodegradacja środków powierzchniowo czynnych – przegląd naukowy], J.L Berna et al., Tens.Surf.Deterg, (2007), 44, 313–347.

[13] Opinia SCHER dostępna na stronie: http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scher/docs/scher_o_109.pdf

[14] Schwarz et al. (2008). Methodology of Anaerobic Biodegradability of Surfactant [Metodologia w zakresie podatności środków powierzchniowo czynnych na biodegradację beztlenową]. 7th World Surfactant Congress CESIO , Paryż, czerwiec 2008 r.

[15] Willing A. (2008) A new approach for the assessment of the anaerobic biodegradability of surfactants [Nowe podejście do oceny podatności środków powierzchniowo czynnych na biodegradację beztlenową]. 7th World Surfactant Congress CESIO , Paryż, czerwiec 2008 r.

[16] http://circa.europa.eu/Members/irc/enterprise/wgdet/library?l=/meetings/meeting_february_1/working_documents&vm=detailed&sb=Title