ZAŁĄCZNIK I

[CZĘŚĆ FCL]

PODCZĘŚĆ A

WYMAGANIA OGÓLNE

FCL.001   Właściwy organ

Do celów niniejszej części za właściwy organ uważa się organ wyznaczony przez państwo członkowskie, do którego osoba zwraca się o wydanie licencji pilota lub towarzyszących uprawnień, upoważnień lub certyfikatów.

FCL.005   Zakres

Niniejsza część ustanawia wymagania dotyczące wydawania licencji pilota oraz towarzyszących uprawnień, upoważnień i certyfikatów, a także warunków ich ważności i wykorzystania.

FCL.010   Definicje

Do celów niniejszej części stosuje się następujące definicje:

„Lot akrobacyjny” oznacza celowy manewr obejmujący nagłą zmianę położenia przestrzennego statku powietrznego, anormalne położenie przestrzenne statku powietrznego lub anormalne jego przyspieszenie, które nie jest niezbędne do wykonywania normalnego lotu ani w procesie szkolenia do celów wydania licencji lub uprawnień innych niż uprawnienia akrobacyjne.

„Samolot” oznacza stałopłat o napędzie silnikowym, cięższy od powietrza, wytwarzający siłę nośną głównie w wyniku oddziaływania powietrza na skrzydła.

„Samolot, który musi być pilotowany z drugim pilotem” oznacza typ samolotu, który musi być pilotowany z drugim pilotem zgodnie z instrukcją użytkowania w locie lub certyfikatem operatora lotniczego.

„Statek powietrzny” oznacza każde urządzenie, które może utrzymać się w powietrzu w wyniku oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od powierzchni ziemi.

„Zespół umiejętności lotniczych” oznacza stałe stosowanie właściwej oceny sytuacji oraz dobrze rozwiniętej wiedzy, umiejętności i zachowań w celu osiągnięcia celów lotu.

„Sterowiec” oznacza lżejszy od powietrza statek powietrzny o napędzie silnikowym, z wyłączeniem sterowców na ogrzane powietrze, które do celów niniejszej części są objęte definicją balonu.

„Balon” oznacza lżejszy od powietrza statek powietrzny bez napędu silnikowego, który utrzymuje się w locie w wyniku wykorzystania gazu lub instalowanego w nim ogrzewacza powietrza. Do celów niniejszej części za balon uznaje się również sterowiec na ogrzane powietrze, mimo że posiada on napęd silnikowy.

„Urządzenie do podstawowego szkolenia w lotach według wskazań przyrządów (BITD – Basic Instrument Training Device)” oznacza naziemne urządzenie szkoleniowe będące stanowiskiem ucznia-pilota imitującym klasę samolotów. Może ono wykorzystywać ekranowe panele przyrządowe oraz sprężynowe urządzenia sterowania lotem, stanowiące podstawę szkoleniową obejmującą przynajmniej proceduralne aspekty lotu według wskazań przyrządów.

„Kategoria statku powietrznego” oznacza podział statków powietrznych na kategorie według określonych podstawowych właściwości, na przykład: samolot, pionowzlot, śmigłowiec, sterowiec, szybowiec, balon wolny.

„Klasa samolotu” oznacza klasyfikację samolotów z załogą jednoosobową niewymagających uprawnień na typ.

„Klasa balonu” oznacza klasyfikację balonów ze względu na sposób utrzymywania się w powietrzu.

„Zarobkowy transport lotniczy” oznacza przewóz pasażerów, ładunków lub poczty za opłatą lub na podstawie umowy o czasowym oddaniu statku powietrznego do używania.

„Kompetencja” oznacza połączenie umiejętności, wiedzy i postawy wymagane do wykonania zadania według założonego standardu.

„Element kompetencji” oznacza działanie, które stanowi zadanie obejmujące zdarzenie wywołujące i zdarzenie kończące, które wyraźnie określa jego granice, a także możliwy do zaobserwowania rezultat.

„Jednostka kompetencji” oznacza funkcję indywidualną, na którą składa się wiele elementów kompetencji.

„Drugi pilot” oznacza pilota innego niż pilot dowódca, na statku powietrznym, do którego obsługi wymagany jest więcej niż jeden pilot, ale z wyłączeniem pilota obecnego na pokładzie, szkolącego się tylko do uzyskania licencji lub uprawnienia.

„Lot nawigacyjny” oznacza lot między punktem wylotu i punktem przylotu po wcześniej zaplanowanej trasie, z wykorzystaniem standardowych procedur nawigacyjnych.

„Drugi pilot zastępujący podczas przelotu” oznacza pilota zastępującego drugiego pilota za sterami w fazie przelotu podczas lotów w operacjach w załodze wieloosobowej powyżej poziomu FL 200.

„Czas szkolenia z instruktorem” oznacza czas lotu lub czas ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów, w trakcie którego osoba odbywa szkolenie w locie pod nadzorem upoważnionego instruktora.

„Błąd” oznacza działanie lub brak działania załogi lotniczej prowadzące do odchyleń od zamiarów lub oczekiwań organizacyjnych lub dotyczących lotu.

„Zarządzanie błędami” oznacza proces wykrywania błędów i reagowania na nie przy pomocy środków zaradczych, które łagodzą lub eliminują skutki błędów oraz zmniejszają prawdopodobieństwo błędów lub niepożądanych stanów statku powietrznego.

„Pełny symulator lotu (FFS – Full Flight Simulator)” oznacza rzeczywistej wielkości replikę kabiny załogi konkretnego typu lub marki, modelu i serii, ze wszystkimi urządzeniami i programami komputerowymi koniecznymi do odwzorowania statku powietrznego w operacjach naziemnych i powietrznych, systemem wizualizacji zapewniającym widok z kabiny załogi oraz z układem ruchu pozwalającym odczuwać siły.

„Czas lotu”:   w przypadku samolotów, motoszybowców turystycznych i pionowzlotów oznacza całkowity czas od momentu, w którym statek powietrzny rusza z miejsca w celu wykonania startu, do momentu ostatecznego zatrzymania się statku powietrznego po locie;   w przypadku śmigłowców oznacza całkowity czas od momentu, w którym łopaty wirnika zaczynają się obracać, do momentu ostatecznego zatrzymania się śmigłowca po locie i zatrzymania łopat wirnika;   w przypadku sterowców oznacza całkowity czas od momentu zwolnienia sterowca z masztu w celu wykonania startu, do momentu ostatecznego zatrzymania się sterowca po locie i zakotwiczenia go do masztu;   w przypadku szybowców oznacza całkowity czas od momentu rozpoczęcia przez szybowiec rozbiegu w procesie startu, do momentu ostatecznego zatrzymania się szybowca po locie;   w przypadku balonów oznacza całkowity czas od momentu oderwania się kosza od ziemi w celu startu, do momentu ostatecznego zatrzymania się balonu po locie.

„Czas lotu według przepisów IFR” oznacza cały czas lotu, w którym statek powietrzny jest pilotowany zgodnie z przepisami dla lotów według wskazań przyrządów.

„Urządzenie do szkolenia lotniczego (FTD – Flight Training Device)” oznacza rzeczywistej wielkości replikę przyrządów, urządzeń, paneli i urządzeń sterowania konkretnego typu statku powietrznego w układzie otwartej lub zamkniętej kabiny, z zainstalowanymi urządzeniami i programami komputerowymi koniecznymi do odwzorowania statku powietrznego w warunkach naziemnych i powietrznych w zakresie ograniczonym przez systemy zainstalowane w urządzeniu. Nie wymaga układu ruchu pozwalającego odczuwać siły ani systemu wizualizacji, z wyjątkiem śmigłowcowych urządzeń FTD poziomu 2 i 3, w których systemy wizualizacji są wymagane.

„Urządzenie do ćwiczenia procedur lotu i nawigacyjnych (FNPT – Flight and Navigation Procedures Trainer)” oznacza urządzenie szkoleniowe odwzorowujące środowisko kabiny załogi lub kokpitu, z zainstalowanymi urządzeniami i programami komputerowymi koniecznymi do odwzorowania typu lub klasy statku powietrznego w operacjach powietrznych, w takim zakresie, by wydawało się, że systemy funkcjonują jak w statku powietrznym.

„Grupa balonów” oznacza klasyfikację balonów ze względu na rozmiar i pojemność powłoki.

„Śmigłowiec” oznacza statek powietrzny cięższy od powietrza, wytwarzający siłę nośną głównie w wyniku oddziaływania powietrza na jeden lub większą ilość napędzanych wirników o osiach zasadniczo pionowych.

„Czas lotu według wskazań przyrządów” oznacza czas, w którym pilot prowadzi statek powietrzny w locie wyłącznie według wskazań przyrządów.

„Czas ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów” oznacza czas, w którym pilot odbywa szkolenie w symulowanym locie według wskazań przyrządów na szkoleniowych urządzeniach symulacji lotu (FSTD – Flight Simulation Training Devices).

„Czas według wskazań przyrządów” oznacza czas lotu według wskazań przyrządów lub czas ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów.

„Operacja w załodze wieloosobowej”:   w przypadku samolotów oznacza operację wymagającą co najmniej 2 pilotów korzystających ze współpracy w załodze wieloosobowej na samolotach z załogą wieloosobową lub jednoosobową;   w przypadku śmigłowców oznacza operację wymagającą co najmniej 2 pilotów korzystających ze współpracy w załodze wieloosobowej na śmigłowcach z załogą wieloosobową.

„Współpraca w załodze wieloosobowej (MCC – Multi-Crew Cooperation)” oznacza funkcjonowanie załogi lotniczej jako zespołu współpracujących ze sobą członków pod kierownictwem pilota dowódcy.

„Statek powietrzny z załogą wieloosobową”:   w przypadku samolotów oznacza samoloty certyfikowane do eksploatacji z załogą liczącą minimum dwóch pilotów;   w przypadku śmigłowców, sterowców i pionowzlotów oznacza typ statku powietrznego, który musi być pilotowany z drugim pilotem zgodnie z instrukcją użytkowania w locie, certyfikatem operatora lotniczego lub równoważnym dokumentem.

„Noc” oznacza okres między końcem zmierzchu cywilnego a początkiem świtu cywilnego albo inny okres pomiędzy zachodem a wschodem słońca, zarządzony przez właściwą władzę określoną przez państwo członkowskie.

„Inne urządzenia szkoleniowe (OTD – Other Training Devices)” oznacza pomoce szkoleniowe inne niż symulatory lotu, urządzenia do szkolenia lotniczego lub urządzenia do ćwiczenia procedur lotu i nawigacyjnych, umożliwiające szkolenie, kiedy nie jest potrzebne kompletne środowisko kabiny.

„Kryteria umiejętności” oznacza proste, klasyfikujące określenie wymaganych wyników elementu kompetencji oraz opis kryteriów wykorzystanych do oceny, czy osiągnięto wymagany poziom umiejętności.

„Pilot dowódca (PIC – Pilot-in-Command)” oznacza pilota wyznaczonego do dowodzenia i odpowiedzialnego za bezpieczny przebieg lotu.

„Pilot dowódca pod nadzorem (PICUS – Pilot-in-Command Under Supervision)” oznacza drugiego pilota wykonującego, pod nadzorem pilota dowódcy, obowiązki i funkcje pilota dowódcy.

„Pionowzlot” oznacza wszelkie statki powietrzne uzyskujące wznoszenie pionowe i napęd/wznoszenie w trakcie lotu przy pomocy wirników o zmiennej geometrii lub silników/urządzeń napędowych dołączonych do kadłuba lub skrzydeł bądź zawartych w kadłubie lub skrzydłach.

„Szybowiec z napędem” oznacza statek powietrzny wyposażony w jeden lub więcej silników, który po wyłączeniu silników posiada właściwości szybowca.

„Pilot turystyczny” oznacza pilota posiadającego licencję nieuprawniającą go do pilotowania statków powietrznych w operacjach, za które wypłacane jest wynagrodzenie, z wyłączeniem czynności szkoleniowych lub egzaminacyjnych, zgodnie z ustaleniami niniejszej części.

„Kontrola umiejętności” oznacza wykazanie umiejętności w celu przedłużenia lub wznowienia uprawnień, z uwzględnieniem ewentualnie wymaganych w tym celu egzaminów ustnych.

„Wznowienie” (np. uprawnienia lub certyfikatu) oznacza czynność administracyjną podjętą po wygaśnięciu uprawnienia lub certyfikatu w celu wznowienia wynikających z niego uprawnień na dalszy określony czas, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań.

„Przedłużenie” (np. uprawnienia lub certyfikatu) oznacza czynność administracyjną podjętą w okresie ważności uprawnienia lub certyfikatu, umożliwiającą jego posiadaczowi dalsze korzystanie z uprawnień wynikających z uprawnienia lub certyfikatu przez dalszy określony czas, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań.

„Odcinek trasy” oznacza lot, na który składają się fazy startu, odlotu, lotu przez nie mniej niż 15 minut, przylotu, podejścia do lądowania oraz lądowania.

„Szybowiec” oznacza statek powietrzny cięższy od powietrza utrzymujący się w locie w wyniku oddziaływania powietrza na stałe powierzchnie nośne, którego lot swobodny nie jest zależny od silnika.

„Statek powietrzny z załogą jednoosobową” oznacza statek powietrzny certyfikowany do wykonywania operacji w załodze jednoosobowej.

„Egzamin praktyczny” oznacza wykazanie umiejętności w celu wydania licencji lub uprawnienia, z uwzględnieniem ewentualnie wymaganych w tym celu egzaminów ustnych.

„Czas lotu samodzielnego” oznacza czas lotu, podczas którego uczeń-pilot jest jedyną osobą na pokładzie statku powietrznego.

„Uczeń-pilot dowódca (SPIC – Student Pilot-in-Command)” oznacza ucznia-pilota działającego w charakterze pilota dowódcy w trakcie lotu z instruktorem, kiedy instruktor jedynie obserwuje szkolonego pilota i nie wpływa na lot statku powietrznego ani nie kontroluje go.

„Zagrożenie” oznacza zdarzenia lub błędy, na które załoga lotnicza nie ma wpływu, które podnoszą poziom skomplikowania operacji i którymi należy zarządzać, aby utrzymać margines bezpieczeństwa.

„Zarządzanie zagrożeniami” oznacza proces wykrywania zagrożeń i reagowania na nie przy pomocy środków zaradczych, które łagodzą lub eliminują skutki zagrożeń oraz zmniejszają prawdopodobieństwo błędów lub niepożądanych stanów statku powietrznego.

„Motoszybowiec turystyczny (TMG – Touring Motor Glider)” oznacza określoną klasę szybowca z integralnie zabudowanym silnikiem niechowanym w locie oraz niechowanym w locie śmigłem. Musi być zdolny do wykonania startu i wznoszenia przy użyciu własnego napędu zgodnie z instrukcją użytkowania w locie.

„Typ statku powietrznego” oznacza klasyfikację statków powietrznych, na które wymagane są uprawnienia typu, zgodnie z danymi dotyczącymi zgodności operacyjnej ustalonymi na podstawie części 21, która to klasyfikacja obejmuje wszystkie statki powietrzne o tej samej konstrukcji podstawowej wraz z wszelkimi modyfikacjami, z wyjątkiem modyfikacji skutkujących zmianą właściwości pilotażowych lub właściwości lotu.

FCL.015   Wnioskowanie o wydanie licencji, uprawnień, upoważnień i certyfikatów oraz ich wydawanie

a)   Wniosek o wydanie, przedłużenie lub wznowienie licencji pilota oraz towarzyszących uprawnień, upoważnień i certyfikatów należy składać do właściwego organu, w formie i w sposób ustalony przez ten organ. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające, że osoba wnioskująca spełnia wymagania dotyczące wydania, przedłużenia lub wznowienia licencji lub certyfikatu oraz towarzyszących uprawnień lub upoważnień, ustalonych w niniejszej części lub części medycznej.

b)   Wszelkie ograniczenia lub rozszerzenia uprawnień nadawanych w ramach licencji, uprawnienia lub certyfikatu są potwierdzane w licencji lub certyfikacie przez właściwy organ.

c)   Osoba w danym czasie może posiadać nie więcej niż jedną licencję na kategorię statku powietrznego wydaną zgodnie z niniejszą częścią.

d)   Wniosek o wydanie licencji na inną kategorię statku powietrznego bądź wydanie kolejnych uprawnień lub certyfikatów, jak również o zmianę, przedłużenie lub wznowienie licencji, uprawnień lub certyfikatów składa się do właściwego organu, który pierwotnie wydał przedmiotową licencję pilota, z wyjątkiem przypadków, gdy pilot zwrócił się o zmianę właściwego organu i przeniesienie swoich licencji i dokumentacji medycznej do innego organu.

FCL.020   Uczeń-pilot

Uczeń-pilot nie może wykonywać samodzielnych lotów, chyba że został do tego upoważniony przez instruktora lotniczego i jest przez niego nadzorowany.

Przed odbyciem swojego pierwszego samodzielnego lotu uczeń-pilot musi mieć ukończone co najmniej:

w przypadku samolotów, śmigłowców i sterowców: 16 lat;

w przypadku szybowców i balonów: 14 lat.

FCL.025   Egzaminy z wiedzy teoretycznej poprzedzające wydanie licencji

a)   Obowiązki osoby wnioskującej

1)	Osoby wnioskujące o określoną licencję lub uprawnienie muszą zdać cały zestaw egzaminów w jednym państwie członkowskim.

2)	Osoby wnioskujące przystępują do egzaminu tylko po uzyskaniu zaświadczenia zatwierdzonego ośrodka szkolenia (ATO – Approved Training Organisation) odpowiedzialnego za ich szkolenie, co następuje po zadowalającym ukończeniu odpowiednich elementów kursu szkoleniowego z zakresu wiedzy teoretycznej.

3)	Zaświadczenie wydane przez ATO zachowuje ważność przez 12 miesięcy. W przypadku gdy osoba wnioskująca nie przystąpi w tym okresie do co najmniej jednego egzaminu teoretycznego, ATO określa potrzebę dodatkowego szkolenia w oparciu o potrzeby osoby wnioskującej.

b)   Kryteria zaliczenia egzaminu

1)	Osoba wnioskująca zalicza dany test, jeżeli uzyska co najmniej 75 % punktów możliwych do zdobycia w tym teście. Nie przyznaje się punktów karnych.

2)

O ile pozostałe przepisy niniejszej części nie stanowią inaczej, osoba wnioskująca zdała wymagany egzamin z wiedzy teoretycznej dotyczący odpowiedniej licencji pilota lub uprawnienia, jeżeli zaliczyła wszystkie wymagane testy w okresie 18 miesięcy, licząc od końca miesiąca kalendarzowego, w którym osoba ta po raz pierwszy podeszła do egzaminu.

3)	Jeżeli osoba wnioskująca nie zaliczy jednego z testów w 4 podejściach, bądź jeżeli nie zaliczy wszystkich testów w ciągu 6 sesji lub w okresie, o którym mowa w ust. 2, musi ona ponownie przystąpić do całego zestawu testów egzaminacyjnych.

Przed ponownym przystąpieniem do egzaminów osoba wnioskująca musi przejść dodatkowe szkolenie w ATO. Poziom i zakres potrzebnego szkolenia jest ustalany przez ośrodek szkolenia w oparciu o potrzeby osoby wnioskującej.

c)   Okres ważności

1)

Pozytywny wynik egzaminów z wiedzy teoretycznej pozostaje ważny: (i) w przypadku wydania licencji pilota lekkich statków powietrznych, licencji pilota turystycznego, licencji pilota szybowcowego lub licencji pilota balonowego, przez okres 24 miesięcy; (ii) w przypadku wydania licencji pilota zawodowego lub uprawnienia do wykonywania lotów według wskazań przyrządów (IR – Instrument Rating) przez okres 36 miesięcy; (iii) okresy podane ppkt w (i) i (ii) liczy się od dnia, w którym pilot zdał egzamin z wiedzy teoretycznej, zgodnie z lit. b) pkt 2.

2)

Wynik ukończenia egzaminów teoretycznych na licencję pilota liniowego (ATPL – Airline Transport Pilot Licence) pozostaje ważny do celów wydania licencji ATPL przez okres 7 lat od ostatniej daty ważności: (i) uprawnienia IR wpisanego do tej licencji; lub (ii) w przypadku śmigłowców, uprawnienia na typ śmigłowca wpisanego do tej licencji.

FCL.030   Egzamin praktyczny

a)   Od osoby wnioskującej wymaga się, żeby przed przystąpieniem do egzaminu praktycznego w celu wydania licencji, uprawnienia lub certyfikatu zdała wymagany egzamin z wiedzy teoretycznej; nie dotyczy to osób przechodzących zintegrowane szkolenie lotnicze.

W każdym przypadku ukończenie szkolenia teoretycznego jest wymagane przed przystąpieniem do egzaminu praktycznego.

b)   Z wyjątkiem przypadków wydawania licencji pilota liniowego, osoba wnioskująca o przystąpienie do egzaminu praktycznego jest kierowana do tego egzaminu przez instytucję/osobę odpowiedzialną za szkolenie, po ukończeniu tego szkolenia. Dokumentacja szkolenia jest udostępniana egzaminatorowi.

FCL.035   Zaliczanie czasu lotu i wiedzy teoretycznej

a)   Zaliczanie czasu lotu

1)	O ile pozostałe przepisy niniejszej części nie stanowią inaczej, czas lotu zaliczany do licencji, uprawnienia lub certyfikatu musi być wykonany na tej samej kategorii statku powietrznego co kategoria objęta wnioskowaną licencją lub uprawnieniem.

2)

Pilot dowódca lub pilot podczas szkolenia (i) Osobie wnioskującej o licencję, uprawnienie lub certyfikat zalicza się w pełni cały czas lotu samodzielnego, czas lotu szkolnego z instruktorem lub czas lotu PIC na poczet całkowitego czasu lotu wymaganego dla tej licencji, uprawnienia lub certyfikatu. (ii) Osoba, która ukończyła zintegrowane szkolenie ATP, jest uprawniona do zaliczenia do 50 godzin czasu lotu wykonanego jako uczeń-pilot dowódca w czasie według wskazań przyrządów na poczet czasu lotu PIC wymaganego do wydania licencji pilota liniowego, licencji pilota zawodowego i uprawnienia na typ lub klasę wielosilnikowego statku powietrznego. (iii) Osoba, która ukończyła zintegrowane szkolenie CPL/IR, jest uprawniona do uznania do 50 godzin czasu lotu wykonanego jako uczeń-pilot dowódca w czasie według wskazań przyrządów na poczet czasu lotu PIC wymaganego do wydania licencji pilota zawodowego i uprawnienia na typ lub klasę wielosilnikowego statku powietrznego.

3)

Czas lotu w charakterze drugiego pilota. O ile pozostałe przepisy niniejszej części nie stanowią inaczej, posiadacz licencji pilota, pełniący funkcję drugiego pilota lub PICUS, jest uprawniony do zaliczenia całego czasu lotu wykonanego jako drugi pilot na poczet całkowitego czasu lotu wymaganego do uzyskania wyższego stopnia licencji pilota.

b)   Zaliczanie wiedzy teoretycznej

1)

Osobie wnioskującej, która zdała egzamin z wiedzy teoretycznej na licencję pilota liniowego, zalicza się wymagania dotyczące wiedzy teoretycznej dla licencji pilota lekkich statków powietrznych, licencji pilota turystycznego, licencji pilota zawodowego oraz, z wyjątkiem śmigłowców, uprawnienia IR na tę samą kategorię statków powietrznych.

2)	Osobie wnioskującej, która zdała egzamin z wiedzy teoretycznej na licencję pilota zawodowego, zalicza się wymaganie wiedzy teoretycznej dla licencji pilota lekkich statków powietrznych lub licencji pilota turystycznego na tę samą kategorię statków powietrznych.

3)

Posiadacz uprawnienia IR lub osoba wnioskująca, która zdała egzamin z wiedzy teoretycznej do lotów według wskazań przyrządów dla danej kategorii statków powietrznych, uzyskuje pełne zaliczenie na poczet wymagań dotyczących szkolenia i egzaminu z zakresu wiedzy teoretycznej dla uprawnienia IR na inną kategorię statków powietrznych.

4)	Posiadacz licencji pilota uzyskuje zaliczenie na poczet wymagań dotyczących szkolenia i egzaminu z zakresu wiedzy teoretycznej dla licencji na inną kategorię statków powietrznych zgodnie z dodatkiem 1 do niniejszej części.

Zaliczenie to dotyczy również osób wnioskujących o licencję pilota, które zdały już egzaminy z wiedzy teoretycznej do celów wydania tej licencji w innej kategorii statków powietrznych, o ile mieści się to w okresie ważności podanym w FCL.025(c).

FCL.040   Korzystanie z uprawnień wynikających z licencji

Korzystanie z uprawnień wynikających z licencji zależy od ważności uprawnień w nich zawartych, w stosownych przypadkach, oraz ważności świadectwa lekarskiego.

FCL.045   Obowiązek noszenia i okazywania dokumentów

a)   W trakcie korzystania z uprawnień wynikających z licencji pilot musi mieć zawsze przy sobie ważną licencję i ważne świadectwo lekarskie.

b)   Pilot musi mieć również przy sobie dokument identyfikacyjny ze zdjęciem.

c)   Na żądanie uprawnionego przedstawiciela właściwego organu pilot lub uczeń-pilot bez zbędnej zwłoki musi okazać zapis swojego czasu lotu do celów kontroli.

d)   Uczeń-pilot musi mieć również przy sobie potwierdzenia wszystkich upoważnień do wykonania samodzielnych lotów nawigacyjnych wymaganych na mocy FCL.020(a).

FCL.050   Rejestrowanie czasu lotu

Pilot musi prowadzić wiarygodny zapis szczegółów wszystkich wykonanych lotów, zgodny w formie i sposobie prowadzenia z wymogami ustalonymi przez właściwy organ.

FCL.055   Biegłość językowa

a)   Przepisy ogólne. Piloci samolotów, śmigłowców, pionowzlotów i sterowców, od których wymaga się posługiwania radiotelefonem, nie mogą korzystać z uprawnień wynikających z ich licencji i uprawnień, jeżeli nie posiadają w licencji potwierdzenia biegłości posługiwania się językiem angielskim lub językiem używanym w łączności radiowej podczas lotu. Potwierdzenie, o którym mowa, wskazuje język, stopień biegłości i termin ważności.

b)   Osoba ubiegająca się o wpisanie potwierdzenia biegłości językowej musi wykazywać się, zgodnie z dodatkiem 2 do niniejszej części, biegłością językową w stosowaniu frazeologii i zwykłego języka w stopniu co najmniej operacyjnym. Aby tego dokonać, osoba wnioskująca musi wykazać się umiejętnością:

1)	skutecznego porozumiewania się w formie wyłącznie głosowej oraz w kontaktach osobistych;

2)	dokładnego i precyzyjnego porozumiewania się w zakresie tematów ogólnych i związanych z pracą;

3)	wykorzystywania właściwych metod komunikowania się w celu wymiany komunikatów oraz rozpoznawania i wyjaśniania nieporozumień w kontekście ogólnym lub związanym z pracą;

4)	pomyślnego i stosunkowo łatwego radzenia sobie z wyzwaniami językowymi powstałymi w wyniku komplikacji lub nieoczekiwanego obrotu zdarzeń, które występują w rutynowych sytuacjach w pracy, lub z zadaniami komunikacyjnymi, które już zna; oraz

5)	używania dialektu lub akcentu zrozumiałego dla środowiska lotniczego.

c)   Z wyjątkiem pilotów, którzy wykazali się biegłością językową na poziomie eksperta, zgodnie z dodatkiem 2 do niniejszej części, potwierdzenie biegłości językowej podlega ponownej ocenie:

1)	co 4 lata, w przypadku poziomu operacyjnego; lub

2)	co 6 lat, w przypadku poziomu rozszerzonego.

d)   Szczególne wymagania dla posiadaczy uprawnienia do wykonywania lotów według wskazań przyrządów (IR). Bez uszczerbku dla powyższych ustępów, posiadacze uprawnienia IR muszą wykazywać się umiejętnością używania języka angielskiego na poziomie pozwalającym im:

1)	rozumieć wszelkie informacje dotyczące wykonania wszystkich faz lotu, w tym przygotowań do lotu;

2)	posługiwać się radiotelefonem we wszystkich fazach lotu, w tym w sytuacjach niebezpiecznych;

3)	porozumiewać się z innymi członkami załogi w trakcie wszystkich faz lotu, w tym w trakcie przygotowań do lotu.

e)   Wykazanie się biegłością językową oraz umiejętnością używania języka angielskiego w przypadku posiadaczy uprawnienia IR odbywa się metodą oceny ustaloną przez właściwy organ.

FCL.060   Niedawno zdobyte doświadczenie

a)   Balony. Pilot nie może wykonywać lotów balonem w zarobkowym transporcie lotniczym lub w celu przewozu pasażerów, jeżeli w ciągu ostatnich 180 dni nie wykonał:

1)	co najmniej 3 lotów jako pilot lecący balonem, z czego przynajmniej 1 lotu balonem odpowiedniej klasy i grupy; lub

2)	1 lotu balonem odpowiedniej klasy i grupy pod nadzorem instruktora posiadającego kwalifikacje zgodnie z podczęścią J.

b)   Samoloty, śmigłowce, pionowzloty, sterowce i szybowce. Pilot nie może wykonywać lotów na statku powietrznym w zarobkowym transporcie lotniczym lub w celu przewozu pasażerów:

1)

jako PIC lub drugi pilot, jeżeli w ciągu ostatnich 90 dni nie wykonał co najmniej 3 startów, podejść do lądowania i lądowań na statku powietrznym tego samego typu lub klasy, bądź na FFS tego typu lub klasy. Trzy starty i lądowania, o których mowa, powinny być wykonane w ramach operacji w załodze wieloosobowej lub jednoosobowej, w zależności od uprawnień posiadanych przez tego pilota; oraz

2)	jako PIC w nocy, jeżeli: (i) w ciągu ostatnich 90 dni nie wykonał co najmniej 1 startu, podejścia do lądowania i lądowania w nocy jako pilot lecący statkiem powietrznym tego samego typu lub klasy bądź FFS tego typu lub klasy; lub (ii) nie posiada uprawnienia IR;

3)

jako drugi pilot zastępujący podczas przelotu, jeżeli: (i) nie spełnił wymagań podanych w lit. b) pkt 1; lub (ii) w ciągu 90 ostatnich dni nie wykonał co najmniej 3 lotów po trasie jako pilot zastępujący podczas przelotu na tym samym typie lub klasie statku powietrznego; lub (iii) nie przechodził bieżącej praktyki ani szkoleń odświeżających na FFS w odstępach nieprzekraczających 90 dni. Szkolenie odświeżające może być łączone ze szkoleniem odświeżającym u operatora określonym w części OR.OPS.

4)	Jeżeli pilot posiada uprawnienia do prowadzenia więcej niż jednego typu samolotu o podobnych właściwościach pilotażu i działania, 3 starty, podejścia do lądowania i lądowania wymagane w pkt 1 mogą zostać wykonane zgodnie z danymi dotyczącymi zgodności operacyjnej ustalonymi na podstawie części 21.

5)

Jeżeli pilot posiada uprawnienia do prowadzenia więcej niż jednego typu śmigłowca non-complex o podobnych właściwościach pilotażu i działania, zgodnie z danymi dotyczącymi zgodności operacyjnej ustalonymi na podstawie części 21, 3 starty, podejścia do lądowania i lądowania wymagane w pkt 1 mogą zostać wykonane tylko na jednym z tych typów, o ile pilot odbył co najmniej 2 godziny lotu w każdym z nich, w okresie ostatnich 6 miesięcy.

c)   Szczególne wymagania dotyczące zarobkowego transportu lotniczego

1)	W przypadku zarobkowego transportu lotniczego, okres 90 dni, o którym mowa w lit. b) pkt 1 i 2 powyżej może zostać przedłużony maksymalnie do 120 dni, jeśli w tym czasie pilot wykonywał loty liniowe pod nadzorem instruktora typu lub egzaminatora typu.

2)

W przypadku niespełnienia przez pilota wymogu podanego w pkt 1 przed rozpoczęciem korzystania ze swoich uprawnień powinien on ukończyć lot szkolny na statku powietrznym lub FFS danego typu statku powietrznego, który ma zostać użyty, z uwzględnieniem co najmniej tych wymagań, które są określone w lit. b) pkt 1 i 2.

FCL.065   Ograniczenie uprawnień posiadaczy licencji w wieku 60 lat i starszych w zarobkowym transporcie lotniczym

a)   Wiek od 60 do 64 lat. Samoloty i śmigłowce. Posiadacz licencji pilota, który osiągnął wiek 60 lat, nie może pełnić funkcji pilota statku powietrznego uczestniczącego w zarobkowym transporcie lotniczym, chyba że:

1)	jest członkiem załogi wieloosobowej; oraz

2)	jest jedynym pilotem wśród załogi lotniczej, który osiągnął wiek 60 lat.

b)   Wiek 65 lat. Posiadacz licencji pilota, który osiągnął wiek 65 lat, nie może pełnić funkcji pilota statku powietrznego uczestniczącego w zarobkowym transporcie lotniczym.

FCL.070   Cofnięcie, zawieszenie i ograniczenie licencji, uprawnień, upoważnień i certyfikatów

a)   Licencje, uprawnienia, upoważnienia i certyfikaty wydane zgodnie z niniejszą częścią mogą być ograniczane, zawieszane lub cofane przez właściwy organ w przypadku gdy pilot nie spełnia wymagań niniejszej części, części medycznej lub stosownych wymogów operacyjnych, zgodnie z warunkami i procedurami określonymi w części ARA.

b)   W przypadku zawieszenia lub cofnięcia licencji pilota niezwłocznie zwraca on swoją licencję lub certyfikat właściwemu organowi.

PODCZĘŚĆ B

LICENCJA PILOTA LEKKICH STATKÓW POWIETRZNYCH — LAPL

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.100   LAPL — wiek minimalny

Osoba ubiegająca się o licencję LAPL musi mieć ukończone:

a)	w przypadku samolotów i śmigłowców: co najmniej 17 lat;

b)	w przypadku szybowców i balonów: co najmniej 16 lat.

FCL.105   LAPL — uprawnienia i warunki

a)   Przepisy ogólne. Posiadacz licencji LAPL jest uprawniony do wykonywania bez wynagrodzenia czynności pilota dowódcy (PIC) w operacjach niekomercyjnych na odpowiedniej kategorii statków powietrznych.

b)   Warunki. Osoba ubiegająca się o licencję LAPL musi spełniać wymagania dla stosownej kategorii statków powietrznych oraz, w stosownych przypadkach, klasy lub typu statku powietrznego użytego podczas egzaminu praktycznego.

FCL.110   LAPL — zaliczanie wymagań dla tej kategorii statków powietrznych

a)   Osoba ubiegająca się o licencję LAPL, posiadająca już inną licencję w tej samej kategorii statków powietrznych, uzyskuje pełne zaliczenie wymagań dla licencji LAPL w tej kategorii statków powietrznych.

b)   Bez uszczerbku dla powyższej litery, w przypadku wygaśnięcia takiej licencji, aby zdobyć licencję LAPL w odpowiedniej kategorii statków powietrznych, osoba ubiegająca się musi zdać egzamin praktyczny zgodnie z FCL.125.

FCL.115   LAPL — szkolenie

Osoba ubiegająca się o licencję LAPL musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Kurs obejmuje wiedzę teoretyczną oraz szkolenie w locie odpowiednie dla nadawanych uprawnień.

FCL.120   LAPL — egzamin z wiedzy teoretycznej

Osoba ubiegająca się o licencję LAPL musi wykazać podczas egzaminów, że posiada wiedzę teoretyczną odpowiednią dla nadawanych uprawnień w zakresie następujących przedmiotów:

a)	przedmioty wspólne: — prawo lotnicze, — człowiek – możliwości i ograniczenia, — meteorologia, oraz — łączność;

b)	przedmioty dotyczące poszczególnych kategorii statków powietrznych: — zasady lotu, — procedury operacyjne, — osiągi i planowanie lotu, — wiedza ogólna o statku powietrznym, oraz — nawigacja.

FCL.125   LAPL — egzamin praktyczny

a)   Osoba ubiegająca się o licencję LAPL musi wykazać podczas egzaminu praktycznego, że potrafi, jako pilot dowódca statku powietrznego odpowiedniej kategorii, wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień.

b)   Kandydat do egzaminu praktycznego przechodzi wcześniej szkolenie w locie na tej samej klasie lub typie statku powietrznego, jaki będzie użyty do przeprowadzenia egzaminu. Do czasu wpisania do licencji kolejnych rozszerzeń zgodnie z niniejszą podczęścią nadane uprawnienia ograniczają się do klasy lub typu statku powietrznego użytego do przeprowadzenia egzaminu praktycznego.

c)   Oceny zaliczające

1)	Egzamin praktyczny jest podzielony na różne sekcje, które odpowiadają różnym fazom lotu właściwym dla danej kategorii pilotowanego statku powietrznego.

2)	Niezaliczenie jednego punktu sekcji powoduje niezaliczenie całej sekcji. W przypadku gdy kandydat nie zaliczy tylko jednej sekcji, powtarza tylko tę sekcję. Niezaliczenie więcej niż jednej sekcji powoduje niezaliczenie całego egzaminu.

3)	W razie potrzeby powtórzenia egzaminu zgodnie z pkt 2, niezaliczenie którejkolwiek z sekcji, a dotyczy to również sekcji zdanych przy poprzednim podejściu, powoduje niezaliczenie całego egzaminu.

4)	W przypadku gdy kandydat nie otrzyma zaliczenia wszystkich sekcji egzaminu w dwóch podejściach, musi odbyć dodatkowe szkolenie praktyczne.

SEKCJA 2

Wymagania szczegółowe dla licencji samolotowej LAPL — LAPL(A)

FCL.105.A   LAPL(A) — uprawnienia i warunki

a)   Posiadacz licencji samolotowej LAPL jest uprawniony do wykonywania czynności pilota dowódcy samolotów jednosilnikowych tłokowych lądowych lub motoszybowców turystycznych o maksymalnej poświadczonej masie startowej 2 000 kg lub mniej, przewożących maksymalnie 3 pasażerów, w taki sposób, że na pokładzie statku powietrznego nigdy nie znajdują się więcej niż 4 osoby.

b)   Posiadaczowi licencji LAPL(A) wolno przewozić pasażerów dopiero, gdy po wydaniu licencji wykona 10 godzin czasu lotu jako pilot dowódca samolotów lub motoszybowców turystycznych.

FCL.110.A   LAPL(A) – wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję LAPL(A) musi mieć zaliczone co najmniej 30 godzin szkolenia w locie na samolotach lub motoszybowcach turystycznych, w tym co najmniej:

1)	15 godzin szkolenia w locie z instruktorem na klasie statku powietrznego, jaka będzie wykorzystana do przeprowadzenia egzaminu praktycznego;

2)

6 godzin czasu lotu samodzielnego pod nadzorem, w tym co najmniej 3 godziny samodzielnego lotu nawigacyjnego, z czego co najmniej 1 lot nawigacyjny na odległość co najmniej 150 km (80 mil morskich), podczas którego należy wykonać 1 lądowanie z pełnym zatrzymaniem na lotnisku innym niż lotnisko odlotu.

b)   Szczegółowe wymagania dla kandydatów posiadających licencję LAPL(S) z rozszerzeniem na motoszybowce turystyczne. Osoba ubiegająca się o licencję LAPL(A) posiadająca licencję LAPL(S) z rozszerzeniem na motoszybowce turystyczne musi mieć wykonane co najmniej 21 godzin czasu lotu na motoszybowcach turystycznych po wpisaniu rozszerzenia TMG do licencji oraz spełniać wymagania określone w FCL.135.A(a) dla samolotów.

c)   Zaliczanie. Kandydat posiadający wcześniejsze doświadczenie jako pilot dowódca może uzyskać zaliczenie tego doświadczenia na poczet wymagań określonych w lit. a).

Decyzja o zakresie takiego zaliczenia jest podejmowana przez zatwierdzony ośrodek szkolenia, w którym pilot przechodzi szkolenie, na podstawie wstępnego lotu sprawdzającego, jednakże w żadnym przypadku takie zaliczenie nie może:

1)	wynieść więcej niż całkowity czas lotu w charakterze pilota dowódcy;

2)	wynieść więcej niż 50 % liczby godzin wymaganej w lit. a);

3)	obejmować wymagań określonych w lit. a) pkt 2.

FCL.135.A   LAPL(A) — rozszerzenie uprawnień na inną klasę lub wariant samolotu

a)   Uprawnienia wynikające z licencji LAPL(A) ograniczają się do klasy lub wariantu samolotu lub motoszybowca turystycznego, na którym przeprowadzono egzamin praktyczny. Niniejsze ograniczenie można znieść w przypadku, gdy pilot zaliczył w innej klasie statku powietrznego poniższe wymagania:

1)	3 godziny szkolenia w locie, w tym: (i) 10 startów i lądowań z instruktorem; oraz (ii) 10 samodzielnych startów i lądowań pod nadzorem;

2)

egzamin praktyczny mający wykazać odpowiedni poziom umiejętności praktycznych na nowej klasie statku powietrznego. W trakcie tego egzaminu kandydat musi również zademonstrować egzaminatorowi, że posiada odpowiednią wiedzę o tej klasie statku powietrznego w zakresie następujących przedmiotów: (i) procedury operacyjne; (ii) osiągi i planowanie lotu; (iii) ogólna wiedza o statku powietrznym.

b)   Przed uzyskaniem możliwości korzystania z uprawnień wynikających z licencji LAPL na innym wariancie samolotu niż wariant użyty podczas egzaminu praktycznego pilot przystępuje do szkolenia w różnicach lub szkolenia zapoznawczego. Szkolenie w różnicach zostaje wpisane do książki lotów pilota lub równoważnego dokumentu i potwierdzone podpisem instruktora.

FCL.140.A   LAPL(A) — wymagania dotyczące bieżącej praktyki

a)   Posiadacz licencji LAPL(A) może korzystać z wynikających z niej uprawnień dopiero po zaliczeniu, w okresie ostatnich 24 miesięcy, jako pilot samolotu lub motoszybowca turystycznego:

1)	co najmniej 12 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, w tym 12 startów i lądowań; oraz

2)	szkolenia odświeżającego obejmującego co najmniej 1 godzinę całkowitego czasu lotu z instruktorem.

b)   Posiadacz licencji LAPL(A) niespełniający wymagań określonych w lit. a):

1)	musi poddać się kontroli umiejętności przed egzaminatorem przed ponownym korzystaniem z uprawnień wynikających z jego licencji; lub

2)	musi wykonać dodatkowy czas lotu lub starty i lądowania, w locie z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora, aby spełnić wymagania określone w lit. a).

SEKCJA 3

Szczegółowe wymagania dla licencji LAPL na śmigłowce — LAPL(H)

FCL.105.H   LAPL(H) — uprawnienia

Posiadacz licencji śmigłowcowej LAPL jest uprawniony do wykonywania czynności pilota dowódcy śmigłowców jednosilnikowych o maksymalnej poświadczonej masie startowej 2 000 kg lub mniejszej, przewożących maksymalnie 3 pasażerów, w taki sposób, że na pokładzie nigdy nie znajdują się więcej niż 4 osoby.

FCL.110.H   LAPL(H) — wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję LAPL(H) musi mieć zaliczone 40 godzin szkolenia w locie na śmigłowcach, z czego co najmniej 35 godzin na typie śmigłowca, który ma być użyty do przeprowadzenia egzaminu praktycznego. Szkolenie w locie musi obejmować co najmniej:

1)	20 godzin szkolenia w locie z instruktorem; oraz

2)

10 godzin czasu lotu samodzielnego pod nadzorem, w tym co najmniej 5 godzin samodzielnego lotu nawigacyjnego, z czego co najmniej 1 lot nawigacyjny na odległość co najmniej 150 km (80 mil morskich), podczas którego wykonuje się jedno lądowanie z pełnym zatrzymaniem na lotnisku innym niż lotnisko odlotu.

b)   Zaliczanie. Kandydat posiadający wcześniejsze doświadczenie jako pilot dowódca może uzyskać zaliczenie tego doświadczenia na poczet wymagań określonych w lit. a).

Decyzja o zakresie takiego zaliczenia jest podejmowana przez zatwierdzony ośrodek szkolenia, w którym pilot przechodzi szkolenie, na podstawie wstępnego lotu sprawdzającego, jednakże w żadnym przypadku takie zaliczenie nie może:

1)	wynieść więcej niż całkowity czas lotu w charakterze pilota dowódcy;

2)	wynieść więcej niż 50 % liczby godzin wymaganej w lit. a);

3)	obejmować wymagań określonych w lit. a) pkt 2.

FCL.135.H   LAPL(H) — rozszerzenie uprawnień na inny typ lub wariant śmigłowca

a)   Uprawnienia wynikające z licencji LAPL(H) ograniczają się do tego typu lub wariantu śmigłowca, na którym przeprowadzono egzamin praktyczny. Ograniczenie to można znieść w przypadku zaliczenia przez pilota:

1)	5 godzin szkolenia w locie, w tym: (i) 15 startów, podejść do lądowania i lądowań z instruktorem; (ii) 15 samodzielnych startów, podejść do lądowania i lądowań pod nadzorem;

2)

egzaminu praktycznego w celu wykazania się poziomem umiejętności praktycznych odpowiednim dla nowego typu śmigłowca. W trakcie tego egzaminu kandydat musi również zademonstrować egzaminatorowi, że posiada odpowiednią wiedzę teoretyczną o tym typie śmigłowca w zakresie następujących przedmiotów: — procedury operacyjne, — osiągi i planowanie lotu, — ogólna wiedza o statku powietrznym.

b)   Przed uzyskaniem przez posiadacza licencji LAPL(H) możliwości korzystania z wynikających z niej uprawnień na innym wariancie śmigłowca niż ten użyty do przeprowadzenia egzaminu praktycznego, pilot przystępuje do szkolenia w różnicach lub szkolenia zapoznawczego, zgodnie z danymi dotyczącymi zgodności operacyjnej ustalonymi na podstawie części 21. Szkolenie w różnicach zostaje wpisane do książki lotów pilota lub równoważnego dokumentu i potwierdzone podpisem instruktora.

FCL.140.H   LAPL(H) — wymagania dotyczące bieżącej praktyki

a)   Posiadacz licencji LAPL(H) może korzystać z wynikających z niej uprawnień na konkretny typ dopiero po zaliczeniu na śmigłowcach tego typu, w okresie ostatnich 12 miesięcy:

1)	co najmniej 6 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, w tym 6 startów, podejść do lądowania i lądowań; oraz

2)	szkolenia odświeżającego obejmującego co najmniej 1 godzinę całkowitego czasu lotu z instruktorem.

b)   Posiadacz licencji LAPL(H) niespełniający wymagań określonych w lit. a):

1)	musi zaliczyć przed egzaminatorem kontrolę umiejętności na konkretnym typie śmigłowca przed ponownym korzystaniem z uprawnień wynikających z jego licencji; lub

2)	musi wykonać dodatkowy czas lotu lub starty i lądowania, w locie z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora, aby spełnić wymagania określone w lit. a).

SEKCJA 4

Szczegółowe wymagania dla licencji LAPL na szybowce – LAPL(S)

FCL.105.S   LAPL(S) — uprawnienia i warunki

a)   Posiadacz licencji szybowcowej LAPL jest uprawniony do wykonywania czynności pilota dowódcy szybowców oraz szybowców z napędem. Aby móc korzystać z uprawnień na motoszybowce turystyczne (TMG), posiadacz licencji musi spełnić wymagania określone w FCL.135.S.

b)   Posiadaczowi licencji LAPL(S) wolno przewozić pasażerów dopiero, gdy po wydaniu licencji wykona 10 godzin czasu lotu lub 30 startów jako pilot dowódca szybowców lub szybowców z napędem.

FCL.110.S   LAPL(S) — wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję LAPL(S) musi zaliczyć co najmniej 15 godzin szkolenia w locie na szybowcach lub szybowcach z napędem, w tym co najmniej:

1)	10 godzin szkolenia w locie z instruktorem;

2)	2 godziny czasu lotu samodzielnego pod nadzorem;

3)	45 startów i lądowań;

4)	1 samodzielny lot nawigacyjny na odległość co najmniej 50 km (27 mil morskich) lub 1 lot nawigacyjny z instruktorem na odległość co najmniej 100 km (55 mil morskich).

b)   Z 15 godzin wymaganych zgodnie z lit. a), maksymalnie 7 godzin można zaliczyć na motoszybowcach turystycznych.

c)   Zaliczanie. Kandydat posiadający wcześniejsze doświadczenie jako pilot dowódca może uzyskać zaliczenie tego doświadczenia na poczet wymagań określonych w lit. a).

Decyzja o zakresie takiego zaliczenia jest podejmowana przez zatwierdzony ośrodek szkolenia, w którym pilot przechodzi szkolenie, na podstawie wstępnego lotu sprawdzającego, jednakże w żadnym przypadku takie zaliczenie nie może:

1)	wynieść więcej niż całkowity czas lotu w charakterze pilota dowódcy;

2)	wynieść więcej niż 50 % liczby godzin wymaganej w lit. a);

3)	obejmować wymagań określonych w lit. a) pkt 2 do lit. a) pkt 4.

FCL.130.S   LAPL(S) — metody startu

a)   Uprawnienia wynikające z licencji LAPL(S) ograniczają się do metod startu wykorzystanych podczas egzaminu praktycznego. Ograniczenie to można znieść w przypadku zaliczenia przez pilota:

1)	w przypadku startu z wyciągarką i za samochodem holującym, co najmniej 10 startów w ramach szkolenia w locie z instruktorem oraz 5 samodzielnych startów pod nadzorem;

2)

w przypadku startu za samolotem holującym lub startu z własnym zespołem napędowym, co najmniej 5 startów w ramach szkolenia w locie z instruktorem oraz 5 startów samodzielnych pod nadzorem. W przypadku startu z własnym zespołem napędowym, szkolenie w locie z instruktorem może odbyć się na motoszybowcu turystycznym;

3)	w przypadku startu z lin gumowych, co najmniej 3 startów w ramach szkolenia w locie z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem.

b)   Wykonanie dodatkowych startów szkoleniowych jest wpisywane do książki lotów i potwierdzane podpisem instruktora.

c)   W celu utrzymania uprawnień w każdej metodzie startu pilot musi wykonać co najmniej 5 startów w okresie ostatnich 24 miesięcy; nie dotyczy to startu z lin gumowych, w przypadku którego pilot wykonuje tylko dwa starty.

d)   W przypadku niespełnienia przez pilota wymagań określonych w lit. c) musi wykonać on dodatkowe starty z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora w celu wznowienia swoich uprawnień.

FCL.135.S   LAPL(S) — rozszerzenie uprawnień na motoszybowce turystyczne

Uprawnienia wynikające z licencji LAPL(S) rozszerza się na motoszybowce turystyczne, jeżeli pilot zaliczył w zatwierdzonym ośrodku szkolenia co najmniej:

a)	6 godzin szkolenia w locie na motoszybowcu turystycznym, w tym: 1) 4 godziny szkolenia w locie z instruktorem; 2) 1 samodzielny lot nawigacyjny na odległość co najmniej 150 km (80 mil morskich), podczas którego wykonuje się 1 lądowanie z pełnym zatrzymaniem na lotnisku innym niż lotnisko odlotu;

b)

egzamin praktyczny na motoszybowcu turystycznym w celu wykazania się odpowiednim poziomem umiejętności praktycznych. W trakcie tego egzaminu kandydat musi również zademonstrować egzaminatorowi, że posiada odpowiednią wiedzę teoretyczną o motoszybowcach turystycznych w zakresie następujących przedmiotów: — zasady lotu, — procedury operacyjne, — osiągi i planowanie lotu, — ogólna wiedza o statku powietrznym, — nawigacja.

FCL.140.S   LAPL(S) — wymagania dotyczące bieżącej praktyki

a)   Szybowce i szybowce z napędem. Posiadacz licencji LAPL(S) może korzystać z wynikających z niej uprawnień na szybowcach lub szybowcach z napędem dopiero, gdy w okresie ostatnich 24 miesięcy wykonał na szybowcach lub szybowcach z napędem, z wyłączeniem motoszybowców turystycznych, co najmniej:

1)	5 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, w tym 15 startów;

2)	2 loty szkolne z instruktorem;

b)   Motoszybowce turystyczne. Posiadacz licencji LAPL(S) może korzystać z wynikających z niej uprawnień na motoszybowcach turystycznych dopiero po:

1)	zaliczeniu, na motoszybowcu turystycznym, w okresie ostatnich 24 miesięcy: (i) co najmniej 12 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, w tym 12 startów i lądowań; oraz (ii) szkolenia odświeżającego obejmującego co najmniej 1 godzinę całkowitego czasu lotu z instruktorem.

2)	W przypadku gdy posiadacz licencji LAPL(S) posiada również uprawnienia do pilotowania samolotów, wymagania określone w pkt 1 można spełnić na samolotach.

c)   Posiadacz licencji LAPL(S) niespełniający wymagań określonych w lit. a) lub b) przed ponownym korzystaniem z uprawnień z niej wynikających:

1)	musi zaliczyć przed egzaminatorem kontrolę umiejętności na szybowcu lub motoszybowcu turystycznym, w zależności od przypadku; lub

2)	musi wykonać dodatkowy czas lotu lub starty i lądowania, w locie z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora, aby spełnić wymagania określone w lit. a) lub b).

SEKCJA 5

Szczegółowe wymagania dla licencji LAPL na balony — LAPL(B)

FCL.105.B   LAPL(B) — uprawnienia

Posiadacz licencji balonowej LAPL jest uprawniony do wykonywania czynności pilota dowódcy balonów na ogrzane powietrze lub sterowców na ogrzane powietrze o maksymalnej pojemności powłoki 3 400 m3, bądź balonów gazowych o maksymalnej pojemności powłoki 1 200 m3, przewożących maksymalnie 3 pasażerów, w taki sposób, że na pokładzie statku powietrznego nigdy nie znajdują się więcej niż 4 osoby.

FCL.110.B   LAPL(B) — wymagane doświadczenie

a)   Osoba ubiegająca się o licencję LAPL(B) musi zaliczyć na balonach tej samej klasy co najmniej 16 godzin szkolenia w locie, w tym co najmniej:

1)	12 godzin szkolenia w locie z instruktorem;

2)	10 napełnień powłoki i 20 startów i lądowań; oraz

3)	1 samodzielny lot pod nadzorem trwający co najmniej 30 minut.

b)   Zaliczanie. Kandydat posiadający wcześniejsze doświadczenie jako pilot dowódca balonu może uzyskać zaliczenie tego doświadczenia na poczet wymagań określonych w lit. a).

Decyzja o zakresie takiego zaliczenia jest podejmowana przez zatwierdzony ośrodek szkolenia, w którym pilot przechodzi szkolenie, na podstawie wstępnego lotu sprawdzającego, jednakże w żadnym przypadku takie zaliczenie nie może:

1)	przekroczyć całkowitego czasu lotu w charakterze pilota dowódcy balonu;

2)	wynieść więcej niż 50 % liczby godzin wymaganej w lit. a);

3)	obejmować wymagań określonych w lit. a) pkt 2 oraz lit. a) pkt 3.

FCL.130.B   LAPL(B) — rozszerzenie uprawnień na loty na uwięzi

a)   Uprawnienia wynikające z licencji LAPL(B) nie obejmują lotów na uwięzi. Ograniczenie to może zostać zniesione po wykonaniu przez pilota co najmniej 3 lotów szkolnych na uwięzi.

b)   Ukończenie dodatkowego szkolenia jest wpisywane do książki lotów i potwierdzane podpisem instruktora.

c)   W celu utrzymania tego uprawnienia pilot musi wykonać, w okresie ostatnich 24 miesięcy, co najmniej 2 loty na uwięzi.

d)   W przypadku niespełnienia przez pilota wymagań określonych w lit. c) musi wykonać on dodatkowe loty na uwięzi z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora w celu wznowienia swoich uprawnień.

FCL.135.B   LAPL(B) — rozszerzenie uprawnień na inną klasę balonów

Uprawnienia wynikające z licencji LAPL(B) ograniczają się do klasy balonów, na której przeprowadzono egzamin praktyczny. Ograniczenie to może zostać zniesione, jeżeli w zatwierdzonym ośrodku szkolenia pilot wykona na innej klasie balonów co najmniej:

a)	5 lotów szkolnych z instruktorem; lub

b)	w przypadku posiadaczy licencji LAPL(B) na balony na ogrzane powietrze pragnących rozszerzyć swoje uprawnienia na sterowce na ogrzane powietrze, 5 godzin szkolenia w locie z instruktorem; oraz

c)	egzamin praktyczny, w trakcie którego wykaże egzaminatorowi, że posiada odpowiednią wiedzę teoretyczną o innej klasie balonów w zakresie następujących przedmiotów: — zasady lotu, — procedury operacyjne, — osiągi i planowanie lotu, oraz — ogólna wiedza o statku powietrznym.

FCL.140.B   LAPL(B) — wymagania dotyczące bieżącej praktyki

a)   Posiadacz licencji LAPL(B) może korzystać z uprawnień z niej wynikających dopiero po wykonaniu, w okresie ostatnich 24 miesięcy, na jednej klasie balonów, co najmniej:

1)	6 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, w tym 10 startów i lądowań; oraz

2)	1 lotu szkolnego z instruktorem;

3)	dodatkowo, jeżeli pilot posiada kwalifikacje do latania na jednej klasie balonów, w celu uzyskania możliwości korzystania z uprawnień w tej klasie musi wykonać co najmniej 3 godziny czasu lotu w tej klasie w okresie ostatnich 24 miesięcy, w tym 3 starty i lądowania.

b)   Posiadacz licencji LAPL(B) niespełniający wymagań określonych w lit. a) przed ponownym korzystaniem z uprawnień z niej wynikających, musi:

1)	zaliczyć przed egzaminatorem kontrolę umiejętności na balonie odpowiedniej klasy; lub

2)	wykonać dodatkowy czas lotu lub starty i lądowania, w locie z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora, aby spełnić wymagania określone w lit. a).

PODCZĘŚĆ C

LICENCJA PILOTA TURYSTYCZNEGO (PPL), LICENCJA PILOTA SZYBOWCOWEGO (SPL) ORAZ LICENCJA PILOTA BALONOWEGO (BPL)

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.200   Minimalny wiek

a)   Osoba ubiegająca się o licencję PPL musi mieć ukończone 17 lat.

b)   Osoba ubiegająca się o licencję BPL lub SPL musi mieć ukończone 16 lat.

FCL.205   Warunki

Osoba ubiegająca się o wydanie licencji PPL musi spełniać wymagania dotyczące uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego wykorzystanego do przeprowadzenia egzaminu praktycznego określone w podczęści H.

FCL.210   Szkolenie

Osoba ubiegająca się licencję BPL, SPL lub PPL musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Kurs obejmuje wiedzę teoretyczną oraz szkolenie w locie odpowiednie dla nadawanych uprawnień.

FCL.215   Egzamin z wiedzy teoretycznej

Osoba ubiegająca się o licencję BPL, SPL lub PPL musi wykazać podczas egzaminów, że posiada wiedzę teoretyczną odpowiednią dla nadawanych uprawnień w zakresie następujących przedmiotów:

a)	przedmioty wspólne: — prawo lotnicze, — człowiek – możliwości i ograniczenia, — meteorologia, oraz — łączność;

b)	przedmioty dotyczące poszczególnych kategorii statków powietrznych: — zasady lotu, — procedury operacyjne, — osiągi i planowanie lotu, — wiedza ogólna o statku powietrznym, oraz — nawigacja.

FCL.235   Egzamin praktyczny

a)   Osoba ubiegająca się o licencję BPL, SPL lub PPL musi wykazać podczas egzaminu praktycznego, że potrafi, jako pilot dowódca statku powietrznego odpowiedniej kategorii, wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień.

b)   Kandydat do egzaminu praktycznego musi wcześniej odbyć szkolenie w locie na klasie lub typie statku powietrznego bądź grupie balonów, jaka(-i) będzie użyta(-y) do przeprowadzenia egzaminu praktycznego.

c)   Oceny zaliczające

1)	Egzamin praktyczny jest podzielony na różne sekcje, które odpowiadają różnym fazom lotu właściwym dla danej kategorii pilotowanego statku powietrznego.

2)	Niezaliczenie jednego punktu sekcji powoduje niezaliczenie całej sekcji. Niezaliczenie więcej niż jednej sekcji powoduje niezaliczenie całego egzaminu. W przypadku gdy kandydat nie zaliczy tylko jednej sekcji, powtarza tylko tę sekcję.

3)	W razie potrzeby powtórzenia egzaminu zgodnie z pkt 2 niezaliczenie którejkolwiek z sekcji, a dotyczy to również sekcji zdanych przy poprzednim podejściu, powoduje niezaliczenie całego egzaminu.

4)	W przypadku gdy kandydat nie otrzyma zaliczenia wszystkich sekcji egzaminu w dwóch podejściach, musi odbyć dodatkowe szkolenie.

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dla licencji samolotowej PPL - PPL(A)

FCL.205.A   PPL(A) – uprawnienia

a)   Posiadacz licencji PPL(A) jest uprawniony do wykonywania bez wynagrodzenia czynności pilota dowódcy lub drugiego pilota samolotów lub motoszybowców turystycznych w operacjach niekomercyjnych.

b)   Niezależnie od przepisów litery powyżej, posiadacz licencji PPL(A) z uprawnieniami instruktora lub egzaminatora może otrzymywać wynagrodzenie za:

1)	prowadzenie szkolenia w locie w zakresie licencji LAPL(A) lub PPL(A);

2)	przeprowadzanie egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie powyższych licencji;

3)	korzystanie z uprawnień i certyfikatów wpisanych do tych licencji.

FCL.210.A   PPL(A) – wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję PPL(A) musi zaliczyć 45 godzin szkolenia w locie na samolotach, z czego 5 godzin można zaliczyć na szkoleniowych urządzeniach symulacji lotu (FSTD), w tym co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia w locie z instruktorem; oraz

2)

10 godzin czasu lotu samodzielnego pod nadzorem, w tym co najmniej 5 godzin czasu lotu samodzielnego w lotach nawigacyjnych, z czego co najmniej 1 lot nawigacyjny na odległość co najmniej 270 km (150 mil morskich), podczas którego należy wykonać lądowania z pełnym zatrzymaniem na 2 lotniskach innych niż lotnisko odlotu.

b)   Szczegółowe wymagania dla kandydatów posiadających licencję LAPL(A). Osoba ubiegająca się o licencję PPL(A) posiadająca już licencję LAPL(A) musi mieć zaliczone co najmniej 15 godzin czasu lotu na samolotach po uzyskaniu licencji LAPL(A), z czego co najmniej 10 godzin stanowi szkolenie w locie zaliczone w ramach szkolenia w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie to musi obejmować co najmniej 4 godziny czasu lotu samodzielnego pod nadzorem, w tym co najmniej 2 godziny czasu lotu samodzielnego w lotach nawigacyjnych, z czego co najmniej 1 lot nawigacyjny na odległość co najmniej 270 km (150 mil morskich), podczas którego należy wykonać lądowania z pełnym zatrzymaniem na 2 lotniskach innych niż lotnisko odlotu.

c)   Szczegółowe wymagania dla kandydatów posiadających licencję LAPL(S) z rozszerzeniem na motoszybowce turystyczne. Osoba ubiegająca się o licencję PPL(A) posiadająca już licencję LAPL(S) z rozszerzeniem na motoszybowce turystyczne musi posiadać:

1)	co najmniej 24 godziny czasu lotu na motoszybowcu turystycznym po uzyskaniu wpisu uprawnienia TMG do licencji; oraz

2)	15 godzin szkolenia w locie na samolotach w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, obejmującego co najmniej wymagania określone w lit. a) pkt 2.

d)   Zaliczanie. Kandydat posiadający licencję pilota na inną kategorię statku powietrznego, z wyjątkiem balonów, uzyskuje zaliczenie 10 % całkowitego czasu lotu w charakterze pilota dowódcy tego statku powietrznego, do ilości 10 godzin. Zaliczenie w żadnym przypadku nie obejmuje wymagań określonych w lit. a) pkt 2.

SEKCJA 3

Szczegółowe wymagania dla licencji PPL na śmigłowce – PPL(H)

FCL.205.H   PPL(H) – uprawnienia

a)   Posiadacz licencji PPL(H) jest uprawniony do wykonywania bez wynagrodzenia czynności pilota dowódcy lub drugiego pilota śmigłowców w operacjach niekomercyjnych.

b)   Niezależnie od przepisów litery powyżej, posiadacz licencji PPL(H) z uprawnieniami instruktora lub egzaminatora może otrzymywać wynagrodzenie za:

1)	prowadzenie szkolenia w locie w zakresie licencji LAPL(H) lub PPL(H);

2)	przeprowadzanie egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie powyższych licencji;

3)	korzystanie z uprawnień i certyfikatów wpisanych do tych licencji.

FCL.210.H   PPL(H) – wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję PPL(H) musi posiadać co najmniej 45 godzin szkolenia w locie na śmigłowcach, z czego 5 godzin może być zaliczone na urządzeniu do ćwiczenia procedur lotu i nawigacyjnych (FNPT) lub symulatorze FFS, w tym co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia w locie z instruktorem; oraz

2)

10 godzin czasu lotu samodzielnego pod nadzorem, w tym co najmniej 5 godzin czasu lotu samodzielnego w lotach nawigacyjnych, z czego co najmniej 1 lot nawigacyjny na odległość co najmniej 185 km (100 mil morskich), podczas którego należy wykonać lądowania z pełnym zatrzymaniem na 2 lotniskach innych niż lotnisko odlotu;

3)	35 z 45 godzin szkolenia w locie należy zaliczyć na tym samym typie śmigłowca, na którym ma zostać wykonany egzamin praktyczny.

b)   Szczegółowe wymagania dla kandydatów posiadających licencję LAPL(H). Osoba ubiegająca się o licencję PPL(H) posiadająca już licencję LAPL(H) musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie to musi obejmować co najmniej 5 godzin szkolenia w locie z instruktorem oraz co najmniej 1 samodzielny lot nawigacyjny pod nadzorem na odległość co najmniej 185 km (100 mil morskich), podczas którego należy wykonać lądowania z pełnym zatrzymaniem na 2 lotniskach innych niż lotnisko odlotu.

c)   Kandydat posiadający licencję pilota na inną kategorię statku powietrznego, z wyjątkiem balonów, uzyskuje zaliczenie 10 % całkowitego czasu lotu w charakterze pilota dowódcy tego statku powietrznego, do ilości 6 godzin. Zaliczenie w żadnym przypadku nie obejmuje wymagań określonych w lit. a) pkt 2.

SEKCJA 4

Szczegółowe wymagania dla licencji PPL na sterowce – PPL(As)

FCL.205.As   PPL(As) – uprawnienia

a)   Posiadacz licencji PPL(As) jest uprawniony do wykonywania bez wynagrodzenia czynności pilota dowódcy lub drugiego pilota sterowców w operacjach niekomercyjnych.

b)   Niezależnie od przepisów litery powyżej, posiadacz licencji PPL(As) z uprawnieniami instruktora lub egzaminatora może otrzymywać wynagrodzenie za:

1)	prowadzenie szkolenia w locie w zakresie licencji PPL(As);

2)	przeprowadzanie egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie tej licencji;

3)	korzystanie z uprawnień lub certyfikatów wpisanych do tej licencji.

FCL.210.As   PPL(As) – wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję PPL(As) musi mieć zaliczone co najmniej 35 godzin szkolenia w locie na sterowcach, z czego 5 godzin można zaliczyć na szkoleniowym urządzeniu symulacji lotu (FSTD), w tym co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia w locie z instruktorem, w tym: (i) 3 godziny szkolenia w locie nawigacyjnym, w tym 1 lot nawigacyjny na odległość co najmniej 65 km (35 mil morskich); (ii) 3 godziny szkolenia według wskazań przyrządów;

2)	8 startów i lądowań na lotnisku, z wykonaniem procedur cumowania do masztu oraz odcumowania od masztu;

3)	8 godzin czasu lotu samodzielnego pod nadzorem.

b)   Kandydat posiadający licencję BPL i kwalifikacje do pilotowania sterowców na ogrzane powietrze uzyskuje zaliczenie 10 % całkowitego czasu lotu w charakterze pilota dowódcy takich sterowców, do ilości 5 godzin.

SEKCJA 5

Szczegółowe wymagania dla licencji pilota szybowcowego (SPL)

FCL.205.S   SPL – uprawnienia i warunki

a)   Posiadacz licencji SPL jest uprawniony do wykonywania czynności pilota dowódcy szybowców oraz szybowców z napędem. Aby korzystać z uprawnień na motoszybowce turystyczne, posiadacz licencji SPL musi spełniać wymagania określone w FCL.135.S.

b)   Posiadacz licencji SPL:

1)	może przewozić pasażerów dopiero po wykonaniu, w okresie po uzyskaniu licencji, co najmniej 10 godzin czasu lotu lub 30 startów w charakterze pilota dowódcy na szybowcach lub szybowcach z napędem;

2)

jest uprawniony tylko do wykonywania lotów bez wynagrodzenia w operacjach niekomercyjnych do czasu: (i) ukończenia 18 lat; (ii) wykonania, w okresie po uzyskaniu licencji, 75 godzin czasu lotu lub 200 startów w charakterze pilota dowódcy na szybowcach lub szybowcach z napędem; (iii) zaliczenia kontroli umiejętności przed egzaminatorem.

c)   Niezależnie od przepisów lit. b) pkt 2, posiadacz licencji SPL z uprawnieniami instruktora lub egzaminatora może otrzymywać wynagrodzenie za:

prowadzenie szkolenia w locie w zakresie licencji LAPL(S) lub SPL,

przeprowadzanie egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie powyższych licencji,

korzystanie z uprawnień i certyfikatów wpisanych do tych licencji.

FCL.210.S   SPL – wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję SPL musi zaliczyć co najmniej 15 godzin szkolenia w locie na szybowcach lub szybowcach z napędem, w tym spełnić co najmniej wymagania określone w FCL.110.S.

b)   Osoba ubiegająca się o licencję SPL posiadająca już licencję LAPL(S) uzyskuje pełne zaliczenie wymagań na poczet wydania licencji SPL.

Osoba ubiegająca się o licencję SPL, która była posiadaczem licencji LAPL(S) w okresie 2 lat przed złożeniem wniosku, uzyskuje pełne zaliczenie wymagań dotyczących wiedzy teoretycznej i szkolenia w locie.

Zaliczanie. Kandydat posiadający licencję pilota na inną kategorię statku powietrznego, z wyjątkiem balonów, uzyskuje zaliczenie 10 % całkowitego czasu lotu w charakterze pilota dowódcy tego statku powietrznego, do ilości 7 godzin. Zaliczenie w żadnym przypadku nie obejmuje wymagań określonych w FCL.110.S lit. a) pkt 2 do lit. a) pkt 4.

FCL.220.S   SPL – metody startu

Uprawnienia wynikające z licencji SPL ograniczają się do metod startu wykorzystanych podczas egzaminu praktycznego. Ograniczenie to może zostać zniesione, a nowe uprawnienia mogą być wykorzystywane po spełnieniu przez pilota wymagań określonych w FCL.130.S.

FCL.230.S   SPL – wymagania dotyczące bieżącej praktyki

Posiadacz licencji SPL może korzystać z wynikających z niej uprawnień dopiero po spełnieniu wymagań dotyczących bieżącej praktyki określonych w FCL.140.S.

SEKCJA 6

Szczegółowe wymagania dla licencji pilota balonowego (BPL)

FCL.205.B   BPL – uprawnienia i warunki

a)   Posiadacz licencji BPL jest uprawniony do wykonywania czynności pilota dowódcy balonów i sterowców na ogrzane powietrze.

b)   Posiadacz licencji BPL jest uprawniony tylko do wykonywania lotów bez wynagrodzenia w operacjach niekomercyjnych do czasu:

1)	ukończenia 18 lat;

2)	wykonania 50 godzin czasu lotu lub 50 startów i lądowań w charakterze pilota dowódcy balonu;

3)	zaliczenia kontroli umiejętności przed egzaminatorem na balonie określonej klasy.

c)   Niezależnie od przepisów lit. b), posiadacz licencji BPL z uprawnieniami instruktora lub egzaminatora może otrzymywać wynagrodzenie za:

1)	prowadzenie szkolenia w locie w zakresie licencji LAPL(B) lub BPL;

2)	przeprowadzanie egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie powyższych licencji;

3)	korzystanie z uprawnień i certyfikatów wpisanych do tych licencji.

FCL.210.B   BPL – wymagane doświadczenie i zaliczenia

a)   Osoba ubiegająca się o licencję BPL musi zaliczyć na balonach tej samej klasy lub grupy co najmniej 16 godzin szkolenia w locie, w tym co najmniej:

1)	12 godzin szkolenia w locie z instruktorem;

2)	10 napełnień powłoki i 20 startów i lądowań; oraz

3)	1 samodzielny lot pod nadzorem trwający co najmniej 30 minut.

b)   Osoba ubiegająca się o licencję BPL posiadająca już licencję LAPL(B) uzyskuje pełne zaliczenie wymagań dotyczących wydania licencji BPL.

Osoba ubiegająca się o licencję BPL, która była posiadaczem licencji LAPL(B) w okresie 2 lat przed złożeniem wniosku, uzyskuje pełne zaliczenie wymagań dotyczących wiedzy teoretycznej i szkolenia w locie.

FCL.220.B   BPL – rozszerzenie uprawnień na loty na uwięzi

Uprawnienia wynikające z licencji BPL nie obejmują lotów na uwięzi. Ograniczenie to może zostać zniesione po spełnieniu przez pilota wymagań określonych w FCL.130.B.

FCL.225.B   BPL – rozszerzenie uprawnień na inną klasę lub grupę balonów

Uprawnienia wynikające z licencji BPL ograniczają się do klasy i grupy balonów, w której został przeprowadzony egzamin praktyczny. Ograniczenie to może zostać zniesione po tym, jak pilot:

a)	w przypadku rozszerzenia uprawnień na inną klasę w ramach tej samej grupy, spełnił wymagania określone w FCL.135.B;

b)

w przypadku rozszerzenia na inną grupę w ramach tej samej klasy balonów, wykonał co najmniej: 1) 2 loty szkolne balonem odpowiedniej grupy; oraz 2) następujący czas lotu w charakterze pilota dowódcy balonu: (i) w przypadku balonów o pojemności powłoki od 3 401 m3 do 6 000 m3, co najmniej 100 godzin; (ii) w przypadku balonów o pojemności powłoki od 6 001 m3 do 10 500 m3, co najmniej 200 godzin; (iii) w przypadku balonów o pojemności powłoki ponad 10 500 m3, co najmniej 300 godzin; (iv) w przypadku balonów gazowych o pojemności powłoki ponad 1 260 m3, co najmniej 50 godzin.

FCL.230.B   BPL – wymagania dotyczące bieżącej praktyki

a)   Posiadacz licencji BPL może korzystać z uprawnień z niej wynikających dopiero po wykonaniu, w okresie ostatnich 24 miesięcy, na jednej klasie balonów, co najmniej:

1)	6 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, w tym 10 startów i lądowań; oraz

2)	1 lotu szkolnego z instruktorem na balonie odpowiedniej klasy i o maksymalnej pojemności powłoki wynikającej z uprawnień wpisanych do licencji;

3)	dodatkowo, w przypadku pilotów posiadających kwalifikacje do pilotowania więcej niż jednej klasy balonów, korzystanie z uprawnień na inną klasę jest uzależnione od wykonania, w okresie ostatnich 24 miesięcy, co najmniej 3 godzin czasu lotu w tej klasie, w tym 3 startów i lądowań.

b)   Posiadacz licencji BPL niespełniający wymagań określonych w lit. a), przed ponownym korzystaniem z uprawnień z niej wynikających:

1)	musi zaliczyć kontrolę umiejętności przed egzaminatorem na balonie odpowiedniej klasy i o maksymalnej pojemności powłoki wynikającej z uprawnień wpisanych do licencji; lub

2)	musi wykonać dodatkowy czas lotu lub starty i lądowania, w locie z instruktorem lub samodzielnie pod nadzorem instruktora, aby spełnić wymagania określone w lit. a).

PODCZĘŚĆ D

LICENCJA PILOTA ZAWODOWEGO - CPL

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.300   CPL – minimalny wiek

Osoba ubiegająca się o licencję CPL musi mieć ukończone 18 lat.

FCL.305   CPL – uprawnienia i warunki

a)   Uprawnienia. Posiadacz licencji CPL jest w odpowiedniej kategorii statków powietrznych uprawniony do:

1)	korzystania ze wszystkich uprawnień przysługujących posiadaczowi licencji LAPL i PPL;

2)	wykonywania czynności pilota dowódcy lub drugiego pilota na wszelkich statkach powietrznych w operacjach innych niż zarobkowy transport lotniczy;

3)	wykonywania czynności pilota dowódcy statku powietrznego z załogą jednoosobową w zarobkowym transporcie lotniczym z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w FCL.060 oraz niniejszej podczęści;

4)	wykonywania czynności drugiego pilota w zarobkowym transporcie lotniczym z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w FCL.060.

b)   Warunki. Osoba ubiegająca się o wydanie licencji CPL musi spełniać wymagania dotyczące uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego wykorzystanego do przeprowadzenia kontroli umiejętności.

FCL.310   CPL – egzaminy z wiedzy teoretycznej

Osoba ubiegająca się o licencję CPL wykazuje podczas egzaminów, że posiada wiedzę odpowiednią dla nadawanych uprawnień w zakresie następujących przedmiotów:

—	prawo lotnicze,

—	ogólna wiedza o statku powietrznym – konstrukcja płatowca / systemy / zespół napędowy,

—	ogólna wiedza o statku powietrznym – oprzyrządowanie,

—	masa i wyważenie,

—

osiągi,

—	planowanie i monitorowanie lotu,

—	człowiek – możliwości i ograniczenia,

—	meteorologia,

—	nawigacja ogólna,

—	radionawigacja,

—	procedury operacyjne,

—	zasady lotu,

—	łączność w lotach z widocznością (VFR).

FCL.315   CPL – szkolenie

Osoba ubiegająca się o licencję CPL musi zaliczyć szkolenie teoretyczne i szkolenie w locie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, zgodnie z dodatkiem 3 do niniejszej części.

FCL.320   CPL – egzamin praktyczny

Osoba ubiegająca się o licencję CPL musi zaliczyć egzamin praktyczny zgodnie z dodatkiem 4 do niniejszej części w celu wykazania, że potrafi, jako pilot dowódca statku powietrznego odpowiedniej kategorii, wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień.

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dotyczące samolotów – CPL(A)

FCL.325.A   CPL(A) – szczegółowe wymagania dla posiadaczy licencji MPL

Przed uzyskaniem możliwości korzystania z uprawnień wynikających z licencji CPL(A) posiadacz licencji MPL musi wykonać na samolotach:

a)

70 godzin czasu lotu: 1) w charakterze pilota dowódcy; lub 2) obejmującego co najmniej 10 godzin jako pilot dowódca oraz dodatkowy czas lotu jako pilot dowódca pod nadzorem. Z wymaganych 70 godzin 20 godzin muszą stanowić loty nawigacyjne VFR w charakterze pilota dowódcy lub loty nawigacyjne obejmujące co najmniej 10 godzin w charakterze pilota dowódcy i 10 godzin w charakterze pilota dowódcy pod nadzorem. Czas lotu obejmuje lot nawigacyjny VFR na odległość co najmniej 540 km (300 mil morskich), podczas którego należy wykonać, jako pilot dowódca, lądowania z pełnym zatrzymaniem na dwóch różnych lotniskach;

b)	elementy szkolenia modułowego CPL(A) określone w ust. 10 lit. a) oraz ust. 11 działu E dodatku 3 do niniejszej części; oraz

c)	egzamin praktyczny CPL(A), zgodnie z FCL.320.

PODCZĘŚĆ E

LICENCJA PILOTA W ZAŁODZE WIELOOSOBOWEJ – MPL

FCL.400.A   MPL – minimalny wiek

Osoba ubiegająca się o licencję MPL musi mieć ukończone 18 lat.

FCL.405.A   MPL – uprawnienia

a)   Posiadacz licencji MPL jest uprawniony do wykonywania czynności drugiego pilota na samolotach, które muszą być pilotowane z drugim pilotem.

b)   Posiadacz licencji MPL może uzyskać dodatkowe uprawnienia przysługujące:

1)	posiadaczowi licencji PPL(A), pod warunkiem spełnienia wymagań dla licencji PPL(A) określonych w podczęści C;

2)	posiadaczowi licencji CPL(A), pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w FCL.325.A.

c)   Przysługujące posiadaczowi licencji MPL uprawnienia IR(A) ograniczają się do samolotów, które muszą być pilotowane z drugim pilotem. Uprawnienia IR(A) mogą zostać rozszerzone na operacje w załodze jednoosobowej na samolotach pod warunkiem ukończenia przez posiadacza licencji szkolenia niezbędnego do wykonywania czynności pilota dowódcy w operacjach w załodze jednoosobowej wykonywanych wyłącznie według wskazań przyrządów oraz pod warunkiem zaliczenia egzaminu praktycznego IR(A) w załodze jednoosobowej.

FCL.410.A   MPL – szkolenie i egzaminy z wiedzy teoretycznej

a)   Szkolenie. Osoba ubiegająca się o licencję MPL musi zaliczyć szkolenie z zakresu wiedzy teoretycznej oraz szkolenie w locie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia zgodnie z dodatkiem 5 do niniejszej części.

b)   Egzamin. Osoba ubiegająca się o licencję MPL musi wykazać się wiedzą na poziomie odpowiednim dla posiadacza licencji ATPL(A), zgodnie z FCL.515, oraz odpowiednim dla uprawnienia pilota w załodze wieloosobowej.

FCL.415.A   MPL – umiejętności praktyczne

a)   Osoba ubiegająca się o licencję MPL musi wykazać w drodze ciągłej oceny, że posiada umiejętności wymagane do zaliczenia wszystkich jednostek kompetencji określonych w dodatku 5 do niniejszej części, jako pilot lecący i pilot nielecący na samolotach wielosilnikowych turbośmigłowych z załogą wieloosobową w lotach VFR i IFR.

b)   Po ukończeniu szkolenia kandydat musi zdać egzamin praktyczny zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części w celu wykazania, że potrafi wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień. Egzamin praktyczny należy wykonać na typie samolotu wykorzystywanym w zintegrowanym szkoleniu MPL na poziomie zaawansowanym lub na symulatorze FFS tego samego typu.

PODCZĘŚĆ F

LICENCJA PILOTA LINIOWEGO - ATPL

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.500   ATPL – minimalny wiek

Osoba ubiegająca się o licencję ATPL musi mieć ukończone 21 lat.

FCL.505   ATPL – uprawnienia

a)   Posiadacz licencji ATPL jest w odpowiedniej kategorii statków powietrznych uprawniony do:

1)	korzystania ze wszystkich uprawnień przysługujących posiadaczowi licencji LAPL, PPL i CPL;

2)	wykonywania czynności pilota dowódcy statku powietrznego w zarobkowym transporcie lotniczym.

b)   Osoba ubiegająca się o wydanie licencji ATPL musi spełniać wymagania dotyczące uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego wykorzystanego do przeprowadzenia egzaminu praktycznego.

FCL.515   ATPL – szkolenie i egzaminy z wiedzy teoretycznej

a)   Szkolenie. Osoba ubiegająca się o licencję ATPL musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie to ma być zintegrowane lub modułowe, zgodnie z dodatkiem 3 do niniejszej części.

b)   Egzamin. Osoba ubiegająca się o licencję ATPL musi wykazać, że posiada wiedzę odpowiednią dla nadawanych uprawnień w zakresie następujących przedmiotów:

—	prawo lotnicze,

—	ogólna wiedza o statku powietrznym – konstrukcja płatowca / systemy / zespół napędowy

—	ogólna wiedza o statku powietrznym – oprzyrządowanie,

—	masa i wyważenie,

—

osiągi,

—	planowanie i monitorowanie lotu,

—	człowiek – możliwości i ograniczenia,

—	meteorologia,

—	nawigacja ogólna,

—	radionawigacja,

—	procedury operacyjne,

—	zasady lotu,

—	łączność VFR,

—	łączność IFR.

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dotyczące samolotów – ATPL(A)

FCL.505.A   ATPL(A) – ograniczenie uprawnień pilotów posiadających wcześniej licencję MPL

W przypadku gdy posiadacz licencji ATPL(A) posiadał wcześniej tylko licencję MPL, uprawnienia wynikające z licencji są ograniczone do operacji w załodze wieloosobowej, chyba że posiadacz spełnia wymagania określone w FCL.405.A lit. b) pkt 2 i lit. c) dla operacji w załodze jednoosobowej.

FCL.510.A   ATPL(A) – warunki wstępne, doświadczenie i zaliczenia

a)   Warunki wstępne. Osoba ubiegająca się o licencję ATPL(A) musi posiadać:

1)	licencję MPL; lub

2)	licencję CPL(A) oraz uprawnienie do wykonywania lotów według wskazań przyrządów (IR) na samolotach wielosilnikowych. W tym przypadku kandydat musi zaliczyć szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej (MCC).

b)   Doświadczenie. Osoba ubiegająca się o licencję ATPL(A) musi wykonać co najmniej 1 500 godzin czasu lotu na samolotach, w tym co najmniej:

1)	500 godzin w operacjach w załodze wieloosobowej na samolotach;

2)	(i) 500 godzin w charakterze pilota dowódcy pod nadzorem; lub (ii) 250 godzin w charakterze pilota dowódcy; lub (iii) 250 godzin, z czego 70 godzin w charakterze pilota dowódcy i pozostałe w charakterze pilota dowódcy pod nadzorem;

3)	200 godzin lotów nawigacyjnych, z czego co najmniej 100 godzin w charakterze pilota dowódcy lub pilota dowódcy pod nadzorem;

4)	75 godzin czasu według wskazań przyrządów, z czego nie więcej niż 30 godzin czasu ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów; oraz

5)	100 godzin lotu w nocy w charakterze pilota dowódcy lub drugiego pilota.

Z ogólnej liczby 1 500 godzin czasu lotu, nie więcej niż 100 godzin może być wykonane na symulatorze FFS i urządzeniu do ćwiczenia procedur lotu i nawigacyjnych (FNPT). Z tych 100 godzin nie więcej niż 25 godzin można wykonać na urządzeniu FNPT.

c)   Zaliczanie

1)	Posiadacz licencji pilota na inne kategorie statków powietrznych uzyskuje zaliczenie czasu lotu maksymalnie do ilości: (i) w przypadku motoszybowców turystycznych lub szybowców, 30 godzin lotu w charakterze pilota dowódcy; (ii) w przypadku śmigłowców, 50 % czasu lotu wymaganego zgodnie z lit. b);

2)

Posiadacz licencji mechanika pokładowego wydanej zgodnie ze stosownymi przepisami krajowymi uzyskuje zaliczenie 50 % czasu spędzonego w charakterze mechanika pokładowego, do maksymalnej liczby 250 godzin. Wspomniane 250 godzin może zostać zaliczone na poczet 1 500 godzin wymaganych zgodnie z lit. a) oraz 500 godzin wymaganych zgodnie z lit. b) pkt 1, pod warunkiem że całkowite zaliczenie na poczet obydwu tych wymagań nie przekracza ogółem 250 godzin.

d)   Doświadczenie wymagane zgodnie z lit. b) należy zdobyć przed podejściem do egzaminu praktycznego na licencję ATPL(A).

FCL.520.A   ATPL(A) – egzamin praktyczny

Osoba ubiegająca się o licencję ATPL(A) musi zdać egzamin praktyczny zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części w celu wykazania, że potrafi, jako pilot dowódca samolotu z załogą wieloosobową w lotach IFR, wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień.

Egzamin praktyczny przeprowadza się na samolocie tego samego typu lub odpowiednio kwalifikowanym symulatorze FFS tego samego typu.

SEKCJA 3

Szczegółowe wymagania dla licencji śmigłowcowej – ATPL(H)

FCL.510.H   ATPL(H) – warunki wstępne, doświadczenie i zaliczenia

Osoba ubiegająca się o licencję ATPL(H):

a)	musi posiadać licencję CPL(H) i uprawnienie typu na śmigłowce z załogą wieloosobową oraz zaliczyć szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej (MCC);

b)

musi posiadać co najmniej 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, w tym co najmniej: 1) 350 godzin na śmigłowcach z załogą wieloosobową; 2) (i) 250 godzin w charakterze pilota dowódcy; lub (ii) 100 godzin w charakterze pilota dowódcy oraz 150 godzin w charakterze pilota dowódcy pod nadzorem; lub (iii) 250 godzin w charakterze pilota dowódcy pod nadzorem na śmigłowcach z załogą wieloosobową. W tym przypadku uprawnienia wynikające z licencji ATPL(H) ograniczają się tylko do operacji w załodze wieloosobowej, aż do czasu wykonania 100 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy; 3) 200 godzin lotów nawigacyjnych, z czego co najmniej 100 godzin w charakterze pilota dowódcy lub pilota dowódcy pod nadzorem; 4) 30 godzin czasu według wskazań przyrządów, z czego nie więcej niż 10 godzin czasu ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów; oraz 5) 100 godzin lotu w nocy w charakterze pilota dowódcy lub drugiego pilota. Z wymaganych 1 000 godzin maksymalnie 100 godzin można wykonać na szkoleniowym urządzeniu symulacji lotu (FSTD), z czego nie więcej niż 25 godzin na urządzeniu do ćwiczenia procedur lotu i nawigacyjnych (FNPT).

c)	Na poczet wymagań określonych w lit. b) zalicza się 50 % czasu lotu wykonanego na samolotach.

d)	Doświadczenie wymagane zgodnie z lit. b) należy zdobyć przed przystąpieniem do egzaminu praktycznego na licencję ATPL(H).

FCL.520.H   ATPL(H) – egzamin praktyczny

Osoba ubiegająca się o licencję ATPL(H) musi zdać egzamin praktyczny zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części w celu wykazania, że potrafi, jako pilot dowódca śmigłowca z załogą wieloosobową, wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień.

Egzamin praktyczny przeprowadza się na śmigłowcu tego samego typu lub odpowiednio kwalifikowanym symulatorze FFS tego samego typu.

PODCZĘŚĆ G

UPRAWNIENIA DO WYKONYWANIA LOTÓW WEDŁUG WSKAZAŃ PRZYRZĄDÓW – IR

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.600   IR – przepisy ogólne

Operacje wykonywane zgodnie z przepisami dla lotów według wskazań przyrządów (IFR) na samolotach, śmigłowcach, sterowcach lub pionowzlotach mogą być wykonywane tylko przez tych posiadaczy licencji PPL, CPL, MPL oraz ATPL, którzy posiadają uprawnienie IR odpowiednie dla danej kategorii statku powietrznego bądź zaliczają egzamin praktyczny lub realizują szkolenie z instruktorem.

FCL.605   IR – uprawnienia

a)   Posiadacz uprawnienia IR jest uprawniony do pilotowania statków powietrznych zgodnie z przepisami dla lotów według wskazań przyrządów (IFR) z minimalną wysokością decyzji 200 stóp (60 m).

b)   W przypadku uprawnienia IR na wielosilnikowe statki powietrzne powyższe uprawnienie można rozszerzyć do wysokości decyzji mniejszej niż 200 stóp (60 m), jeżeli kandydat przeszedł odpowiednie szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia i zaliczył sekcję 6 egzaminu praktycznego przewidzianą w dodatku 9 do niniejszej części na wielosilnikowym statku powietrznym.

c)   Posiadacz uprawnienia IR korzysta z przysługujących mu uprawnień zgodnie z warunkami określonymi w dodatku 8 do niniejszej części.

d)   Przepis dotyczący wyłącznie śmigłowców. Aby korzystać z uprawnień pilota dowódcy w lotach IFR na śmigłowcach z załogą wieloosobową, posiadacz uprawnienia IR(H) musi zaliczyć co najmniej 70 godzin czasu według wskazań przyrządów, z czego nie więcej niż 30 godzin czasu ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów.

FCL.610   IR – warunki wstępne i zaliczanie

Osoba ubiegająca się o uprawnienie IR:

a)	musi posiadać: 1) co najmniej licencję PPL na odpowiednią kategorię statku powietrznego, oraz: (i) uprawnienia do wykonywania lotów nocnych zgodnie z FCL.810; lub (ii) licencję ATPL na inną kategorię statków powietrznych; lub 2) licencję CPL na odpowiednią kategorię statków powietrznych;

b)	musi wykonać co najmniej 50 godzin lotów nawigacyjnych w charakterze pilota dowódcy samolotu, śmigłowca lub sterowca, z czego co najmniej 10 godzin lub, w przypadku sterowców, 20 godzin na statku powietrznym odpowiedniej kategorii.

c)	Przepis dotyczący wyłącznie śmigłowców. Kandydaci, którzy ukończyli zintegrowane szkolenie na licencję ATP(H)/IR, ATP(H), CPL(H)/IR lub CPL(H), są zwolnieni z konieczności spełnienia wymagania określonego w lit. b).

FCL.615   IR – wiedza teoretyczna i szkolenie w locie

a)   Szkolenie. Osoba ubiegająca się o uprawnienie IR przechodzi szkolenie w zakresie wiedzy teoretycznej i szkolenie w locie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie musi być:

1)	szkoleniem zintegrowanym obejmującym szkolenie w zakresie IR, zgodnie z dodatkiem 3 do niniejszej części; lub

2)	szkoleniem modułowym zgodnie z dodatkiem 6 do niniejszej części.

b)   Egzamin. Kandydat musi wykazać, że posiada wiedzę teoretyczną odpowiednią dla nadawanych uprawnień w zakresie następujących przedmiotów:

—	prawo lotnicze,

—	ogólna wiedza o statku powietrznym – oprzyrządowanie,

—	planowanie i monitorowanie lotu,

—	człowiek – możliwości i ograniczenia,

—	meteorologia,

—	radionawigacja,

—	łączność IFR.

FCL.620   IR – egzamin praktyczny

a)   Osoba ubiegająca się o uprawnienie IR musi zdać egzamin praktyczny zgodnie z dodatkiem 7 do niniejszej części w celu wykazania, że potrafi wykonywać stosowne procedury i manewry ze stopniem kompetencji wymaganym dla nadawanych uprawnień.

b)   W przypadku IR na wielosilnikowe statki powietrzne egzamin praktyczny należy wykonać na wielosilnikowym statku powietrznym. W przypadku IR na jednosilnikowe statki powietrzne egzamin praktyczny należy wykonać na jednosilnikowym statku powietrznym. Na potrzeby niniejszego ustępu, samoloty wielosilnikowe z silnikami wytwarzającymi ciąg wzdłuż tej samej osi w układzie push-pull uznaje się za samoloty jednosilnikowe.

FCL.625   IR – ważność oraz przedłużenie i wznowienie ważności uprawnień

a)   Ważność. Uprawnienie IR jest ważne przez jeden rok.

b)   Przedłużenie ważności

1)	Ważność uprawnienia IR należy przedłużać w okresie do 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających jego wygaśnięcie.

2)	Kandydat, który nie zaliczy odpowiedniej sekcji kontroli umiejętności w zakresie IR przed datą wygaśnięcia uprawnienia IR, może korzystać z uprawnień IR dopiero po zaliczeniu kontroli umiejętności.

c)   Wznowienie ważności. W przypadku wygaśnięcia uprawnienia IR jego wznowienie jest uzależnione od:

1)	odbycia przez kandydata szkolenia odświeżającego w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, którego celem jest osiągnięcie poziomu umiejętności potrzebnego do zaliczenia elementu egzaminu praktycznego dotyczącego wykonywania lotów według wskazań przyrządów zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części; oraz

2)	zaliczenie kontroli umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części na statku powietrznym odpowiedniej kategorii.

d)   W przypadku nieprzedłużenia lub niewznowienia ważności uprawnienia IR w ciągu 7 lat, jego posiadacz musi ponownie zaliczyć egzamin z wiedzy teoretycznej i egzamin praktyczny w zakresie IR.

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dotyczące samolotów

FCL.625.A   IR(A) – przedłużenie ważności

a)   Przedłużenie ważności. Osoba ubiegająca się o przedłużenie ważności uprawnienia IR(A):

1)	jeżeli towarzyszy temu przedłużenie ważności uprawnienia na klasę lub typ, musi zaliczyć kontrolę umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części;

2)

jeżeli nie towarzyszy temu wznowienie ważności uprawnienia na klasę lub typ: (i) w przypadku samolotów z załogą jednoosobową zalicza kontrolę umiejętności w zakresie sekcji 3b oraz tych części sekcji 1, które dotyczą planowanego lotu, zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części; oraz (ii) w przypadku samolotów wielosilnikowych, zalicza kontrolę umiejętności w zakresie sekcji 6 dla samolotów z załogą jednoosobową zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części wyłącznie według wskazań przyrządów.

3)	W przypadku pkt 2 można skorzystać z urządzenia FNPT II lub symulatora FFS odpowiedniej klasy lub typu samolotu, jednakże jedna z kolejnych kontroli umiejętności przeprowadzanych w ramach przedłużenia ważności IR(A) w takich warunkach musi zostać przeprowadzona na samolocie.

b)   Zaliczenia wzajemnego udziela się zgodnie z dodatkiem 8 do niniejszej części.

SEKCJA 3

Szczegółowe wymagania dotyczące śmigłowców

FCL.625.H   IR(H) – przedłużenie ważności

a)   Osoba ubiegająca się o przedłużenie ważności uprawnienia IR(H):

1)	jeżeli towarzyszy temu przedłużenie ważności uprawnienia na typ, musi zaliczyć kontrolę umiejętności na odpowiednim typie śmigłowca zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części;

2)

jeżeli nie towarzyszy temu wznowienie ważności uprawnienia na typ, musi zaliczyć, na odpowiednim typie śmigłowca, tylko sekcję 5 oraz odpowiednie części sekcji 1 kontroli umiejętności przewidzianej w dodatku 9 do niniejszej części. W takim przypadku można skorzystać z urządzeń FTD II/III lub symulatora FFS odpowiedniego typu śmigłowca, jednakże jedna z kolejnych kontroli umiejętności przeprowadzanych w ramach przedłużenia ważności IR(H) w takich warunkach zostanie przeprowadzona na śmigłowcu.

b)   Zaliczenia wzajemnego udziela się zgodnie z dodatkiem 8 do niniejszej części.

FCL.630.H   IR(H) – rozszerzenie uprawnień ze śmigłowców jednosilnikowych na śmigłowce wielosilnikowe

Posiadacz uprawnienia IR(H) na śmigłowce jednosilnikowe ubiegający się o rozszerzenie go po raz pierwszy na śmigłowce wielosilnikowe musi zaliczyć:

a)	szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia obejmujące co najmniej 5 godzin czasu szkolenia według wskazań przyrządów z instruktorem, z czego 3 godziny można wykonać na symulatorze FFS lub na urządzeniu FTD 2/3 lub FNPT II/III; oraz

b)	sekcję 5 egzaminu praktycznego zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części na śmigłowcach wielosilnikowych.

SEKCJA 4

Szczegółowe wymagania dotyczące sterowców

FCL.625.As   IR(As) – przedłużenie ważności

Osoba ubiegająca się o przedłużenie ważności uprawnienia IR(As):

a)	jeżeli towarzyszy temu przedłużenie ważności uprawnienia na typ, musi zaliczyć kontrolę umiejętności na odpowiednim typie sterowca zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części;

b)

jeżeli nie towarzyszy temu wznowienie ważności uprawnienia na typ, musi zaliczyć sekcję 5 oraz te części sekcji 1 kontroli umiejętności, które dotyczą planowanego lotu na sterowcu, zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części. W takim przypadku można skorzystać z urządzenia FTD II/III lub symulatora FFS tego typu sterowca, jednakże jedna z kolejnych kontroli umiejętności przeprowadzanych w ramach przedłużenia ważności IR(As) w tych warunkach zostanie przeprowadzona na sterowcu.

PODCZĘŚĆ H

UPRAWNIENIA NA KLASĘ I TYP STATKU POWIETRZNEGO

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.700   Okoliczności, w których wymagane jest posiadanie uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego

a)   Posiadaczowi licencji pilota nie wolno wykonywać żadnych czynności pilota statku powietrznego, jeżeli nie posiada ważnego i odpowiedniego uprawnienia na klasę i typ, z wyjątkiem sytuacji, kiedy przechodzi on egzamin praktyczny, kontrolę umiejętności w celu wznowienia uprawnień na klasę lub typ bądź odbywa szkolenie w locie; nie dotyczy to posiadaczy licencji LAPL, SPL i BPL.

b)   Niezależnie od przepisu lit. a), pilot może wykonywać loty związane z modyfikowaniem istniejących lub wprowadzaniem do eksploatacji nowych typów statków powietrznych, pod warunkiem że posiada specjalne upoważnienie wydane przez właściwy organ uprawniające do wykonywania tego rodzaju lotów. Upoważnienie jest ważne tylko w odniesieniu do konkretnych lotów.

c)   Bez uszczerbku dla przepisów lit. a) i b), w przypadku lotów związanych z modyfikowaniem istniejących lub wprowadzaniem do eksploatacji nowych typów statków powietrznych przez instytucje projektowe lub produkcyjne w granicach przysługujących im uprawnień, jak również w przypadku lotów szkolnych wykonywanych do celów wydania uprawnień do prób w locie, w przypadku gdy spełnienie wymagań określonych w niniejszej podczęści nie jest możliwe, pilot może posiadać uprawnienie do prób w locie wydane zgodnie z FCL.820.

FCL.705   Uprawnienia przysługujące posiadaczowi uprawnienia na klasę lub typ statku powietrznego

Posiadacz uprawnienia na klasę lub typ statku powietrznego jest uprawniony do wykonywania czynności pilota na klasie lub na typie statku powietrznego objętych tym uprawnieniem.

FCL.710   Uprawnienia na klasę i typ – warianty statków powietrznych

a)   W celu rozszerzenia swoich uprawnień na inny wariant statku powietrznego w ramach jednego uprawnienia na typ lub klasę pilot przechodzi szkolenie w różnicach lub szkolenie zapoznawcze. W przypadku różnych wariantów statku powietrznego w ramach jednego uprawnienia na typ szkolenie w różnicach lub szkolenie zapoznawcze obejmuje odpowiednie elementy określone w danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21.

b)   Jeżeli na danym wariancie statku powietrznego nie wykonywano lotów w okresie 2 lat po ukończeniu szkolenia w różnicach, do utrzymania uprawnień wymagane jest dalsze szkolenie w różnicach lub kontrola umiejętności na tym wariancie; nie dotyczy to typów lub wariantów objętych uprawnieniami na klasę jednosilnikowych tłokowych statków powietrznych i motoszybowców turystycznych.

c)   Szkolenie w różnicach powinno zostać wpisane do książki lotów pilota lub równoważnego dokumentu i potwierdzone podpisem instruktora.

FCL.725   Wymagania dotyczące wydawania uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego

a)   Szkolenie. Osoba ubiegająca się o wydanie uprawnienia na klasę lub typ statku powietrznego musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie w zakresie uprawnienia na typ statku powietrznego obejmuje obowiązkowe elementy szkolenia dla odpowiedniego typu statku powietrznego określone w danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21.

b)   Egzamin z wiedzy teoretycznej. Osoba ubiegająca się o wydanie uprawnienia na klasę lub typ statku powietrznego musi zdać egzamin z wiedzy teoretycznej organizowany przez zatwierdzony ośrodek szkolenia, którego celem jest wykazanie, że posiada ona wiedzę teoretyczną wymaganą do bezpiecznej eksploatacji odpowiedniej klasy lub typu statku powietrznego.

1)	W przypadku statków powietrznych z załogą wieloosobową egzamin z wiedzy teoretycznej ma formę pisemną i składa się z co najmniej 100 pytań wielokrotnego wyboru w równy sposób obejmujących główne przedmioty z programu szkolenia.

2)	W przypadku wielosilnikowych statków powietrznych z załogą jednoosobową, egzamin z wiedzy teoretycznej ma formę pisemną, przy czym ilość pytań wielokrotnego wyboru zależy od stopnia złożoności statku powietrznego.

3)	W przypadku jednosilnikowych statków powietrznych egzamin z wiedzy teoretycznej jest przeprowadzany w formie ustnej przez egzaminatora podczas egzaminu praktycznego, a jego celem jest ustalenie, czy poziom wiedzy posiadany przez kandydata jest zadowalający.

4)	W przypadku samolotów z załogą jednoosobową sklasyfikowanych jako samoloty o wysokich osiągach egzamin ma formę pisemną i składa się z co najmniej 60 pytań wielokrotnego wyboru w równy sposób obejmujących główne przedmioty z programu szkolenia.

c)   Egzamin praktyczny. Osoba ubiegająca się o wydanie uprawnienia na klasę lub typ statku powietrznego musi zdać egzamin praktyczny zgodnie z przepisami dodatku 9 do niniejszej części w celu wykazania, że posiada umiejętności wymagane do bezpiecznej eksploatacji danej klasy lub typu statku powietrznego.

Kandydat musi zdać egzamin praktyczny w okresie 6 miesięcy po rozpoczęciu szkolenia na klasę lub typ statku powietrznego i 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o wydanie uprawnienia na klasę lub typ statku powietrznego.

d)   W przypadku kandydata, który już posiada uprawnienie na typ statku powietrznego obejmujące operacje w załodze jednoosobowej lub wieloosobowej, uznaje się, że w sytuacji, gdy ubiega się on o rozszerzenie tego uprawnienia na inny rodzaj operacji, spełnił już wymogi dotyczące wiedzy teoretycznej w tym zakresie.

e)   Niezależnie od powyższych przepisów, pilot posiadający uprawnienia do wykonywania prób w locie wydane zgodnie z FCL.820, który uczestniczył w próbach w locie na etapie rozwoju, certyfikacji lub produkcji danego statku powietrznego i podczas tych lotów wykonał 50 godzin całkowitego czasu lotu lub 10 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, jest uprawniony do ubiegania się o wydanie odpowiedniego uprawnienia na typ pod warunkiem spełnienia wymogów dotyczących doświadczenia oraz warunków wstępnych dotyczących wydania tego uprawnienia, zgodnie z ustaleniami niniejszej podczęści dotyczącymi odpowiedniej kategorii statku powietrznego.

FCL.740   Ważność i wznawianie ważności uprawnień na klasę i typ

a)   Okres ważności uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego wynosi 1 rok, z wyjątkiem uprawnień na klasę jednosilnikowych statków powietrznych z załogą jednoosobową, w przypadku których wynosi on 2 lata, o ile z danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21 nie wynika inaczej.

b)   Wznowienie ważności. W przypadku wygaśnięcia uprawnień na klasę lub typ statku powietrznego, kandydat:

1)	musi podjąć szkolenie odświeżające w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, w przypadku gdy konieczne jest uzyskanie poziomu umiejętności niezbędnego do bezpiecznej eksploatacji stosownej klasy lub typu statku powietrznego; oraz

2)	musi zaliczyć kontrolę umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części.

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dotyczące samolotów

FCL.720.A   Wymagane doświadczenie i warunki wstępne dotyczące wydania uprawnień na klasę lub typ – samoloty

O ile z danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21 nie wynika inaczej, osoba ubiegająca się o wydanie uprawnienia na klasę lub typ samolotu musi spełnić następujące wymagania i warunki wstępne dotyczące tego uprawnienia:

a)	Samoloty wielosilnikowe z załogą jednoosobową. Osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na klasę lub typ samolotu wielosilnikowego z załogą jednoosobową musi wykonać co najmniej 70 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy na samolotach.

b)

Samoloty non-complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową. Przed rozpoczęciem szkolenia lotniczego osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na klasę lub typ samolotu z załogą jednoosobową sklasyfikowanego jako samolot o wysokich osiągach musi: 1) posiadać co najmniej 200 godzin czasu lotu ogólnego, z czego 70 godzin w charakterze pilota dowódcy na samolotach; oraz 2) (i) posiadać zaświadczenie o zaliczeniu szkolenia w zakresie dodatkowej wiedzy teoretycznej przeprowadzonego przez zatwierdzony ośrodek szkolenia; lub (ii) musi zdać egzaminy z wiedzy teoretycznej na licencję ATPL(A) zgodnie z przepisami niniejszej części; lub (iii) musi posiadać, oprócz licencji wydanej zgodnie z przepisami niniejszej części, licencję ATPL(A) lub CPL(A)/IR z wpisanym zaliczeniem wiedzy teoretycznej w zakresie ATPL(A), wydaną zgodnie z załącznikiem 1 do konwencji chicagowskiej; 3) dodatkowo, pilot ubiegający się o uprawnienie do pilotowania samolotu z załogą wieloosobową musi spełnić wymagania określone w lit. d) pkt 4.

c)

Samoloty complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową. Osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na typ samolotu complex z załogą jednoosobową sklasyfikowanego jako samolot o wysokich osiągach, oprócz spełnienia wymagań określonych w lit. b), musi spełniać wymagania dotyczące uprawnienia IR(A) na samoloty wielosilnikowe, określone w podczęści G.

d)

Samoloty z załogą wieloosobową. Kandydat ubiegający się o szkolenie w zakresie pierwszego uprawnienia na typ samolotu wielosilnikowego musi być uczniem-pilotem realizującym szkolenie MPL lub musi spełnić następujące wymagania: 1) posiadać co najmniej 70 godzin czasu lotu jako pilot dowódca na samolotach; 2) posiadać uprawnienie IR(A) na samoloty wielosilnikowe; 3) musi zdać egzaminy z wiedzy teoretycznej na licencję ATPL(A) zgodnie z przepisami niniejszej części; oraz 4) z wyjątkiem przypadków, gdy szkolenie na typ jest łączone ze szkoleniem MCC: (i) posiadać zaświadczenie o zaliczeniu szkolenia MCC na samolotach; lub (ii) posiadać zaświadczenie o zaliczeniu szkolenia MCC na śmigłowcach oraz posiadać czas lotu powyżej 100 godzin jako pilot śmigłowców z załogą wieloosobową; lub (iii) posiadać co najmniej 500 godzin czasu lotu jako pilot śmigłowców z załogą wieloosobową; lub (iv) posiadać co najmniej 500 godzin czasu lotu jako pilot w ramach operacji w załodze wieloosobowej na samolotach wielosilnikowych z załogą jednoosobową w zarobkowym transporcie lotniczym, zgodnie ze stosownymi wymaganiami dotyczącymi operacji lotniczych.

e)

Niezależnie od przepisów lit. d), państwo członkowskie może wydać uprawnienie na typ z uprawnieniami ograniczonymi dotyczące samolotów z załogą wieloosobową, umożliwiające jego posiadaczowi wykonywanie czynności drugiego pilota zastępującego podczas przelotu powyżej poziomu lotu 200, pod warunkiem że dwóch innych członków załogi posiada uprawnienie na typ zgodnie z lit. d).

f)

Dodatkowe uprawnienia na typ dotyczące samolotów z załogą wieloosobową oraz samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową. Kandydat ubiegający się o wydanie dodatkowych uprawnień na typ samolotu z załogą wieloosobową oraz uprawnień na typ samolotu complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową musi posiadać uprawnienie IR(A) na samoloty wielosilnikowe.

g)

Jeżeli zostało to określone w danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21, korzystanie z uprawnień na typ może być początkowo ograniczone do lotów pod nadzorem instruktora. Liczbę godzin czasu lotu pod nadzorem wpisuje się do książki lotów pilota lub równoważnego dokumentu i potwierdza podpisem instruktora. Ograniczenie to jest zniesione po wykazaniu przez pilota, że wykonał on liczbę godzin lotu pod nadzorem wymaganą na podstawie danych dotyczących zgodności operacyjnej.

FCL.725.A   Wiedza teoretyczna oraz szkolenie w locie wymagane do wydania uprawnienia na klasę lub typ samolotu

O ile w danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21 nie stwierdza się inaczej:

a)

Samoloty wielosilnikowe z załogą jednoosobową 1) Szkolenie teoretyczne do uprawnienia na klasę samolotów wielosilnikowych z załogą jednoosobową musi obejmować co najmniej 7 godzin szkolenia w operacjach wykonywanych przez samoloty wielosilnikowe. 2) Kurs szkolenia w locie do uprawnienia na klasę lub typ wielosilnikowych samolotów z załogą jednoosobową musi obejmować co najmniej 2 godziny i 30 minut szkolenia w locie z instruktorem w normalnych warunkach operacji wykonywanych przez samoloty wielosilnikowe oraz nie mniej niż 3 godziny i 30 minut szkolenia w locie z instruktorem w zakresie procedur na wypadek awarii silnika i technik sterowania w warunkach asymetrii ciągu.

b)

Samoloty z załogą jednoosobową – wodne. Szkolenie do uprawnienia na samoloty z załogą jednoosobową – wodne musi obejmować szkolenie teoretyczne i szkolenie w locie. Szkolenie w locie do uprawnienia na klasę lub typ samolotu z załogą jednoosobową – wodnego musi obejmować co najmniej 8 godzin szkolenia w locie z instruktorem, jeżeli kandydat posiada wersję lądową odpowiedniego uprawnienia na klasę lub typ, albo 10 godzin, jeżeli nie posiada takiego uprawnienia.

FCL.730.A   Szczegółowe wymagania dotyczące pilotów podejmujących szkolenie niewymagające lotów (ZFTT) – samoloty

a)   Pilot podejmujący szkolenie niewymagające lotów na samolocie (ZFTT) musi mieć wykonane, na samolotach turboodrzutowych z załogą wieloosobową certyfikowanych według standardów CS-25 lub równoważnych przepisów zdatności do lotu albo na samolotach turbośmigłowych z załogą wieloosobową o maksymalnej poświadczonej masie startowej nie mniejszej niż 10 ton lub poświadczonej konfiguracji miejsc pasażerskich wynoszącej więcej niż 19, co najmniej:

1)	1 500 godzin czasu lotu lub 250 odcinków trasy, jeżeli podczas szkolenia używany jest pełny symulator lotu (FFS) klasy CG, C lub przejściowe C;

2)	500 godzin czasu lotu lub 100 odcinków trasy, jeżeli podczas szkolenia używany jest pełny symulator lotu (FFS) klasy DG lub D.

b)   W przypadku gdy pilot przesiada się z samolotu turbośmigłowego na turboodrzutowy lub z turboodrzutowego na turbośmigłowy, wymagane jest dodatkowe szkolenie na symulatorze.

FCL.735.A   Szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej – samoloty

a)   Szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej (MCC) musi składać się z co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia teoretycznego i ćwiczeń; oraz

2)	20 godzin praktycznego szkolenia MCC lub 15 godzin takiego szkolenia, w przypadku uczniów-pilotów przechodzących zintegrowane szkolenie ATP.

Podczas szkolenia należy używać urządzenia FNPT II MCC lub symulatora FFS. W przypadku łączenia szkolenia MCC ze wstępnym szkoleniem do uprawnienia na typ część praktyczną szkolenia MCC można skrócić do nie mniej niż 10 godzin, jeżeli do szkolenia MCC i do uprawnienia na typ używany jest ten sam symulator FFS.

b)   Szkolenie MCC musi zostać ukończone w ciągu 6 miesięcy w zatwierdzonym ośrodku szkolenia.

c)   Jeżeli kurs MCC nie był łączony ze szkoleniem do uprawnienia na typ, po ukończeniu szkolenia MCC kandydat otrzymuje zaświadczenie jego ukończenia.

d)   Kandydat, który ukończył szkolenie MCC na inną kategorię statku powietrznego, jest zwolniony z obowiązku spełnienia wymogu określonego w lit. a) pkt 1.

FCL.740.A   Przedłużanie ważności uprawnień na klasę i typ – samoloty

a)   Przedłużanie ważności uprawnień na klasę i typ samolotów wielosilnikowych. W celu przedłużenia ważności uprawnień na klasę i typ samolotów wielosilnikowych, kandydat:

1)	musi zaliczyć kontrolę umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części na samolocie odpowiedniej klasy lub typu, bądź na urządzeniu FSTD tej klasy lub tego typu, w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia; oraz

2)

w okresie ważności uprawnienia, musi wykonać co najmniej: (i) 10 odcinków trasy jako pilot odpowiedniej klasy lub typu samolotu; lub (ii) 1 odcinek trasy jako pilot odpowiedniej klasy lub typu samolotu na symulatorze FFS z egzaminatorem. Ten odcinek trasy można wykonać podczas kontroli umiejętności.

3)

Pilot pracujący dla operatora zarobkowego transportu lotniczego zatwierdzonego zgodnie ze stosownymi wymaganiami dotyczącymi operacji lotniczych, który zaliczył kontrolę umiejętności u operatora połączoną z kontrolą umiejętności przeprowadzaną w celu przedłużenia ważności uprawnienia na klasę lub typ, jest zwolniony z obowiązku spełnienia wymogu określonego w pkt 2.

4)	Przedłużenie ważności uprawnienia IR(A), jeżeli pilot takowe posiada, można połączyć z kontrolą umiejętności przeprowadzaną w celu przedłużenia ważności uprawnienia na klasę lub typ.

b)   Przedłużanie ważności uprawnień na klasę samolotów jednosilnikowych z załogą jednoosobową

1)

Uprawnienia na klasę dotyczące samolotów jednosilnikowych tłokowych i motoszybowców turystycznych. W celu przedłużenia ważności uprawnień na klasę samolotów jednosilnikowych tłokowych z załogą jednoosobową lub motoszybowców turystycznych, kandydat musi: (i) w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia zaliczyć, w obecności egzaminatora, kontrolę umiejętności na odpowiedniej klasie zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części; lub (ii) w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia wykonać 12 godzin czasu lotu na odpowiedniej klasie, w tym: — 6 godzin w charakterze pilota dowódcy, — 12 startów i 12 lądowań, oraz — lot szkolny o długości co najmniej 1 godziny z instruktorem szkolenia ogólnego (FI) lub instruktora klasy (CRI). Kandydat jest zwolniony z tego lotu, jeżeli zaliczył kontrolę umiejętności do uprawnienia na klasę lub typ albo egzamin praktyczny na samolocie innej klasy lub typu.

2)	W przypadku gdy kandydat posiada uprawnienie na klasę lądowych samolotów jednosilnikowych tłokowych i jednocześnie uprawnienie na klasę motoszybowców turystycznych, może on uzyskać przedłużenie ważności obydwu uprawnień po spełnieniu wymagań określonych w pkt 1 dla dowolnej z tych klas.

3)

Samoloty jednosilnikowe turbośmigłowe z załogą jednoosobową. W celu przedłużenia ważności uprawnień na klasę samolotów jednosilnikowych turbośmigłowych kandydat, w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia, musi zaliczyć w obecności egzaminatora kontrolę umiejętności w odpowiedniej klasie zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części.

c)   Kandydat, który nie zaliczy wszystkich sekcji kontroli umiejętności przed datą upływu ważności uprawnienia na klasę lub typ, nie może korzystać z tego uprawnienia do czasu zaliczenia kontroli umiejętności.

SEKCJA 3

Szczegółowe wymagania dotyczące śmigłowców

FCL.720.H   Wymagane doświadczenie i warunki wstępne dotyczące wydania uprawnień na klasę lub typ – śmigłowce

O ile z danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21 nie wynika inaczej, osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na typ śmigłowca musi spełnić następujące wymagania i warunki wstępne dotyczące tego uprawnienia:

a)

Śmigłowce z załogą wieloosobową. Kandydat do szkolenia w zakresie pierwszego uprawnienia na typ śmigłowca z załogą wieloosobową musi: 1) posiadać co najmniej 70 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy śmigłowca; 2) z wyjątkiem przypadków, gdy szkolenie na typ jest łączone ze szkoleniem MCC: (i) posiadać zaświadczenie zaliczenia szkolenia MCC na śmigłowcach; lub (ii) posiadać co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów z załogą wieloosobową; lub (iii) posiadać co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota w operacjach w załodze wieloosobowej na śmigłowcach wielosilnikowych; 3) zaliczyć egzaminy z wiedzy teoretycznej do licencji ATPL(H).

b)

Kandydat do szkolenia w zakresie pierwszego uprawnienia na typ śmigłowca z załogą wieloosobową, który ukończył szkolenie zintegrowane do licencji ATP(H)/IR, ATP(H), CPL(H)/IR lub CPL(H), a który nie spełnia wymagań określonych w lit. a) pkt 1, otrzymuje uprawnienie na typ z ograniczeniem tylko do wykonywania czynności drugiego pilota. Ograniczenie to może zostać zniesione po tym, jak pilot: 1) wykonał na śmigłowcach 70 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy lub pilota dowódcy pod nadzorem; 2) zdał egzamin praktyczny jako pilot dowódca w załodze wieloosobowej na stosownym typie śmigłowca.

c)

Śmigłowce wielosilnikowe z załogą jednoosobową. Osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na typ śmigłowca wielosilnikowego z załogą jednoosobową: 1) musi przed rozpoczęciem szkolenia w locie: (i) zaliczyć egzaminy z wiedzy teoretycznej do licencji ATPL(H); lub (ii) posiadać certyfikat ukończenia szkolenia wstępnego przeprowadzonego przez zatwierdzony ośrodek szkolenia. Szkolenie to obejmuje następujące przedmioty z zakresu kursu wiedzy teoretycznej do licencji ATPL(H): — ogólna wiedza o statku powietrznym: konstrukcja płatowca / systemy / zespół napędowy, a także przyrządy/elektronika, — osiągi i planowanie lotu: masa i wyważenie, osiągi; 2) w przypadku kandydata, którzy nie ukończył szkolenia zintegrowanego do licencji ATP(H)/IR, ATP(H) lub CPL(H)/IR – musi wykonać na śmigłowcach co najmniej 70 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy.

FCL.735.H   Szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej – śmigłowce

a)   Szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej (MCC) musi składać się z co najmniej:

1)

w przypadku MCC/IR: (i) 25 godzin szkolenia teoretycznego i ćwiczeń; oraz (ii) 20 godzin praktycznego szkolenia MCC lub 15 godzin takiego szkolenia, w przypadku uczniów-pilotów przechodzących zintegrowane szkolenie ATP(H)/IR. W przypadku łączenia szkolenia MCC ze wstępnym szkoleniem do uprawnienia na typ śmigłowca z załogą wieloosobową, część praktyczną szkolenia MCC można skrócić do nie mniej niż 10 godzin, jeżeli do szkolenia MCC i do uprawnienia na typ używane jest to samo urządzenie FSTD;

2)

w przypadku MCC/VFR: (i) 25 godzin szkolenia teoretycznego i ćwiczeń; oraz (ii) 15 godzin praktycznego szkolenia MCC lub 10 godzin takiego szkolenia, w przypadku uczniów-pilotów przechodzących zintegrowane szkolenie ATP(H)/IR. W przypadku łączenia szkolenia MCC ze wstępnym szkoleniem do uprawnienia na typ śmigłowca z załogą wieloosobową, część praktyczną szkolenia MCC można skrócić do nie mniej niż 7 godzin, jeżeli do szkolenia MCC i do uprawnienia na typ używane jest to samo urządzenie FSTD.

b)   Szkolenie MCC musi zostać ukończone w ciągu 6 miesięcy w zatwierdzonym ośrodku szkolenia.

Podczas szkolenia używa się urządzenia FNPT II lub III kwalifikowanego dla MCC, urządzenia FTD 2/3 lub symulatora FFS.

c)   Jeżeli kurs MCC nie był łączony ze szkoleniem do uprawnienia na typ z załogą wieloosobową, po ukończeniu szkolenia MCC kandydat otrzymuje zaświadczenie jego ukończenia.

d)   Kandydat, który ukończył szkolenie MCC na inną kategorię statku powietrznego, jest zwolniony z obowiązku spełnienia wymogu określonego w lit. a) pkt 1 ppkt (i) lub lit. a) pkt 2 ppkt (i), w zależności od przypadku.

e)   Kandydat do szkolenia MCC/IR, który ukończył szkolenie MCC/VFR, jest zwolniony z obowiązku spełnienia wymogu określonego w lit. a) pkt 1 ppkt (i), przy czym musi ukończyć 5 godzin szkolenia praktycznego MCC/IR.

FCL.740.H   Przedłużanie ważności uprawnień na typ – śmigłowce

a)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności uprawnienia na typ śmigłowca, kandydat:

1)	musi zaliczyć kontrolę umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części na śmigłowcu odpowiedniego typu, albo na urządzeniu FSTD tego typu, w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia; oraz

2)	musi wykonać co najmniej 2 godziny czasu lotu w charakterze pilota odpowiedniego typu śmigłowca w okresie ważności uprawnienia. Czas trwania kontroli umiejętności można zaliczyć na poczet powyższego wymogu 2 godzin.

3)

W przypadku gdy kandydat posiada więcej niż 1 uprawnienie na typ śmigłowca jednosilnikowego tłokowego, może on uzyskać przedłużenie ważności wszystkich odpowiednich uprawnień na typ poprzez zaliczenie kontroli umiejętności tylko na 1 z tych typów, pod warunkiem że w okresie ważności wykonał na pozostałych typach co najmniej 2 godziny czasu lotu w charakterze pilota dowódcy. Kontrolę umiejętności przeprowadza się za każdym razem na innym typie śmigłowca.

4)

W przypadku gdy kandydat posiada więcej niż 1 uprawnienie na typ śmigłowca jednosilnikowego turbinowego o maksymalnej poświadczonej masie startowej nie większej niż 3 175 kg, może on uzyskać przedłużenie ważności wszystkich odpowiednich uprawnień na typ poprzez zaliczenie kontroli umiejętności tylko na 1 z tych typów, pod warunkiem że wykona: (i) 300 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy śmigłowca; (ii) 15 godzin czasu lotu na każdym z typów, na który posiada uprawnienia; oraz (iii) co najmniej 2 godziny czasu lotu w charakterze pilota dowódcy na każdym z pozostałych typów w okresie ważności uprawnienia. Kontrolę umiejętności przeprowadza się za każdym razem na innym typie śmigłowca.

5)	Pilot, który zaliczył egzamin praktyczny przeprowadzany w celu wydania dodatkowego uprawnienia na typ, uzyskuje przedłużenie ważności innych odpowiednich uprawnień na typ w ramach grupy wspólnej zgodnie z pkt 3 i 4.

6)	Przedłużenie ważności uprawnienia IR(H), jeżeli pilot takowe posiada, można połączyć z kontrolą umiejętności przeprowadzaną w celu przedłużenia ważności uprawnienia na typ.

b)   Kandydat, który nie zaliczy wszystkich sekcji kontroli umiejętności przed datą upływu ważności uprawnienia na typ, nie może korzystać z tego uprawnienia do czasu zaliczenia kontroli umiejętności. W przypadkach przewidzianych w lit. a) pkt 3 i lit. a) pkt 4, kandydat taki nie może korzystać z żadnego ze swoich uprawnień.

SEKCJA 4

Szczegółowe wymagania dotyczące pionowzlotów

FCL.720.PL   Wymagane doświadczenie i warunki wstępne dotyczące wydania uprawnień na typ – pionowzloty

O ile w danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21 nie stwierdza się inaczej, osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na typ pionowzlotu musi spełniać następujące wymagania i warunki wstępne:

a)

w przypadku pilota samolotowego: 1) posiadać licencję CPL/IR(A) z zaliczeniem wiedzy teoretycznej do licencji ATPL lub licencję ATPL(A); 2) posiadać zaświadczenie ukończenia szkolenia MCC; 3) posiadać ponad 100 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów z załogą wieloosobową; 4) mieć zaliczone 40 godzin szkolenia w locie na śmigłowcach;

b)

w przypadku pilota śmigłowcowego: 1) posiadać licencję CPL/IR(H) z zaliczeniem wiedzy teoretycznej do licencji ATPL lub licencję ATPL/IR(H); 2) posiadać zaświadczenie ukończenia szkolenia MCC; 3) posiadać ponad 100 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców z załogą wieloosobową; 4) mieć zaliczone 40 godzin szkolenia w locie na samolotach;

c)

w przypadku pilota posiadającego kwalifikacje do pilotowania samolotów i śmigłowców: 1) posiadać co najmniej licencję CPL(H); 2) posiadać wiedzę teoretyczną z zakresu IR i ATPL lub licencję ATPL na samoloty lub śmigłowce; 3) posiadać zaświadczenie ukończenia szkolenia MCC na śmigłowcach lub samolotach; 4) posiadać co najmniej 100 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów lub śmigłowców z załogą wieloosobową; 5) mieć zaliczone 40 godzin szkolenia w locie na samolotach lub śmigłowcach, w zależności od przypadku, jeżeli nie posiada doświadczenia w zakresie ATPL lub operacji na statkach powietrznych z załogą wieloosobową.

FCL.725.PL   Szkolenie w locie w celu wydania uprawnień na typ – pionowzloty

Szkolenie w locie stanowiące część kursu szkoleniowego do uprawnienia na typ pionowzlotu należy zaliczyć zarówno na statku powietrznym, jak i na urządzeniu FSTD imitującym ten statek powietrzny, które zostało odpowiednio zakwalifikowane do tego celu.

FCL.740.PL   Przedłużanie ważności uprawnień – pionowzloty

a)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności uprawnienia na typ pionowzlotu kandydat:

1)	musi zaliczyć kontrolę umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części na odpowiednim typie pionowzlotu w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia;

2)

w okresie ważności uprawnienia, musi wykonać co najmniej: (i) 10 odcinków trasy w charakterze pilota odpowiedniego typu pionowzlotu; lub (ii) 1 odcinek trasy w charakterze pilota odpowiedniego typu pionowzlotu lub na symulatorze FFS z egzaminatorem. Ten odcinek trasy można wykonać podczas kontroli umiejętności.

3)

Pilot pracujący dla operatora zarobkowego transportu lotniczego zatwierdzonego zgodnie ze stosownymi wymaganiami dotyczącymi operacji lotniczych, który zaliczył kontrolę umiejętności u operatora połączoną z kontrolą umiejętności przeprowadzaną w celu przedłużenia ważności uprawnienia na typ, jest zwolniony z obowiązku spełnienia wymogu określonego w pkt 2.

b)   Kandydat, który nie zaliczy wszystkich sekcji kontroli umiejętności przed datą upływu ważności uprawnienia na typ, nie może korzystać z tego uprawnienia do czasu zaliczenia kontroli umiejętności.

SEKCJA 5

Szczegółowe wymagania dotyczące sterowców

FCL.720.As   Warunki wstępne do wydania uprawnień typu – sterowce

O ile w danych dotyczących zgodności operacyjnej ustalonych na podstawie części 21 nie stwierdza się inaczej, osoba ubiegająca się o wydanie pierwszego uprawnienia na typ sterowca musi spełniać następujące wymagania i warunki wstępne:

a)

w przypadku sterowców z załogą wieloosobową: 1) posiadać 70 godzin czasu lotu jako pilot dowódca na sterowcach; 2) posiadać zaświadczenie o zaliczeniu szkolenia MCC na sterowcach. 3) Uprawnienie na typ sterowca wydane kandydatowi, który nie spełnia wymogu określonego w pkt 2, ogranicza się tylko do wykonywania czynności drugiego pilota. Ograniczenie to może zostać zniesione po wykonaniu przez pilota 100 godzin czasu lotu na sterowcach w charakterze pilota dowódcy lub pilota dowódcy pod nadzorem.

FCL.735.As   Szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej – sterowce

a)   Szkolenie w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej (MCC) musi składać się z co najmniej:

1)	12 godzin szkolenia teoretycznego i ćwiczeń; oraz

2)	5 godzin szkolenia praktycznego MCC.

3)	Podczas szkolenia używa się urządzenia FNPT II lub III kwalifikowanego dla MCC, urządzenia FTD 2/3 lub symulatora FFS.

b)   Szkolenie MCC musi zostać ukończone w ciągu 6 miesięcy w zatwierdzonym ośrodku szkolenia.

c)   Jeżeli kurs MCC nie był łączony ze szkoleniem do uprawnienia na typ z załogą wieloosobową, po ukończeniu szkolenia MCC kandydat otrzymuje zaświadczenie jego ukończenia.

d)   Kandydat, który ukończył szkolenie MCC na inną kategorię statku powietrznego, jest zwolniony z obowiązku spełnienia wymogów określonych w lit. a).

FCL.740.As   Przedłużanie ważności uprawnień na typ – sterowce

a)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności uprawnienia na typ sterowca kandydat:

1)	musi zaliczyć kontrolę umiejętności zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części na odpowiednim typie sterowca w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia; oraz

2)	musi wykonać co najmniej 2 godziny czasu lotu w charakterze pilota odpowiedniego typu sterowca w okresie ważności uprawnienia. Czas trwania kontroli umiejętności można zaliczyć na poczet powyższego wymogu 2 godzin.

3)	Przedłużenie ważności uprawnienia IR(As), jeżeli pilot takowe posiada, można połączyć z kontrolą umiejętności przeprowadzaną w celu przedłużenia ważności uprawnienia na klasę lub typ.

b)   Kandydat, który nie zaliczy wszystkich sekcji kontroli umiejętności przed datą upływu ważności uprawnienia na typ, nie może korzystać z tego uprawnienia do czasu zaliczenia kontroli umiejętności.

PODCZĘŚĆ I

UPRAWNIENIA DODATKOWE

FCL.800   Uprawnienia do wykonywania akrobacji

a)   Posiadaczowi licencji pilota na samoloty, motoszybowce turystyczne lub szybowce wolno wykonywać loty akrobacyjne tylko w przypadku posiadania odpowiednich uprawnień.

b)   Osoba ubiegająca się o uprawnienia do wykonywania akrobacji:

1)	musi posiadać co najmniej 40 godzin czasu lotu lub, w przypadku szybowców, 120 startów w charakterze pilota dowódcy statku powietrznego odpowiedniej kategorii, wykonane po wydaniu licencji;

2)	musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, obejmujące: (i) wykłady z wiedzy teoretycznej stosownej dla danego uprawnienia; (ii) musi zaliczyć co najmniej 5 godzin lub 20 lotów szkolnych w akrobacji na statku powietrznym odpowiedniej kategorii.

c)   Uprawnienia do wykonywania akrobacji ograniczają się do kategorii statku powietrznego, na której odbyło się szkolenie w locie. Uprawnienia te można rozszerzyć na inną kategorię statku powietrznego, jeżeli pilot posiada na nią licencję i ukończył na niej co najmniej 3 loty szkolne z instruktorem obejmujące pełny program szkolenia akrobacyjnego dla danej kategorii statku powietrznego.

FCL.805   Uprawnienia do holowania szybowców i holowania banerów

a)   Posiadaczowi licencji pilota z uprawnieniami do pilotowania samolotów lub motoszybowców turystycznych wolno holować szybowce lub banery tylko w przypadku posiadania odpowiednich uprawnień do holowania szybowców lub holowania banerów.

b)   Osoba ubiegająca się o uprawnienie do holowania szybowców:

1)

musi mieć wykonane po wydaniu licencji co najmniej 30 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy oraz 60 startów i lądowań na samolotach, jeżeli przedmiotowa działalność ma być prowadzona na samolotach, bądź na motoszybowcach turystycznych, jeżeli przedmiotowa działalność ma być prowadzona na motoszybowcach turystycznych;

2)

musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, obejmujące: (i) wykłady z wiedzy teoretycznej w zakresie operacji i procedur holowania; (ii) co najmniej 10 lotów szkolnych z holowaniem szybowca, w tym co najmniej 5 lotów szkolnych z instruktorem, oraz (iii) 5 lotów zapoznawczych na szybowcu holowanym przez statek powietrzny, przy czym nie dotyczy to posiadaczy licencji LAPL(S) lub SPL.

c)   Osoba ubiegająca się o uprawnienie do holowania banerów:

1)

musi mieć wykonane po wydaniu licencji co najmniej 100 godzin czasu lotu oraz 200 startów i lądowań na samolotach lub motoszybowcach turystycznych w charakterze pilota dowódcy. Z tej liczby co najmniej 30 godzin należy wykonać na samolotach, jeżeli przedmiotowa działalność ma być prowadzona na samolotach, bądź na motoszybowcach turystycznych, jeżeli przedmiotowa działalność ma być prowadzona na motoszybowcach turystycznych;

2)	musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, obejmujące: (i) wykłady z wiedzy teoretycznej w zakresie operacji i procedur holowania; (ii) co najmniej 10 lotów szkolnych z holowaniem baneru, w tym co najmniej 5 lotów z instruktorem.

d)   Uprawnienia do holowania szybowców i banerów ograniczają się do samolotów lub motoszybowców turystycznych, w zależności od tego, na jakim statku powietrznym przeprowadzono szkolenie. Uprawnienia te można rozszerzyć, jeżeli pilot posiada licencję na samoloty lub motoszybowce turystyczne i wykonał z powodzeniem na jednym z tych typów statków powietrznych, w zależności od przypadku, co najmniej 3 loty szkolne z instruktorem obejmujące pełny program szkolenia dotyczącego holowania.

e)   Aby móc korzystać z uprawnień do holowania szybowców lub banerów, ich posiadacz powinien w okresie ostatnich 24 miesięcy wykonać minimum 5 lotów holujących.

f)   W przypadku gdy pilot nie spełnia wymagania określonego w lit. e), musi wykonać brakujące loty holujące z instruktorem lub pod nadzorem instruktora przed ponownym korzystaniem ze swoich uprawnień.

FCL.810   Uprawnienia do wykonywania lotów nocnych

a)   Samoloty, motoszybowce turystyczne, sterowce

1)

Aby korzystać z uprawnień wynikających z licencji LAPL lub PPL na samoloty, motoszybowce turystyczne lub sterowce w warunkach VFR w nocy, kandydat musi mieć ukończone szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie to musi obejmować: (i) wykłady z wiedzy teoretycznej; (ii) co najmniej 5 godzin czasu lotu na statku powietrznym odpowiedniej kategorii w nocy, w tym co najmniej 3 godziny szkolenia z instruktorem, z czego co najmniej 1 godzinę lotu nawigacyjnego z co najmniej jednym lotem nawigacyjnym z instruktorem na odległość co najmniej 50 km, a także 5 samodzielnych startów i 5 samodzielnych lądowań z pełnym zatrzymaniem.

2)	Przed ukończeniem szkolenia nocnego, posiadacz licencji LAPL musi ukończyć podstawowe szkolenie w locie według wskazań przyrządów wymagane do wydania licencji PPL.

3)	W przypadku gdy kandydat posiada uprawnienia na klasę na samoloty jednosilnikowe tłokowe (lądowe) i jednocześnie na motoszybowce turystyczne, może on spełnić wymagania określone w pkt 1 powyżej w obydwu klasach lub w jednej z nich.

b)   Śmigłowce. Aby korzystać z uprawnień wynikających z licencji PPL na śmigłowce w warunkach VFR w nocy, kandydat:

1)	musi wykonać, po wydaniu licencji, co najmniej 100 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowca, w tym co najmniej 60 godzin w charakterze pilota dowódcy i 20 godzin lotów nawigacyjnych;

2)

musi ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie musi być ukończone w ciągu 6 miesięcy i musi obejmować: (i) 5 godzin wykładów z wiedzy teoretycznej; (ii) 10 godzin czasu szkolenia według wskazań przyrządów z instruktorem na śmigłowcach; oraz (iii) 5 godzin czasu lotu w nocy, w tym co najmniej 3 godziny szkolenia z instruktorem, z czego co najmniej 1 godzinę lotu nawigacyjnego i 5 samodzielnych kręgów w nocy. Każdy krąg powinien obejmować start i lądowanie.

3)	Kandydatowi, który posiada lub posiadał uprawnienie IR na samolot lub motoszybowiec turystyczny, zalicza się 5 godzin na poczet wymogu określonego w pkt 2 ppkt (ii) powyżej.

c)   Balony. Aby korzystać z uprawnień wynikających z licencji balonowej LAPL lub licencji BPL w warunkach VFR w nocy, kandydat musi wykonać co najmniej 2 loty szkolne w nocy, z których każdy trwa co najmniej 1 godzinę.

FCL.815   Uprawnienie do wykonywania lotów w terenie górzystym

a)   Uprawnienia. Posiadacz uprawnień do wykonywania lotów w terenie górzystym jest uprawniony do wykonywania lotów na samolotach lub motoszybowcach turystycznych z powierzchni lub na powierzchnie, które właściwe władze wyznaczone przez państwa członkowskie określiły jako powierzchnie wymagające uprawnień w terenie górzystym.

Wstępne uprawnienie do wykonywania lotów w terenie górzystym można uzyskać:

1)	na kołach, do wykonywania lotów ze wzmiankowanych powierzchni lub na te powierzchnie, w przypadku gdy nie są one pokryte śniegiem; lub

2)	na płozach, do wykonywania lotów ze wzmiankowanych powierzchni lub na te powierzchnie, w przypadku gdy są one pokryte śniegiem.

3)	Wstępne uprawnienie można rozszerzyć na koła lub płozy, o ile pilot podjął dodatkowy kurs zapoznawczy obejmujący wykłady z wiedzy teoretycznej oraz szkolenie z instruktorem lotów w terenie górzystym.

b)   Szkolenie. Osoba ubiegająca się o uprawnienie do wykonywania lotów w terenie górzystym musi ukończyć, w ciągu 24 miesięcy, szkolenie teoretyczne i szkolenie w locie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Zakres kursu musi odpowiadać wnioskowanemu uprawnieniu.

c)   Egzamin praktyczny. Po ukończeniu szkolenia kandydat zdaje egzamin praktyczny przed odpowiednio upoważnionym egzaminatorem. Egzamin praktyczny obejmuje:

1)	egzamin ustny z wiedzy teoretycznej;

2)	6 lądowań na co najmniej 2 różnych powierzchniach określonych jako wymagające uprawnień w terenie górzystym, innych niż powierzchnia odlotu.

d)   Ważność. Uprawnienia do wykonywania lotów w terenie górzystym zachowują ważność przez 24 miesiące.

e)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności uprawnień do wykonywania lotów w terenie górzystym kandydat musi:

1)	mieć wykonane w okresie ostatnich 24 miesięcy co najmniej 6 lądowań w terenie górzystym; lub

2)	zaliczyć kontrolę umiejętności. Kontrola umiejętności jest zgodna z wymaganiami określonymi w lit. c).

f)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności uprawnienia jego posiadacz musi spełnić wymaganie określone w lit. e) pkt 2.

FCL.820   Uprawnienia pilota doświadczalnego

a)   Posiadacze licencji pilota samolotowego lub śmigłowcowego mogą wykonywać czynności pilota dowódcy podczas prób w locie kategorii 1 lub 2, zgodnie z definicją zawartą w części 21 pod warunkiem posiadania uprawnień do wykonywania prób w locie.

b)   Obowiązek posiadania uprawnień pilota doświadczalnego określony w lit. a) ma zastosowanie tylko do prób w locie przeprowadzanych na:

1)	śmigłowcach, które zostały lub mają zostać certyfikowane zgodnie ze specyfikacjami CS-27 lub CS-29 albo równoważnymi przepisami zdatności do lotu; lub

2)	samolotach, które zostały lub mają zostać certyfikowane zgodnie ze: (i) specyfikacjami CS-25 lub równoważnymi przepisami zdatności do lotu; lub (ii) specyfikacjami CS-23 lub równoważnymi przepisami zdatności do lotu, z wyjątkiem samolotów o maksymalnej masie startowej mniejszej niż 2 000 kg.

c)   Posiadacz uprawnień pilota doświadczalnego jest uprawniony, w ramach odpowiedniej kategorii statków powietrznych:

1)	w przypadku kategorii 1 uprawnień pilota doświadczalnego, do wykonywania wszelkich prób w locie, zgodnie z definicją zawartą w części 21, w charakterze pilota dowódcy lub drugiego pilota;

2)

w przypadku kategorii 2 uprawnień pilota doświadczalnego: (i) do wykonywania prób w locie 1 kategorii, zgodnie z definicją zawartą w części 21: — w charakterze drugiego pilota, lub — w charakterze pilota dowódcy, w przypadku samolotów, o których mowa w lit. b) pkt 2 ppkt (ii), z wyjątkiem samolotów z kategorii małego transportu (commuter) lub posiadających projektową prędkość nurkowania wyższą niż 0,6 macha lub pułap maksymalny wyższy niż 25 000 stóp; (ii) do wykonywania wszelkich pozostałych kategorii prób w locie, zgodnie z definicją zawartą w części 21, w charakterze pilota dowódcy lub drugiego pilota;

3)	dodatkowo, zarówno dla kategorii 1, jak i 2 uprawnień pilota doświadczalnego, do wykonywania lotów związanych bezpośrednio z działalnością instytucji projektowych i produkcyjnych, w granicach przysługujących im uprawnień, w przypadku niemożności spełnienia wymagań określonych w podczęści H.

d)   Osoba ubiegająca się o wydanie uprawnienia pilota doświadczalnego po raz pierwszy musi:

1)	posiadać co najmniej licencję CPL i uprawnienia IR na odpowiednią kategorię statku powietrznego;

2)	posiadać co najmniej 1 000 godzin czasu lotu w odpowiedniej kategorii statku powietrznego, z czego co najmniej 400 godzin w charakterze pilota dowódcy;

3)

ukończyć szkolenie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia odpowiednie dla statku powietrznego oraz kategorii lotów, których dotyczy wniosek. Szkolenie musi obejmować co najmniej następujące przedmioty: — osiągi, — stabilność i kontrola / właściwości pilotażowe, — systemy, — zarządzanie próbą, — zarządzanie ryzykiem/bezpieczeństwem.

e)   Uprawnienia pilota doświadczalnego mogą zostać rozszerzone na inną kategorię prób w locie oraz inną kategorię statków powietrznych po ukończeniu przez ich posiadacza dodatkowego szkolenia w zatwierdzonym ośrodku szkolenia.

PODCZĘŚĆ J

INSTRUKTORZY

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.900   Uprawnienia instruktorskie

a)   Przepisy ogólne. Osoba jest uprawniona do prowadzenia:

1)	szkolenia w locie na statku powietrznym, wyłącznie jeżeli posiada: (i) licencję pilota wydaną lub zatwierdzoną zgodnie z niniejszym rozporządzeniem; (ii) uprawnienie instruktorskie odpowiednie do prowadzonego szkolenia, wydane zgodnie z przepisami niniejszej podczęści;

2)	szkolenia w locie na symulatorze lub szkolenia MCC, jeżeli posiada uprawnienie instruktorskie odpowiednie do prowadzonego szkolenia, wydane zgodnie z przepisami niniejszej podczęści.

b)   Warunki specjalne

1)

W przypadku wprowadzenia nowego statku powietrznego do eksploatacji w państwach członkowskich lub we flocie operatora, jeżeli nie jest możliwe spełnienie wymagań określonych w niniejszej podczęści, specjalne upoważnienia do prowadzenia szkolenia w locie mogą być wydawane przez właściwy organ. Upoważnienia takie ograniczają się do szkolenia niezbędnego do wprowadzenia nowego typu statku powietrznego do eksploatacji, a okres ich ważności w żadnym przypadku nie może przekroczyć 1 roku.

2)

Posiadacz upoważnienia wydanego zgodnie z lit. b) pkt 1, pragnący ubiegać się o wydanie uprawnienia instruktorskiego, musi spełnić warunki wstępne oraz wymogi dotyczące przedłużenia ważności uprawnień obowiązujące w danej kategorii instruktorskiej. Niezależnie od przepisów FCL.905.TRI lit. b), uprawnienie TRI wydane zgodnie z niniejszym ustępem będzie obejmować uprawnienie do prowadzenia szkolenia do celów wydania uprawnienia TRI lub upoważnienia SFI na odpowiedni typ.

c)   Szkolenie poza terytorium państw członkowskich

1)

Niezależnie od przepisów lit. a), w przypadku prowadzenia szkolenia w locie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia położonym poza terytorium państw członkowskich właściwy organ może wydać uprawnienie instruktorskie osobie wnioskującej posiadającej licencję pilota wydaną przez państwo trzecie zgodnie z załącznikiem 1 do konwencji chicagowskiej, pod warunkiem że osoba ta: (i) posiada licencję, uprawnienie lub upoważnienie równoważne z tą (tym), w zakresie której(-ego) jest uprawniony do prowadzenia szkolenia, a w każdym razie co najmniej licencję CPL; (ii) spełnia wymagania określone w niniejszej podczęści dotyczące wydania odpowiedniego uprawnienia instruktorskiego; (iii) wykazała właściwemu organowi, że posiada odpowiedni stopień wiedzy o europejskich zasadach bezpieczeństwa lotniczego, pozwalający korzystać z uprawnień instruktora zgodnie z niniejszą częścią.

2)	Uprawnienie to ogranicza się do prowadzenia szkolenia w locie: (i) w zatwierdzonych ośrodkach szkolenia położonych poza terytorium państw członkowskich; (ii) dla uczniów-pilotów, którzy posiadają wystarczającą znajomość języka, w jakim prowadzone jest szkolenie w locie.

FCL.915   Warunki wstępne i wymagania dotyczące instruktorów

a)   Przepisy ogólne. Osoba ubiegająca się o uprawnienie instruktora musi mieć ukończone co najmniej 18 lat.

b)   Dodatkowe wymagania dotyczące instruktorów prowadzących szkolenie w locie na statkach powietrznych. Posiadacz lub kandydat ubiegający się o wydanie uprawnienia instruktorskiego do prowadzenia szkolenia w locie na statkach powietrznych musi:

1)	posiadać co najmniej licencję oraz, w zależności od przypadku, uprawnienia odpowiednie dla prowadzonego szkolenia w locie;

2)

z wyjątkiem instruktora prób w locie: (i) posiadać co najmniej 15 godzin czasu lotu w charakterze pilota klasy lub typu statku powietrznego, na którym ma być prowadzone szkolenie w locie, z czego nie więcej niż 7 godzin na urządzeniu FSTD tego typu lub klasy; lub (ii) przejść ocenę kompetencji w odpowiedniej kategorii instruktorskiej na tej klasie lub typie statku powietrznego;

3)	posiadać uprawnienia do wykonywania czynności pilota dowódcy na statku powietrznym podczas prowadzenia szkolenia w locie.

c)   Zaliczenie na poczet dalszych uprawnień i do celów przedłużenia ważności

1)	Osobie ubiegającej się o kolejne uprawnienia instruktorskie można zaliczyć umiejętności uczenia i nauczania, którymi wykazała się ona, zdobywając posiadane już uprawnienie instruktorskie.

2)	Czas lotu w charakterze egzaminatora podczas egzaminu praktycznego lub kontroli umiejętności zostaje w pełni zaliczony na poczet wymagań dotyczących przedłużenia ważności wszystkich posiadanych przez daną osobę uprawnień instruktorskich.

FCL.920   Kompetencje i ocena instruktora

Wszyscy instruktorzy są szkoleni, aby uzyskać następujące kompetencje:

—	przygotowywanie materiałów szkoleniowych,

—	tworzenie atmosfery sprzyjającej nauce,

—	prezentowanie wiedzy,

—	integrowanie zarządzania zagrożeniami i błędami (TEM) i zarządzania zasobami załogi,

—	zarządzanie czasem w celu osiągania celów szkolenia,

—	ułatwianie uczenia,

—	ocenianie wyników osiąganych przez kursantów,

—	obserwowanie i ocenianie postępów,

—	ocenianie sesji szkoleniowych,

—	informowanie o wynikach.

FCL.925   Dodatkowe wymagania dotyczące instruktorów MPL

a)   Instruktor prowadzący szkolenia do licencji MPL:

1)	musi zaliczyć szkolenie instruktorskie MPL w zatwierdzonym ośrodku szkolenia; oraz

2)

dodatkowo, na potrzeby podstawowego, średnio zaawansowanego i zaawansowanego etapu zintegrowanego szkolenia MPL: (i) musi posiadać doświadczenie w operacjach w załodze wieloosobowej; oraz (ii) musi ukończyć wstępne szkolenie z zakresu zarządzania zasobami załogi u operatora zarobkowego transportu lotniczego zatwierdzonego zgodnie ze stosownymi wymaganiami dotyczącymi operacji lotniczych.

b)   Szkolenie instruktorów MPL

1)	Szkolenie instruktorów MPL musi obejmować co najmniej 14 godzin. Po ukończeniu szkolenia kandydat musi poddać się ocenie kompetencji instruktorskich oraz wiedzy dotyczącej metodyki szkolenia.

2)	Na ocenę składa się praktyczna demonstracja szkolenia w locie na odpowiednim etapie szkolenia MPL. Ocena jest dokonywana przez egzaminatora wykwalifikowanego zgodnie z podczęścią K.

3)	Po pozytywnym ukończeniu szkolenia MPL zatwierdzony ośrodek szkolenia wydaje kandydatowi zaświadczenie kwalifikacji instruktorskich MPL.

c)   W celu utrzymania uprawnień w okresie ostatnich 12 miesięcy instruktor musi przeprowadzić w ramach szkolenia MPL:

1)	1 sesję na symulatorze trwającą co najmniej 3 godziny; lub

2)	1 ćwiczenie w powietrzu trwające co najmniej 1 godzinę i obejmujące co najmniej 2 starty i lądowania.

d)   Jeżeli instruktor nie spełnia wymagań określonych w lit. c), przed przystąpieniem do korzystania z uprawnień do prowadzenia szkolenia w locie w zakresie MPL musi:

1)	odbyć szkolenie odświeżające w zatwierdzonym ośrodku szkolenia i osiągnąć poziom kompetencji niezbędny do uzyskania pozytywnej oceny kompetencji instruktorskich; oraz

2)	uzyskać pozytywną ocenę kompetencji instruktorskich określonych w lit. b) pkt 2.

FCL.930   Szkolenie

Osoba ubiegająca się o uprawnienie instruktorskie przechodzi szkolenie w zakresie wiedzy teoretycznej i szkolenie w locie w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Oprócz poszczególnych elementów przewidzianych w niniejszej części dla każdej kategorii instruktora, szkolenie zawiera elementy wymagane w FCL.920.

FCL.935   Ocena kompetencji

a)   Osoba ubiegająca się o uprawnienie instruktorskie przechodzi ocenę kompetencji w odpowiedniej kategorii statku powietrznego, w trakcie której wykazuje egzaminatorowi upoważnionemu zgodnie z przepisami podczęści K, że potrafi szkolić uczniów-pilotów do poziomu wymaganego do wydania odpowiedniej licencji, uprawnienia, upoważnienia lub certyfikatu; nie dotyczy to instruktorów współpracy w załodze wieloosobowej (MCCI), instruktorów szkolenia na urządzeniach syntetycznych (STI), instruktorów lotów w terenie górzystym (MI) oraz instruktorów prób w locie (FTI).

b)   Ocena musi obejmować:

1)	zademonstrowanie kompetencji określonych w FCL.920 podczas instruktażu przed lotem, po locie oraz w trakcie przekazywania wiedzy teoretycznej;

2)	ustny egzamin teoretyczny na ziemi, odprawy przed lotem i po locie, demonstracje podczas lotu na odpowiedniej klasie lub typie statku powietrznego lub na urządzeniu FSTD;

3)	ćwiczenia odpowiednie dla oceny kompetencji instruktora.

c)   Ocena musi być przeprowadzana na tej samej klasie lub tym samym typie statku powietrznego lub urządzenia FSTD, jak te wykorzystywane do prowadzenia szkolenia w locie.

d)   W przypadku gdy ocena kompetencji jest wymagana do przedłużenia ważności uprawnienia instruktorskiego, kandydat, który nie uzyska oceny pozytywnej przed upływem ważności certyfikatu instruktorskiego, nie może korzystać z wynikających z niego uprawnień do czasu uzyskania pozytywnej oceny swoich kompetencji.

FCL.940   Okres ważności uprawnień instruktorskich

Bez uszczerbku dla przepisów FCL.900 lit. b) pkt 1, okres ważności uprawnienia instruktorskiego wynosi 3 lata; wyjątek stanowi certyfikat instruktora lotów w terenie górzystym (MI).

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktora szkolenia ogólnego – FI

FCL.905.FI   FI – uprawnienia i warunki

Instruktor FI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w locie w celu wydawania, przedłużania ważności lub wznawiania ważności:

a)	licencji PPL, SPL, BPL i LAPL na odpowiednią kategorię statku powietrznego;

b)	uprawnień na klasę lub typ jednosilnikowych statków powietrznych z załogą jednoosobową, z wyjątkiem samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową; rozszerzeń uprawnień na klasę lub typ balonów oraz rozszerzeń na klasę szybowców;

c)	uprawnień na typ sterowców z załogą jednoosobową lub wieloosobową;

d)	licencji CPL na odpowiednią kategorię statku powietrznego, pod warunkiem wykonania co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota tej kategorii statku powietrznego, z czego co najmniej 200 godzin w ramach szkolenia w locie;

e)

uprawnień do wykonywania lotów nocnych, pod warunkiem: 1) posiadania kwalifikacji do wykonywania lotów nocnych na odpowiedniej kategorii statku powietrznego; 2) wykazania się przed instruktorem FI uprawnionym zgodnie z lit. i) poniżej zdolnością prowadzenia szkolenia w locie nocnym; oraz 3) spełnienia wymogu dotyczącego doświadczenia w lotach nocnych określonego w FCL.060 lit. b) pkt 2;

f)	uprawnień do wykonywania lotów holujących lub akrobacyjnych, pod warunkiem posiadania takich uprawnień i wykazania się przed instruktorem FI uprawnionym zgodnie z lit. i) poniżej zdolnością prowadzenia szkolenia w zakresie tych uprawnień;

g)

uprawnień IR na odpowiednią kategorię statku powietrznego, pod warunkiem: 1) posiadania co najmniej 200 godzin czasu lotu IFR, z czego nie więcej niż 50 godzin czasu ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów na symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub FNPT II; 2) ukończenia jako uczeń-pilot szkolenia IRI i zaliczenia oceny kompetencji na potrzeby uprawnienia IRI; oraz 3) dodatkowo: (i) w przypadku samolotów wielosilnikowych, spełnienia wymagań dotyczących wydania uprawnienia CRI; (ii) w przypadku śmigłowców wielosilnikowych, spełnienia wymagań dotyczących wydania uprawnienia TRI;

h)

uprawnień na klasę lub typ wielosilnikowych statków powietrznych z załogą jednoosobową, z wyjątkiem samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, pod warunkiem spełnienia: 1) w przypadku samolotów, warunków wstępnych dotyczących szkolenia CRI określonych w FCL.915.CRI lit. a) oraz wymagań określonych w FCL.930.CRI i FCL.935; 2) w przypadku śmigłowców, wymagań określonych w FCL.910.TRI lit. c) pkt 1 oraz warunków wstępnych dotyczących szkolenia TRI(H) określonych w FCL.915.TRI lit. b) pkt 2;

i)

uprawnienia FI, IRI, CRI, STI lub MI, pod warunkiem: 1) przeprowadzenia co najmniej: (i) w przypadku instruktora FI(S), 50 godzin szkolenia w locie lub 150 startów jako instruktor na szybowcach; (ii) w przypadku instruktora FI(B), 50 godzin szkolenia w locie lub 50 startów jako instruktor na balonach; (iii) we wszystkich pozostałych przypadkach, 500 godzin szkolenia w locie na odpowiedniej kategorii statku powietrznego; 2) uzyskania od egzaminatora instruktorów FIE pozytywnej oceny kompetencji zgodnie z FCL.935 na odpowiedniej kategorii statku powietrznego, pokazującej zdolność do prowadzenia szkolenia w zakresie uprawnienia FI;

j)

licencji MPL, pod warunkiem: 1) w przypadku zasadniczej fazy szkolenia odbywającej się w locie, wykonania co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotowego, w tym co najmniej 200 godzin w ramach szkolenia w locie; 2) w przypadku podstawowej fazy szkolenia: (i) posiadania uprawnienia IR na samoloty wielosilnikowe wraz z uprawnieniem do szkolenia w zakresie uprawnienia IR; oraz (ii) posiadania co najmniej 1 500 godzin czasu lotu w operacjach w załodze wieloosobowej; 3) w przypadku instruktora FI, który już posiada kwalifikacje do szkolenia podczas szkoleń zintegrowanych na licencje ATP(A) lub CPL(A)/IR, wymóg określony w pkt 2 ppkt (ii) można zastąpić ukończeniem kompleksowego szkolenia obejmującego: (i) kwalifikację na MCC; (ii) obserwację 5 sesji szkolenia w locie podczas fazy 3 szkolenia MPL; (iii) obserwację 5 sesji szkolenia w locie podczas fazy 4 szkolenia MPL; (iv) obserwację 5 okresowych sesji szkoleniowych ukierunkowanych na wykonywanie lotów liniowych przeprowadzanych przez operatora; (v) zakres szkolenia instruktorskiego MCCI. W takim przypadku instruktor FI musi przeprowadzić swoje pierwsze 5 sesji szkoleniowych pod nadzorem instruktora TRI(A), MCCI(A) lub SFI(A) uprawnionego do szkolenia w locie w zakresie MPL.

FCL.910.FI   FI – uprawnienia ograniczone

a)   Uprawnienia instruktora FI ograniczają się do prowadzenia szkolenia w locie pod nadzorem innego FI na tę samą kategorię statku powietrznego wyznaczonego w tym celu przez zatwierdzony ośrodek szkolenia, w następujących przypadkach:

1)	w odniesieniu do wydawania licencji PPL, SPL, BPL i LAPL;

2)	podczas wszystkich szkoleń zintegrowanych na poziomie PPL, w przypadku samolotów i śmigłowców;

3)	w odniesieniu do uprawnień na klasę lub typ jednosilnikowych statków powietrznych z załogą jednoosobową, rozszerzeń na klasę lub grupę balonów oraz rozszerzeń na klasę szybowców;

4)	w odniesieniu do uprawnień do wykonywania lotów nocnych, holujących lub akrobacyjnych.

b)   Podczas prowadzenia szkolenia pod nadzorem, zgodnie z lit. a), instruktor FI nie jest uprawniony do dopuszczania uczniów-pilotów do wykonywania pierwszych samodzielnych lotów i pierwszych samodzielnych lotów nawigacyjnych.

c)   Ograniczenia określone w lit. a) i b) zostaną zdjęte z uprawnienia FI po wykonaniu przez instruktora FI co najmniej:

1)	w przypadku uprawnienia FI(A), 100 godzin szkolenia w locie na samolotach lub motoszybowcach turystycznych oraz, dodatkowo, po nadzorowaniu co najmniej 25 samodzielnych lotów wykonanych przez uczniów-pilotów;

2)	w przypadku uprawnienia FI(H), 100 godzin szkolenia w locie na śmigłowcach oraz, dodatkowo, po nadzorowaniu co najmniej 25 samodzielnych ćwiczeń w locie wykonanych przez uczniów-pilotów;

3)	w przypadku uprawnienia FI(As), FI(S) oraz FI(B), 15 godzin szkolenia w locie lub 50 startów szkolnych obejmujących cały program szkolenia do licencji PPL(As), SPL lub BPL na odpowiedniej kategorii statku powietrznego.

FCL.915.FI   FI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie FI musi:

a)

w przypadku uprawnienia FI(A) oraz FI(H): 1) odbyć 10 godzin szkolenia w locie według wskazań przyrządów na odpowiedniej kategorii statku powietrznego, z czego nie więcej niż 5 godzin czasu ćwiczeń na ziemi według wskazań przyrządów na urządzeniu FSTD; 2) wykonać 20 godzin lotu nawigacyjnego VFR w charakterze pilota dowódcy na odpowiedniej kategorii statku powietrznego; oraz

b)

dodatkowo, w przypadku uprawnienia FI(A): 1) posiadać co najmniej licencję CPL(A); lub 2) posiadać co najmniej licencję PPL(A) oraz: (i) spełnić wymagania dotyczące wiedzy teoretycznej dla licencji CPL, z wyjątkiem instruktora FI(A) szkolącego jedynie do licencji LAPL(A); oraz (ii) wykonać co najmniej 200 godzin czasu lotu na samolotach lub motoszybowcach turystycznych, z czego 150 godzin w charakterze pilota dowódcy; 3) wykonać co najmniej 30 godzin czasu lotu na samolotach jednosilnikowych tłokowych, z czego 5 godzin musi być wykonane w okresie 6 miesięcy poprzedzających lot kontrolny określony w FCL.930.FI lit. a); 4) wykonać lot nawigacyjny VFR w charakterze pilota dowódcy, w tym lot na odległość co najmniej 540 km (300 mil morskich), w trakcie którego należy wykonać lądowania z pełnym zatrzymaniem na 2 różnych lotniskach;

c)

dodatkowo, w przypadku uprawnienia FI(H), wykonać 250 godzin całkowitego czasu lotu jako pilot śmigłowca, z czego: 1) co najmniej 100 godzin w charakterze pilota dowódcy, jeżeli kandydat posiada co najmniej licencję CPL(H); lub 2) co najmniej 200 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy, jeżeli kandydat posiada co najmniej PPL(H) i spełnił wymagania dotyczące wiedzy teoretycznej dla licencji CPL;

d)	w przypadku uprawnienia FI(As), wykonać 500 godzin czasu lotu na sterowcach w charakterze pilota dowódcy, z czego 400 godzin jako pilot dowódca posiadający licencję CPL(As);

e)

w przypadku uprawnienia FI(S), wykonać 100 godzin czasu lotu oraz 200 startów jako pilot dowódca na szybowcach. Dodatkowo, jeżeli kandydat chce prowadzić szkolenie w locie na motoszybowcach turystycznych, musi wykonać 30 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy na motoszybowcach turystycznych oraz przejść dodatkową ocenę kompetencji na motoszybowcu turystycznym zgodnie z FCL.935 z instruktorem FI uprawnionym zgodnie z FCL.905.FI lit. j);

f)	w przypadku uprawnienia FI (B), wykonać 75 godzin czasu lotu na balonach w charakterze pilota dowódcy, z czego co najmniej 15 godzin w klasie, w której będzie prowadzone szkolenie w locie.

FCL.930.FI   FI – szkolenie

a)   Osoba ubiegająca się o certyfikat FI, w okresie 6 miesięcy poprzedzających rozpoczęcie szkolenia, musi zaliczyć lot kontrolny z instruktorem FI uprawnionym zgodnie z FCL.905.FI lit. i), którego celem jest ocena, czy może ona rozpocząć szkolenie. Lot kontrolny jest przeprowadzany w oparciu o zasady kontroli umiejętności dla uprawnienia na klasę i typ określone w dodatku 9 do niniejszej części.

b)   Szkolenie FI obejmuje:

1)	25 godzin uczenia się i nauczania;

2)	(i) w przypadku FI(A), (H) oraz (As), co najmniej 100 godzin wykładów z wiedzy teoretycznej, w tym sprawdziany postępów; (ii) w przypadku FI(B) lub FI(S), co najmniej 30 godzin wykładów z wiedzy teoretycznej, w tym sprawdziany postępów;

3)

(i) w przypadku FI(A) oraz (H), co najmniej 30 godzin szkolenia w locie, w tym 25 godzin szkolenia w locie z instruktorem, z czego 5 godzin można wykonać na symulatorze FFS, urządzeniu FNPT I lub II bądź FTD 2/3; (ii) w przypadku FI(As), co najmniej 20 godzin szkolenia w locie, z czego 15 godzin szkolenia w locie z instruktorem; (iii) w przypadku FI(S), co najmniej 6 godzin szkolenia w locie lub 20 startów jako instruktor; (iv) w przypadku FI(S) prowadzącego szkolenie na motoszybowcach turystycznych, co najmniej 6 godzin szkolenia w locie z instruktorem na motoszybowcach turystycznych; (v) w przypadku FI(B), co najmniej 3 godziny szkolenia w locie, w tym 3 starty jako instruktor. W przypadku ubiegania się o uprawnienie FI na inną kategorię statku powietrznego pilotowi, który posiada lub posiadał: 1) uprawnienie FI(A), (H) lub (As), zalicza się 55 godzin na poczet wymogu określonego w lit. b) pkt 2 ppkt (i) lub 18 godzin na poczet wymagań określonych w lit. b) pkt 2 ppkt (ii).

FCL.940.FI   FI – przedłużanie i wznawianie ważności

a)   W celu przedłużenia ważności uprawnienia FI jego posiadacz musi spełnić 2 z 3 poniższych wymagań:

1)

przeprowadzić: (i) w przypadku certyfikatu FI(A) oraz (H), co najmniej 50 godzin szkolenia w locie na odpowiedniej kategorii statku powietrznego, w okresie ważności uprawnienia, jako instruktor FI, TRI, CRI, IRI, MI lub egzaminator. Jeżeli przedłużenie ma objąć uprawnienia do szkolenia IR, 10 z tych godzin będzie szkoleniem w locie do IR i musi zostać wykonane w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia FI; (ii) w przypadku uprawnienia FI(As), co najmniej 20 godzin szkolenia w locie na sterowcach jako instruktor FI, IRI lub egzaminator w okresie ważności uprawnienia. Jeżeli przedłużenie ma objąć uprawnienia do szkolenia IR, 10 z tych godzin będzie szkoleniem w locie do IR i musi zostać wykonane w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia FI; (iii) w przypadku uprawnienia FI(S), co najmniej 30 godzin szkolenia w locie lub 60 startów na szybowcach, szybowcach z napędem lub motoszybowcach turystycznych jako instruktor FI lub egzaminator, w okresie ważności uprawnienia; (iv) w przypadku uprawnienia FI(B), co najmniej 6 godzin szkolenia w locie na balonach jako instruktor FI lub egzaminator w okresie ważności uprawnienia;

2)	wziąć udział w instruktorskim seminarium odświeżającym w okresie ważności uprawnienia FI;

3)	uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935, w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia FI.

b)   Co najmniej w co drugim przedłużeniu ważności uprawnienia FI(A) lub FI(H), bądź w co trzecim przedłużeniu ważności uprawnienia FI(As), (S) oraz (B), jego posiadacz musi przejść ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935.

c)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności certyfikatu FI jego posiadacz, w okresie 12 miesięcy przed wznowieniem jego ważności, musi:

1)	wziąć udział w instruktorskim seminarium odświeżającym;

2)	uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935.

SEKCJA 4

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów szkolenia na typ – TRI

FCL.905.TRI   TRI – uprawnienia i warunki

Instruktor TRI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w zakresie:

a)	przedłużania i wznawiania ważności uprawnień IR, pod warunkiem posiadania ważnego uprawnienia IR;

b)	wydawania uprawnienia TRI lub upoważnienia SFI, pod warunkiem posiadania 3 lat doświadczenia jako instruktor TRI; oraz

c)

w przypadku instruktora TRI na samoloty z załogą jednoosobową: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, jeżeli kandydat chce uzyskać uprawnienia do wykonywania operacji w załodze jednoosobowej. Uprawnienia instruktora TRI(SPA) mogą zostać rozszerzone na prowadzenie szkolenia w locie w zakresie uprawnień na typ samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową w operacjach w załodze wieloosobowej, o ile TRI: (i) posiada upoważnienie MCCI; lub (ii) posiada lub posiadał uprawnienie TRI na samoloty z załogą wieloosobową; 2) prowadzenia szkolenia MPL w podstawowej fazie, o ile posiada on uprawnienia rozszerzone na operacje w załodze wieloosobowej oraz posiada lub posiadał uprawnienie FI(A) lub IRI(A);

d)

w przypadku instruktora TRI na samoloty z załogą wieloosobową: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ: (i) samolotów z załogą wieloosobową; (ii) samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, jeżeli kandydat chce uzyskać uprawnienia do wykonywania operacji w załodze wieloosobowej; 2) prowadzenia szkolenia MCC; 3) prowadzenia szkolenia MPL w podstawowej, średnio zaawansowanej i zaawansowanej fazie, o ile, w przypadku fazy podstawowej, instruktor posiada ważne lub wygasłe uprawnienie FI(A) lub IRI(A);

e)

w przypadku instruktora TRI na śmigłowce: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ śmigłowca; 2) prowadzenia szkolenia MCC, pod warunkiem posiadania uprawnienia na typ śmigłowca z załogą wieloosobową; 3) rozszerzania uprawnień IR(H) na śmigłowce jednosilnikowe na uprawnienia IR(H) na śmigłowce wielosilnikowe;

f)	w przypadku instruktora TRI na pionowzloty: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ pionowzlotu; 2) prowadzenia szkolenia MCC.

FCL.910.TRI   TRI – uprawnienia ograniczone

a)   Przepisy ogólne. Jeżeli szkolenie TRI jest prowadzone tylko na symulatorze FFS, uprawnienia instruktora TRI ograniczają się do szkolenia na symulatorze FFS.

W takim przypadku instruktor TRI może prowadzić loty liniowe pod nadzorem, o ile szkolenie TRI obejmowało dodatkowe szkolenie w tym zakresie.

b)   Instruktor TRI na samoloty i pionowzloty – TRI(A) i TRI(PL). Uprawnienia instruktora TRI ograniczają się do typu samolotu lub pionowzlotu, na którym przeprowadzono szkolenie i ocenę kompetencji. Uprawnienia TRI zostaną rozszerzone na kolejne typy, jeżeli instruktor TRI:

1)	w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku wykonał co najmniej 15 odcinków trasy, w tym starty i lądowania na odpowiednim typie statku powietrznego, z czego 7 odcinków można wykonać na symulatorze FFS;

2)	ukończył części odpowiedniego kursu TRI obejmujące szkolenie techniczne oraz szkolenie w locie;

3)	zaliczył odpowiednie sekcje oceny kompetencji zgodnie z FCL.935, wykazując przed FIE lub TRE upoważnionym zgodnie z podczęścią K, że potrafi szkolić pilotów do poziomu wymaganego do wydania uprawnień na typ, w tym udzielać instruktażu przed lotem i po locie oraz przekazywać wiedzę teoretyczną.

c)   Instruktor TRI na śmigłowce – TRI(H).

1)

Uprawnienia instruktora TRI(H) ograniczają się do typu śmigłowca, na którym przeprowadzono egzamin praktyczny przed wydaniem uprawnienia TRI. Uprawnienia TRI zostaną rozszerzone na kolejne typy, jeżeli instruktor TRI: (i) ukończył odpowiednią dla typu część techniczną szkolenia TRI na odpowiednim typie śmigłowca lub urządzeniu FSTD tego typu; (ii) przeprowadził co najmniej 2 godziny szkolenia w locie na odpowiednim typie pod nadzorem odpowiednio uprawnionego instruktora TRI(H); oraz (iii) zaliczył odpowiednie sekcje oceny kompetencji zgodnie z FCL.935, wykazując przed FIE lub TRE upoważnionym zgodnie z podczęścią K, że potrafi szkolić pilotów do poziomu wymaganego do wydania uprawnień na typ, w tym udzielać instruktażu przed lotem i po locie oraz przekazywać wiedzę teoretyczną.

2)	Przed rozszerzeniem uprawnień wynikających z uprawnienia TRI(H) ze śmigłowców z załogą jednoosobową na śmigłowce tego samego typu z załogą wieloosobową, posiadacz uprawnienia musi mieć co najmniej 100 godzin czasu lotu na tym typie w operacjach w załodze wieloosobowej.

d)   Niezależnie od powyższych przepisów, posiadacz uprawnienia TRI, któremu wydano uprawnienia na typ zgodnie z FCL.725 lit. e), jest uprawniony do rozszerzenia swoich uprawnień TRI na ten nowy typ statku powietrznego.

FCL.915.TRI   TRI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie TRI musi:

a)	posiadać licencję CPL, MPL lub ATPL na odpowiednią kategorię statku powietrznego;

b)

w przypadku uprawnienia TRI(MPA): 1) posiadać 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów z załogą wieloosobową; oraz 2) wykonać, w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku, 30 odcinków trasy, w tym starty i lądowania, w charakterze pilota dowódcy lub drugiego pilota na odpowiednim typie samolotu, z czego 15 odcinków można wykonać na symulatorze FFS tego typu;

c)

w przypadku uprawnienia TRI(SPA): 1) wykonać, w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku, 30 odcinków trasy, w tym starty i lądowania, w charakterze pilota dowódcy na odpowiednim typie samolotu, z czego 15 odcinków można wykonać na symulatorze FFS tego typu; oraz 2) (i) posiadać co najmniej 500 godzin czasu lotu na samolotach w charakterze pilota, w tym 30 godzin jako pilot dowódca samolotu odpowiedniego typu; lub (ii) posiadać ważne lub wygasłe uprawnienie FI na samoloty wielosilnikowe z uprawnieniami IR(A);

d)

w przypadku uprawnienia TRI(H): 1) w przypadku uprawnienia TRI(H) na śmigłowce jednosilnikowe z załogą jednoosobową, posiadać 250 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców; 2) w przypadku uprawnienia TRI(H) na śmigłowce wielosilnikowe z załogą jednoosobową, posiadać 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, w tym 100 godzin jako pilot dowódca śmigłowców wielosilnikowych z załogą jednoosobową; 3) w przypadku uprawnienia TRI(H) na śmigłowce z załogą wieloosobową, wykonać 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, w tym: (i) 350 godzin w charakterze pilota śmigłowców z załogą wieloosobową; lub (ii) w przypadku kandydata posiadającego już uprawnienie TRI(H) na śmigłowce wielosilnikowe z załogą jednoosobową, 100 godzin w charakterze pilota tego typu w operacjach w załodze wieloosobowej. 4) posiadacz uprawnienia FI(H) uzyskuje pełne zaliczenie wymagań określonych w pkt 1 i 2 w odniesieniu do odpowiedniego śmigłowca z załogą jednoosobową;

e)

w przypadku uprawnienia TRI(PL): 1) posiadać 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów, pionowzlotów lub śmigłowców z załogą wieloosobową; oraz 2) wykona, w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku, 30 odcinków trasy, w tym starty i lądowania, w charakterze pilota dowódcy lub drugiego pilota na odpowiednim typie pionowzlotu, z czego 15 odcinków można wykonać na symulatorze FFS tego typu.

FCL.930.TRI   TRI – szkolenie

a)   Szkolenie TRI obejmuje co najmniej:

1)	25 godzin uczenia się i nauczania;

2)	10 godzin szkolenia technicznego, w tym powtórzenie wiedzy technicznej, przygotowywanie konspektów lekcji oraz rozwój umiejętności szkolenia w klasie i na symulatorze;

3)	w przypadku statków powietrznych z załogą jednoosobową, 5 godzin szkolenia w locie na odpowiednim statku powietrznym lub jego symulatorze, lub w przypadku statków powietrznych z załogą wieloosobową, 10 godzin szkolenia w locie na odpowiednim statku powietrznym lub jego symulatorze.

b)   Osoba, która posiada lub posiadała uprawnienie instruktorskie, uzyskuje pełne zaliczenie wymogu określonego w lit. a) pkt 1.

c)   Osoba ubiegająca się o uprawnienie TRI, która posiada upoważnienie SFI na odpowiedni typ, uzyskuje pełne zaliczenie wymagań określonych w niniejszym ustępie do celów wydania uprawnienia TRI z uprawnieniami ograniczonymi do prowadzenia szkolenia w locie na symulatorach.

FCL.935.TRI   TRI – ocena kompetencji

Jeżeli ocena kompetencji jest przeprowadzana na symulatorze FFS, uprawnienia wynikające z uprawnienia TRI ograniczają się do prowadzenia szkolenia w locie na symulatorach FFS.

Ograniczenie to zostanie zniesione, po uzyskaniu przez instruktora TRI pozytywnej oceny kompetencji na statku powietrznym.

FCL.940.TRI   TRI – przedłużanie i wznawianie ważności

a)   Przedłużenie ważności

1)

Samoloty. W celu przedłużenia ważności uprawnienia TRI kandydat, w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności tego uprawnienia, musi spełnić 1 z 3 poniższych wymagań: (i) przeprowadzić jedną z następujących części pełnego szkolenia do uprawnienia na typ: sesję na symulatorze trwającą co najmniej 3 godziny lub jedno ćwiczenie w powietrzu trwające co najmniej 1 godzinę i obejmujące co najmniej 2 starty i lądowania; (ii) zaliczyć instruktorskie szkolenie odświeżające jako TRI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia; (iii) uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935.

2)

Śmigłowce i pionowzloty. W celu przedłużenia ważności uprawnienia TRI(H) lub TRI(PL) kandydat, w okresie ważności tego uprawnienia, musi spełnić 2 z 3 poniższych wymagań: (i) przeprowadzić 50 godzin szkolenia w locie na każdym typie statku powietrznego objętym uprawnieniami instruktorskimi lub na urządzeniu FSTD tego typu, z czego co najmniej 15 godzin w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia TRI. W przypadku uprawnienia TRI(PL) wymagane liczby godzin szkolenia w locie muszą być wykonane w charakterze instruktora TRI lub egzaminatora na typ (TRE), bądź instruktora SFI lub egzaminatora na urządzeniach syntetycznych (SFE). W przypadku uprawnienia TRI(H) odpowiedni do tego celu jest czas lotu w charakterze instruktora FI, instruktora szkolenia w locie według wskazań przyrządów (IRI), instruktora szkolenia na urządzeniach syntetycznych (STI) lub dowolnego rodzaju egzaminatora; (ii) zaliczyć instruktorskie szkolenie odświeżające jako TRI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia; (iii) uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935.

3)	Co najmniej w co drugim przedłużeniu ważności uprawnienia TRI jego posiadacz musi uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935.

4)	W przypadku osoby posiadającej uprawnienie TRI na więcej niż jeden typ statku powietrznego w ramach tej samej kategorii zaliczenie oceny kompetencji na jednym z tych typów skutkuje przedłużeniem uprawnienia TRI dla pozostałych typów w ramach tej kategorii.

5)

Szczegółowe wymagania dotyczące przedłużania ważności uprawnienia TRI(H). Instruktor TRI(H) posiadający uprawnienie FI(H) na odpowiedni typ uzyskuje pełne zaliczenie wymagań określonych w lit. a) powyżej. W takim przypadku uprawnienie TRI(H) zachowuje ważność do daty upływu ważności uprawnienia FI(H).

b)   Wznowienie ważności

1)

Samoloty. W przypadku upływu ważności upoważnienia TRI(A) jego posiadacz musi: (i) w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, wykonać co najmniej 30 odcinków trasy, w tym starty i lądowania na odpowiednim typie samolotu, z czego nie więcej niż 15 odcinków można wykonać na symulatorze FFS; (ii) ukończyć odpowiednie części szkolenia TRI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia; (iii) przeprowadzić podczas pełnego szkolenia na typ co najmniej 3 godziny szkolenia w locie na odpowiednim typie samolotu pod nadzorem TRI(A).

2)

Śmigłowce i pionowzloty. W przypadku upływu ważności certyfikatu TRI(H) lub TRI(PL) jego posiadacz, w okresie 12 miesięcy przed wznowieniem jego ważności, musi: (i) zaliczyć w zatwierdzonym ośrodku szkolenia, instruktorskie szkolenie odświeżające jako TRI, obejmujące swoim zakresem odpowiednie elementy szkolenia TRI; oraz (ii) uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935 na każdym typie statku powietrznego, który ma zostać objęty wznowieniem ważności.

SEKCJA 5

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów szkolenia na klasę – CRI

FCL.905.CRI   CRI – uprawnienia i warunki

a)   Instruktor CRI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w zakresie:

1)	wydawania, przedłużania ważności lub wznawiania ważności uprawnień na klasę lub typ samolotów non-complex nieposiadających wysokich osiągów z załogą jednoosobową, jeżeli kandydat ubiega się o uprawnienia do wykonywania lotów w ramach operacji w załodze jednoosobowej;

2)	uprawnień do wykonywania lotów holujących lub akrobacyjnych na kategorii samolotów, pod warunkiem posiadania odpowiednich uprawnień i wykazania się przed instruktorem FI upoważnionym zgodnie z FCL.905.FI lit. i) zdolnością prowadzenia szkolenia w zakresie tych uprawnień.

b)   Uprawnienia instruktora CRI ograniczają się do klasy lub typu samolotu, na którym przeprowadzono ocenę jego kompetencji. Uprawnienia instruktora CRI rozszerza się na dalsze klasy lub typy, jeżeli w okresie ostatnich 12 miesięcy instruktor wykonał:

1)	15 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy na samolotach odpowiedniej klasy lub typu;

2)	jeden lot szkolny z prawego fotela, pod nadzorem innego CRI lub FI uprawnionego na tę klasę lub typ.

FCL.915.CRI   CRI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie CRI musi wykonać co najmniej:

a)	w przypadku samolotów wielosilnikowych: 1) 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów; 2) 30 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy odpowiedniej klasy lub typu samolotu;

b)	w przypadku samolotów jednosilnikowych: 1) 300 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów; 2) 30 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy odpowiedniej klasy lub typu samolotu.

FCL.930.CRI   CRI – szkolenie

a)   Szkolenie CRI musi obejmować co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia z zakresu uczenia się i nauczania;

2)	10 godzin szkolenia technicznego, w tym powtórzenie wiedzy technicznej, przygotowywanie konspektów lekcji oraz rozwój umiejętności szkolenia w klasie i na symulatorze;

3)	5 godzin szkolenia w locie na samolotach wielosilnikowych lub 3 godziny szkolenia w locie na samolotach jednosilnikowych prowadzonego przez instruktora FI(A) uprawnionego zgodnie z FCL.905.FI lit. i).

b)   Osoba, która posiada lub posiadała uprawnienie instruktorskie, uzyskuje pełne zaliczenie wymogu określonego w lit. a) pkt 1.

FCL.940.CRI   CRI – przedłużanie i wznawianie ważności

a)   W celu przedłużenia ważności uprawnienia CRI kandydat, w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę jego upływu, musi:

1)

przeprowadzić co najmniej 10 godzin szkolenia w locie w charakterze instruktora CRI. Jeżeli kandydat posiada uprawnienia CRI jednocześnie dla samolotów jednosilnikowych i wielosilnikowych, wymagane 10 godzin szkolenia w locie jest równo podzielone między samoloty jednosilnikowe i wielosilnikowe; lub

2)	zaliczyć szkolenie odświeżające jako CRI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia; lub

3)	uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935 na samolotach jednosilnikowych lub wielosilnikowych, w zależności od przypadku.

b)   Co najmniej w co drugim przedłużeniu ważności uprawnienia CRI, jego posiadacz musi spełnić wymóg określony w lit. a) pkt 3.

c)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności uprawnienia CRI jego posiadacz, w okresie 12 miesięcy przed wznowieniem jego ważności, musi:

1)	zaliczyć szkolenie odświeżające jako CRI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia;

2)	uzyskać pozytywną ocenę kompetencji zgodnie z FCL.935.

SEKCJA 6

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów szkolenia w lotach według wskazań przyrządów – IRI

FCL.905.IRI   IRI – uprawnienia i warunki

a)   Instruktor IRI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w zakresie wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień IR na odpowiednią kategorię statku powietrznego.

b)   Szczegółowe wymagania dotyczące szkolenia MPL. Aby prowadzić szkolenie w podstawowej fazie szkolenia MPL, instruktor IRI(A) musi:

1)	posiadać uprawnienie IR na samoloty wielosilnikowe; oraz

2)	posiadać co najmniej 1 500 godzin czasu lotu w operacjach w załodze wieloosobowej.

3)	W przypadku instruktora IRI, który już posiada kwalifikacje do prowadzenia szkolenia podczas szkoleń zintegrowanych na licencję ATP(A) lub CPL(A)/IR, wymóg określony w lit. b) pkt 2 można zastąpić ukończeniem szkolenia, o którym mowa w FCL.905.FI lit. j) pkt 3.

FCL.915.IRI   IRI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie IRI musi:

a)	w przypadku uprawnienia IRI(A): 1) posiadać co najmniej 800 godzin czasu lotu w lotach IFR, z czego co najmniej 400 godzin na samolotach; oraz 2) w przypadku osób ubiegających się o uprawnienie IRI(A) na samoloty wielosilnikowe, spełniać wymagania określone w FCL.915.CRI lit. a);

b)

w przypadku uprawnienia IRI(H): 1) wykonać co najmniej 500 godzin czasu lotu w lotach IFR, z czego co najmniej 250 godzin czasu lotu według wskazań przyrządów na śmigłowcach; oraz 2) w przypadku osób ubiegających się o uprawnienie IR(H) na śmigłowce z załogą wieloosobową, spełniać wymagania określone w FCL.905.FI lit. g) pkt 3 ppkt (ii);

c)	w przypadku uprawnienia IRI(As), posiadać co najmniej 300 godzin czasu lotu w lotach IFR, z czego co najmniej 100 godzin czasu lotu według wskazań przyrządów na sterowcach.

FCL.930.IRI   IRI – szkolenie

a)   Szkolenie IRI musi obejmować co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia z zakresu uczenia się i nauczania;

2)	10 godzin szkolenia technicznego, w tym powtórzenie wiedzy teoretycznej dotyczącej przyrządów, przygotowywanie konspektów lekcji oraz rozwój umiejętności szkolenia w klasie;

3)

(i) w przypadku upoważnienia IRI(A), co najmniej 10 godzin szkolenia w locie na samolocie, symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub urządzeniu FNPT II. W przypadku osób posiadających uprawnienie FI(A), wymaganą liczbę godzin zmniejsza się do 5; (ii) w przypadku uprawnienia IRI(H), co najmniej 10 godzin szkolenia w locie na śmigłowcu, symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub urządzeniu FNPT II/III; (iii) w przypadku uprawnienia IRI(As), co najmniej 10 godzin szkolenia w locie na sterowcu, symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub urządzeniu FNPT II.

b)   Szkolenie w locie jest prowadzone przez instruktora FI uprawnionego zgodnie z FCL.905.FI lit. i).

c)   Osoba, która posiada lub posiadała uprawnienie instruktorskie, uzyskuje pełne zaliczenie wymogu określonego w lit. a) pkt 1.

FCL.940.IRI   IRI – przedłużanie i wznawianie ważności

W celu przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnienia IRI jego posiadacz musi spełnić wymagania dotyczące przedłużania i wznawiania ważności uprawnienia FI, zgodnie z FCL.940.FI.

SEKCJA 7

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów lotów na urządzeniach syntetycznych – SFI

FCL.905.SFI   SFI – uprawnienia i warunki

Instruktor SFI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w locie na urządzeniach syntetycznych w odpowiedniej kategorii statku powietrznego, w zakresie:

a)	wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień IR, o ile posiada lub posiadał uprawnienia IR na odpowiednią kategorię statku powietrznego i ukończył szkolenie IRI; oraz

b)

w przypadku upoważnienia SFI na samoloty z załogą jednoosobową: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, jeżeli kandydat chce uzyskać uprawnienia do wykonywania operacji w załodze jednoosobowej. Uprawnienia instruktora SFI(SPA) mogą zostać rozszerzone o prowadzenie szkolenia w locie w zakresie uprawnień na typ samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową w operacjach w załodze wieloosobowej, jeżeli instruktor: (i) posiada upoważnienie MCCI; lub (ii) posiada lub posiadał uprawnienie TRI na samoloty z załogą wieloosobową; oraz 2) o ile uprawnienia wynikające z SFI(SPA) rozszerzono na operacje w załodze wieloosobowej zgodnie z pkt 1: (i) szkolenia MCC; (ii) podstawowej fazy szkolenia MPL;

c)

w przypadku upoważnienia SFI na samoloty z załogą wieloosobową: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ: (i) samolotów z załogą wieloosobową; (ii) samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, jeżeli kandydat chce uzyskać uprawnienia do wykonywania operacji w załodze wieloosobowej; 2) szkolenia MCC; 3) szkolenia MPL w podstawowej, średnio zaawansowanej i zaawansowanej fazie, o ile, w przypadku fazy podstawowej, instruktor posiada lub posiadał uprawnienie FI(A) lub IRI(A);

d)	w przypadku upoważnienia SFI na śmigłowce: 1) wydawania oraz przedłużania i wznawiania ważności uprawnień na typ śmigłowca; 2) szkolenia MCC, jeżeli TRI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w zakresie śmigłowców z załogą wieloosobową.

FCL.910.SFI   SFI – uprawnienia ograniczone

Uprawnienia instruktora SFI ograniczają się do szkolenia na urządzeniu FTD 2/3 lub symulatorze FFS tego typu, w którym przeprowadzono szkolenie SFI.

Uprawnienia te mogą zostać rozszerzone na inne urządzenia FSTD innych typów w ramach tej samej kategorii statku powietrznego, jeżeli ich posiadacz:

a)	zaliczył część symulatorową odpowiedniego szkolenia na typ; oraz

b)	prowadził, podczas pełnego szkolenia na typ, co najmniej 3 godziny szkolenia w locie dotyczącego obowiązków SFI w zakresie tego typu, pod nadzorem i przy pozytywnej ocenie TRE upoważnionego w tym celu.

FCL.915.SFI   SFI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie SFI musi:

a)	posiadać ważną lub wygasłą licencję CPL, MPL lub ATPL na odpowiednią kategorię statku powietrznego;

b)	zaliczyć kontrolę umiejętności do wydania konkretnego uprawnienia na typ statku powietrznego na symulatorze FFS tego typu, w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku; oraz

c)

dodatkowo, w przypadku upoważnienia SFI(A) na samoloty z załogą wieloosobową lub upoważnienia SFI(PL): 1) posiadać co najmniej 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota na samolotach lub pionowzlotach z załogą wieloosobową, w zależności od przypadku; 2) wykonać, w charakterze pilota lub obserwatora, w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, co najmniej: (i) 3 odcinki trasy w kokpicie odpowiedniego typu statku powietrznego; lub (ii) 2 symulatorowe sesje szkoleniowe ukierunkowane na wykonywanie lotów liniowych przeprowadzone przez wykwalifikowaną załogę lotniczą w kokpicie odpowiedniego typu statku powietrznego. Powyższe sesje symulatorowe powinny obejmować 2 loty między dwoma różnymi lotniskami trwające co najmniej 2 godziny każdy, wraz ze związanym z nimi planowaniem przed lotem i odprawą po locie;

d)

dodatkowo, w przypadku upoważnienia SFI(A) na samoloty complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową: 1) posiadać co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy samolotu z załogą jednoosobową; 2) posiadać ważne lub wygasłe uprawnienie IR(A) na samoloty wielosilnikowe; oraz 3) spełniać wymagania określone w lit. c) pkt 2;

e)

dodatkowo, w przypadku upoważnienia SFI(H): 1) wykonać, w charakterze pilota lub obserwatora, co najmniej 1 godzinę czasu lotu w kokpicie odpowiedniego typu, w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku; oraz 2) w przypadku śmigłowców z załogą wieloosobową, posiadać co najmniej 1 000 godzin czasu lotu na śmigłowcach w charakterze pilota, w tym co najmniej 350 godzin na śmigłowcach z załogą wieloosobową; 3) w przypadku śmigłowców wielosilnikowych z załogą jednoosobową, posiadać 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, w tym 100 godzin w charakterze pilota dowódcy na śmigłowcach wielosilnikowych z załogą jednoosobową; 4) w przypadku śmigłowców jednosilnikowych z załogą jednoosobową, wykonać 250 godzin czasu lotu na śmigłowcach w charakterze pilota.

FCL.930.SFI   SFI – szkolenie

a)   Szkolenie do upoważnienia SFI obejmuje:

1)	część symulatorową FSTD odpowiedniego szkolenia na typ;

2)	zakres szkolenia TRI.

b)   Osoba ubiegająca się o upoważnienie SFI, która posiada uprawnienie TRI na odpowiedni typ, uzyskuje pełne zaliczenie wymagań określonych w niniejszym ustępie.

FCL.940.SFI   SFI – przedłużanie i wznawianie ważności

a)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności upoważnienia SFI kandydat, w okresie ważności tego upoważnienia, musi spełnić 2 z 3 poniższych wymagań:

1)	wykonać 50 godzin w charakterze instruktora lub egzaminatora na urządzeniach FSTD, z czego co najmniej 15 godzin w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności upoważnienia SFI;

2)	przejść instruktorskie szkolenie odświeżające jako SFI w zatwierdzonym ośrodka szkolenia;

3)	zaliczyć odpowiednie sekcje oceny kompetencji zgodnie z FCL.935.

b)   Dodatkowo, kandydat musi zaliczyć, na symulatorze FFS, kontrolę umiejętności do wydania uprawnień na typy statków powietrznych objętych upoważnieniem.

c)   Co najmniej w co drugim przedłużeniu ważności upoważnienia SFI jego posiadacz musi spełnić wymóg określony w lit. a) pkt 3.

d)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności upoważnienia SFI jego posiadacz, w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o wznowienie jego ważności, musi:

1)	zaliczyć część symulatorową szkolenia SFI;

2)	spełniać wymagania określone w lit. a) pkt 2 i 3.

SEKCJA 8

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów szkolenia w zakresie współpracy w załodze wieloosobowej – MCCI

FCL.905.MCCI   MCCI – uprawnienia i warunki

a)   Instruktor MCCI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w locie podczas:

1)	części praktycznej szkolenia MCC, o ile nie jest ono połączone ze szkoleniem na typ; oraz

2)	w przypadku instruktora MCCI(A), podstawowej fazy szkolenia zintegrowanego MPL, pod warunkiem posiadania, obecnie lub w przeszłości, uprawnienia FI(A) lub IRI(A).

FCL.910.MCCI   MCCI – uprawnienia ograniczone

Uprawnienia posiadacza upoważnienia MCCI ograniczają się do szkolenia na urządzeniach FNPT II/III MCC, FTD 2/3 lub symulatorach FFS, na których przeprowadzono szkolenie MCCI.

Uprawnienia te mogą zostać rozszerzone na inne urządzenia FSTD imitujące kolejne typy statków powietrznych, jeżeli ich posiadacz zaliczy szkolenie praktyczne w ramach kursu MCCI na tych typach urządzeń FNPT II/III MCC, FTD 2/3 lub symulatorze FFS.

FCL.915.MCCI   MCCI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie MCCI musi:

a)	posiadać ważną lub wygasłą licencję CPL, MPL lub ATPL na odpowiednią kategorię statku powietrznego;

b)

posiadać co najmniej: 1) w przypadku samolotów, sterowców i pionowzlotów, 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota w operacjach w załodze wieloosobowej; 2) w przypadku śmigłowców, 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota w operacjach w załodze wieloosobowej, z czego co najmniej 350 godzin na śmigłowcach z załogą wieloosobową.

FCL.930.MCCI   MCCI – szkolenie

a)   Szkolenie MCCI musi obejmować co najmniej:

1)	25 godzin szkolenia z zakresu uczenia się i nauczania;

2)	szkolenie techniczne związane z typem urządzenia FSTD, na którym kandydat chce prowadzić szkolenie;

3)

3 godziny szkolenia w locie, które może być szkoleniem w locie lub szkoleniem MCC na odpowiednim urządzeniu FNPT II/III MCC, FTD 2/3 lub symulatorze FFS, pod nadzorem instruktora TRI, SFI lub MCCI wyznaczonego w tym celu przez zatwierdzony ośrodek szkolenia. Wymagana liczba godzin szkolenia w locie pod nadzorem obejmuje ocenę kompetencji kandydata zgodnie z FCL.920.

b)   Osoba, która posiada lub posiadała uprawnienie FI, TRI, CRI, IRI lub SFI, uzyskuje pełne zaliczenie wymogu określonego w lit. a) pkt 1.

FCL.940.MCCI   MCCI – przedłużanie i wznawianie ważności

a)   W celu przedłużenia ważności upoważnienia MCCI jego posiadacz musi spełnić wymagania określone w FCL.930.MCCI lit. a) pkt 3 na odpowiednim typie urządzenia FNPT II/III, FTD 2/3 lub symulatora FFS, w okresie ostatnich 12 miesięcy ważności upoważnienia.

b)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności upoważnienia MCCI jego posiadacz musi spełnić wymagania określone w FCL.930.MCCI lit. a) pkt 2 i 3 na odpowiednim typie urządzenia FNPT II/III MCC, FTD 2/3 lub symulatora FFS.

SEKCJA 9

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów szkolenia na urządzeniach syntetycznych – STI

FCL.905.STI   STI – uprawnienia i warunki

a)   Instruktor STI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w locie na urządzeniach syntetycznych w odpowiedniej kategorii statku powietrznego, w zakresie:

1)	wydawania licencji;

2)	wydawania oraz przedłużania lub wznawiania ważności uprawnień IR oraz uprawnień na klasę lub typ statków powietrznych z załogą jednoosobową, z wyjątkiem samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową.

b)   Dodatkowe uprawnienia instruktora STI(A). Do uprawnień instruktora STI(A) należy prowadzenie szkolenia w locie na urządzeniach syntetycznych podczas nauki głównych umiejętności lotniczych w ramach zintegrowanego szkolenia MPL.

FCL.910.STI   STI – uprawnienia ograniczone

Uprawnienia instruktora STI ograniczają się do szkolenia na urządzeniach FNPT II/III, FTD 2/3 lub symulatorach FFS, na których przeprowadzono szkolenie STI.

Uprawnienia te mogą zostać rozszerzone na inne urządzenia FSTD imitujące kolejne typy statków powietrznych, jeżeli ich posiadacz:

a)	zaliczył część FFS szkolenia TRI na odpowiednim typie;

b)	zaliczył kontrolę umiejętności do wydania konkretnego uprawnienia na typ statku powietrznego na odpowiednim typie symulatora FFS, w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku;

c)	przeprowadził, w trakcie szkolenia na typ, co najmniej jedną sesję na urządzeniu FSTD tego typu statku powietrznego, związaną z obowiązkami STI, trwającą minimum 3 godziny, pod nadzorem egzaminatora instruktorów (FIE).

FCL.915.STI   STI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie STI musi:

a)	posiadać, obecnie lub w okresie 3 lat przed złożeniem wniosku, licencję pilota i uprawnienia instruktorskie odpowiednie dla szkolenia, które chce prowadzić;

b)

w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, zaliczyć, na urządzeniu FNPT, odpowiednią kontrolę umiejętności w uprawnieniach na klasę lub typ. Osoba ubiegająca się o upoważnienie STI(A), pragnąca prowadzić szkolenie tylko na urządzeniach BITD, musi zaliczyć tylko ćwiczenia odpowiednie dla egzaminu praktycznego poprzedzającego wydanie licencji PPL(A);

c)	dodatkowo, w przypadku upoważnienia STI(H), w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, wykonać co najmniej 1 godzinę czasu lotu w charakterze obserwatora w kokpicie odpowiedniego typu śmigłowca.

FCL.930.STI   STI – szkolenie

a)   Szkolenie do upoważnienia STI obejmuje co najmniej 3 godziny szkolenia w locie związanego z obowiązkami instruktora STI na symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub urządzeniu FNPT II/III, pod nadzorem FIE. Wymagana liczba godzin szkolenia w locie pod nadzorem obejmuje ocenę kompetencji kandydata zgodnie z FCL.920.

Osoba ubiegająca się o upoważnienie STI(A), pragnąca prowadzić szkolenie tylko na urządzeniu BITD, musi zaliczyć szkolenie w locie na urządzeniu BITD.

b)   W przypadku osób ubiegających się o upoważnienie STI(H) szkolenie musi obejmować również część symulatorową FFS odpowiedniego szkolenia TRI.

FCL.940.STI   Przedłużanie i wznawianie ważności upoważnienia STI

a)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności upoważnienia STI jego posiadacz, w okresie ostatnich 12 miesięcy ważności upoważnienia musi:

1)	przeprowadzić co najmniej 3 godziny szkolenia w locie na symulatorze FFS lub urządzeniu FNPT II/III lub BITD, w ramach pełnego szkolenia CPL, IR, PPL lub szkolenia do uprawnienia na klasę lub typ; oraz

2)

zaliczyć, na symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub urządzeniu FNPT II/III, na którym rutynowo prowadzone jest szkolenie w locie, odpowiednie sekcje kontroli umiejętności dla odpowiedniej klasy lub typu statku powietrznego, zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części. W przypadku instruktora STI(A) prowadzącego szkolenie tylko na urządzeniach BITD, kontrola umiejętności musi obejmować tylko ćwiczenia odpowiednie dla egzaminu praktycznego poprzedzającego wydanie licencji PPL(A).

b)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności upoważnienia STI jego posiadacz musi:

1)	przejść szkolenie odświeżające jako STI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia;

2)

zaliczyć, na symulatorze FFS, urządzeniu FTD 2/3 lub urządzeniu FNPT II/III, na którym rutynowo prowadzone jest szkolenie w locie, odpowiednie sekcje kontroli umiejętności dla odpowiedniej klasy lub typu statku powietrznego, zgodnie z dodatkiem 9 do niniejszej części. W przypadku instruktora STI(A) prowadzącego szkolenie tylko na urządzeniach BITD kontrola umiejętności musi obejmować tylko ćwiczenia odpowiednie dla egzaminu praktycznego poprzedzającego wydanie licencji PPL(A);

3)

przeprowadzić, podczas pełnego szkolenia CPL, IR, PPL lub szkolenia do uprawnienia na klasę lub typ, co najmniej 3 godziny szkolenia w locie pod nadzorem instruktora FI, CRI(A), IRI lub TRI(H) wyznaczonego w tym celu przez zatwierdzony ośrodek szkolenia. Z tej liczby co najmniej 1 godzina szkolenia jest nadzorowana przez egzaminatora FIE(A).

SEKCJA 10

Instruktor lotów w terenie górzystym – MI

FCL.905.MI   MI – uprawnienia i warunki

Instruktor MI jest uprawniony do prowadzenia szkolenia w locie w zakresie uprawnień do wykonywania lotów w terenie górzystym.

FCL.915.MI   MI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie MI musi:

a)	posiadać uprawnienie FI, CRI, lub TRI z uprawnieniami na samoloty z załogą jednoosobową;

b)	posiadać uprawnienia do wykonywania lotów w terenie górzystym.

FCL.930.MI   MI – szkolenie

a)   Szkolenie do uprawnienia MI obejmuje ocenę kompetencji kandydata w sposób opisany w FCL.920.

b)   Przed rozpoczęciem szkolenia, kandydat musi zaliczyć wstępny lot kontrolny z instruktorem MI posiadającym uprawnienie FI, gdzie celem lotu jest ocena doświadczenia kandydata i zdolności do podjęcia szkolenia.

FCL.940.MI   Ważność uprawnienia MI

Uprawnienie MI zachowuje ważność przez cały okres ważności uprawnienia FI, TRI lub CRI.

SEKCJA 11

Szczegółowe wymagania dotyczące instruktorów szkolenia pilotów doświadczalnych – FTI

FCL.905.FTI   FTI – uprawnienia i warunki

a)   Instruktor szkolenia pilotów doświadczalnych (FTI) jest uprawniony do prowadzenia szkolenia, na odpowiedniej kategorii statku powietrznego, w zakresie:

1)	wydawania uprawnień do wykonywania kategorii 1 lub 2 pilota doświadczalnego, pod warunkiem posiadania odpowiedniej kategorii uprawnień pilota doświadczalnego;

2)	wydawania uprawnień FTI odpowiedniej kategorii pilota doświadczalnego, pod warunkiem posiadania co najmniej 2 lat doświadczenia w prowadzeniu szkolenia pilotów doświadczalnych.

b)   Do uprawnień instruktora FTI posiadającego kategorię 1 pilota doświadczalnego należy prowadzenie szkolenia w locie również w zakresie kategorii 2 pilota doświadczalnego.

FCL.915.FTI   FTI – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o uprawnienie FTI musi:

a)	posiadać uprawnienie pilota doświadczalnego wydane zgodnie z FCL.820;

b)	posiadać co najmniej 200 godzin czasu lotu jako pilot doświadczalny kategorii 1 lub 2.

FCL.930.FTI   FTI – szkolenie

a)   Szkolenie FTI musi obejmować co najmniej:

1)	25 godzin uczenia się i nauczania;

2)	10 godzin szkolenia technicznego, w tym powtórzenie wiedzy technicznej, przygotowywanie konspektów lekcji oraz rozwój umiejętności szkolenia w klasie i na symulatorze;

3)	5 godzin praktycznego szkolenia w locie pod nadzorem instruktora FTI uprawnionego zgodnie z FCL.905.FTI lit. b). Wymagana liczba godzin praktycznego szkolenia w locie pod nadzorem musi obejmować ocenę kompetencji kandydata zgodnie z FCL.920.

b)   Zaliczanie

1)	Osoba, która posiada lub posiadała uprawnienie instruktorskie, uzyskuje pełne zaliczenie wymogu określonego w lit. a) pkt 1.

2)	Dodatkowo, osoba, która posiada lub posiadała uprawnienie FI lub TRI na odpowiednią kategorię statku powietrznego, uzyskuje pełne zaliczenie wymagań określonych w lit. a) pkt 2.

FCL.940.FTI   FTI – przedłużanie i wznawianie ważności

a)   Przedłużenie ważności. W celu przedłużenia ważności uprawnienia FTI kandydat, w okresie ważności tego uprawnienia, musi spełnić 1 z poniższych wymagań:

1)

przeprowadzić co najmniej: (i) 50 godzin lotów doświadczalnych, z czego co najmniej 15 godzin w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia FTI; oraz (ii) 5 godzin szkolenia w lotach doświadczalnych, w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę upływu ważności uprawnienia FTI; lub

2)

odbyć szkolenie odświeżające jako FTI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie odświeżające jest przygotowane na podstawie części szkolenia FTI dotyczącej praktycznego szkolenia w locie, zgodnie z FCL.930.FTI lit. a) pkt 3, i obejmuje co najmniej 1 lot szkolny pod nadzorem instruktora FTI upoważnionego zgodnie z FCL.905.FTI lit. b).

b)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności uprawnienia FTI jego posiadacz musi przejść szkolenie odświeżające jako FTI w zatwierdzonym ośrodku szkolenia. Szkolenie odświeżające musi być zgodne co najmniej z wymaganiami określonymi w FCL.930.FTI lit. a) pkt 3.

PODCZĘŚĆ K

EGZAMINATORZY

SEKCJA 1

Wymagania wspólne

FCL.1000   Upoważnienie egzaminatora

a)   Przepisy ogólne. Posiadacz upoważnienia egzaminatora musi:

1)	posiadać licencję, uprawnienie lub upoważnienie równoważne z tymi, dla których jest uprawniony do przeprowadzania egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności lub ocen kompetencji, a także uprawnienia do prowadzenia szkolenia w ich zakresie;

2)	posiadać kwalifikacje do wykonywania czynności pilota dowódcy statku powietrznego podczas przeprowadzania na statku powietrznym egzaminu praktycznego, kontroli umiejętności lub oceny kompetencji.

b)   Warunki specjalne

1)

W przypadku wprowadzenia nowego statku powietrznego do eksploatacji w państwach członkowskich lub we flocie operatora, jeżeli nie jest możliwe spełnienie wymagań określonych w niniejszej podczęści, specjalne upoważnienia uprawniające do przeprowadzania egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności mogą być wydawane przez właściwy organ. Upoważnienia takie ograniczają się do egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności niezbędnych do wprowadzenia nowego typu statku powietrznego do eksploatacji, a okres ich ważności w żadnym przypadku nie może przekroczyć 1 roku.

2)	Posiadacz upoważnienia wydanego zgodnie z lit. b) pkt 1, pragnący ubiegać się o wydanie upoważnienia egzaminatora, musi spełnić warunki wstępne oraz wymogi dotyczące przedłużenia ważności uprawnień obowiązujące w danej specjalności egzaminatorów.

c)   Przeprowadzanie egzaminów poza terytorium państw członkowskich

1)

Niezależnie od przepisów lit. a), w przypadku przeprowadzania egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zatwierdzonym ośrodku szkolenia położonym poza terytorium państw członkowskich właściwy organ państwa członkowskiego może wydać upoważnienie egzaminatora osobie wnioskującej posiadającej licencję pilota wydaną przez państwo trzecie zgodnie z załącznikiem 1 do konwencji chicagowskiej, pod warunkiem że osoba ta: (i) posiada licencję, uprawnienie lub upoważnienie równoważne z tą (tym), w zakresie której(-ego) jest uprawniona do przeprowadzania egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności lub ocen kompetencji, a w każdym razie co najmniej licencję CPL; (ii) spełnia wymagania określone w niniejszej podczęści dotyczące wydania odpowiedniego upoważnienia egzaminatora; oraz (iii) wykazała właściwemu organowi, że posiada odpowiedni stopień wiedzy o europejskich zasadach bezpieczeństwa lotniczego, pozwalający korzystać z uprawnień egzaminatora zgodnie z niniejszą częścią.

2)	Upoważnienie, o którym mowa w pkt 1, ogranicza się do przeprowadzania egzaminów praktycznych oraz kontroli umiejętności: (i) poza terytorium państw członkowskich; oraz (ii) w odniesieniu do uczniów-pilotów, którzy posiadają wystarczającą znajomość języka, w jakim przeprowadza się egzamin/kontrolę.

FCL.1005   Ograniczenie uprawnień w przypadku osobistych interesów

Egzaminator nie może przeprowadzać:

a)

egzaminów praktycznych ani ocen kompetencji osób ubiegających się o wydanie licencji, uprawnienia lub upoważnienia: 1) dla których przeprowadził szkolenie w locie w zakresie licencji, uprawnienia lub upoważnienia, w odniesieniu do których przeprowadza się dany egzamin praktyczny lub ocenę kompetencji; lub 2) w przypadku gdy egzaminator był odpowiedzialny za wydanie zaświadczenia do przeprowadzenia egzaminu praktycznego, zgodnie z FCL.030 lit. b);

b)	egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności ani ocen kompetencji, jeżeli uważa, że cokolwiek może mieć wpływ na jego obiektywność.

FCL.1010   Warunki wstępne dotyczące egzaminatorów

Osoba ubiegająca się o upoważnienie egzaminatora musi wykazać, że:

a)	posiada właściwą wiedzę i przygotowanie oraz odpowiednie doświadczenie w zakresie uprawnień egzaminatora;

b)	nie podlegała żadnym sankcjom, w tym zawieszeniu, ograniczeniu lub cofnięciu posiadanych przez siebie licencji, uprawnień lub upoważnień wydanych zgodnie z niniejszą częścią, w związku z nieprzestrzeganiem rozporządzenia podstawowego oraz zasad wykonawczych do niego w okresie ostatnich 3 lat.

FCL.1015   Standaryzacja dotycząca egzaminatorów

a)   Osoba ubiegająca się o upoważnienie egzaminatora musi przejść kurs standaryzacyjny prowadzony przez właściwy organ lub przez ATO i zatwierdzony przez właściwy organ.

b)   Kurs standaryzacyjny musi się składać ze szkolenia teoretycznego i praktycznego oraz zawierać:

1)	przeprowadzenie 2 egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności lub ocen kompetencji w zakresie licencji, uprawnień lub upoważnień, o które ubiega się kandydat;

2)	szkolenie w zakresie stosownych wymagań niniejszej części oraz stosownych wymagań dotyczących operacji lotniczych, a także w zakresie przeprowadzania egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności i ocen kompetencji oraz związanej z tym dokumentacji i sprawozdawczości;

3)	sesję informacyjną dotyczącą krajowych procedur administracyjnych, wymagań w zakresie ochrony danych osobowych, odpowiedzialności oraz ubezpieczeń od nieszczęśliwych wypadków i opłat z nimi związanych.

c)   Posiadacz upoważnienia egzaminatora nie może przeprowadzać egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności ani ocen kompetencji kandydatów, którzy nie podlegają tej samemu właściwemu organowi, który wydała egzaminatorowi jego upoważnienie, chyba że:

1)	egzaminator poinformował właściwy dla kandydata organ o zamiarze przeprowadzenia egzaminu praktycznego, kontroli umiejętności lub oceny kompetencji, a także o zakresie swoich uprawnień egzaminatora;

2)	otrzymał od właściwego dla kandydata organu informacje, o których mowa w lit. b) pkt 3.

FCL.1020   Ocena kompetencji egzaminatora

Kandydat ubiegający się o wydanie upoważnienia egzaminatora wykazuje się swoimi kompetencjami przed inspektorem właściwego organu lub starszym egzaminatorem specjalnie w tym celu upoważnionym przez właściwy organ odpowiedzialny za wydanie certyfikatu egzaminatorskiego, przeprowadzając egzamin praktyczny, kontrolę umiejętności lub ocenę kompetencji w roli egzaminatora danej specjalności, z uwzględnieniem odprawy po locie, przeprowadzania egzaminu praktycznego, kontroli umiejętności lub oceny kompetencji, a także oceny kandydata, którego dotyczy egzamin, kontrola lub ocena, oraz prowadzenia odpraw i dokumentacji.

FCL.1025   Ważność, przedłużanie i wznawianie ważności upoważnień egzaminatora

a)   Ważność. Upoważnienie egzaminatora jest ważne przez okres 3 lat.

b)   Przedłużenie ważności. Ważność upoważnienia egzaminatora może być przedłużona, jeżeli w okresie ważności tego upoważnienia jego posiadacz:

1)	przeprowadził co roku co najmniej 2 egzaminy praktyczne, kontrole umiejętności lub oceny kompetencji;

2)	w ostatnim roku okresu ważności uczestniczył w egzaminatorskim seminarium odświeżającym zorganizowanym przez właściwy organ lub przez ATO i zatwierdzonym przez właściwy organ.

3)

Jeden z egzaminów praktycznych lub jedna z kontroli umiejętności przeprowadzonych w ostatnim roku okresu ważności, o których mowa w pkt 1, muszą zostać przeprowadzone pod nadzorem inspektora właściwego organu lub starszego egzaminatora specjalnie w tym celu upoważnionego przez właściwy organ odpowiedzialny za wydanie certyfikatu egzaminatorskiego.

4)

Jeżeli osoba ubiegająca się o przedłużenie ważności swojego upoważnienia posiada uprawnienia w więcej niż jednej specjalności egzaminatora, ważność wszystkich uprawnień egzaminatora można przedłużyć łącznie, w porozumieniu z właściwym organem, o ile osoba ta spełnia wymagania określone w lit. b) pkt 1 i 2 oraz FCL.1020 dla jednej ze swoich specjalności egzaminatora.

c)   Wznowienie ważności. W przypadku upływu ważności upoważnienia, przed ponownym wykonywaniem wynikających z niego uprawnień, jego posiadacz musi spełnić wymagania określone w lit. b) pkt 2 oraz FCL.1020.

d)   Ważność upoważnienia egzaminatora przedłuża lub wznawia się, jeżeli osoba ubiegająca się o to wykaże, że w sposób nieprzerwany spełnia wymagania określone w FCL.1010 i FCL.1030.

FCL.1030   Przeprowadzanie egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności i ocen kompetencji

a)   W trakcie przeprowadzania egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności i ocen kompetencji egzaminator musi:

1)	zapewnić komunikację z kandydatem bez barier językowych;

2)

sprawdzić, czy kandydat spełnia wszelkie wymagania dotyczące kwalifikacji, wyszkolenia i doświadczenia określone w niniejszej części, dotyczące wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności licencji, uprawnienia lub upoważnienia, dla którego przeprowadzany jest dany egzamin praktyczny, kontrola umiejętności lub ocena kompetencji;

3)	uświadomić kandydatowi konsekwencje podania niepełnych, niedokładnych lub nieprawdziwych informacji dotyczących jego wyszkolenia i doświadczenia lotniczego.

b)   Po zakończeniu egzaminu praktycznego lub kontroli umiejętności egzaminator musi:

1)

poinformować kandydata o wyniku egzaminu. W przypadku częściowego zaliczenia lub niezaliczenia egzaminator informuje kandydata o tym, że nie może on korzystać z odpowiednich uprawnień do czasu uzyskania pełnego zaliczenia. Egzaminator podaje szczegółowe informacje o wszelkich dalszych wymaganiach dotyczących szkolenia i udziela wyjaśnień dotyczących prawa kandydata do odwołania się;

2)

w przypadku zaliczenia kontroli umiejętności lub oceny kompetencji przeprowadzanej na potrzeby przedłużenia lub wznowienia ważności, wpisać do licencji lub upoważnienia kandydata nową datę ważności uprawnienia lub upoważnienia, o ile został specjalnie w tym celu upoważniony przez właściwy organ odpowiadający za licencję kandydata;

3)

dostarczyć kandydatowi podpisane sprawozdanie z egzaminu praktycznego lub kontroli umiejętności oraz niezwłocznie przedłożyć kopie tego sprawozdania właściwemu organowi odpowiadającemu za licencję kandydata, a także właściwemu organowi, który wydał egzaminatorowi jego upoważnienie. Sprawozdanie musi zawierać: (i) oświadczenie mówiące o tym, że egzaminator otrzymał od kandydata informacje dotyczące jego doświadczenia i wyszkolenia oraz że stwierdził, iż są one zgodne z wymaganiami określonymi w niniejszej części; (ii) potwierdzenie wykonania wszystkich wymaganych manewrów i ćwiczeń, a także informacje o ustnym egzaminie z wiedzy teoretycznej, jeżeli takowy miał miejsce. W przypadku niezaliczenia którejkolwiek z części egzaminator odnotowuje powody wydania takiej oceny; (iii) wynik egzaminu, kontroli lub oceny kompetencji.

c)   Egzaminator musi przechowywać szczegółowe zapisy dotyczące wszelkich przeprowadzonych przez siebie egzaminów praktycznych, kontroli umiejętności i ocen kompetencji oraz ich wyników przez okres 5 lat.

d)   Na żądanie właściwego organu odpowiadającego za upoważnienie egzaminatora lub właściwego organu odpowiadającego za licencję kandydata egzaminator przedstawia wszelkie zapisy, sprawozdania oraz inne informacje wymagane do wykonywania czynności nadzorczych.

SEKCJA 2

Szczegółowe wymagania dotyczące pilotów egzaminatorów – FE

FCL.1005.FE   FE – uprawnienia i warunki

a)   FE(A). Pilot egzaminator samolotowy jest uprawniony do przeprowadzania:

1)

egzaminów praktycznych w celu wydania licencji PPL(A) oraz egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie związanych z nią uprawnień na klasę lub typ z załogą jednoosobową, z wyjątkiem uprawnień na samoloty complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, pod warunkiem że egzaminator posiada co najmniej 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów lub motoszybowców turystycznych, z czego co najmniej 250 godzin w ramach szkolenia w locie;

2)

egzaminów praktycznych w celu wydania licencji CPL(A) oraz egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie związanych z nią uprawnień na klasę lub typ z załogą jednoosobową, z wyjątkiem uprawnień na samoloty complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, pod warunkiem że egzaminator posiada co najmniej 2 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów lub motoszybowców turystycznych, z czego co najmniej 250 godzin w ramach szkolenia w locie;

3)	egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności dotyczących licencji LAPL(A), pod warunkiem że egzaminator posiada co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów lub motoszybowców turystycznych, z czego co najmniej 100 godzin w ramach szkolenia w locie;

4)

egzaminów praktycznych w celu wydania uprawnienia do wykonywania lotów w terenie górzystym, pod warunkiem że egzaminator posiada co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów lub motoszybowców turystycznych, w tym co najmniej 500 startów i lądowań w ramach szkolenia w locie do uprawnienia do wykonywania lotów w terenie górzystym.

b)   FE(H). Pilot egzaminator śmigłowcowy jest uprawniony do przeprowadzania:

1)

egzaminów praktycznych w celu wydania licencji PPL(H) oraz egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie uprawnień na typ jednosilnikowych śmigłowców z załogą jednoosobową wpisywanych do licencji PPL(H), pod warunkiem że egzaminator posiada 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, z czego co najmniej 250 godzin w ramach szkolenia w locie;

2)

egzaminów praktycznych w celu wydania licencji CPL(H) oraz egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie uprawnień na typ jednosilnikowych śmigłowców z załogą jednoosobową wpisywanych do licencji CPL(H), pod warunkiem że egzaminator posiada 2 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, z czego co najmniej 250 godzin w ramach szkolenia w locie;

3)

egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie uprawnień na wielosilnikowe śmigłowce z załogą jednoosobową wpisywanych do licencji PPL(H) lub CPL(H), pod warunkiem że egzaminator spełnia wymagania określone odpowiednio w pkt 1 lub 2 i posiada licencję CPL(H) lub ATPL(H) oraz, w zależności od posiadania, uprawnienia IR(H);

4)	egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności dotyczących licencji LAPL(H), pod warunkiem że egzaminator posiada co najmniej 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, z czego co najmniej 150 godzin w ramach szkolenia w locie.

c)   FE(As). Pilot egzaminator sterowcowy jest uprawniony do przeprowadzania egzaminów praktycznych w celu wydania licencji PPL(As) i CPL(As) oraz egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie związanych z nimi uprawnień na typ sterowca, pod warunkiem że egzaminator posiada 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota sterowców, z czego 100 godzin w ramach szkolenia w locie.

d)   FE(S). Pilot egzaminator szybowcowy jest uprawniony do przeprowadzania:

1)	egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w zakresie licencji SPL i LAPL(S), pod warunkiem że egzaminator posiada 300 godzin czasu lotu w charakterze pilota szybowców lub szybowców z napędem, z czego 150 godzin lub 300 startów w ramach szkolenia w locie;

2)	kontroli umiejętności w celu rozszerzenia uprawnień licencji SPL na operacje komercyjne, pod warunkiem że egzaminator posiada 300 godzin czasu lotu w charakterze pilota szybowców lub szybowców z napędem, z czego 90 godzin w ramach szkolenia w locie;

3)	kontroli umiejętności w celu rozszerzenia uprawnień licencji SPL lub LAPL(S) na motoszybowce turystyczne, pod warunkiem że egzaminator posiada 300 godzin czasu lotu w charakterze pilota szybowców lub szybowców z napędem, z czego 50 godzin w ramach szkolenia w locie na motoszybowcach turystycznych.

e)   FE(B). Pilot egzaminator balonowy jest uprawniony do przeprowadzania:

1)

egzaminów praktycznych w celu wydania licencji BPL i LAPL(B) oraz egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w celu rozszerzenia uprawnień na inną klasę lub grupę balonów, pod warunkiem że egzaminator posiada 250 godzin czasu lotu w charakterze pilota balonu, z czego 50 godzin w ramach szkolenia w locie;

2)

kontroli umiejętności w celu rozszerzenia uprawnień licencji BPL na operacje komercyjne, pod warunkiem że egzaminator posiada 300 godzin czasu lotu w charakterze pilota balonu, z czego 50 godzin na grupie balonów, której dotyczyć ma wnioskowane rozszerzenie. Wymagane 300 godzin czasu lotu obejmuje 50 godzin w ramach szkolenia w locie.

FCL.1010.FE   FE – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o upoważnienie FE musi posiadać:

uprawnienie FI na odpowiednią kategorię statku powietrznego.

SEKCJA 3

Szczegółowe wymagania dotyczące egzaminatorów na typ statku powietrznego – TRE

FCL.1005.TRE   TRE – uprawnienia i warunki

a)   TRE(A) i TRE(PL). Egzaminator na typ samolotu lub pionowzlotu jest uprawniony do przeprowadzania:

1)	egzaminów praktycznych w celu pierwszego wydania uprawnień na typ samolotu lub pionowzlotu, zależnie od przypadku;

2)	kontroli umiejętności w celu przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień na typ i uprawnień IR;

3)	egzaminów praktycznych w celu wydania licencji ATPL(A);

4)	egzaminów praktycznych w celu wydania licencji MPL, pod warunkiem że egzaminator spełnia wymagania określone w FCL.925;

5)	ocen kompetencji w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnienia TRI lub upoważnienia SFI na odpowiednią kategorię statku powietrznego, pod warunkiem że egzaminator przepracował co najmniej 3 lata w charakterze TRE.

b)   TRE(H). Egzaminator TRE(H) jest uprawniony do przeprowadzania:

1)	egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień na typy śmigłowców;

2)	kontroli umiejętności w celu przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień IR, lub w celu rozszerzenia uprawnień IR(H) ze śmigłowców jednosilnikowych na wielosilnikowe, pod warunkiem że egzaminator TRE(H) posiada ważne uprawnienia IR(H);

3)	egzaminów praktycznych w celu wydania licencji ATPL(H);

(4)	ocen kompetencji w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnienia TRI(H) lub upoważnienia SFI(H), pod warunkiem że egzaminator przepracował co najmniej 3 lata w charakterze TRE.

FCL.1010.TRE   TRE – warunki wstępne

a)   TRE(A) i TRE(PL). Osoba ubiegająca się o upoważnienie TRE na samoloty i pionowzloty musi:

1)	w przypadku samolotów lub pionowzlotów z załogą wieloosobową, posiadać 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów z załogą wieloosobową lub pionowzlotów, zależnie od przypadku, z czego co najmniej 500 godzin w charakterze pilota dowódcy;

2)	w przypadku samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową, posiadać 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów z załogą jednoosobową, z czego co najmniej 200 godzin w charakterze pilota dowódcy;

3)	posiadać licencję CPL lub ATPL oraz uprawnienie TRI na odpowiedni typ statku powietrznego;

4)	w przypadku wydawania pierwszego upoważnienia TRE, posiadać co najmniej 50 godzin czasu lotu jako instruktor TRI, FI lub SFI na odpowiednim typie statku powietrznego lub urządzeniu FSTD tego typu.

b)   TRE(H). Osoba ubiegająca się o certyfikat TRE(H) na śmigłowce musi:

1)	posiadać uprawnienie TRI(H) lub, w przypadku jednosilnikowych śmigłowców z załogą jednoosobową, ważne uprawnienie FI(H) na odpowiedni typ śmigłowca;

2)	w przypadku wydawania pierwszego upoważnienia TRE, posiadać 50 godzin czasu lotu jako instruktor TRI, FI lub SFI na odpowiednim typie śmigłowca lub urządzeniu FSTD tego typu;

3)	w przypadku śmigłowców z załogą wieloosobową, posiadać licencję CPL(H) lub ATPL(H) oraz 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców z załogą wieloosobową, z czego co najmniej 500 godzin w charakterze pilota dowódcy;

4)	w przypadku śmigłowców wielosilnikowych z załogą jednoosobową musi: (i) posiadać 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, z czego co najmniej 500 godzin w charakterze pilota dowódcy; (ii) posiadać licencję CPL(H) lub ATPL(H) oraz, w stosownych przypadkach, ważne uprawnienie IR(H);

5)	w przypadku śmigłowców jednosilnikowych z załogą jednoosobową musi: (i) posiadać 750 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców, z czego co najmniej 500 godzin w charakterze pilota dowódcy; (ii) posiadać licencję zawodowego pilota śmigłowcowego.

6)	Przed rozszerzeniem uprawnień wynikających z upoważnienia TRE(H) ze śmigłowców wielosilnikowych z załogą jednoosobową na śmigłowce wielosilnikowe z załogą wieloosobową, posiadacz upoważnienia musi wykonać co najmniej 100 godzin czasu lotu na tym typie w operacjach w załodze wieloosobowej.

7)

W przypadku osoby ubiegającej się o pierwsze upoważnienie TRE na śmigłowce wielosilnikowe z załogą jednoosobową, wymaganie dotyczące 1 500 godzin czasu lotu na śmigłowcach z załogą wieloosobową określone w lit. b) pkt 3 można uznać za spełnione, jeżeli osoba ta posiada 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota dowódcy tego samego typu śmigłowca z załogą wieloosobową.

SEKCJA 4

Szczegółowe wymagania dotyczące egzaminatorów na klasę samolotu – CRE

FCL.1005.CRE   CRE – uprawnienia

Egzaminator CRE jest upoważniony do przeprowadzania, w odniesieniu do samolotów z załogą jednoosobową, z wyjątkiem samolotów complex o wysokich osiągach z załogą jednoosobową:

a)	egzaminów praktycznych w celu wydania uprawnień na klasę lub typ samolotu;

b)	kontroli umiejętności w celu: 1) przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień na klasę i typ samolotu; 2) przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień IR, pod warunkiem że egzaminator CRE spełnia wymagania określone w FCL.1010.IRE lit. a).

FCL.1010.CRE   CRE – warunki wstępne

Osoba ubiegająca się o upoważnienie CRE musi:

a)	posiadać, ważną lub wygasłą, licencję CPL(A), MPL(A) lub ATPL(A) z uprawnieniami na samoloty z załogą jednoosobową, oraz posiadać ważną licencję PPL(A);

b)	posiadać uprawnienie CRI na odpowiednią klasę lub typ samolotu;

c)	posiadać 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów.

SEKCJA 5

Szczegółowe wymagania dotyczące egzaminatorów na uprawnienia do wykonywania lotów według wskazań przyrządów – IRE

FCL.1005.IRE   IRE – uprawnienia

Posiadacz upoważnienia IRE jest uprawniony do przeprowadzania egzaminów praktycznych w celu wydania uprawnień IR oraz kontroli umiejętności w celu przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień IR.

FCL.1010.IRE   IRE – warunki wstępne

a)   IRE(A). Osoba ubiegająca się o upoważnienie IRE na samoloty musi posiadać uprawnienie IRI(A) i mieć:

1)	2 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów; oraz

2)	450 godzin czasu lotu IFR, z czego 250 godzin w charakterze instruktora.

b)   IRE(H). Osoba ubiegająca się o upoważnienie IRE na śmigłowce musi posiadać uprawnienie IRI(H) i mieć:

1)	2 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców; oraz

2)	300 godzin czasu lotu według wskazań przyrządów na śmigłowcach, z czego 200 godzin w charakterze instruktora.

c)   IRE(As). Osoba ubiegająca się o upoważnienie IRE na sterowce musi posiadać uprawnienie IRI(As) i mieć:

1)	500 godzin czasu lotu w charakterze pilota sterowców; oraz

2)	100 godzin czasu lotu według wskazań przyrządów na sterowcach, z czego 50 godzin w charakterze instruktora.

SEKCJA 6

Szczegółowe wymagania dotyczące egzaminatorów na urządzeniach syntetycznych – SFE

FCL.1005.SFE   SFE – uprawnienia i warunki

a)   SFE(A) oraz SFE(PL). Egzaminator SFE na samoloty lub pionowzloty jest uprawniony do przeprowadzania na symulatorach FFS:

1)	egzaminów praktycznych oraz kontroli umiejętności w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień na typ samolotów z załogą wieloosobową lub pionowzlotów, zależnie od przypadku;

2)	kontroli umiejętności w celu przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień IR, pod warunkiem że egzaminator SFE spełnia wymagania określone w FCL.1010.IRE dla odpowiedniej kategorii statku powietrznego;

3)	egzaminów praktycznych w celu wydania licencji ATPL(A);

4)	egzaminów praktycznych w celu wydania licencji MPL, pod warunkiem że egzaminator spełnia wymagania określone w FCL.925;

5)	ocen kompetencji w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności upoważnienia SFI na odpowiednią kategorię statku powietrznego, pod warunkiem że egzaminator przepracował co najmniej 3 lata w charakterze SFE.

b)   SFE(H). Egzaminator SFE na śmigłowce jest uprawniony do przeprowadzania na symulatorach FFS:

1)	egzaminów praktycznych i kontroli umiejętności w celu wydania bądź przedłużenia oraz wznowienia ważności uprawnień na typy śmigłowców; oraz

2)	kontroli umiejętności w celu przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień IR, pod warunkiem że egzaminator SFE spełnia wymagania określone w FCL.1010.IRE lit. b);

3)	egzaminów praktycznych w celu wydania licencji ATPL(H);

4)	egzaminów praktycznych oraz kontroli umiejętności w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności upoważnienia SFI(H), pod warunkiem że egzaminator przepracował co najmniej 3 lata w charakterze egzaminatora SFE.

FCL.1010.SFE   SFE – warunki wstępne

a)   SFE(A). Osoba ubiegająca się o upoważnienie SFE na samoloty musi:

1)	posiadać, ważną(-e) lub wygasłą(-e), licencję ATPL(A), uprawnienia na klasę lub typ oraz upoważnienie SFI(A) na odpowiedni typ samolotu;

2)	posiadać co najmniej 1 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów z załogą wieloosobową;

3)	w przypadku wydania pierwszego upoważnienia SFE, posiadać co najmniej 50 godzin czasu lotu na urządzeniach syntetycznych w charakterze instruktora SFI(A) na danym typie samolotu.

b)   SFE(H). Osoba ubiegająca się o upoważnienie SFE na śmigłowce:

1)	posiadać, ważną(-e) lub wygasłą(-e), licencję ATPL(H), uprawnienia na typ oraz upoważnienie SFI(H) na odpowiedni typ śmigłowca;

2)	posiadać co najmniej 1 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców z załogą wieloosobową;

3)	w przypadku wydania pierwszego upoważnienia SFE, posiadać co najmniej 50 godzin czasu lotu na urządzeniach syntetycznych w charakterze instruktora SFI(H) na danym typie śmigłowca.

SEKCJA 7

Szczegółowe wymagania dotyczące egzaminatorów instruktorów – FIE

FCL.1005.FIE   FIE – uprawnienia i warunki

a)   FIE(A). Egzaminator FIE na samoloty jest upoważniony do przeprowadzania ocen kompetencji w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień FI(A), CRI(A), IRI(A) i TRI(A) na samoloty z załogą jednoosobową, pod warunkiem posiadania odpowiedniego uprawnienia instruktorskiego.

b)   FIE(H). Egzaminator FIE na śmigłowce jest upoważniony do przeprowadzania ocen kompetencji w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień FI(H), IRI(H) i TRI(H) na śmigłowce z załogą jednoosobową, pod warunkiem posiadania odpowiedniego uprawnienia instruktorskiego.

c)   FIE (As), (S), (B). Egzaminator FIE na szybowce, szybowce z napędem, balony oraz sterowce jest upoważniony do przeprowadzania ocen kompetencji w celu wydania bądź przedłużenia lub wznowienia ważności uprawnień instruktorskich na odpowiednią kategorię statku powietrznego, pod warunkiem posiadania odpowiedniego uprawnienia instruktorskiego.

FCL.1010.FIE   FIE – warunki wstępne

a)   FIE(A). Osoba ubiegająca się o upoważnienie FIE na samoloty musi,

w przypadku osoby pragnącej przeprowadzać oceny kompetencji:

1)	posiadać odpowiednie, ważne uprawnienie instruktorskie;

2)	posiadać 2 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota samolotów lub motoszybowców turystycznych; oraz

3)	posiadać co najmniej 100 godzin czasu lotu instruktorskiego w szkoleniu kandydatów do uprawnień instruktorskich.

b)   FIE(H). Osoba ubiegająca się o upoważnienie FIE na śmigłowce musi:

1)	posiadać odpowiednie, ważne uprawnienie instruktorskie;

2)	posiadać 2 000 godzin czasu lotu w charakterze pilota śmigłowców;

3)	posiadać co najmniej 100 godzin czasu lotu instruktorskiego w szkoleniu kandydatów do uprawnień instruktorskich.

c)   FIE(As). Osoba ubiegająca się o upoważnienie FIE na sterowce musi:

1)	posiadać 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota sterowców;

2)	posiadać co najmniej 20 godzin czasu lotu instruktorskiego w szkoleniu kandydatów do uprawnienia FI(As);

3)	posiadać odpowiednie, ważne uprawnienie instruktorskie.

d)   FIE(S). Osoba ubiegająca się o upoważnienie FIE na szybowce musi:

1)	posiadać odpowiednie, ważne uprawnienie instruktorskie;

2)	posiadać 500 godzin czasu lotu w charakterze pilota szybowców lub szybowców z napędem;

3)

mieć: (i) w przypadku osób pragnących przeprowadzać oceny kompetencji na motoszybowcach turystycznych, 10 godzin czasu lotu lub 30 startów na motoszybowcach turystycznych w ramach szkolenia kandydatów do uprawnień instruktorskich; (ii) w pozostałych przypadkach, 10 godzin czasu lotu lub 30 startów w ramach szkolenia kandydatów do uprawnień instruktorskich.

e)   FIE(B). Osoba ubiegająca się o upoważnienie FIE na balony musi:

1)	posiadać odpowiednie, ważne uprawnienie instruktorskie;

2)	posiadać 350 godzin czasu lotu w charakterze pilota balonu;

3)	posiadać 10 godzin czasu lotu w ramach szkolenia kandydatów do uprawnień instruktorskich.