16.3.2016

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 71/3

---

UKŁAD O STABILIZACJI I STOWARZYSZENIU

między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Kosowem (*), z drugiej strony

UNIA EUROPEJSKA, zwana dalej „Unią” lub „UE”, i EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ, zwana dalej „Euratomem”,

z jednej strony, oraz

KOSOWO (*),

z drugiej strony,

wspólnie zwane dalej „Stronami”,

UWZGLĘDNIAJĄC silne więzi między Stronami i podzielane przez nie wartości, ich wolę wzmocnienia tych więzi i ustanowienia bliskich i długotrwałych stosunków opartych na zasadzie wzajemności i wspólnoty interesów, które powinny umożliwić Kosowu dalsze zacieśnienie i zintensyfikowanie stosunków z UE;

UWZGLĘDNIAJĄC znaczenie niniejszego Układu, w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia z Bałkanami Zachodnimi, w tworzeniu i umacnianiu stabilnego ładu europejskiego w oparciu o współpracę, której UE jest filarem;

UWZGLĘDNIAJĄC gotowość UE do podjęcia konkretnych działań na rzecz realizacji europejskiej perspektywy Kosowa i zbliżenia do UE w zgodzie z perspektywą regionu poprzez włączenie Kosowa do głównego politycznego i gospodarczego nurtu Europy, w ramach trwającego udziału Kosowa w procesie stabilizacji i stowarzyszenia w celu spełnienia stosownych kryteriów i warunków procesu stabilizacji i stowarzyszenia, pod warunkiem pomyślnego wykonania niniejszego Układu, w szczególności w zakresie współpracy regionalnej; proces ten doprowadzi do postępów w europejskiej perspektywie Kosowa i zbliżenia do UE, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności, a Kosowo spełni kryteria określone na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze w dniach 21–22 czerwca 1993 r. i wyżej wspomniane warunki;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron do przyczyniania się odpowiednimi sposobami do stabilizacji politycznej, gospodarczej i instytucjonalnej Kosowa oraz regionu, poprzez rozwój społeczeństwa obywatelskiego i demokratyzację, rozwój instytucjonalny oraz reformę administracji publicznej, integrację handlu regionalnego oraz wzmożoną współpracę gospodarczą, szeroko zakrojoną współpracę, w tym w obszarze sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, oraz wzmocnienie bezpieczeństwa;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron do zwiększenia swobód politycznych i gospodarczych jako głównej podstawy niniejszego Układu, jak również ich zobowiązanie do przestrzegania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości oraz innych szczególnie wrażliwych grup;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron do zapewnienia instytucji opierających się na zasadach praworządności, do dobrego sprawowania władzy i przestrzegania zasad demokracji poprzez system wielopartyjny obejmujący wolne i uczciwe wybory;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron do przestrzegania zasad Karty Narodów Zjednoczonych, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), w szczególności zasad określonych w akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r. (zwanym dalej „aktem końcowym z Helsinek”) oraz Paryskiej karty dla nowej Europy z 1990 r.;

POTWIERDZAJĄC przywiązanie Stron do wykonywania zobowiązań międzynarodowych, w szczególności, choć nie tylko, związanych z ochroną praw człowieka i ochroną osób należących do mniejszości oraz szczególnie wrażliwych grup, i w tym kontekście odnotowując zobowiązanie Kosowa do przestrzegania stosownych instrumentów międzynarodowych;

POTWIERDZAJĄC prawo do powrotu dla wszystkich uchodźców i osób wewnętrznie przesiedlonych oraz prawo do ochrony ich własności i innych powiązanych praw człowieka;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron na rzecz zasad gospodarki wolnorynkowej i zrównoważonego rozwoju oraz gotowość UE do wspierania reform gospodarczych w Kosowie;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron na rzecz wolnego handlu, zgodnie ze stosownymi zasadami Światowej Organizacji Handlu (zwanej dalej „WTO”), które stosowane są w sposób przejrzysty i niedyskryminacyjny;

UWZGLĘDNIAJĄC zobowiązanie Stron do dalszego rozwijania stałego dialogu politycznego w odniesieniu do kwestii będących przedmiotem ich wspólnego zainteresowania, w tym aspektów regionalnych;

UWZGLĘDNIAJĄC znaczenie, jakie Strony przywiązują do zwalczania przestępczości zorganizowanej, korupcji oraz do zacieśnienia współpracy w zakresie walki z terroryzmem zgodnie z dorobkiem prawnym UE, a także do zapobiegania nielegalnej migracji przy równoczesnym wspieraniu mobilności w legalnych i bezpiecznych warunkach;

W PRZEKONANIU, że niniejszy Układ stworzy nowy klimat dla stosunków gospodarczych między Stronami, a przede wszystkim dla rozwoju handlu i inwestycji, będących kluczowymi czynnikami restrukturyzacji i modernizacji gospodarczej;

MAJĄC na uwadze zobowiązanie Kosowa do zbliżenia swojego prawodawstwa w istotnych sektorach do prawodawstwa UE oraz do jego skutecznego stosowania;

UWZGLĘDNIAJĄC gotowość UE do zapewniania zdecydowanego wsparcia przy realizacji reform oraz do wykorzystania w tym celu wszystkich dostępnych kompleksowych, indykatywnych i wieloletnich instrumentów współpracy oraz pomocy technicznej, finansowej i gospodarczej, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności;

ZAUWAŻAJĄC, że niniejszy Układ nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodny z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244 (1999) oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa;

ZAUWAŻAJĄC, że zobowiązania i współpraca, które ma podjąć Unia na podstawie niniejszego Układu, dotyczą wyłącznie dziedzin objętych dorobkiem prawnym UE lub istniejącymi politykami Unii;

ZAUWAŻAJĄC, że wewnętrzne procedury państw członkowskich Unii Europejskiej (zwanych dalej „państwami członkowskimi”) mogą mieć zastosowanie w odniesieniu do otrzymywania dokumentów wydanych przez organy kosowskie na podstawie niniejszego Układu;

ZAUWAŻAJĄC, że trwają negocjacje w sprawie ustanowienia wspólnoty transportowej z Bałkanami Zachodnimi;

PRZYWOŁUJĄC szczyt w Zagrzebiu w 2000 r., na którym wezwano do dalszego umocnienia stosunków w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia oraz do zacieśnienia współpracy regionalnej;

PRZYPOMINAJĄC, że na posiedzeniu Rady Europejskiej w Salonikach w dniach 19 i 20 czerwca 2003 r. potwierdzono znaczenie procesu stabilizacji i stowarzyszenia jako ram politycznych dla stosunków UE z Bałkanami Zachodnimi oraz podkreślono perspektywę integracji z UE w oparciu o indywidualne postępy w zakresie reform oraz inne osiągnięcia;

PRZYWOŁUJĄC zobowiązania Kosowa wynikające ze Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu, podpisanej w Bukareszcie w dniu 19 grudnia 2006 r., zawartej w celu zwiększenia potencjału regionu w zakresie pozyskiwania inwestycji oraz jego szans na integrację z gospodarką światową, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności;

PRAGNĄC nawiązać bliższą współpracę kulturalną i rozwijać wymianę informacji;

ZAUWAŻAJĄC, że w przypadku gdyby Strony zdecydowały, w ramach niniejszego Układu, zawrzeć szczególne umowy dotyczące przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, które zawierane byłyby przez UE na podstawie części III tytułu V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowienia takich przyszłych szczególnych umów nie byłyby wiążące dla Zjednoczonego Królestwa lub Irlandii, chyba że UE, równocześnie ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią – w odniesieniu do ich odpowiednich wcześniejszych stosunków dwustronnych – powiadomi Kosowo, że takie przyszłe szczególne umowy stają się wiążące dla Zjednoczonego Królestwa lub Irlandii jako części UE zgodnie z protokołem (nr 21) w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonym do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Również wszelkie późniejsze wewnątrzunijne środki przyjmowane na podstawie wyżej wymienionego tytułu V w celu wykonania niniejszego Układu nie byłyby wiążące dla Zjednoczonego Królestwa ani Irlandii, chyba że państwa te powiadomiłyby o chęci uczestniczenia w takich środkach lub ich przyjęcia zgodnie z protokołem (nr 21). Zauważając także, że takie przyszłe szczególne umowy lub późniejsze wewnątrzunijne środki wchodziłyby w zakres protokołu (nr 22) w sprawie stanowiska Danii, załączonego do tych Traktatów,

UZGODNILI, CO NASTĘPUJE:

Artykuł 1

1.   Niniejszym ustanawia się stowarzyszenie między UE, z jednej strony, a Kosowem, z drugiej strony.

2.   Cele stowarzyszenia to:

a)	wspieranie wysiłków podejmowanych przez Kosowo w celu umacniania demokracji i praworządności;

b)	przyczynianie się do stabilizacji politycznej, gospodarczej i instytucjonalnej Kosowa, jak również do stabilizacji w regionie;

c)	zapewnienie odpowiednich ram dla dialogu politycznego, umożliwiających rozwój bliskich stosunków politycznych między Stronami;

d)	wspieranie wysiłków podejmowanych przez Kosowo w celu rozwijania współpracy gospodarczej i międzynarodowej, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności, także poprzez zbliżenie jego prawodawstwa do prawodawstwa UE;

e)	wspieranie wysiłków podejmowanych przez Kosowo w celu zakończenia procesu transformacji w sprawnie działającą gospodarkę rynkową;

f)	działanie na rzecz harmonijnych stosunków gospodarczych oraz stopniowe stworzenie strefy wolnego handlu między UE a Kosowem;

g)	wzmacnianie współpracy regionalnej we wszystkich dziedzinach objętych niniejszym Układem.

Artykuł 2

Użyte w niniejszym Układzie, w tym w załącznikach i protokołach do niego, terminy, sformułowania lub definicje nie stanowią uznania Kosowa przez UE za niepodległe państwo ani nie stanowią uznania Kosowa za taki podmiot przez poszczególne państwa członkowskie, chyba że dokonały one tego kroku wcześniej.

TYTUŁ I

ZASADY OGÓLNE

Artykuł 3

Poszanowanie zasad demokracji i praw człowieka, które zostały proklamowane w Powszechnej deklaracji praw człowieka Narodów Zjednoczonych z 1948 r. oraz określone w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r., w akcie końcowym z Helsinek i w Paryskiej karcie dla nowej Europy, poszanowanie zasad prawa międzynarodowego, w tym pełna współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii (MTKJ) i jego mechanizmem rezydualnym, Międzynarodowym Trybunałem Karnym, a także poszanowanie zasad praworządności, jak również zasad gospodarki rynkowej, jak zostały one wyrażone w dokumencie z zorganizowanej w Bonn – w ramach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – konferencji w sprawie współpracy gospodarczej, stanowią podstawę polityki UE i Kosowa oraz zasadnicze elementy niniejszego Układu.

Artykuł 4

Kosowo zobowiązuje się przestrzegać prawa międzynarodowego i jego instrumentów związanych z – w szczególności, choć nie wyłącznie – ochroną praw człowieka i praw podstawowych, ochroną osób należących do mniejszości, bez jakiejkolwiek dyskryminacji.

Artykuł 5

Kosowo zobowiązuje się do dalszego zaangażowania na rzecz widocznej i trwałej poprawy stosunków z Serbią i efektywnej współpracy z utworzoną w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony misją – tak długo jak będzie ona istniała – zgodnie ze szczegółowymi postanowieniami określonymi w artykule 13. Zobowiązania te stanowią zasadnicze zasady niniejszego Układu i podstawę rozwoju stosunków i współpracy między Stronami. Jeżeli Kosowo nie będzie wywiązywać się z tych zobowiązań, UE może podjąć środki, jakie uzna za stosowne, w tym zawiesić całość lub część niniejszego Układu.

Artykuł 6

Strony potwierdzają, że najcięższe przestępstwa, które wzbudzają zaniepokojenie całej społeczności międzynarodowej, nie powinny pozostawać bezkarne i że należy zapewnić ściganie tych przestępstw poprzez podjęcie środków na poziomie krajowym i międzynarodowym.

W tym względzie Kosowo zobowiązuje się, w szczególności, w pełni współpracować z MTKJ i jego mechanizmem rezydualnym oraz w ramach wszelkich innych dochodzeń i postępowań karnych prowadzonych pod auspicjami międzynarodowymi.

Kosowo zobowiązuje się także przestrzegać Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego i w tym względzie podejmować niezbędne kroki w celu jego wykonania na poziomie krajowym.

Artykuł 7

Rozwój współpracy regionalnej i stosunków dobrosąsiedzkich oraz poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości, mają kluczowe znaczenie dla procesu stabilizacji i stowarzyszenia. Zawarcie i wykonanie niniejszego Układu odbywa się w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia oraz uwzględnia osiągnięcia Kosowa.

Artykuł 8

Kosowo zobowiązuje się do dalszego działania na rzecz współpracy i stosunków dobrosąsiedzkich w regionie, w tym stosownego poziomu wzajemnych koncesji dotyczących przepływu osób, towarów, kapitału i usług, jak również rozwijania projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w wielu dziedzinach, w tym dotyczących praworządności. Zobowiązanie to stanowi główny element rozwoju stosunków i współpracy między Stronami, przyczyniając się w ten sposób do stabilizacji w regionie.

Artykuł 9

Stowarzyszenie jest realizowane stopniowo przez okres dziesięciu lat.

Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia, utworzona na podstawie artykułu 126, dokonuje co roku przeglądu wykonania niniejszego Układu oraz przyjmowania i realizacji przez Kosowo reform prawnych, administracyjnych, instytucjonalnych i gospodarczych. Przegląd ten jest dokonywany w świetle preambuły i zgodnie z zasadami ogólnymi niniejszego Układu. Przegląd ten jest zgodny z mechanizmami ustanowionymi w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia, w szczególności ze sprawozdaniem z postępów w procesie stabilizacji i stowarzyszenia.

Na podstawie tego przeglądu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia wyda zalecenia i może podjąć decyzje.

W przypadku gdy przegląd ujawni szczególne trudności, mogą one zostać poddane mechanizmowi rozstrzygania sporów ustanowionemu w niniejszym Układzie.

Najpóźniej po pięciu latach od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia dokonuje szczegółowego przeglądu wykonania niniejszego Układu. Na podstawie tego przeglądu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia ocenia postępy osiągnięte przez Kosowo i może podjąć decyzje dotyczące dalszych etapów procesu stowarzyszenia. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia postępuje podobnie przed upływem dziesięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu. Jeżeli uzasadniają to wyniki przeglądu, Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może podjąć decyzję o przedłużeniu okresu ustanowionego w akapicie pierwszym o nie więcej niż pięć lat. W braku takich decyzji Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia niniejszy Układ jest nadal wykonywany zgodnie z przyjętymi w nim ustaleniami.

Powyższy przegląd nie ma zastosowania do swobodnego przepływu towarów, dla którego przewidziany jest w tytule IV specjalny harmonogram.

Artykuł 10

Niniejszy Układ jest w pełni zgodny ze stosownymi postanowieniami zawartymi w porozumieniach WTO, w szczególności z artykułem XXIV Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994 (GATT 1994) oraz artykułem V Układu ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS), i jest wykonywany w sposób spójny z tymi postanowieniami.

TYTUŁ II

DIALOG POLITYCZNY

Artykuł 11

1.   Dialog polityczny między Stronami jest dalej rozwijany w ramach niniejszego Układu. Towarzyszy i sprzyja on zbliżeniu między UE a Kosowem oraz przyczynia się do tworzenia bliskich więzi solidarności i nowych form współpracy między Stronami.

2.   Dialog polityczny ma na celu działanie na rzecz w szczególności:

a)	udziału Kosowa w międzynarodowej społeczności demokratycznej, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności;

b)	postępu w realizacji europejskiej perspektywy Kosowa i zbliżenia do UE, w zgodzie z europejską perspektywą regionu, z uwzględnieniem indywidualnych osiągnięć i w zgodzie z zobowiązaniami Kosowa, o których mowa w artykule 5 niniejszego Układu;

c)

zwiększenia spójności z niektórymi środkami z zakresu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w szczególności środkami ograniczającymi podjętymi przez UE wobec państw trzecich, osób fizycznych lub prawnych lub podmiotów niepaństwowych, także poprzez stosowną wymianę informacji, zwłaszcza w kwestiach mogących wywrzeć istotny wpływ na Strony;

d)	skutecznej, obejmującej wszystkie strony i reprezentatywnej współpracy regionalnej i rozwoju stosunków dobrosąsiedzkich na Bałkanach Zachodnich.

Artykuł 12

Strony prowadzą dialog merytoryczny na temat innych kwestii objętych niniejszym Układem.

Artykuł 13

1.   Dialog polityczny i dialog merytoryczny, w zależności od przypadku, przyczyniają się do normalizacji stosunków między Kosowem a Serbią.

2.   Jak stanowi artykuł 5, Kosowo zobowiązuje się do dalszego zaangażowania na rzecz widocznej i trwałej poprawy stosunków z Serbią. Proces ten zapewnia Kosowu i Serbii możliwość podejmowania kolejnych kroków na drodze do UE, a równocześnie uniknięcie sytuacji, w których jedna strona może blokować wysiłki drugiej; proces ten powinien stopniowo doprowadzić do kompleksowej normalizacji stosunków między Kosowem a Serbią w postaci prawnie wiążącej umowy, a w przyszłości dać obu stronom możliwość pełnego korzystania z przysługujących im praw i wypełniania obowiązków.

3.   W wyżej określonych ramach Kosowo będzie stale:

a)	wykonywać w dobrej wierze wszelkie ustalenia wypracowane w ramach dialogu z Serbią;

b)	w pełni przestrzegać zasad współpracy regionalnej obejmującej wszystkie strony;

c)	rozwiązywać w drodze dialogu i w duchu kompromisu, w oparciu o praktyczne i trwałe rozwiązania, inne nierozstrzygnięte kwestie oraz współpracować z Serbią w zakresie spraw technicznych i prawnych;

d)	efektywnie współpracować z utworzoną w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony misją – tak długo jak będzie ona istniała – i aktywnie przyczyniać się do tego, by misja ta mogła w pełni i bez przeszkód wykonywać zadania w ramach swojego mandatu w całym Kosowie.

4.   Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia dokonuje regularnego przeglądu postępów w tym procesie i może podejmować decyzje i wydawać zalecenia w tym zakresie. Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia może uczestniczyć w tym procesie zgodnie z artykułem 129.

Artykuł 14

1.   Dialog polityczny i merytoryczny prowadzony jest przede wszystkim w ramach Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia, która jest ogólnie odpowiedzialna za wszelkie kwestie, które Strony jej przedkładają.

2.   Na wniosek Strony dialogi te mogą również odbywać się w następujących formach:

a)	spotkań, organizowanych – w miarę potrzeb – z udziałem wyższych urzędników reprezentujących Kosowo, z jednej strony, oraz Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa lub przedstawiciela Komisji, z drugiej strony;

b)	korzystania w pełni ze wszystkich stosownych kanałów między Stronami, w tym ze stosownych kontaktów w państwach trzecich oraz na forach organizacji międzynarodowych i innych forach międzynarodowych, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności;

c)	wszelkich innych działań, które mogłyby stanowić pożyteczny wkład w umacnianie, rozwijanie i przyspieszanie tych dialogów, w tym działań wymienionych w agendzie z Salonik, przyjętej w konkluzjach Rady Europejskiej na posiedzeniu w Salonikach w dniach 19 i 20 czerwca 2003 r.

Artykuł 15

Dialog polityczny na szczeblu parlamentarnym odbywa się w ramach Parlamentarnego Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia, ustanowionego na podstawie artykułu 132.

TYTUŁ III

WSPÓŁPRACA REGIONALNA

Artykuł 16

Zgodnie ze swoim zobowiązaniem na podstawie artykułów 5 i 13 oraz zobowiązaniem do zapewnienia pokoju i stabilności w wymiarze międzynarodowym i regionalnym oraz do rozwijania stosunków dobrosąsiedzkich, Kosowo aktywnie działa na rzecz współpracy regionalnej. UE może wspierać te wysiłki za pośrednictwem odpowiednich instrumentów, w tym pomocy dla projektów mających wymiar regionalny, transgraniczny lub transterytorialny.

W każdym przypadku, gdy Kosowo zamierza wzmocnić współpracę z jednym z państw, o których mowa w artykułach 17, 18 i 19, informuje o tym UE oraz konsultuje się z nią, zgodnie z postanowieniami ustanowionymi w tytule X.

Kosowo kontynuuje wykonywanie Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu.

Artykuł 17

Współpraca z państwami, które podpisały układ o stabilizacji i stowarzyszeniu

Po podpisaniu niniejszego Układu Kosowo rozpocznie, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności, negocjacje z państwami, które już podpisały układ o stabilizacji i stowarzyszeniu z UE, mając na celu zawarcie dwustronnych konwencji dotyczących współpracy regionalnej, których celem jest rozszerzenie zakresu współpracy między nimi.

Głównymi elementami tych konwencji są:

a)	dialog polityczny;

b)	ustanowienie stref wolnego handlu, zgodnie z właściwymi postanowieniami WTO;

c)

wzajemne koncesje dotyczące przepływu pracowników, swobody przedsiębiorczości, świadczenia usług, płatności bieżących oraz przepływu kapitału, jak również innych dziedzin polityki związanych z przepływem osób, na poziomie równoważnym poziomowi gwarantowanemu układem o stabilizacji i stowarzyszeniu, jaki dane państwo zawarło z UE;

d)	postanowienia dotyczące współpracy w innych dziedzinach, niezależnie od tego, czy są objęte niniejszym Układem, w szczególności w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

W stosownych przypadkach konwencje te zawierają postanowienia dotyczące stworzenia koniecznych mechanizmów instytucjonalnych.

Konwencje te zostaną zawarte w ciągu dwóch lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 18

Współpraca z państwami uczestniczącymi w procesie stabilizacji i stowarzyszenia

Kosowo realizuje współpracę regionalną z państwami uczestniczącymi w procesie stabilizacji i stowarzyszenia w niektórych lub we wszystkich dziedzinach współpracy objętych niniejszym Układem oraz w innych dziedzinach związanych z procesem stabilizacji i stowarzyszenia, w szczególności w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Współpraca taka powinna być zawsze zgodna z zasadami i celami niniejszego Układu.

Artykuł 19

Współpraca z państwami kandydującymi do przystąpienia do UE, nieuczestniczącymi w procesie stabilizacji i stowarzyszenia

Kosowo zacieśnia współpracę oraz, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności, zawiera z państwami kandydującymi do przystąpienia do UE, nieuczestniczącymi w procesie stabilizacji i stowarzyszenia, konwencje o współpracy w dziedzinach współpracy objętych niniejszym Układem i innych dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania Kosowa i tych państw. Celem takich konwencji powinno być stopniowe dostosowanie dwustronnych stosunków między Kosowem a tymi państwami do odpowiedniej części stosunków między UE a Kosowem.

TYTUŁ IV

SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW

Artykuł 20

1.   W okresie trwającym maksymalnie 10 lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu UE i Kosowo tworzą stopniowo, zgodnie z postanowieniami niniejszego Układu oraz zgodnie z GATT 1994 i postanowieniami zawartymi w stosownych porozumieniach WTO, dwustronną strefę wolnego handlu. W procesie tym uwzględniają one szczególne wymogi ustanowione w ustępach 2–6 niniejszego artykułu.

2.   Do klasyfikacji towarów w handlu między Stronami stosuje się Nomenklaturę scaloną.

3.   Na potrzeby niniejszego Układu cła i opłaty o skutku równoważnym do ceł obejmują wszelkie cła lub wszelkiego rodzaju opłaty nałożone w związku z przywozem lub wywozem towarów, w tym wszelkiego rodzaju podatki wyrównawcze lub należności dodatkowe związane z takim przywozem lub wywozem, lecz nie obejmują:

a)	opłat równoważnych do podatku wewnętrznego, nałożonych zgodnie z artykułem III ustęp 2 GATT 1994;

b)	środków antydumpingowych lub opłat wyrównawczych;

c)	opłat lub należności współmiernych do kosztów świadczonych usług.

4.   Dla każdego produktu podstawową stawkę celną, w odniesieniu do której dokonywane mają być stopniowe obniżki stawek celnych przewidziane w niniejszym Układzie, stanowi:

a)	dla UE: wspólna taryfa celna UE, ustanowiona na mocy rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 (1), stosowana faktycznie i ze skutkiem erga omnes w dniu podpisania niniejszego Układu;

b)	dla Kosowa: stawka celna stosowana przez Kosowo od dnia 31 grudnia 2013 r.

5.   Jeżeli po podpisaniu niniejszego Układu jakakolwiek obniżka stawek celnych będzie stosowana ze skutkiem erga omnes, takie obniżone stawki celne zastępują podstawową stawkę celną, o której mowa w ustępie 4, od dnia, od którego takie obniżki będą stosowane.

6.   UE i Kosowo informują się wzajemnie o swoich podstawowych stawkach celnych i ich zmianach.

ROZDZIAŁ I

Produkty przemysłowe

Artykuł 21

Definicja

1.   Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do produktów pochodzących z UE lub Kosowa wymienionych w działach 25–97 Nomenklatury scalonej, z wyjątkiem produktów wymienionych w załączniku I pkt 1 ppkt (ii) do Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa.

2.   Handel między Stronami produktami objętymi Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej jest prowadzony zgodnie z tym Traktatem.

Artykuł 22

Koncesje UE na produkty przemysłowe

1.   1. Cła przywozowe oraz opłaty o skutku równoważnym na przywożone do UE produkty przemysłowe pochodzące z Kosowa zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

Ograniczenia ilościowe w przywozie do UE produktów przemysłowych pochodzących z Kosowa oraz środki o skutku równoważnym zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 23

Koncesje Kosowa na produkty przemysłowe

1.   Cła przywozowe na przywożone do Kosowa produkty przemysłowe pochodzące z UE, niewymienione w załączniku I, zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

2.   Opłaty o skutku równoważnym do ceł przywozowych na przywożone do Kosowa produkty przemysłowe pochodzące z UE zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

3.   Cła przywozowe na przywożone do Kosowa produkty przemysłowe pochodzące z UE, które wymieniono w załączniku I, są stopniowo obniżane i znoszone zgodnie z harmonogramem zawartym w tym załączniku.

4.   Ograniczenia ilościowe w przywozie do Kosowa produktów przemysłowych pochodzących z UE oraz środki o skutku równoważnym zostają zniesione z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 24

Cła wywozowe i ograniczenia w wywozie

1.   UE oraz Kosowo znoszą w handlu między sobą wszelkie cła wywozowe oraz opłaty o skutku równoważnym z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

2.   UE oraz Kosowo znoszą między sobą wszystkie ograniczenia ilościowe w wywozie oraz środki o skutku równoważnym z dniem wejścia w życie niniejszego Układu.

Artykuł 25

Szybsze obniżki ceł

Kosowo oświadcza, że jest gotowe obniżyć cła w handlu z UE szybciej niż to przewidziano w artykule 23, jeżeli pozwoli na to jego ogólna sytuacja gospodarcza i sytuacja w danym sektorze gospodarki.

Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia analizuje sytuację w tym zakresie i wydaje stosowne zalecenia.

ROZDZIAŁ II

Rolnictwo I rybołówstwo

Artykuł 26

Definicja

1.   Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa pochodzącymi z UE lub z Kosowa.

2.   Określenie „produkty rolne i produkty rybołówstwa” odnosi się do produktów wymienionych w działach 1–24 Nomenklatury scalonej (2) oraz do produktów wymienionych w załączniku I pkt 1 ppkt (ii) do Porozumienia WTO w sprawie rolnictwa.

3.   Definicja ta obejmuje ryby i produkty rybołówstwa objęte działem 3, pozycjami 1604 (Ryby przetworzone lub zakonserwowane; kawior i namiastki kawioru przygotowane z ikry rybiej) i 1605 (Skorupiaki, mięczaki i pozostałe bezkręgowce wodne, przetworzone lub zakonserwowane (z wyłączeniem wędzonych)) oraz podpozycjami 0511 91 (Odpadki rybne), 2301 20 (Mąki, mączki i granulki, z ryb lub skorupiaków, mięczaków lub pozostałych bezkręgowców wodnych, nienadające się do spożycia przez ludzi) i ex 1902 20 („Makarony nadziewane zawierające więcej niż 20 % masy ryb, skorupiaków, mięczaków lub pozostałych bezkręgowców wodnych”).

Obejmuje ona również podpozycje 1212 21 00 (Wodorosty morskie i pozostałe algi), ex 1603 00 (Ekstrakty i soki, z ryb lub skorupiaków, mięczaków lub pozostałych bezkręgowców wodnych) oraz ex 2309 9010 (Preparaty, w rodzaju stosowanych do karmienia zwierząt: roztwory z ryb), a także 1504 10 i 1504 20 (Tłuszcze i oleje i ich frakcje, z ryb, nawet rafinowane, ale niemodyfikowane chemicznie):

—	Oleje z wątróbek rybich i ich frakcje;

—	Tłuszcze i oleje oraz ich frakcje, z ryb, inne niż oleje z wątróbek).

Artykuł 27

Przetworzone produkty rolne

Protokół I zawiera ustalenia dotyczące handlu przetworzonymi produktami rolnymi wymienionymi w tym protokole.

Artykuł 28

Koncesje UE na przywóz produktów rolnych pochodzących z Kosowa

1.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu UE znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie produktów rolnych pochodzących z Kosowa.

2.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu UE znosi cła i opłaty o skutku równoważnym w przywozie produktów rolnych pochodzących z Kosowa, innych niż te objęte następującymi pozycjami Nomenklatury scalonej: 0102 (Bydło żywe), 0201, (Mięso z bydła, świeże lub schłodzone) 0202 (Mięso z bydła, zamrożone), 1701 (Cukier trzcinowy lub buraczany i chemicznie czysta sacharoza, w postaci stałej), 1702 (Pozostałe cukry, włącznie z chemicznie czystymi: laktozą, maltozą, glukozą i fruktozą, w postaci stałej; syropy cukrowe niezawierające dodatku środków aromatyzujących lub barwiących; miód sztuczny, nawet zmieszany z miodem naturalnym; karmel) oraz 2204 (Wino ze świeżych winogron, włącznie z winami wzmocnionymi; moszcz gronowy, inny niż ten objęty pozycją 2009).

W przypadku produktów objętych działami 7 i 8 Nomenklatury scalonej, dla których Wspólna Taryfa Celna przewiduje stosowanie ceł ad valorem oraz ceł specyficznych, zniesienie ma zastosowanie tylko do części ad valorem cła.

3.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu UE ustala wysokość stawki celnej na przywóz do UE produktów z „młodej wołowiny”, których definicja znajduje się w załączniku II, pochodzących z Kosowa, na poziomie 20 % cła ad valorem oraz 20 % cła specyficznego określonego we Wspólnej Taryfie Celnej, w granicach rocznego kontyngentu taryfowego wynoszącego 475 ton wyrażonego w masie tuszy.

Artykuł 29

Koncesje Kosowa na produkty rolne

1.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie produktów rolnych pochodzących z UE.

2.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo:

a)	znosi cła stosowane w przywozie niektórych produktów rolnych pochodzących z UE, niewymienionych w załączniku III;

b)	stopniowo znosi cła stosowane w przywozie niektórych produktów rolnych pochodzących z UE, wymienionych w załączniku IIIa, IIIb i IIIc, zgodnie z harmonogramem określonym w tym załączniku.

3.   Stawką celną stosowaną do niektórych produktów wymienionych w załączniku IIId jest podstawowa stawka stosowana w Kosowie w dniu 31 grudnia 2013 r.

Artykuł 30

Protokół w sprawie win i napojów spirytusowych

Protokół II zawiera ustalenia mające zastosowanie do win i wyrobów spirytusowych określonych w tym protokole.

Artykuł 31

Koncesje UE na ryby i produkty rybołówstwa

1.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu UE znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie ryb i produktów rybołówstwa pochodzących z Kosowa.

2.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu UE znosi wszystkie cła oraz środki o skutku równoważnym na ryby i produkty rybołówstwa pochodzące z Kosowa, niewymienione w załączniku IV. Do produktów wymienionych w załączniku IV stosuje się postanowienia zawarte w tym załączniku.

Artykuł 32

Koncesje Kosowa na ryby i produkty rybołówstwa

1.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo znosi wszystkie ograniczenia ilościowe oraz środki o skutku równoważnym w przywozie ryb i produktów rybołówstwa pochodzących z UE.

2.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo znosi wszystkie cła oraz środki o skutku równoważnym na ryby i produkty rybołówstwa pochodzące z UE, niewymienione w załączniku V. Do produktów wymienionych w załączniku V stosuje się postanowienia zawarte w tym załączniku.

Artykuł 33

Klauzula przeglądowa

Biorąc pod uwagę wielkość handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa między Stronami, szczególną wrażliwość tych produktów, zasady wspólnych polityk UE oraz zasady polityki rolnej i polityki rybołówstwa Kosowa, rolę rolnictwa i rybołówstwa w gospodarce Kosowa oraz rozwój sytuacji w ramach WTO, Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia zbada, najpóźniej trzy lata po wejściu w życie niniejszego Układu, w odniesieniu do poszczególnych produktów, w sposób uporządkowany i na zasadzie wzajemności, możliwość przyznania dalszych wzajemnych koncesji w celu wprowadzenia większej liberalizacji handlu produktami rolnymi i produktami rybołówstwa.

Artykuł 34

Klauzula ochronna dotycząca produktów rolnych i produktów rybołówstwa

Niezależnie od innych postanowień niniejszego Układu, w szczególności artykułu 43, uwzględniając szczególną wrażliwość rynków produktów rolnych i produktów rybołówstwa, jeżeli przywóz produktów pochodzących z jednej ze Stron, stanowiących przedmiot koncesji przyznanych na podstawie artykułów 27, 28, 29, 30, 31 i 32, powoduje poważne zakłócenia na rynkach lub w krajowych mechanizmach regulacyjnych drugiej Strony, Strony niezwłocznie podejmują konsultacje w ramach Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia w celu znalezienia właściwego rozwiązania. W oczekiwaniu na takie rozwiązanie Strona, której dotyczą takie zakłócenia, może podjąć odpowiednie środki, jakie uzna za niezbędne.

Artykuł 35

Ochrona oznaczeń geograficznych produktów rolnych i produktów rybołówstwa oraz środków spożywczych innych niż wino i napoje spirytusowe

1.   Kosowo zapewnia ochronę oznaczeń geograficznych UE zarejestrowanych w UE na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych (3), na warunkach określonych w niniejszym artykule. Oznaczenia geograficzne Kosowa kwalifikują się do rejestracji w UE na warunkach określonych w tym rozporządzeniu.

2.   Oznaczenia geograficzne, o których mowa w ustępie 1, chronione są przed:

a)	wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystaniem chronionej nazwy w celach handlowych: (i) w odniesieniu do porównywalnych produktów niezgodnych ze specyfikacją produktu chronionej nazwy, lub (ii) jeżeli takie zastosowanie wykorzystuje renomę oznaczenia geograficznego;

b)	wszelkim niewłaściwym stosowaniem, imitacją lub przywołaniem, nawet jeżeli prawdziwe pochodzenie produktu lub usługi jest podane lub chroniona nazwa jest przetłumaczona, lub towarzyszą jej określenia takie jak: „styl”, „typ”, „metoda”, „jak produkowane w”, „imitacja”, „smak”, „jak” lub podobne;

c)

wszelkimi innymi nieprawdziwymi lub mylącymi wskazaniami odnoszącymi się do pochodzenia, charakteru lub podstawowych właściwości produktu, na opakowaniu wewnętrznym lub zewnętrznym, w materiale reklamowym lub dokumentach odnoszących się do tego produktu oraz opakowaniem produktu w pojemnik mogący stwarzać nieprawdziwe wrażenie co do jego pochodzenia;

d)	wszelkimi innymi praktykami mogącymi wprowadzić konsumentów w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu podobnego.

3.   W przypadku wniosku o rejestrację nazwy, która jest w całości lub w części homonimiczna w stosunku do nazwy już chronionej, nazwa ta nie będzie chroniona, chyba że między homonimem chronionym w drugiej kolejności a nazwą już chronioną istnieje wystarczające rozróżnienie w sferze lokalnej i tradycyjnej praktyki dotyczące warunków ich stosowania i prezentacji, przy czym należy uwzględnić potrzebę zapewnienia równego traktowania producentów i niewprowadzania w błąd konsumentów. Nie rejestruje się nazwy homonimicznej wprowadzającej w błąd konsumenta, że produkty pochodzą z innego terytorium, nawet jeżeli nazwa ta odpowiada faktycznemu terytorium, regionowi lub miejscu pochodzenia danych produktów.

4.   Kosowo odmawia rejestracji znaku towarowego, którego używanie odpowiada sytuacjom, o których mowa w ustępie 2.

5.   Znaki towarowe, których wykorzystanie odpowiada sytuacjom, o których mowa w ustępie 2, zarejestrowane w Kosowie lub nabyte przez używanie, przestają być używane z upływem pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu. Nie dotyczy to jednak znaków towarowych zarejestrowanych w Kosowie oraz znaków towarowych nabytych przez używanie, które są własnością obywateli państw trzecich, pod warunkiem że ich charakter nie wprowadza w żaden sposób w błąd odbiorców co do jakości, specyfikacji lub pochodzenia geograficznego towarów.

6.   Każde wykorzystanie oznaczeń geograficznych, chronionych zgodnie z ustępem 1, jako terminów używanych zwyczajowo w języku potocznym jako nazwy zwyczajowej takich towarów lub produktów, które zostały zgodnie z prawem wprowadzane do obrotu pod tą nazwą w Kosowie, ustaje najpóźniej z upływem pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu.

7.   Kosowo zapewnia, aby towary wywożone z jego terytorium po upływie pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu nie naruszały postanowień niniejszego artykułu.

8.   Kosowo zapewnia ochronę, o której mowa w ustępach 1–7, z własnej inicjatywy, jak również na wniosek zainteresowanych stron.

ROZDZIAŁ III

Postanowienia wspólne

Artykuł 36

Zakres stosowania

Postanowienia niniejszego rozdziału stosuje się do handlu wszystkimi produktami między Stronami, o ile nie postanowiono inaczej w niniejszym rozdziale lub w protokole I.

Artykuł 37

Korzystniejsze koncesje

Postanowienia niniejszego tytułu w żaden sposób nie mają wpływają na jednostronne stosowanie korzystniejszych środków przez którąkolwiek ze Stron.

Artykuł 38

Klauzula zawieszająca

1.   Od dnia wejścia w życie niniejszego Układu w handlu między UE a Kosowem nie wprowadza się żadnych nowych ceł przywozowych ani wywozowych, ani też opłat o skutku równoważnym, natomiast te, które są już stosowane, nie zostaną podwyższone.

2.   Od dnia wejścia w życie niniejszego Układu w handlu między UE a Kosowem nie wprowadza się żadnych nowych ograniczeń ilościowych w przywozie lub wywozie, ani środków o skutku równoważnym, natomiast te, które już istnieją, nie staną się bardziej restrykcyjne.

3.   Bez uszczerbku dla koncesji przyznanych na podstawie artykułów 28, 29, 30, 31 i 32, ustępy 1 i 2 niniejszego artykułu nie ograniczają w żaden sposób prowadzenia polityki rolnej i polityki rybołówstwa przez, odpowiednio, UE i Kosowo, ani podejmowania środków w ramach tych polityk, o ile nie wpływa to na system przywozu, przewidziany w załącznikach II–V oraz w protokole I.

Artykuł 39

Zakaz dyskryminacji podatkowej

1.   UE i Kosowo powstrzymują się od stosowania jakichkolwiek środków lub praktyk o wewnętrznym charakterze fiskalnym powodujących, bezpośrednio lub pośrednio, dyskryminację między produktami jednej Strony a podobnymi produktami pochodzącymi z terytorium drugiej Strony. Jeśli takie środki lub praktyki istnieją, UE i Kosowo, w stosownych przypadkach, uchylają je lub znoszą.

2.   Produkty wywożone na terytorium jednej ze Stron nie korzystają ze zwrotu wewnętrznych podatków pośrednich w wielkościach przekraczających podatki pośrednie nałożone na te produkty.

Artykuł 40

Cła o charakterze fiskalnym

Postanowienia dotyczące zniesienia ceł przywozowych stosuje się również do ceł o charakterze fiskalnym.

Artykuł 41

Unie celne, strefy wolnego handlu, uzgodnienia transgraniczne lub transterytorialne

1.   Niniejszy Układ nie wyklucza utrzymywania lub ustanawiania unii celnych lub stref wolnego handlu ani utrzymywania lub dokonywania uzgodnień dotyczących handlu transgranicznego lub transterytorialnego, o ile ich skutkiem nie jest zmiana ustaleń dotyczących handlu przewidzianych w niniejszym Układzie.

2.   W trakcie okresu przejściowego, określonego w artykule 20, niniejszy Układ nie ma wpływu na stosowanie szczególnych uzgodnień preferencyjnych dotyczących przepływu towarów, określonych w umowach transgranicznych lub transterytorialnych zawartych wcześniej między jednym lub kilkoma państwami członkowskimi a Kosowem lub wynikających z konwencji dwustronnych określonych w tytule III zawartych przez Kosowo w celu działania na rzecz handlu regionalnego.

3.   Strony prowadzą, w ramach Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia, konsultacje dotyczące umów, o których mowa w ustępach 1 i 2, a – na wniosek – dotyczące również innych ważnych kwestii związanych z ich polityką handlową wobec państw trzecich. W szczególności, w przypadku przystąpienia jednego z państw trzecich do UE, konsultacje takie prowadzone są w celu uwzględnienia wspólnych interesów UE i Kosowa, jak zostały one określone w niniejszym Układzie.

Artykuł 42

Dumping i dotacje

1.   Żadne z postanowień niniejszego Układu nie uniemożliwia Stronom podjęcia działań służących ochronie handlu zgodnie z ustępem 2 niniejszego artykułu i artykułem 43.

2.   Jeżeli Strona stwierdzi istnienie praktyk dumpingowych lub dotacji wyrównawczych w handlu z drugą Stroną, może ona podjąć właściwe środki przeciw tym praktykom zgodnie z Porozumieniem WTO o stosowaniu artykułu VI GATT 1994 lub Porozumieniem WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych oraz jej własnym prawodawstwem wewnętrznym dotyczącym tych porozumień.

Artykuł 43

Klauzula ochronna

1.   Strony uzgadniają, że stosowane są postanowienia i zasady określone w artykule XIX GATT 1994 oraz Porozumienie WTO w sprawie środków ochronnych.

2.   Niezależnie od ustępu 1, Strona dokonująca przywozu może podjąć stosowne dwustronne środki ochronne na warunkach i zgodnie z procedurami określonymi w niniejszym artykule, w przypadku gdy przywóz produktu jednej Strony na terytorium drugiej Strony odbywa się w takich zwiększonych ilościach i na takich warunkach, które powodują lub zagrażają spowodowaniem:

a)	poważnej szkody dla krajowego przemysłu produktów podobnych lub bezpośrednio konkurujących na terytorium Strony dokonującej przywozu; lub

b)	poważnych zakłóceń w jakimkolwiek sektorze gospodarki lub trudności mogących spowodować poważne pogorszenie sytuacji gospodarczej w regionie Strony dokonującej przywozu.

3.   Dwustronne środki ochronne skierowane wobec przywozu dokonywanego z terytorium drugiej Strony nie wykraczają poza to, co jest niezbędne do usunięcia problemów, określonych w ustępie 2, które pojawiły się w wyniku wykonywania niniejszego Układu. Przyjęte środki ochronne składają się z zawieszenia wzrostu lub obniżki marginesu preferencji przewidzianych w niniejszym Układzie dla danego produktu do maksymalnej wysokości odpowiadającej podstawowej stawce celnej, o której mowa w artykule 20 ustęp 4 litery a) i b) oraz ustęp 5 dla tego samego produktu. Środki takie wyraźnie przewidują ich stopniowe znoszenie, najpóźniej do końca wyznaczonego terminu, i nie mogą być stosowane przez okres dłuższy niż dwa lata.

W bardzo wyjątkowych okolicznościach środki mogą zostać przedłużone na dalszy okres nieprzekraczający maksymalnie dwóch lat. Do przywozu produktu, który był wcześniej przedmiotem dwustronnego środka ochronnego, nie stosuje się – przez okres odpowiadający okresowi, przez jaki środek taki był już stosowany – dwustronnych środków ochronnych, pod warunkiem że okres niestosowania wynosi co najmniej dwa lata od wygaśnięcia środka.

4.   W przypadkach określonych w niniejszym artykule, przed podjęciem środków w nim przewidzianych lub w przypadkach, do których stosuje się ustęp 5 litera b) niniejszego artykułu, UE lub Kosowo jak najszybciej dostarcza Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia wszelkich istotnych informacji wymaganych w celu dokładnego zbadania sytuacji i znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez obie Strony.

5.   W celu wykonania ustępów 1, 2, 3 i 4 stosuje się następujące postanowienia:

a)

problemy wynikające z sytuacji, o której mowa w niniejszym artykule, kieruje się niezwłocznie do zbadania przez Radę Stabilizacji i Stowarzyszenia, która może podjąć wszelkie decyzje niezbędne do usunięcia takich problemów. Jeżeli Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia lub Strona dokonująca wywozu nie podjęły decyzji, która usunęłaby problemy, lub jeżeli nie zostało znalezione inne zadowalające rozwiązanie w terminie 30 dni od przedłożenia sprawy Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia, Strona dokonująca przywozu może podjąć środki właściwe do rozwiązania problemu zgodnie z niniejszym artykułem. Przy wyborze środków ochronnych pierwszeństwo należy przyznać tym, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie uzgodnień przyjętych w niniejszym Układzie. Środki ochronne zachowują poziom lub margines preferencji przyznany zgodnie z niniejszym Układem.

b)

jeżeli wyjątkowe i poważne okoliczności wymagające podjęcia natychmiastowych działań uniemożliwiają, w zależności od przypadku, wcześniejsze poinformowanie lub zbadanie, zainteresowana Strona może, w sytuacjach wyszczególnionych w niniejszym artykule, zastosować bezzwłocznie środki tymczasowe niezbędne do zaradzenia sytuacji, o czym zawiadamia niezwłocznie drugą Stronę.

Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia jest niezwłocznie powiadamiana o środkach ochronnych, które są przedmiotem okresowych konsultacji w ramach tego organu, w szczególności w celu ustalenia harmonogramu ich znoszenia, gdy tylko okoliczności na to pozwolą.

6.   W przypadku gdy UE lub Kosowo prowadzą w stosunku do przywozu produktów, mogącego powodować problemy, o których mowa w niniejszym artykule, postępowanie administracyjne, którego celem jest szybkie dostarczenie informacji dotyczących tendencji w przepływach handlu, zawiadamia o tym drugą Stronę.

Artykuł 44

Klauzula niedoboru

1.   Jeżeli przestrzeganie postanowień niniejszego tytułu prowadzi do:

a)	poważnych niedoborów środków spożywczych lub innych produktów istotnych dla Strony dokonującej wywozu lub zagrożenia takim niedoborem; lub

b)

powrotnego wywozu do państwa trzeciego produktu, w odniesieniu do którego Strona dokonująca wywozu utrzymuje wywozowe ograniczenia ilościowe, cła wywozowe lub środki lub opłaty o skutku równoważnym, i jeżeli sytuacje, o których mowa powyżej, powodują lub mogą powodować poważne trudności dla Strony dokonującej wywozu,

Strona ta może podjąć stosowne środki na warunkach i zgodnie z procedurami określonymi w niniejszym artykule.

2.   Przy wyborze środków pierwszeństwo należy przyznać tym, które w jak najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie uzgodnień niniejszego Układu. Środków takich nie stosuje się w sposób, który – przy utrzymywaniu się takich samych warunków – stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji, lub ukrytego ograniczenia wymiany handlowej, a gdy warunki nie uzasadniają już ich utrzymywania, środki te znosi się.

3.   Przed podjęciem środków, o których mowa w ustępie 1, lub jak najszybciej w przypadkach, do których stosuje się ustęp 4, UE lub Kosowo dostarczają Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia wszelkich istotnych informacji w celu znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez obie Strony. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może uzgodnić wszelkie środki niezbędne, by usunąć trudności. Jeżeli porozumienie nie zostanie osiągnięte w ciągu 30 dni od przedłożenia sprawy Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia, Strona dokonująca wywozu może zastosować środki na podstawie niniejszego artykułu w odniesieniu do wywozu odpowiedniego produktu.

4.   Jeżeli wyjątkowe i poważne okoliczności wymagające podjęcia natychmiastowych działań uniemożliwiają, w zależności od przypadku, wcześniejsze poinformowanie lub zbadanie, UE lub Kosowo może zastosować bezzwłocznie środki ostrożności niezbędne do zaradzenia sytuacji, o czym zawiadamia niezwłocznie drugą Stronę.

5.   Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia jest niezwłocznie powiadamiana o wszelkich środkach stosowanych zgodnie z niniejszym artykułem; są one przedmiotem okresowych konsultacji w ramach tego organu, w szczególności w celu ustalenia harmonogramu ich znoszenia, gdy tylko okoliczności na to pozwolą.

Artykuł 45

Monopole państwowe

W odniesieniu do monopoli państwowych o charakterze handlowym Kosowo zapewnia, by do czasu wejścia w życie niniejszego Układu nie istniała żadna dyskryminacja między obywatelami państw członkowskich a obywatelami Kosowa w zakresie warunków, na jakich towary są nabywane i zbywane.

Artykuł 46

Reguły pochodzenia

O ile w niniejszym Układzie nie postanowiono inaczej, protokół III ustanawia reguły pochodzenia do celów wykonania niniejszego Układu.

Artykuł 47

Dopuszczalne ograniczenia

Niniejszy Układ nie wyklucza zakazów ani ograniczeń przywozowych, wywozowych lub tranzytowych, uzasadnionych względami moralności publicznej, porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego; ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt lub roślin; ochrony dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej oraz ochrony własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej lub przepisami dotyczącymi złota i srebra. Takie zakazy lub ograniczenia nie mogą jednak stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia wymiany handlowej między Stronami.

Artykuł 48

Brak współpracy administracyjnej

1.   Strony uzgadniają, że współpraca administracyjna jest niezbędna do stosowania i kontroli traktowania preferencyjnego przyznanego na mocy niniejszego tytułu i podkreślają swoje zobowiązanie do zwalczania nieprawidłowości i nadużyć finansowych w sprawach celnych i związanych z cłami.

2.   W przypadku gdy Strona stwierdziła, na podstawie obiektywnych informacji, brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, o których mowa w niniejszym tytule, Strona ta (zwana w niniejszym artykule „zainteresowaną Stroną”) może tymczasowo zawiesić traktowanie preferencyjne danego produktu lub produktów zgodnie z niniejszym artykułem.

3.   Na potrzeby niniejszego artykułu brak współpracy administracyjnej oznacza między innymi:

a)	powtarzające się przypadki niedopełnienia obowiązku weryfikacji statusu pochodzenia danego produktu lub produktów;

b)	powtarzające się przypadki odmowy dokonania następczej weryfikacji dowodów pochodzenia lub nieuzasadnionego opóźnienia w dokonywaniu takiej weryfikacji lub w przekazywaniu jej wyników;

c)

powtarzające się przypadki odmowy wydania zezwolenia na przeprowadzenie misji współpracy administracyjnej celem weryfikacji autentyczności dokumentów lub dokładności informacji dotyczących przyznawania danego traktowania preferencyjnego lub powtarzające się przypadki nieuzasadnionego opóźnienia w wydaniu takiego zezwolenia.

Na potrzeby niniejszego artykułu stwierdzenie istnienia nieprawidłowości lub nadużyć finansowych może mieć miejsce, między innymi, jeżeli nastąpił gwałtowny, niepozwalający się wyjaśnić w zadowalający sposób, wzrost wielkości przywozu towarów, przekraczający zwykłe możliwości produkcyjne i wywozowe drugiej Strony, powiązany z posiadaniem obiektywnych informacji dotyczących nieprawidłowości lub nadużyć finansowych.

4.   Zastosowanie czasowego zawieszenia podlega następującym warunkom:

a)

Strona, która stwierdziła, na podstawie obiektywnych informacji, brak współpracy administracyjnej lub nieprawidłowości lub nadużycia finansowe, bezzwłocznie powiadamia o tym Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia, przekazując jednocześnie obiektywne informacje, oraz rozpoczyna z drugą Stroną konsultacje w ramach Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia w oparciu o wszelkie stosowne informacje i obiektywne ustalenia, celem znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez obie Strony.

b)

w przypadku gdy Strony rozpoczęły konsultacje w ramach Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia na podstawie litery a) i nie uzgodniły możliwego do zaakceptowania rozwiązania w terminie trzech miesięcy od dnia powiadomienia, zainteresowana Strona może tymczasowo zawiesić traktowanie preferencyjne danego produktu lub produktów. O czasowym zawieszeniu powiadamia się bezzwłocznie Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia.

c)

czasowe zawieszenia na podstawie niniejszego artykułu ogranicza się do niezbędnego minimum w celu ochrony interesów finansowych zainteresowanej Strony. Nie przekraczają one okresu sześciu miesięcy, który może zostać przedłużony. Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia powiadamia się o czasowych zawieszeniach bezzwłocznie po ich przyjęciu. Są one przedmiotem okresowych konsultacji w ramach Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia, w szczególności w celu ich zakończenia jak tylko ustaną warunki, które były powodem ich zastosowania.

5.   Równocześnie z powiadomieniem Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia zgodnie z ustępem 4 litera a), zainteresowana Strona publikuje zawiadomienie dla importerów w swoim dzienniku urzędowym. W zawiadomieniu dla importerów powinna być zawarta informacja, że w odniesieniu do danego produktu stwierdzono, na podstawie obiektywnych informacji, brak współpracy administracyjnej lub istnienie nieprawidłowości lub nadużyć finansowych.

Artykuł 49

W przypadku popełnienia przez właściwe organy błędu we właściwym zarządzaniu systemem preferencyjnym dotyczącym wywozu, a w szczególności w stosowaniu protokołu III, jeżeli pociąga on za sobą skutki w zakresie ceł przywozowych, Strona, której dotyczą takie skutki, może zwrócić się do Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia o zbadanie możliwości podjęcia stosownych środków celem zaradzenia tej sytuacji.

TYTUŁ V

SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI ŚWIADCZENIE USŁUG i KAPITAŁ

Artykuł 50

Definicja

Na potrzeby niniejszego Układu:

1)

„przedsiębiorstwo unijne” i „przedsiębiorstwo kosowskie” oznaczają odpowiednio przedsiębiorstwo założone zgodnie z prawem państwa członkowskiego lub Kosowa, które posiada siedzibę, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności na terytorium UE lub Kosowa. Jeżeli jednak przedsiębiorstwo ma jedynie siedzibę odpowiednio na terytorium UE lub Kosowa, jest ono uważane za przedsiębiorstwo unijne lub przedsiębiorstwo kosowskie, jeżeli jego działalność ma rzeczywisty i ciągły związek z gospodarką jednego z państw członkowskich lub Kosowa;

2)	„podmiot zależny” przedsiębiorstwa oznacza przedsiębiorstwo, które jest faktycznie kontrolowane przez inne przedsiębiorstwo;

3)

„oddział” przedsiębiorstwa oznacza zakład nieposiadający osobowości prawnej o charakterze stałym, powstały w wyniku rozszerzenia działalności podmiotu macierzystego, posiadający swoje kierownictwo i odpowiednio wyposażony do prowadzenia negocjacji handlowych z osobami trzecimi, tak aby osoby te, wiedząc że choć będzie je łączył związek prawny z podmiotem macierzystym, który ma siedzibę zarządu za granicą, to nie będą one musiały negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz będą mogły dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności podmiotu macierzystego;

4)	„swoboda przedsiębiorczości” oznacza prawo podejmowania działalności gospodarczej poprzez zakładanie przedsiębiorstw, w tym podmiotów zależnych i oddziałów, odpowiednio w UE lub w Kosowie;

5)	„prowadzenie działalności” oznacza prowadzenie działalności gospodarczej;

6)	„działalność gospodarcza” obejmuje zasadniczo działalność o charakterze przemysłowym, handlowym i rzemieślniczym oraz wykonywanie wolnych zawodów;

7)	„obywatel UE” i „obywatel Kosowa” oznacza osobę fizyczną, która jest odpowiednio obywatelem jednego z państw członkowskich lub Kosowa;

8)	„usługi finansowe” oznaczają działalność określoną w załączniku VI.

ROZDZIAŁ I

Swoboda przedsiębiorczości

Artykuł 51

1.   Kosowo ułatwia przedsiębiorstwom unijnym prowadzenie działalności na swoim terytorium. W tym celu, z chwilą wejścia w życie niniejszego Układu, Kosowo przyznaje:

a)	w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości przedsiębiorstw unijnych na terytorium Kosowa – traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane własnym przedsiębiorstwom lub przedsiębiorstwom z państw trzecich, w zależności od tego, które jest korzystniejsze;

b)

w odniesieniu do prowadzenia działalności przez założone na terytorium Kosowa podmioty zależne i oddziały przedsiębiorstw unijnych – traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane własnym przedsiębiorstwom i oddziałom lub podmiotom zależnym i oddziałom przedsiębiorstw z państw trzecich, w zależności od tego, które jest korzystniejsze.

2.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu UE przyznaje:

a)	w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości przedsiębiorstw kosowskich – traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane przez UE własnym przedsiębiorstwom lub przedsiębiorstwom z państw trzecich, w zależności od tego, które jest korzystniejsze;

b)

w odniesieniu do prowadzenia działalności przez założone na jej terytorium podmioty zależne i oddziały kosowskich przedsiębiorstw – traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane przez UE własnym przedsiębiorstwom i oddziałom lub założonym na jej terytorium podmiotom zależnym i oddziałom przedsiębiorstw z państw trzecich, w zależności od tego, które jest korzystniejsze.

3.   Strony nie przyjmują żadnych nowych przepisów ani środków, które powodują dyskryminację – w porównaniu z ich własnymi przedsiębiorstwami – w zakresie korzystania ze swobody przedsiębiorczości na ich terytorium przez przedsiębiorstwa drugiej Strony lub w zakresie prowadzenia działalności przez te przedsiębiorstwa założone w ramach swobody przedsiębiorczości.

4.   Niezależnie od postanowień niniejszego artykułu,

a)	z chwilą wejścia w życie niniejszego Układu podmioty zależne i oddziały przedsiębiorstw unijnych mają prawo do korzystania z nieruchomości w Kosowie i ich najmu;

b)

przez okres pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu podmioty zależne i oddziały przedsiębiorstw unijnych mają prawo do nabywania prawa własności nieruchomości i korzystania z tego prawa tak jak przedsiębiorstwa kosowskie, a w odniesieniu do dóbr publicznych lub dóbr użytkowanych we wspólnym interesie – takie same prawa, jakie przysługują przedsiębiorstwom kosowskim, jeżeli prawa te są niezbędne do działalności gospodarczej, dla której prowadzenia zostały założone.

Artykuł 52

1.   Z zastrzeżeniem postanowień artykułu 54, Strony mogą ustanawiać przepisy regulujące swobodę przedsiębiorczości i prowadzenie na ich terytorium działalności przez przedsiębiorstwa, pod warunkiem że przepisy te nie stanowią dyskryminacji wobec przedsiębiorstw drugiej Strony w porównaniu z własnymi przedsiębiorstwami.

2.   W zakresie usług finansowych, niezależnie od innych postanowień niniejszego Układu, nie ma przeszkód, aby Strona podjęła środki ze względów ostrożnościowych, w tym ze względu na ochronę inwestorów, deponentów, posiadaczy polis ubezpieczeniowych lub osób, do których należą prawa powiernicze z tytułu umów z podmiotami świadczącymi usługi finansowe lub w celu zapewnienia integralności i stabilności systemu finansowego. Środki takie nie będą wykorzystywane jako sposób uchylania się przez Stronę od obowiązków wynikających z niniejszego Układu.

3.   Żadne z postanowień niniejszego Układu nie może być interpretowane w sposób wymagający od Stron ujawnienia informacji odnoszących się do interesów i rachunków klientów indywidualnych, ani informacji poufnych lub informacji zastrzeżonych będących w posiadaniu instytucji publicznych.

Artykuł 53

1.   Postanowienia niniejszego rozdziału nie naruszają postanowień traktatu ustanawiającego wspólnotę transportową z Bałkanami Zachodnimi ani Wielostronnej umowy w sprawie ustanowienia Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego podpisanej w dniu 9 czerwca 2006 r. (4)

2.   W zakresie polityki transportowej UE, Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może, w określonych przypadkach, wydać zalecenia dotyczące poprawy swobody przedsiębiorczości i prowadzenia działalności w dziedzinach objętych ustępem 1.

3.   Postanowień niniejszego rozdziału nie stosuje się do transportu morskiego.

Artykuł 54

1.   Artykuły 51 i 52 nie wykluczają stosowania przez Stronę szczególnych przepisów dotyczących zakładania oddziałów przedsiębiorstw drugiej Strony niezarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony i prowadzenia przez nie działalności na jej terytorium, które są uzasadnione prawnymi lub technicznymi różnicami pomiędzy takimi oddziałami w porównaniu z oddziałami przedsiębiorstw zarejestrowanych na jej terytorium lub w przypadku usług finansowych – ze względów ostrożnościowych.

2.   Różnica w traktowaniu nie wykracza poza to, co jest absolutnie konieczne w związku z istnieniem powyższych różnic prawnych lub technicznych lub w przypadku usług finansowych – ze względów ostrożnościowych.

ROZDZIAŁ II

Świadczenie usług

Artykuł 55

1.   Przedsiębiorstwo unijne założone na terytorium Kosowa lub przedsiębiorstwo kosowskie założone w UE jest uprawnione do zatrudniania lub do zatrudniania w swoich podmiotach zależnych lub oddziałach, zgodnie z prawodawstwem obowiązującym na terytorium przyjmującym miejsca korzystania ze swobody przedsiębiorczości, odpowiednio na terytorium UE oraz Kosowa, pracowników, którzy są odpowiednio obywatelami UE lub obywatelami Kosowa, pod warunkiem że pracownicy tacy należą do kluczowego personelu określonego w ustępie 2 oraz że są zatrudnieni wyłącznie przez te przedsiębiorstwa, podmioty zależne lub oddziały.

2.   Personel kluczowy wyżej wymienionych przedsiębiorstw, zwanych dalej „organizacjami”, to „osoby przeniesione wewnątrz organizacji”, zgodnie z definicją w litera c) – pod warunkiem że organizacja posiada osobowość prawną, a osoby te zostały zatrudnione przez nią lub były jej partnerami (innymi niż udziałowcy większościowi) przez okres co najmniej jednego roku, bezpośrednio poprzedzającego takie przeniesienie – i należące do następujących kategorii:

a)

osoby pracujące w organizacji na wyższych stanowiskach, które przede wszystkim zarządzają założonym w ramach swobody przedsiębiorczości podmiotem, nadzorowane i otrzymujące wytyczne głównie od zarządu lub udziałowców lub równoważnych organów, włączając w to: (i) kierowanie założonym w ramach swobody przedsiębiorczości podmiotem lub wydziałem bądź działem takiego podmiotu; (ii) nadzór i kontrolę pracy innych pracowników sprawujących nadzór, zajmujących stanowiska kierownicze lub pracowników wykwalifikowanych; (iii) bezpośrednie zatrudnianie lub zwalnianie pracowników lub rekomendowanie zatrudniania, zwalniania lub podejmowanie innych czynności w sprawach kadrowych;

b)

osoby pracujące w organizacji, posiadające szczególną wiedzę kluczową dla obsługi założonego w ramach swobody przedsiębiorczości podmiotu, aparatury badawczej, technologii lub zarządzania. Ocena posiadanych kwalifikacji może uwzględniać, poza wiedzą właściwą dla założonego w ramach swobody przedsiębiorczości podmiotu, wysoki poziom kwalifikacji odnoszących się do danego rodzaju pracy lub branży wymagającej specyficznej wiedzy technicznej, w tym wykonywanie zawodu licencjonowanego;

c)

„osoba przeniesiona wewnątrz organizacji” oznacza osobę fizyczną pracującą dla organizacji na terytorium jednej Strony i czasowo przeniesioną w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej na terytorium drugiej Strony; organizacja dokonująca przeniesienia musi mieć główne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium jednej Strony, a przeniesienie pracownika musi się odbywać do założonego w ramach swobody przedsiębiorczości podmiotu (oddziału, podmiotu zależnego), wykonującego faktycznie na terytorium drugiej Strony działalność gospodarczą podobnego rodzaju.

3.   Zezwala się na wjazd i pobyt czasowy na terytorium UE lub Kosowa obywateli odpowiednio Kosowa i UE, jeżeli osoby te są przedstawicielami przedsiębiorstw pracującymi w danym przedsiębiorstwie na wyższych stanowiskach, zgodnie z definicją w ustępie 2 litera a), oraz są odpowiedzialne za założenie unijnego podmiotu zależnego lub oddziału kosowskiego przedsiębiorstwa lub kosowskiego podmiotu zależnego lub oddziału unijnego przedsiębiorstwa, odpowiednio w państwie członkowskim lub w Kosowie, jeżeli:

a)	przedstawiciele ci nie są zaangażowani w bezpośrednią sprzedaż lub świadczenie usług ani nie otrzymują wynagrodzenia ze źródła zlokalizowanego na terytorium przyjmującym miejsca korzystania ze swobody przedsiębiorczości; oraz

b)	przedsiębiorstwo ma główne miejsce prowadzenia działalności odpowiednio poza UE lub Kosowem oraz nie ma innych przedstawicieli, biur, oddziałów lub podmiotów zależnych odpowiednio w tym państwie członkowskim lub Kosowie.

Artykuł 56

W celu ułatwienia obywatelom UE i obywatelom Kosowa podejmowania i prowadzenia regulowanej działalności zawodowej w odpowiednio Kosowie i UE, w ciągu dwóch lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu, Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia analizuje kroki, jakie należy podjąć w celu wzajemnego uznawania kwalifikacji. Może ona podjąć w tym celu wszystkie konieczne środki.

Artykuł 57

Po sześciu latach od wejścia w życie niniejszego Układu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia określa zasady rozszerzenia zakresu stosowania postanowień niniejszego rozdziału na obywateli UE i obywateli Kosowa w odniesieniu do czasowego wjazdu i pobytu usługodawców prowadzących działalność na własny rachunek na terytorium jednej ze Strony, którzy zawarli w dobrej wierze umowę o świadczenie usług z końcowym konsumentem pochodzącym z drugiej Strony, wymagającą ich czasowej obecności na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług.

Artykuł 58

1.   UE i Kosowo zobowiązują się, zgodnie z ustępem 2 i 3, do podejmowania niezbędnych kroków w kierunku stopniowego zezwalania na świadczenie usług przez przedsiębiorstwa unijne, przedsiębiorstwa kosowskie lub przez obywateli UE lub obywateli Kosowa prowadzących działalność na terytorium Strony innej niż Strona, na terytorium której prowadzi działalność lub ma miejsce zamieszkania usługobiorca.

2.   Wraz z procesem liberalizacji, o którym mowa w ustępie 1, Strony zezwalają na tymczasowy przepływ osób fizycznych świadczących usługi lub zatrudnionych przez usługodawcę jako personel kluczowy w rozumieniu artykułu 55, w tym osób fizycznych będących przedstawicielami przedsiębiorstwa unijnego lub przedsiębiorstwa kosowskiego lub obywatela UE lub obywatela Kosowa, zamierzających przebywać czasowo na danym terytorium w celu prowadzenia negocjacji dotyczących sprzedaży usług lub zawarcia umowy sprzedaży usług na rzecz danego usługodawcy, jeżeli przedstawiciele ci nie będą zaangażowani w sprzedaż bezpośrednią lub sami nie będą świadczyli usług.

3.   Po upływie pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia podejmuje środki konieczne do stopniowego wykonania postanowień ustępu 1 i 2. Uwzględnione zostaną postępy Kosowa w zbliżeniu prawodawstwa do dorobku prawnego UE.

Artykuł 59

1.   Strony nie podejmują żadnych środków ani działań powodujących, że warunki świadczenia usług przez obywateli UE lub unijne przedsiębiorstwa lub obywateli Kosowa lub kosowskie przedsiębiorstwa – których miejsce stałego zamieszkania lub miejsce prowadzenia przedsiębiorstwa znajduje się na terytorium Strony innej niż Strona, na terytorium której znajduje się miejsce stałego zamieszkaniu lub miejsce prowadzenia przedsiębiorstwa osoby, dla której usługi te są przeznaczone – są znacznie bardziej restrykcyjne w porównaniu z sytuacją istniejącą w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszego Układu.

2.   Jeżeli Strona uważa, że w wyniku wprowadzenia środków przez drugą Stronę od chwili wejścia w życie niniejszego Układu sytuacja pod względem świadczenia usług stała się znacznie bardziej restrykcyjna w porównaniu z sytuacją istniejącą w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień wejścia w życie niniejszego Układu, Strona ta może zwrócić się do drugiej Strony o przeprowadzenie konsultacji.

Artykuł 60

W odniesieniu do świadczenia usług transportowych pomiędzy UE a Kosowem, stosuje się następujące postanowienia:

1)	w odniesieniu do transportu lotniczego – warunki wzajemnego dostępu do rynku określa wielostronna umowa w sprawie ustanowienia Wspólnego Europejskiego Obszaru Lotniczego

2)	w odniesieniu do transportu lądowego – warunki wzajemnego dostępu do rynku i ruchu tranzytowego w transporcie drogowym określa traktat ustanawiający wspólnotę transportową.

3)	Kosowo dostosowuje na bieżąco swoje prawodawstwo, w tym przepisy administracyjne, techniczne i inne, do obowiązujących przepisów UE w dziedzinie transportu lotniczego i lądowego, o ile przyczynia się to do liberalizacji i wzajemnego dostępu do rynków Stron oraz ułatwia przepływ pasażerów i towarów.

4)	Kosowo zobowiązuje się przestrzegać wszelkich międzynarodowych konwencji dotyczących bezpieczeństwa ruchu drogowego, zwracając przy tym szczególną uwagę na uzgodnioną kompleksową sieć Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej (SEETO).

5)	Postanowień niniejszego rozdziału nie stosuje się do usług transportu morskiego.

ROZDZIAŁ III

Ruch tranzytowy

Artykuł 61

Definicje

Na potrzeby niniejszego Układu stosuje się następujące definicje:

1)	unijny ruch tranzytowy: przewóz towarów tranzytem przez terytorium Kosowa w drodze do lub z państwa członkowskiego za pośrednictwem przewoźnika prowadzącego działalność w UE;

2)	kosowski ruch tranzytowy: przewóz towarów tranzytem z Kosowa przez terytorium UE do państwa trzeciego lub towarów przewożonych z państwa trzeciego do Kosowa, za pośrednictwem przewoźnika prowadzącego działalność w Kosowie.

Artykuł 62

Postanowienia ogólne

1.   Postanowienia niniejszego rozdziału przestają obowiązywać po wejściu w życie traktatu ustanawiającego wspólnotę transportową.

2.   Strony postanawiają przyznać nieograniczony dostęp unijnemu ruchowi tranzytowemu przez Kosowo oraz kosowskiemu ruchowi tranzytowemu przez UE ze skutkiem od dnia wejścia w życie niniejszego Układu.

3.   Jeżeli, w wyniku praw przyznanych na podstawie ustępu 2, ruch tranzytowy obsługiwany przez przewoźników UE wzrośnie do poziomu powodującego poważne uszkodzenie infrastruktury drogowej lub zakłócenie płynności ruchu na osiach lub poziomu grożącego takim uszkodzeniem lub zakłóceniem i jeżeli w tych samych okolicznościach pojawią się problemy na części terytorium UE położonej blisko granicy/terytorium Kosowa, sprawa zostanie przekazana Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia zgodnie z artykułem 128 niniejszego Układu. Strony mogą zaproponować wyjątkowe środki przejściowe o charakterze niedyskryminacyjnym, niezbędne do ograniczenia lub zmniejszenia tych szkód i zakłóceń.

4.   Strony powstrzymują się od wszelkich jednostronnych działań, które mogłyby prowadzić do dyskryminacji pomiędzy przewoźnikami lub pojazdami z UE oraz przewoźnikami lub pojazdami z Kosowa. Strony podejmują wszelkie kroki niezbędne do ułatwienia transportu drogowego do terytorium drugiej Strony lub przez to terytorium.

Artykuł 63

Uproszczenie formalności

1.   Strony postanawiają uprościć przepływ towarów w transporcie kolejowym i drogowym, zarówno w ruchu dwustronnym, jak i tranzytowym.

2.   Strony postanawiają podjąć, w niezbędnym zakresie, wspólne działania w sprawie przyjęcia środków upraszczających oraz zachęcać do przyjmowania takich środków.

ROZDZIAŁ IV

Płatności bieżące I przepływ kapitału

Artykuł 64

Strony zobowiązują się zezwolić na dokonywanie, w walucie w pełni wymienialnej, zgodnie z artykułem VIII Umowy o Międzynarodowym Funduszu Walutowym, wszelkich płatności i transferów na rachunku bieżącym w ramach bilansu płatniczego między UE a Kosowem.

Artykuł 65

1.   W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego, od daty wejścia w życie niniejszego Układu Strony zapewniają swobodny przepływ kapitału związany z bezpośrednimi inwestycjami dokonywanymi w przedsiębiorstwach utworzonych zgodnie z obowiązującym prawodawstwem oraz inwestycjami dokonywanymi zgodnie z postanowieniami tytułu V rozdział I, jak również likwidacją lub repatriacją tych inwestycji oraz wszelkiego wynikającego z nich zysku.

2.   W odniesieniu do transakcji na rachunkach kapitałowych i finansowych bilansu płatniczego, w których uczestniczy osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium jednej Strony, Strony zapewniają, od momentu wejścia w życie niniejszego Układu, swobodny przepływ kapitału w odniesieniu do kredytów związanych z transakcjami handlowymi lub świadczeniem usług, w tym pożyczek pieniężnych i kredytów. Niniejszy artykuł nie obejmuje inwestycji portfelowych, tj. nabywania papierów wartościowych na rynku kapitałowym dokonanego jedynie w celu lokaty kapitału, bez zamiaru uczestniczenia w zarządzaniu przedsiębiorstwem lub sprawowania nad nim kontroli.

3.   W ciągu pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo zapewnia takie samo traktowanie obywatelom UE nabywającym nieruchomości na jego terytorium jak własnym obywatelom.

4.   Bez uszczerbku dla ustępu 1 Strony nie wprowadzają żadnych nowych ograniczeń dotyczących przepływu kapitału i płatności bieżących między mieszkańcami UE i Kosowa, ani nie czynią istniejących uzgodnień bardziej restrykcyjnymi.

5.   Bez uszczerbku dla niniejszego artykułu i artykułu 64, w przypadku gdy w szczególnych okolicznościach przepływ kapitału powoduje lub może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu polityki kursowej lub polityki pieniężnej w UE lub w Kosowie, odpowiednio UE i Kosowo mogą przedsięwziąć środki ochronne w odniesieniu do przepływu kapitału między UE a Kosowem na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, jeżeli środki takie są absolutnie niezbędne.

6.   Strony prowadzą wzajemne konsultacje mające na celu ułatwienie przepływu kapitału pomiędzy UE a Kosowem, aby działać na rzecz celów niniejszego Układu.

Artykuł 66

1.   W ciągu pierwszego roku od wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo podejmuje środki pozwalające na stworzenie warunków niezbędnych do dalszego stopniowego stosowania przepisów UE dotyczących swobodnego przepływu kapitału.

2.   Przed upływem dwóch lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia określa zasady pełnego stosowania w Kosowie przepisów UE dotyczących swobodnego przepływu kapitału.

ROZDZIAŁ V

Postanowienia ogólne

Artykuł 67

1.   Postanowienia niniejszego tytułu stosuje się z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego.

2.   Postanowienia niniejszego tytułu nie mają zastosowania do działalności, która na terytorium którejkolwiek ze Stron związana jest, choćby okazjonalnie, z wykonywaniem władzy publicznej.

Artykuł 68

1.   Na potrzeby niniejszego tytułu żadne z postanowień niniejszego Układu nie uniemożliwia Stronom stosowania ich przepisów ustawowych i wykonawczych dotyczących wjazdu i pobytu, zatrudnienia, warunków pracy, prowadzenia przedsiębiorstwa przez osoby fizyczne oraz świadczenia usług, szczególnie w zakresie przyznawania, przedłużania lub odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt, pod warunkiem że działania te nie niweczą lub nie ograniczają korzyści, które przysługują którejkolwiek ze Stron zgodnie ze szczególnymi postanowieniami niniejszego Układu i dorobku prawnego UE. Postanowienie to pozostaje bez uszczerbku dla stosowania artykułu 67.

2.   Postanowienia niniejszego tytułu nie mają zastosowania do środków dotyczących osób fizycznych starających się o dostęp do rynku pracy którejkolwiek ze Stron, ani do środków dotyczących obywatelstwa, stałego pobytu lub stałego zatrudnienia.

Artykuł 69

Przedsiębiorstwa będące pod wspólną kontrolą i będące wyłączną wspólną własnością przedsiębiorstw unijnych lub obywateli UE oraz przedsiębiorstw kosowskich lub obywateli Kosowa są również objęte postanowieniami niniejszego tytułu.

Artykuł 70

1.   Uprzywilejowane traktowanie udzielone zgodnie z postanowieniami niniejszego tytułu nie ma zastosowania do ulg podatkowych, których Strony udzielają lub udzielą w przyszłości na podstawie umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania lub innych uzgodnień podatkowych.

2.   Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie może być interpretowane w sposób, który stałby na przeszkodzie przyjęciu lub wykonywaniu przez Strony jakiegokolwiek środka służącego zapobieganiu unikania opodatkowania lub uchylania się od opodatkowania, zgodnie z postanowieniami podatkowymi umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania lub innych uzgodnień podatkowych lub krajowym prawodawstwem podatkowym.

3.   Żadne z postanowień niniejszego tytułu nie może być interpretowane w sposób, który stałby na przeszkodzie wprowadzaniu przez Strony, stosujące odpowiednie przepisy ich prawodawstwa podatkowego, rozróżnienia między podatnikami, którzy nie są w identycznej sytuacji, w szczególności ze względu na miejsce zamieszkania.

Artykuł 71

1.   W każdym możliwym przypadku, Strony podejmują wysiłki w celu uniknięcia nakładania środków ograniczających, w tym środków dotyczących przywozu, w celach związanych z bilansem płatniczym. Strona przyjmująca takie środki jak najszybciej przedstawia drugiej Stronie harmonogram ich znoszenia.

2.   W przypadku gdy jedno lub kilka państw członkowskich lub Kosowo napotka poważne trudności w zrównoważeniu bilansu płatniczego lub gdy zaistnieje bezpośrednie ryzyko wystąpienia takich trudności, UE i Kosowo mogą, zgodnie z warunkami określonymi w Porozumieniu WTO, przyjąć środki ograniczające, w tym środki dotyczące przywozu, które mają ograniczony okres stosowania i których zakres nie może wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne do naprawy sytuacji bilansu płatniczego. UE i Kosowo niezwłocznie informują o tym drugą Stronę.

Artykuł 72

Postanowienia niniejszego tytułu są stopniowo dostosowywane, w szczególności do wymogów wynikających z artykułu V GATS.

Artykuł 73

Postanowienia niniejszego Układu nie maja wpływu na stosowanie przez Strony jakichkolwiek środków niezbędnych, aby zapobiec obchodzeniu, przy pomocy niniejszego Układu, środków Strony dotyczących dostępu państw trzecich do jej rynku.

TYTUŁ VI

ZBLIŻENIE PRAWA KOSOWA DO DOROBKU PRAWNEGO UE, EGZEKWOWANIE PRAWA I REGUŁY KONKURENCJI

Artykuł 74

1.   Strony uznają znaczenie zbliżenia obowiązującego w Kosowie prawa do prawa UE oraz jego skutecznego stosowania. Kosowo podejmuje wysiłki w celu stopniowego dostosowania obowiązującego prawa i przyszłego prawodawstwa do dorobku prawnego UE. Kosowo zapewnia należyte stosowanie i egzekwowanie obowiązującego prawa i przyszłego prawodawstwa.

2.   Zbliżanie rozpoczyna się w dniu podpisania niniejszego Układu i jest stopniowo rozszerzane na wszystkie elementy dorobku prawnego UE, o których mowa w niniejszym Układzie, do zakończenia okresu przejściowego określonego w artykule 9.

3.   Na etapie początkowym zbliżenie prawodawstwa koncentruje się na podstawowych elementach dorobku prawnego UE dotyczących rynku wewnętrznego oraz obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, jak również dziedzin związanych z handlem. Na późniejszym etapie Kosowo koncentruje się na pozostałych częściach dorobku prawnego UE.

Zbliżenie prawodawstwa jest przeprowadzane na podstawie programu uzgodnionego między Komisją Europejską a Kosowem.

4.   Kosowo określa również, w porozumieniu z Komisją Europejską, zasady monitorowania realizacji zbliżenia prawodawstwa oraz działania, jakie należy podjąć w celu egzekwowania prawa, w tym działania Kosowa na rzecz reformy wymiaru sprawiedliwości w celu wdrożenia jego ogólnych ram prawnych.

Artykuł 75

Konkurencja i inne postanowienia gospodarcze

1.   Za niezgodne z właściwym funkcjonowaniem niniejszego Układu – w zakresie, w jakim mogą wpływać na handel między UE a Kosowem – uznaje się:

a)	wszystkie porozumienia między przedsiębiorstwami, decyzje związków przedsiębiorstw i praktyki uzgodnione między przedsiębiorstwami, których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji;

b)	nadużywanie przez jedno lub więcej przedsiębiorstw pozycji dominującej na terytorium UE lub Kosowa jako całości lub na znacznej części takiego terytorium;

c)	wszelką pomoc publiczną, zakłócającą konkurencję lub grożącą jej zakłóceniem przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub niektórym produktom.

2.   Wszelkie praktyki sprzeczne z niniejszym artykułem ocenia się na podstawie kryteriów wynikających ze stosowania zasad konkurencji obowiązujących w UE, w szczególności z artykułów 101, 102, 106 i 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz aktów interpretujących, przyjętych przez instytucje UE.

3.   Strony zapewniają, by działającemu niezależnie organowi zostały nadane uprawnienia niezbędne do pełnego stosowania ustępu 1 litera a) i b) niniejszego artykułu w odniesieniu do przedsiębiorstw prywatnych i publicznych oraz przedsiębiorstw, którym nadano szczególne prawa.

4.   Kosowo zapewnia, by działającemu niezależnie organowi zostały nadane uprawnienia niezbędne do pełnego stosowania ustępu 1 litera c). Organ ten musi mieć między innymi uprawnienia do zatwierdzania programów pomocy publicznej i indywidualnej pomocy w formie dotacji, zgodnie z ustępem 2, jak również uprawnienia do żądania zwrotu pomocy publicznej przyznanej niezgodnie z prawem.

5.   UE z jednej strony, a Kosowo z drugiej strony, zapewniają przejrzystość w dziedzinie pomocy publicznej między innymi poprzez przekazywanie drugiej Stronie okresowych sprawozdań rocznych lub ich odpowiedników, sporządzonych zgodnie z metodologią oraz w postaci właściwej dla badań dotyczących pomocy publicznej przeprowadzanych przez UE. Na wniosek Strony druga Strona dostarcza informacji na temat szczególnych indywidualnych przypadków pomocy publicznej.

6.   Kosowo tworzy wyczerpujący wykaz ustanowionych programów pomocy i dostosowuje te programy do kryteriów, o których mowa w ustępie 2, w okresie nieprzekraczającym trzech lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu.

7.

(a) a) Na potrzeby stosowania ustępu 1 litera c) Strony uzgadniają, że w ciągu pierwszych pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu każda pomoc publiczna przyznana przez Kosowo jest oceniana z uwzględnieniem faktu, że Kosowo uważane jest za obszar równoważny regionom, o których mowa w artykule 107 ustęp 3 litera a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. (b) b) W ciągu czterech lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo przedstawia Komisji Europejskiej dane dotyczące PKB na mieszkańca, ujednolicone na poziomie NUTS II. Następnie organ, o którym mowa w ustępie 4, oraz Komisja Europejska dokonują wspólnie oceny kwalifikowania się regionów Kosowa do otrzymania pomocy, jak również związanej z tym maksymalnej intensywności pomocy w celu sporządzenia regionalnej mapy pomocy na podstawie stosownych wytycznych UE.

8.   W odniesieniu do produktów określonych w tytule IV rozdział II:

a)	nie stosuje się ustępu 1 litera c) niniejszego artykułu;

b)	wszelkie praktyki sprzeczne z ustępem 1 litera a) niniejszego artykułu ocenia się zgodnie z kryteriami ustalonymi przez UE na podstawie artykułów 42 i 43 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i szczególnych aktów prawnych UE przyjętych na tej podstawie.

9.   Jeżeli Strona uważa, że dana praktyka jest niezgodna z ustępem 1, może podjąć stosowne środki po przeprowadzeniu konsultacji w ramach Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia lub po upływie 30 dni roboczych od daty złożenia wniosku o przeprowadzenie takich konsultacji. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie narusza ani nie wpływa w jakikolwiek sposób na wprowadzenie przez UE lub Kosowo środków wyrównawczych zgodnie z GATT 1994, Porozumieniem WTO w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych lub ich własnym prawodawstwem wewnętrznym.

Artykuł 76

Przedsiębiorstwa publiczne

Przed upływem trzech lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo zastosuje w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych oraz przedsiębiorstw, którym przyznano specjalne lub wyłączne uprawnienia, zasady określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem art. 106.

Szczególne uprawnienia przedsiębiorstw publicznych w trakcie okresu przejściowego nie mogą dotyczyć możliwości nakładania ograniczeń ilościowych lub środków o skutku równoważnym na przywóz towarów z UE do Kosowa.

Artykuł 77

Ogólne aspekty własności intelektualnej

1.   W myśl niniejszego artykułu oraz załącznika VII, Strony potwierdzają znaczenie, jakie przywiązują do zapewnienia wystarczającej i skutecznej ochrony oraz egzekwowania praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej.

2.   Najpóźniej pięć lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo przyjmuje środki niezbędne do zagwarantowania ochrony praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej na poziomie podobnym do poziomu istniejącego w UE, w tym środki skutecznego egzekwowania tych praw.

3.   Kosowo zobowiązuje się przestrzegać umów wielostronnych dotyczących praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej, o których mowa w załączniku VII. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może podjąć decyzję o zobowiązaniu Kosowa do przestrzegania określonych umów wielostronnych w tej dziedzinie.

Artykuł 78

Handlowe aspekty własności intelektualnej

1.   W odniesieniu do uznawania i ochrony własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej Strony zapewniają, od dnia wejścia w życie niniejszego Układu, aby przedsiębiorstwa drugiej Strony, obywatele UE i obywatele Kosowa byli traktowani w sposób nie mniej korzystny niż traktowanie przyznane państwom trzecim na podstawie umów dwustronnych.

2.   W przypadku wystąpienia problemów w dziedzinie własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej, wpływających na warunki wymiany handlowej, są one niezwłocznie przedkładane, na wniosek Strony, Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia w celu wspólnego osiągnięcia zadowalających rozwiązań.

Artykuł 79

Zamówienia publiczne

1.   UE i Kosowo uznają za pożądany cel udzielanie zamówień publicznych na zasadzie niedyskryminacji i wzajemności, zwłaszcza zgodnie z zasadami WTO.

2.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu przedsiębiorstwom kosowskim – niezależnie od tego, czy zostały założone na terytorium UE czy nie – przyznany zostaje dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia w UE zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi zamówień publicznych, na warunkach nie mniej korzystnych niż te, które są stosowane wobec przedsiębiorstw unijnych.

Powyższe postanowienia mają zastosowanie również do zamówień w sektorze usług użyteczności publicznej, po tym jak Kosowo ustanowi prawodawstwo wprowadzające przepisy UE w tym zakresie. UE okresowo sprawdza, czy Kosowo faktycznie ustanowiło takie prawodawstwo.

3.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu przedsiębiorstwom unijnym założonym w Kosowie zgodnie z tytułem V rozdział I przyznany zostaje dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia w Kosowie na warunkach nie mniej korzystnych niż te, które są stosowane wobec przedsiębiorstw kosowskich.

4.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu przedsiębiorstwom unijnym, które nie zostały założone w Kosowie zgodnie z tytułem V rozdział I, przyznany zostaje dostęp do postępowań o udzielenie zamówienia w Kosowie na warunkach nie mniej korzystnych niż te, które są stosowane wobec przedsiębiorstw kosowskich i przedsiębiorstw unijnych założonych w Kosowie, z wyjątkiem preferencji cenowych, o których mowa w ustępie 5.

5.   Z dniem wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo przekształca wszelkie istniejące mechanizmy preferencyjnego traktowania przedsiębiorstw kosowskich lub przedsiębiorstw unijnych założonych w Kosowie, odnoszące się do zamówień udzielonych w ramach postępowań opartych o kryteria oferty najkorzystniejszej ekonomicznie i najtańszej, w preferencje cenowe, które stopniowo znosi przez okres pięciu lat zgodnie z następującym harmonogramem:

—	preferencje nie mogą przekraczać 15 % do końca drugiego roku od dnia wejścia w życie niniejszego Układu;

—	preferencje nie mogą przekraczać 10 % do końca trzeciego roku od dnia wejścia w życie niniejszego Układu;

—	preferencje nie mogą przekraczać 5 % do końca czwartego roku od dnia wejścia w życie niniejszego Układu; oraz

—	preferencje zostają całkowicie zniesione najpóźniej do końca piątego roku od dnia wejścia w życie niniejszego Układu.

6.   W ciągu dwóch lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może dokonać przeglądu preferencji określonych w ustępie 5 i podjąć decyzję o skróceniu okresów określonych w ustępie 5.

7.   W ciągu pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo ustanawia prawodawstwo pozwalające wdrożyć normy proceduralne przewidziane w dorobku prawnym UE.

8.   Kosowo przedstawia Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia raz w roku sprawozdanie na temat środków, jakie podjęło w celu zwiększenia przejrzystości i zapewnienia skutecznej kontroli sądowej decyzji podejmowanych w dziedzinie zamówień publicznych.

9.   W odniesieniu do swobody przedsiębiorczości, prowadzenia działalności, świadczenia usług między UE a Kosowem zastosowanie mają artykuły 50–66. W odniesieniu do zatrudniania i przepływu pracowników w związku z realizacją zamówień publicznych, do obywateli Kosowa w UE zastosowanie mają przepisy dorobku prawnego UE dotyczące obywateli państw trzecich. W przypadku obywateli UE w Kosowie, w odniesieniu do zatrudniania i przepływu pracowników w związku z realizacją zamówień publicznych, Kosowo przyznaje – na zasadzie wzajemności – pracownikom, którzy są obywatelami państwa członkowskiego, prawa podobne do tych, które przysługują obywatelom Kosowa w UE.

Artykuł 80

Normalizacja, metrologia, akredytacja i ocena zgodności

1.   Kosowo podejmuje niezbędne środki w celu stopniowego osiągania zgodności z horyzontalnymi i sektorowymi przepisami UE dotyczącymi bezpieczeństwa produktów i dostosowania infrastruktury jakości, obejmującej normalizację, metrologię, akredytację i procedury oceny zgodności, do norm europejskich.

2.   W tym celu Strony podejmują starania w celu:

a)	działania na rzecz stosowania unijnych regulacji technicznych, norm europejskich i procedur oceny zgodności;

b)	zapewnienia pomocy we wspieraniu tworzenia infrastruktury jakości: normalizacji, metrologii, akredytacji i oceny zgodności;

c)	promowania współpracy Kosowa z organizacjami związanymi z normami, oceną zgodności, metrologią, akredytacją i podobnymi funkcjami (np. CEN, CENELEC, ETSI, EA, WELMEC, EURAMET) (5), o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności;

d)	zawarcia, w stosownych przypadkach, układu w sprawie oceny zgodności i zatwierdzania produktów przemysłowych, gdy tylko ramy prawne i procedury Kosowa zostaną w wystarczającym stopniu dostosowane do unijnych oraz dostępna będzie odpowiednia wiedza fachowa.

Artykuł 81

Ochrona konsumentów

Strony współpracują w celu zbliżenia prawodawstwa Kosowa w dziedzinie ochrony konsumentów do dorobku prawnego UE, aby zagwarantować:

a)	politykę aktywnej ochrony konsumenta, zgodnie z prawem UE, w tym podniesienie poziomu wiedzy i tworzenie niezależnych organizacji w Kosowie;

b)	harmonizację prawodawstwa w zakresie ochrony konsumentów w Kosowie z prawodawstwem obowiązującym w UE;

c)	skuteczną ochronę prawną dla konsumentów w celu poprawy jakości towarów konsumpcyjnych oraz utrzymania odpowiednich norm bezpieczeństwa;

d)	monitorowanie zasad przez właściwe organy oraz zapewnienie dostępu do odpowiednich środków dochodzenia roszczeń w przypadku sporów;

e)	wymianę informacji o produktach niebezpiecznych.

Artykuł 82

Warunki pracy i równość szans

Kosowo stopniowo harmonizuje z prawodawstwem UE swoje prawodawstwo dotyczące warunków pracy, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz równości szans.

TYTUŁ VII

WOLNOŚĆ, BEZPIECZEŃSTWO i SPRAWIEDLIWOŚĆ

Artykuł 83

Wzmocnienie instytucji i praworządność

W zakresie współpracy w dziedzinie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Strony przywiązują szczególną wagę do ugruntowania praworządności oraz wzmocnienia instytucji na wszystkich szczeblach administracji w ujęciu całościowym, a w szczególności w odniesieniu do organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Współpraca ma na celu, w szczególności, wzmocnienie niezależności, bezstronności i odpowiedzialności sądownictwa w Kosowie oraz poprawę jego skuteczności, tworzenie odpowiednich struktur dla policji, prokuratorów i sędziów, a także innych organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, tak aby odpowiednio przygotować je do współpracy w sprawach cywilnych, handlowych i karnych oraz umożliwić im skuteczne zapobieganie przestępczości zorganizowanej, korupcji i terroryzmowi, prowadzenie dochodzeń, ściganie sprawców i orzekanie w tego rodzaju sprawach.

Artykuł 84

Ochrona danych osobowych

Strony współpracują w zakresie prawodawstwa dotyczącego ochrony danych osobowych, dążąc do takiego poziomu ochrony danych osobowych w Kosowie, który będzie odpowiadał poziomowi przewidzianemu w dorobku prawnym UE. Kosowo zapewnia jednemu lub kilku niezależnym organom nadzoru wystarczające zasoby finansowe i ludzkie, aby skutecznie monitorować i gwarantować egzekwowanie krajowego prawodawstwa dotyczącego ochrony danych osobowych.

Artykuł 85

Wizy, zarządzanie granicami państwowymi lub terytorialnymi, azyl i migracja

Strony współpracują w dziedzinie wiz, kontroli granic państwowych lub terytorialnych, azylu i migracji oraz ustanawiają ramy współpracy w tych dziedzinach, również na poziomie regionalnym, uwzględniając inne inicjatywy istniejące w tej dziedzinie lub, w razie potrzeby, w pełni korzystając z takich inicjatyw.

Współpraca w sprawach, o których mowa w akapicie pierwszym, opiera się na wzajemnych konsultacjach i bliskiej współpracy między Stronami i może obejmować pomoc techniczną i administracyjną w zakresie:

a)	wymiany informacji i danych statystycznych dotyczących prawodawstwa i praktyk;

b)	przygotowywania projektów aktów prawnych;

c)	zwiększania wydajności instytucji;

d)	szkolenia personelu;

e)	zabezpieczania dokumentów podróży i wykrywania fałszywych dokumentów;

f)	zarządzania kontrolą granic państwowych lub terytorialnych.

Współpraca koncentruje się w szczególności:

a)

w dziedzinie azylu – na przyjęciu i wykonywaniu przez Kosowo prawodawstwa w celu spełnienia norm określonych w Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. i Protokole dotyczącym statusu uchodźców sporządzonym w Nowym Jorku w dniu 31 stycznia 1967 r., zapewniając w ten sposób poszanowanie zasady non-refoulement oraz innych praw osób ubiegających się o azyl i uchodźców;

b)

w dziedzinie legalnej migracji – na zasadach przyjmowania oraz prawach i statusie migrantów. W odniesieniu do migracji Strony postanawiają uczciwie traktować obywateli państw trzecich przebywających legalnie na terytorium państwa członkowskiego lub Kosowa, oraz zbadać możliwości ustanowienia środków zachęcających i wspierających działania Kosowa podejmowane na rzecz integracji obywateli państw trzecich przebywających legalnie w Kosowie.

Artykuł 86

Legalna migracja

Strony współpracują w celu wspierania Kosowa w zbliżaniu jego prawodawstwa do dorobku prawnego UE w dziedzinie legalnej migracji.

Strony uzgadniają, że obywatele Kosowa korzystają z praw przewidzianych w dorobku prawnym UE, w szczególności odnoszących się do warunków pracy, wynagrodzeń i zwolnień, łączenia rodzin, pobytu długoterminowego, studentów, badaczy i wysoko wykwalifikowanych pracowników, pracowników sezonowych, osób przeniesionych wewnątrz organizacji oraz emerytur. Strony uzgadniają także, że powyższe pozostaje bez uszczerbku dla warunków i zasad mających zastosowanie w każdym państwie członkowskim.

W ciągu czterech lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Kosowo przyznaje obywatelom UE – na zasadzie wzajemności – prawa w dziedzinach, o których mowa w akapicie drugim. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia bada niezbędne środki, jakie należy podjąć w tym celu. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może rozpatrzyć wszelkie inne kwestie związane z wykonaniem niniejszego artykułu.

Artykuł 87

Zapobieganie nielegalnej migracji i jej kontrolowanie

Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia określa wspólne wysiłki, jakie Strony mogą podjąć w celu zapobiegania i kontroli nielegalnej migracji, w tym handlu ludźmi i przemytu ludzi, zapewniając przy tym przestrzeganie i ochronę praw podstawowych migrantów i pomoc migrantom znajdującym się w trudnej sytuacji.

Artykuł 88

Readmisja

W ramach współpracy w celu zapobiegania nielegalnej migracji i jej kontrolowania, na wniosek i bez dodatkowych formalności, Strony:

a)	dokonują readmisji obywateli Kosowa lub obywateli UE przebywających nielegalnie na terytorium drugiej Strony;

b)	dokonują readmisji obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy wjechali na terytorium państwa członkowskiego przez Kosowo lub do Kosowa przez terytorium państwa członkowskiego.

Kosowo dostarcza swoim obywatelom odpowiednie dokumenty tożsamości i zapewnia im konieczne w tym celu udogodnienia administracyjne.

Strony postanawiają zbadać możliwość rozpoczęcia negocjacji w sprawie zawarcia umowy określającej szczegółowe procedury dotyczące readmisji osób, o których mowa w akapicie pierwszym litera a) i b).

Kosowo zbada możliwość zawarcia umów o readmisji, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności, z krajami biorącymi udział w procesie stabilizacji i stowarzyszenia i zobowiązuje się podjąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia elastycznego i szybkiego wykonania tych umów. UE zbada możliwość udzielenia wsparcia poszczególnym krajom w tym procesie, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności.

Artykuł 89

Pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu

Strony współpracują w celu uniemożliwienia wykorzystywania ich systemów finansowych do prania dochodów z działalności przestępczej w ogóle, a w szczególności z przestępstw związanych ze środkami odurzającymi, jak również do finansowania terroryzmu.

Współpraca w tej dziedzinie obejmuje pomoc administracyjną i techniczną dla Kosowa mającą na celu udoskonalenie stosowania przepisów i skutecznego funkcjonowania stosownych norm oraz mechanizmów zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, równoważnych tym przyjętym przez UE oraz inne gremia międzynarodowe w tej dziedzinie, a w szczególności przez Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF).

Artykuł 90

Współpraca w zakresie zwalczania środków odurzających

Strony współpracują w celu zapewnienia zrównoważonego i zintegrowanego podejścia do kwestii związanych ze środkami odurzającymi. Celem polityki dotyczącej zwalczania środków odurzających oraz działań w jej zakresie jest wzmocnienie struktur Kosowa zajmujących się walką ze środkami odurzającymi i ich prekursorami, zmniejszenie podaży takich środków, ograniczenie handlu nimi i popytu na nie, radzenie sobie ze skutkami zdrowotnymi i społecznymi nadużywania środków odurzających, jak również bardziej skuteczna kontrola prekursorów.

Strony uzgadniają metody współpracy niezbędne do osiągnięcia tych celów. Działania opierają się na wspólnie uzgodnionych zasadach, zgodnie ze strategią antynarkotykową UE na lata 2013-2020 i wszelkimi dokumentami stanowiącymi jej kontynuację.

Artykuł 91

Zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej i innej nielegalnej działalności

Strony współpracują w celu wzmocnienia struktur Kosowa zajmujących się zwalczaniem i zapobieganiem działalności przestępczej, w szczególności przestępczości zorganizowanej, korupcji i innych poważnych przestępstw o wymiarze transgranicznym lub transterytorialnym. Kosowo przestrzega stosownych konwencji i instrumentów międzynarodowych w tej dziedzinie. Podejmuje się działania na rzecz współpracy regionalnej w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej.

W odniesieniu do fałszowania pieniędzy w Kosowie, Kosowo współpracuje ściśle z UE w celu zwalczania fałszowania banknotów i monet oraz wykrywania i karania wszelkich przypadków ich fałszowania. W zakresie prewencji Kosowo dąży do wdrażania środków, które są równoważne ze środkami określonymi w odpowiednim prawodawstwie UE, oraz przestrzegania stosownych konwencji i instrumentów międzynarodowych związanych z tą dziedziną. Kosowo może skorzystać ze wsparcia UE przeznaczonego na wymianę, pomoc i szkolenia w zakresie ochrony przed fałszowaniem pieniędzy.

Artykuł 92

Zwalczanie terroryzmu

Strony współpracują w celu wzmocnienia struktur Kosowa zajmujących się zapobieganiem i zwalczaniem aktów terrorystycznych i ich finansowania, zwłaszcza aktów o wymiarze transgranicznym lub transterytorialnym. Współpraca w tym zakresie jest spójna z zasadą praworządności, prawami człowieka i podstawowymi wolnościami, międzynarodowym prawem uchodźczym i międzynarodowym prawem humanitarnym. Kosowo przestrzega stosownych konwencji i instrumentów międzynarodowych w tej dziedzinie.

TYTUŁ VIII

ZASADY WSPÓŁPRACY

Artykuł 93

UE i Kosowo ustanawiają ścisłą współpracę mającą na celu przyczynianie się do rozwoju i potencjału wzrostu Kosowa. Współpraca taka wzmacnia istniejące powiązania gospodarcze w jak najszerszym zakresie, z korzyścią dla obu Stron.

Polityki i inne środki są kształtowane w taki sposób, aby umożliwić osiągnięcie zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego Kosowa. Polityki te muszą gwarantować, by także kwestie ochrony środowiska i klimatu były od początku uwzględniane w pełni i były powiązane z wymogami harmonijnego rozwoju społecznego.

Polityki współpracy zostają włączone do regionalnych ram współpracy. Szczególną uwagę poświęca się środkom wspomagającym współpracę między Kosowem a sąsiadującymi z nim państwami, przyczyniając się w ten sposób do stabilizacji w regionie. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia określa priorytety pomiędzy opisanymi w niniejszym tytule dziedzinami współpracy oraz priorytety w ramach poszczególnych dziedzin.

Artykuł 94

Polityka handlowa i gospodarcza

UE i Kosowo ułatwiają proces reform gospodarczych poprzez współpracę mającą na celu lepsze zrozumienie podstawowych zasad rządzących ich systemami gospodarczymi oraz formułowanie i realizację polityki gospodarczej w gospodarkach rynkowych.

W tym celu UE i Kosowo współpracują w zakresie:

a)	wymiany danych dotyczących wyników i prognoz makroekonomicznych oraz strategii rozwoju;

b)	wspólnej analizy kwestii ekonomicznych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym wspierania polityki gospodarczej oraz jej wykonywania; a także

c)	działania na rzecz szerszej współpracy w celu przyspieszenia napływu know-how i zwiększenia dostępu do nowych technologii.

Kosowo dąży do stworzenia sprawnie działającej gospodarki rynkowej oraz stopniowego zbliżania swojej polityki do zorientowanej na stabilizację polityki unii gospodarczej i walutowej. Na wniosek władz Kosowa UE może udzielić pomocy przeznaczonej na wsparcie wysiłków Kosowa w tym względzie.

Współpraca ma również na celu wzmocnienie praworządności w dziedzinie przedsiębiorczości poprzez stabilne i niedyskryminujące ramy prawne dotyczące handlu.

Współpraca w tej dziedzinie obejmuje również wymianę informacji dotyczących zasad i funkcjonowania unii gospodarczej i walutowej.

Artykuł 95

Współpraca w dziedzinie statystyki

Współpraca między Stronami koncentruje się przede wszystkim na obszarach priorytetowych związanych z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie statystyki. Ma ona na celu przede wszystkim stworzenie w Kosowie wydajnego i trwałego systemu statystycznego zdolnego do dostarczania wiarygodnych, obiektywnych i dokładnych danych, porównywalnych z europejskimi danymi statystycznymi, niezbędnych do planowania i monitorowania procesu transformacji i reform w Kosowie. Jej celem jest również umożliwienie kosowskiemu urzędowi statystycznemu lepszego zaspokajania potrzeb jego klientów (zarówno administracji publicznej, jak i sektora prywatnego). System statystyczny jest spójny z zasadami Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych, podstawowymi zasadami ONZ dotyczącymi statystyk, przepisami europejskiego prawa statystycznego i zmierza w kierunku stosowania dorobku UE w dziedzinie statystyki. Strony współpracują w szczególności w celu zapewnienia poufności danych indywidualnych, stopniowego zwiększonego gromadzenia danych i przekazywania ich do europejskiego systemu statystycznego oraz wymiany informacji na temat metod, przekazywania know-how i szkoleń.

Artykuł 96

Bankowość, ubezpieczenia i pozostałe usługi finansowe

Współpraca między UE a Kosowem koncentruje się na obszarach priorytetowych związanych z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie bankowości, ubezpieczeń i usług finansowych. Strony współpracują w celu ustanowienia i rozwoju stosownych ram wsparcia dla sektorów bankowości, ubezpieczeń i usług finansowych w Kosowie, opartych na uczciwej konkurencji i zapewnienia koniecznych równych warunków działania.

Artykuł 97

Publiczna wewnętrzna kontrola finansowa i audyt zewnętrzny

Współpraca między Stronami koncentruje się na obszarach priorytetowych związanych z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie publicznej wewnętrznej kontroli finansowej. Strony współpracują w szczególności w celu dalszego wdrażania skutecznej kontroli wewnętrznej oraz niezależnie działających systemów audytu wewnętrznego w sektorze publicznym w Kosowie, zgodnie z uznanymi międzynarodowymi ramami i oraz dobrymi praktykami UE.

W celu wypełnienia zobowiązań dotyczących koordynacji i harmonizacji wynikających z powyższych wymogów współpraca koncentruje się także na stworzeniu i wzmocnieniu centralnych jednostek harmonizacyjnych ds. zarządzania finansowego i kontroli oraz audytu wewnętrznego.

W dziedzinie audytu zewnętrznego Strony współpracują zwłaszcza w celu dalszego rozwoju działalności w zakresie niezależnego audytu zewnętrznego w Kosowie, zgodnie z uznanymi międzynarodowymi standardami oraz dobrymi praktykami UE. Współpraca koncentruje się również na budowaniu zdolności instytucjonalnych najwyższego urzędu kontroli.

Artykuł 98

Promowanie i ochrona inwestycji

Współpraca między Stronami w dziedzinie promowania i ochrony inwestycji koncentruje się na ochronie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i ma na celu stworzenie klimatu sprzyjającego inwestycjom prywatnym, zarówno krajowym, jak i zagranicznym, które są istotne dla ożywienia gospodarczego i przemysłowego Kosowa. Dla Kosowa szczególnym celem współpracy jest poprawa ram prawnych, tak aby sprzyjały one inwestycjom i je chroniły.

Artykuł 99

Współpraca przemysłowa

Współpraca ma na celu działanie na rzecz modernizacji i restrukturyzacji przemysłu Kosowa oraz jego poszczególnych sektorów. Zmierza ona także do zapewnienia, by istniały warunki zapewniające konkurencyjność kosowskiego sektora przemysłu, na warunkach gwarantujących ochronę środowiska.

We współpracy uwzględnia się regionalne aspekty rozwoju przemysłowego, działając na rzecz, w stosownych przypadkach, partnerstw transgranicznych lub transterytorialnych. Inicjatywy mogą mieć na celu, w szczególności, stworzenie odpowiednich ram dla przedsiębiorstw, poprawę zarządzania i know-how oraz działanie na rzecz rynków, przejrzystości rynku i otoczenia biznesowego. Szczególną wagę przywiązuje się do zainicjowania w Kosowie skutecznych działań wspierających wywóz.

Współpraca należycie uwzględnia dorobek prawny UE w dziedzinie polityki przemysłowej.

Artykuł 100

Małe i średnie przedsiębiorstwa

Współpraca między Stronami ma na celu rozwój i wzmocnienie małych i średnich przedsiębiorstw (zwanych dalej „MŚP”) w sektorze prywatnym, promowanie warunków sprzyjających inicjatywom i rozwojowi przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, oraz promowanie środowiska sprzyjającego współpracy między przedsiębiorstwami. Współpraca jest zgodna z zasadami Small Business Act i należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem UE w dziedzinie MŚP.

Artykuł 101

Turystyka

Współpraca między Stronami w dziedzinie turystyki ma na celu:

a)	zapewnienie zrównoważonego i trwałego rozwoju turystyki i kwestii z nią związanych;

b)	wzmocnienie przepływu informacji w dziedzinie turystyki (poprzez sieci międzynarodowe, bazy danych itp.);

c)	wspieranie tworzenia infrastruktury sprzyjającej inwestycjom w sektorze turystyki.

Współpraca ma również na celu badanie możliwości prowadzenia wspólnych działań i wzmocnienia współpracy między przedsiębiorstwami z branży turystycznej, ekspertami i instytucjami oraz ich agencjami właściwymi w dziedzinie turystyki, jak również przekazywanie know how (poprzez szkolenia, wymiany, seminaria). Współpraca należycie uwzględnia dorobek prawny UE w dziedzinie turystyki.

Współpraca może zostać włączona do regionalnych ram współpracy.

Artykuł 102

Rolnictwo i sektor rolno-przemysłowy

Współpraca między Stronami jest rozwijana we wszystkich obszarach priorytetowych związanych z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie rolnictwa, jak również w zakresie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych, bezpieczeństwa żywności, kwestii weterynaryjnych i fitosanitarnych. Współpraca ma na celu przede wszystkim modernizację i restrukturyzację rolnictwa i sektora rolno-przemysłowego w Kosowie, zwłaszcza w celu spełnienia unijnych wymogów sanitarnych, poprawy gospodarowania zasobami wodnymi oraz rozwoju obszarów wiejskich i powiązanych aspektów sektora leśnictwa w Kosowie, a także wsparcie stopniowego zbliżania prawodawstwa i praktyk Kosowa do dorobku prawnego UE.

Artykuł 103

Rybołówstwo

Strony badają możliwość określenia obopólnie korzystnych obszarów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w sektorach akwakultury i rybołówstwa. We współpracy należycie uwzględnia się priorytetowe obszary związane z dorobkiem prawnym UE w tych dziedzinach oraz zasady zarządzania zasobami rybnymi i ich zachowania oparte na zasadach opracowanych przez stosowne międzynarodowe i regionalne organizacje ds. rybołówstwa.

Artykuł 104

Cła

Strony ustanawiają współpracę w tej dziedzinie w celu zagwarantowania zgodności z postanowieniami, które mają zostać przyjęte w dziedzinie handlu, oraz w celu zbliżenia systemu celnego Kosowa do systemu celnego UE, pomagając tym samym w przygotowaniu zaplanowanej zgodnie z niniejszym Układem liberalizacji oraz w stopniowym zbliżaniu prawodawstwa celnego Kosowa do dorobku prawnego UE.

Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie ceł.

Zasady wzajemnej pomocy administracyjnej między Stronami w sprawach celnych są określone w protokole IV.

Artykuł 105

Opodatkowanie

UE współpracuje z Kosowem w celu wspierania jego rozwoju w dziedzinie opodatkowania włącznie ze środkami mającymi na celu dalsze zreformowanie systemu podatkowego Kosowa oraz restrukturyzację administracji podatkowej po to, aby zagwarantować skuteczne ściąganie podatków i skuteczną walkę z nadużyciami podatkowymi.

Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie opodatkowania i walki ze szkodliwą konkurencją podatkową. Przygotowując prawodawstwo dotyczące wyeliminowania szkodliwej konkurencji podatkowej, Kosowo należycie uwzględnia zasady Kodeksu postępowania w dziedzinie opodatkowania przedsiębiorstw, przyjętego przez Radę i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w dniu 1 grudnia 1997 r. (6)

Współpraca ma na celu promowanie zasad dobrej administracji w dziedzinie podatków, przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej w Kosowie w celu ułatwienia egzekwowania środków mających zapobiegać nadużyciom podatkowym, uchylaniu się od opodatkowania lub unikaniu opodatkowania.

Artykuł 106

Współpraca społeczna

Strony współpracują w celu ułatwienia reformy polityki zatrudnienia w Kosowie w kontekście wzmocnionej reformy gospodarczej i integracji oraz w celu wspierania wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Współpraca ma również na celu działanie na rzecz dialogu społecznego oraz stopniowego zbliżania do dorobku prawnego UE prawodawstwa Kosowa w dziedzinie pracy, zdrowia, bezpieczeństwa pracy i równości szans kobiet i mężczyzn, osób niepełnosprawnych oraz osób należących do mniejszości i innych szczególnie wrażliwych grup, przyjmując jako odniesienie poziom ochrony istniejący w UE. Współpraca w tym zakresie może także obejmować dostosowanie przepisów Kosowa do dorobku prawnego UE w zakresie prawa pracy i warunków pracy kobiet. Współpraca wspiera także przyjęcie przez Kosowo kompleksowych polityk włączenia społecznego i antydyskryminacji. Współpraca obejmuje także ustanowienie w Kosowie systemu zabezpieczenia społecznego zdolnego wspierać zatrudnienie i wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu.

Strony współpracują w celu zapewnienia zbliżenia prawodawstwa Kosowa do dorobku prawnego UE oraz w celu poprawy zdrowia i zapobiegania chorobom w społeczeństwie, tworzą niezależne i skuteczne struktury administracyjne i nadają uprawnienia wykonawcze, aby zagwarantować przestrzeganie zasadniczych wymagań w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa, ochronę praw pacjentów, ochronę obywateli przed zagrożeniami dla zdrowia i chorobami oraz propagowanie zdrowych stylów życia.

Kosowo przestrzega międzynarodowych konwencji i innych instrumentów prawnych w tych dziedzinach. Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem prawnym UE w tych dziedzinach.

Artykuł 107

Kształcenie i szkolenie

Strony współpracują w celu podwyższenia poziomu kształcenia ogólnego oraz kształcenia i szkolenia zawodowego, a także polityki dotyczącej młodzieży i pracy wykonywanej przez młodzież w Kosowie, promując w ten sposób doskonalenie umiejętności, zatrudnialność, włączenie społeczne i rozwój gospodarczy w Kosowie. Priorytetem dla systemów szkolnictwa wyższego jest osiągnięcie przez kosowskie instytucje i programy odpowiednich standardów jakości, spójnych z celami procesu bolońskiego i deklaracji bolońskiej.

Strony współpracują również, aby zapewnić, by dostęp do wszystkich szczebli kształcenia i szkolenia w Kosowie był wolny od dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. We współpracy dąży się do zaspokojenia potrzeb uczniów niepełnosprawnych w Kosowie.

Celem współpracy jest także rozwijanie potencjału w zakresie badań i innowacji, zwłaszcza poprzez wspólne projekty w dziedzinie badań i innowacji, obejmujące wszystkie zainteresowane strony i zapewniające przekazywanie know-how.

Odpowiednie programy i instrumenty unijne przyczyniają się do podwyższania poziomu struktur i działań w zakresie kształcenia, szkolenia, badań i innowacji w Kosowie.

Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem prawnym UE w tej dziedzinie.

Artykuł 108

Współpraca w dziedzinie kultury

Strony zobowiązują się do działania na rzecz współpracy w dziedzinie kultury. Współpraca w tym zakresie służy wzmacnianiu potencjału Kosowa w zakresie polityki kulturalnej, wzmacnianiu potencjału podmiotów kulturalnych i zwiększaniu wzajemnego zrozumienia między poszczególnymi obywatelami, mniejszościami i całymi narodami. Współpraca wspiera również reformy instytucjonalne na rzecz promowania różnorodności kulturowej w Kosowie, w tym na podstawie zasad zawartych w Konwencji Unesco w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, przyjętej w Paryżu w dniu 20 października 2005 r.

Artykuł 109

Współpraca w sektorze audiowizualnym

Strony współpracują w celu działania na rzecz przemysłu audiowizualnego w Europie i sprzyjają koprodukcjom w obszarze kinematografii i mediów audiowizualnych.

Współpraca mogłaby obejmować między innymi programy i udogodnienia na rzecz szkoleń dla dziennikarzy i innych osób zatrudnionych w sektorze mediów audiowizualnych, jak również pomoc techniczną dla mediów publicznych i prywatnych Kosowa w celu wzmocnienia ich niezależności, profesjonalizmu i związków z mediami europejskimi.

Kosowo dostosowuje swoją politykę w dziedzinie uregulowania treści przy nadawaniu transgranicznym lub transterytorialnym do polityki UE i harmonizuje swoje prawodawstwo z dorobkiem prawnym UE. Kosowo zwraca szczególną uwagę na kwestie związane z nabywaniem praw własności intelektualnej do programów i transmisji oraz zapewniania i wzmacniania niezależności właściwych organów regulacyjnych.

Artykuł 110

Społeczeństwo informacyjne

Współpraca prowadzona jest we wszystkich obszarach związanych z dorobkiem prawnym UE dotyczącym społeczeństwa informacyjnego. Jej celem jest przede wszystkim wspieranie stopniowego zbliżania polityki i prawodawstwa Kosowa w tym sektorze do polityki i prawodawstwa UE.

Strony współpracują również w celu dalszego rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Kosowie. Do ogólnych celów należy dalsze przygotowanie całego społeczeństwa do ery cyfrowej oraz określenie środków zapewniających interoperacyjność sieci i usług.

Artykuł 111

Sieci i usługi łączności elektronicznej

Współpraca koncentruje się przede wszystkim na obszarach priorytetowych związanych z dorobkiem prawnym UE w tej dziedzinie.

Strony wzmacniają, w szczególności, współpracę w dziedzinie sieci łączności elektronicznej i związanych z nimi usług, przy czym ostatecznym celem będzie przyjęcie przez Kosowo dorobku prawnego UE dotyczącego tego sektora w ciągu pięciu lat od dnia wejścia w życie niniejszego Układu, zwracając przy tym szczególną uwagę na zapewnienie i wzmacnianie niezależności właściwych organów regulacyjnych.

Artykuł 112

Informacja i komunikacja

Strony podejmują środki niezbędne do stymulowania wzajemnej wymiany informacji. Priorytetowo traktowane są programy mające na celu dostarczanie ogółowi społeczeństwa podstawowych informacji na temat UE, a środowiskom zawodowym w Kosowie – bardziej specjalistycznych informacji.

Artykuł 113

Transport

Współpraca między Stronami koncentruje się na obszarach priorytetowych związanych z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie transportu.

Współpraca może, w szczególności, mieć na celu restrukturyzację i modernizację systemu transportu Kosowa oraz poprawę powiązanej infrastruktury (w tym połączeń regionalnych wskazanych przez Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej), poprawę swobodnego przepływu osób i towarów, osiągnięcie standardów interoperacyjnych ze standardami obowiązującymi w UE i porównywalnych z tymi standardami oraz dostosowanie prawodawstwa w dziedzinie transportu do prawodawstwa UE, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności.

Współpraca ma zapewniać stopniowy wzajemny dostęp do rynków i infrastruktury transportu UE i Kosowa przewidzianych w niniejszym Układzie, rozwijanie w Kosowie interoperacyjnego systemu transportu zgodnego z systemem UE i dostosowanego do niego oraz zapewnienie lepszej ochrony środowiska w dziedzinie transportu.

Artykuł 114

Energia

Zgodnie ze stosownymi przepisami dorobku prawnego UE Strony rozwijają i zacieśniają współpracę w dziedzinie energii, zgodnie z zasadami gospodarki wolnorynkowej i Traktatem o Wspólnocie Energetycznej podpisanym w Atenach w dniu 25 października 2005 r. (7). Współpraca jest rozwijana w celu stopniowej integracji Kosowa z europejskimi rynkami energii.

Współpraca może obejmować wspieranie Kosowa w szczególności w odniesieniu do następujących kwestii:

a)

poprawa i dywersyfikacja dostaw oraz lepszy dostęp do rynku energii, zgodnie z dorobkiem prawnym UE dotyczącym bezpieczeństwa dostaw energii oraz regionalną strategią energetyczną Wspólnoty Energetycznej, oraz stosowanie unijnych i europejskich zasad dotyczących tranzytu, przesyłania i dystrybucji oraz renowacji sieci połączeń przesyłowych o znaczeniu regionalnym, łączących go z krajami sąsiadującymi;

b)

wspieranie Kosowa we wdrażaniu dorobku prawnego UE dotyczącego efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii oraz wpływu sektora energii na środowisko, promując w ten sposób oszczędność energii, efektywność energetyczną, odnawialne źródła energii oraz badanie i łagodzenie wpływu produkcji i zużycia energii na środowisko;

c)	opracowywanie ramowych warunków restrukturyzacji przedsiębiorstw energetycznych oraz współpraca przedsiębiorstw w tym sektorze, zgodnie z przepisami UE z zakresu wewnętrznego rynku energii dotyczącymi rozdzielenia.

Artykuł 115

Środowisko

Strony rozwijają i zacieśniają współpracę w dziedzinie środowiska, której podstawowym zadaniem jest powstrzymanie jego dalszej degradacji oraz rozpoczęcie działań na rzecz poprawy stanu środowiska w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju w Kosowie. Strony współpracują w dziedzinie jakości powietrza i wód (w tym w kwestii substancji promieniotwórczych w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi), podstawowych norm bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego, wszelkiego rodzaju gospodarowania odpadami (w tym odpowiedzialnego i bezpiecznego gospodarowania odpadami promieniotwórczymi) oraz ochrony przyrody, monitorowania i redukcji emisji przemysłowych, zapewniania bezpieczeństwa instalacji przemysłowych oraz klasyfikacji i bezpiecznego obchodzenia się z chemikaliami w Kosowie.

Strony ustanawiają, w szczególności, współpracę w celu wzmocnienia struktur i procedur administracyjnych Kosowa, aby zapewnić planowanie strategiczne w kwestiach środowiska naturalnego oraz koordynację działań odpowiednich podmiotów i skupiają się na stopniowym zbliżaniu prawodawstwa Kosowa do dorobku prawnego UE, a w stosownych przypadkach – dorobku prawnego Euratomu. Współpraca mogłaby również koncentrować się na rozwijaniu przez Kosowo strategii mających na celu znaczne obniżenie zanieczyszczenia powietrza i wody na poziomie lokalnym, regionalnym i transterytorialnym, ustanowienie ram dla wydajnej, czystej, zrównoważonej i odnawialnej produkcji energii i jej zużycia oraz strategii służących przeprowadzaniu ocen wpływu na środowisko i strategicznych ocen oddziaływania na środowisko.

Artykuł 116

Zmiany klimatu

Strony współpracują, aby wspierać Kosowo w rozwijaniu polityki przeciwdziałania zmianom klimatu oraz uwzględnianiu kwestii klimatu w polityce w dziedzinie energii, transportu, przemysłu, rolnictwa, kształcenia i innych stosownych politykach. Celem takiej współpracy jest także stopniowe zbliżanie prawodawstwa Kosowa do dorobku prawnego UE dotyczącego zmian klimatu, zwłaszcza skutecznego monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji gazów cieplarnianych. Celem takiej współpracy jest także wspieranie Kosowa w tworzeniu odpowiedniego potencjału administracyjnego i procedur koordynacji między wszystkimi odpowiednimi podmiotami, aby umożliwić przyjmowanie i wdrażanie niskoemisyjnych i odpornych na zmianę klimatu polityk wzrostu. Strony współpracują, o ile pozwolą na to obiektywne okoliczności, w celu wspierania udziału Kosowa w globalnych i regionalnych działaniach na rzecz łagodzenia i przystosowania się do zmian klimatu.

Artykuł 117

Ochrona ludności

Strony rozwijają i zacieśniają swoją współpracę w zakresie poprawy zapobiegania klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, a także gotowości i reagowania na nie. Współpraca ma zwłaszcza na celu poprawę potencjału Kosowa w zakresie ochrony ludności i stopniowe zbliżanie prawodawstwa Kosowa do dorobku prawnego UE dotyczących zarządzania klęskami żywiołowymi.

Współpraca może koncentrować się na następujących celach priorytetowych:

a)	wczesne powiadamianie i ostrzeganie o klęskach żywiołowych; objęcie Kosowa europejskimi systemami wczesnego ostrzegania i narzędziami monitorowania,

b)	ustanowienie skutecznej całodobowej komunikacji między służbami ratowniczymi Kosowa i ich odpowiednikami w Komisji Europejskiej,

c)	zapewnianie współpracy w przypadku poważnych sytuacjach kryzysowych, w tym ułatwianie świadczenia i otrzymywania pomocy i wsparcia gospodarza,

d)	poprawa bazy wiedzy o klęskach żywiołowych i zagrożeniach oraz opracowanie obejmujących całe Kosowo ocen ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i planów zarządzania klęskami żywiołowymi,

e)	wdrażanie najlepszych praktyk i wytycznych w dziedzinie zapobiegania klęskom żywiołowym oraz gotowości i reagowania na nie.

Artykuł 118

Badania i rozwój technologiczny

Strony propagują współpracę w dziedzinie cywilnych badań naukowych i rozwoju technologicznego na bazie wzajemnych korzyści oraz z uwzględnieniem dostępności zasobów i odpowiedniego dostępu do swoich programów, z zastrzeżeniem odpowiedniego poziomu skutecznej ochrony praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej.

Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie badań i rozwoju technicznego.

Artykuł 119

Rozwój regionalny i lokalny

Strony dążą do określenia środków pozwalających wzmocnić współpracę w zakresie rozwoju regionalnego i lokalnego w celu wsparcia rozwoju gospodarczego i zmniejszenia nierówności regionalnych. Szczególna uwaga zostaje poświęcona współpracy transgranicznej lub transterytorialnej, ponadnarodowej i międzyregionalnej.

Współpraca należycie uwzględnia obszary priorytetowe związane z dorobkiem prawnym UE w dziedzinie rozwoju regionalnego.

Artykuł 120

Administracja publiczna

Współpraca i dialog mają na celu zapewnienie dalszego rozwoju profesjonalnej, skutecznej i odpowiedzialnej administracji publicznej w Kosowie, w oparciu o wysiłki reformatorskie podjęte dotychczas w tej dziedzinie, w tym te związane z procesem decentralizacji i tworzeniem nowych gmin. Współpraca ma na celu zwłaszcza wspieranie stosowania zasady praworządności, właściwego funkcjonowania instytucji z korzyścią dla całego społeczeństwa Kosowa oraz harmonijnego rozwoju stosunków pomiędzy UE a Kosowem.

Współpraca w tej dziedzinie koncentruje się głównie na tworzeniu instytucji, w tym na rozwijaniu i stosowaniu – zarówno na poziomie centralnym, jak i lokalnym – opartych na osiągnięciach, przejrzystych i bezstronnych procedur rekrutacji, zarządzaniu zasobami ludzkimi i rozwojem kariery dla służb publicznych, szkoleniach ustawicznych i promowaniu etyki w ramach administracji publicznej. Współpraca obejmuje także poprawę skuteczności i zdolności niezależnych organów, które są kluczowe dla funkcjonowania administracji publicznej i skutecznego mechanizmu kontroli i równowagi.

TYTUŁ IX

WSPÓŁPRACA FINANSOWA

Artykuł 121

Aby osiągnąć cele niniejszego Układu oraz zgodnie z artykułami 7, 122, 123 i 125, Kosowo może otrzymywać pomoc finansową od UE w formie dotacji i pożyczek, w tym pożyczek od Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Pomoc finansowa UE jest uzależniona od dalszych postępów w wypełnianiu politycznych kryteriów kopenhaskich. Uwzględnia się także wypełnianie przez Kosowo zobowiązań wynikających z niniejszego Układu oraz coroczne sprawozdania z postępów Kosowa. Pomoc finansowa UE jest uzależniona także od warunków procesu stabilizacji i stowarzyszenia, w szczególności w odniesieniu do zobowiązania beneficjentów do przeprowadzenia reform demokratycznych, gospodarczych i instytucjonalnych. Pomoc finansowa przyznana Kosowu uwzględnia stwierdzone potrzeby, uzgodnione priorytety, zdolności absorpcji i zwrotu pomocy finansowej oraz środki podjęte w celu zreformowania i restrukturyzacji gospodarki.

Artykuł 122

Pomoc finansowa w postaci dotacji jest udzielana zgodnie z odpowiednim rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w ramach indykatywnych wieloletnich ram i w oparciu o roczne lub wieloletnie programy ustanowione przez UE po konsultacjach z Kosowem.

Artykuł 123

Pomoc finansowa może obejmować wszystkie stosowne sektory współpracy, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, zbliżenia prawodawstwa do dorobku prawnego UE, rozwoju społecznego i gospodarczego, dobrej administracji, reformy administracji publicznej, energii i rolnictwa.

Artykuł 124

Na wniosek Kosowa oraz w przypadku wystąpienia szczególnej potrzeby UE może w porozumieniu z międzynarodowymi instytucjami finansowymi zbadać możliwość udzielenia w drodze wyjątku pomocy makrofinansowej, podlegającej określonym warunkom i przy uwzględnieniu dostępności wszystkich zasobów finansowych. Pomoc ta byłaby udostępniana tylko w przypadku spełnienia warunków, które zostaną określone w programie uzgodnionym między Kosowem a Międzynarodowym Funduszem Walutowym.

Artykuł 125

W celu umożliwienia optymalnego wykorzystania dostępnych zasobów Strony zapewniają, by pomoc finansowa UE była ściśle skoordynowany z pomocą pochodzącą z innych źródeł, takich jak państwa członkowskie, państwa trzecie i międzynarodowe instytucje finansowe.

W tym celu Kosowo regularnie przedstawia informacje dotyczące wszystkich źródeł pomocy.

TYTUŁ X

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE, OGÓLNE I KOŃCOWE

Artykuł 126

Ustanawia się Radę Stabilizacji i Stowarzyszenia, która nadzoruje stosowanie i wykonywanie niniejszego Układu. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia zbiera się na odpowiednim szczeblu w regularnych odstępach czasu i zwołuje posiedzenia nadzwyczajne, gdy wymagają tego okoliczności. Bada ona wszelkie istotne kwestie związane z niniejszym Układem, jak również wszelkie inne kwestie będące przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Artykuł 127

1.   W skład Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia wchodzą przedstawiciele UE, z jednej strony, i Kosowa, z drugiej strony.

2.   Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

3.   Członkowie Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia mogą działać przez przedstawicieli, na zasadach, które zostaną określone w jej regulaminie wewnętrznym.

4.   Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia przewodniczą kolejno: przedstawiciel UE oraz przedstawiciel Kosowa, zgodnie z zasadami, które zostaną określone w jej regulaminie wewnętrznym.

5.   Europejski Bank Inwestycyjny uczestniczy jako obserwator w pracach Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia w tych kwestiach, które go dotyczą.

Artykuł 128

Dla osiągnięcia celów niniejszego Układu Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia ma prawo podejmować decyzje w zakresie stosowania niniejszego Układu w przypadkach w nim przewidzianych. Podjęte decyzje są wiążące dla Stron, które podejmują środki niezbędne do wykonania takich decyzji. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może również przyjmować stosowne zalecenia. Decyzje i zalecenia Rady Stabilizacji Stowarzyszenia są przygotowywane w uzgodnieniu ze Stronami.

Artykuł 129

1.   Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia jest wspierana w pełnieniu swoich zadań przez Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia składający się z przedstawicieli UE, z jednej strony, i przedstawicieli Kosowa, z drugiej strony.

2.   W swoim regulaminie wewnętrznym Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia określa zadania Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia, obejmujące przygotowywanie posiedzeń Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia oraz zasady funkcjonowania Komitetu.

3.   Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może przekazać Komitetowi Stabilizacji i Stowarzyszenia wszystkie swoje uprawnienia. W takim przypadku Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia podejmuje swoje decyzje na zasadach określonych w artykule 128.

Artykuł 130

Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia może tworzyć podkomitety i grupy specjalne. Przed końcem pierwszego roku od dnia wejścia w życie niniejszego Układu Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia tworzy podkomitety niezbędne do właściwego wykonania niniejszego Układu.

Stworzony zostaje podkomitet zajmujący się kwestią migracji.

Artykuł 131

Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może podjąć decyzję o powołaniu innych specjalnych komitetów lub organów, które mogą pomagać jej w wykonywaniu zadań. W swoim regulaminie wewnętrznym Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia określa skład i zadania takich komitetów lub organów oraz sposób ich funkcjonowania.

Artykuł 132

Niniejszym ustanawia się Parlamentarny Komitet Stabilizacji i Stowarzyszenia (zwany dalej „komitetem parlamentarnym”). Stanowi on forum spotkań i wymiany poglądów dla posłów do Parlamentu Europejskiego i członków parlamentu Kosowa. Komitet zbiera się z częstotliwością, którą sam określa, nie rzadziej jednak niż raz do roku.

W skład komitetu parlamentarnego wchodzą posłowie do Parlamentu Europejskiego oraz członkowie parlamentu Kosowa.

Komitet parlamentarny przyjmuje swój regulamin wewnętrzny.

Komitetowi parlamentarnemu przewodniczą kolejno: poseł do Parlamentu Europejskiego i członek parlamentu Kosowa, zgodnie z zasadami, które zostaną określone w regulaminie wewnętrznym tego komitetu.

Komitet parlamentarny może kierować zalecenia do Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia.

Artykuł 133

W zakresie niniejszego Układu Strony zobowiązują się zagwarantować osobom fizycznym i prawnym drugiej Strony wolny od dyskryminacji dostęp do odpowiednich środków dochodzenia roszczeń w celu obrony ich praw.

Artykuł 134

Żadne z postanowień niniejszego Układu nie uniemożliwia Stronom podjęcia środków, jakie uważają za niezbędne, w celu zapobiegania ujawnieniu informacji szkodzących ich podstawowym interesom bezpieczeństwa.

Artykuł 135

1.   W dziedzinach podlegających niniejszemu Układowi:

a)	uregulowania stosowane przez Kosowo w odniesieniu do UE nie mogą prowadzić do jakiejkolwiek dyskryminacji między państwami członkowskimi, ich obywatelami, ich przedsiębiorstwami lub spółkami;

b)	uregulowania stosowane przez UE w odniesieniu do Kosowa nie mogą prowadzić do jakiejkolwiek dyskryminacji obywateli Kosowa lub jego przedsiębiorstw lub spółek.

2.   Postanowienia ustępu 1 są bez uszczerbku dla wszelkich szczególnych postanowień zawartych w niniejszym Układzie, w tym w szczególności artykułu 70 ustęp 3.

Artykuł 136

1.   Strony podejmują wszelkie środki o charakterze ogólnym lub szczególnym wymagane do wypełnienia zobowiązań wynikających z niniejszego Układu. Zapewniają one osiągnięcie celów określonych w niniejszym Układzie.

2.   Strony zgadzają się prowadzić w trybie pilnym i właściwymi sposobami, na wniosek jednej ze Stron, konsultacje mające na celu rozpatrzenie wszelkich kwestii związanych z wykładnią lub wykonywaniem niniejszego Układu oraz innych istotnych aspektów wzajemnych stosunków.

3.   Strony zwracają się do Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia w przypadku sporu dotyczącego stosowania lub wykładni niniejszego Układu. W takim przypadku stosuje się artykuł 137 oraz, w odpowiednich przypadkach, protokół V.

Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia może rozstrzygać spory w drodze wiążących decyzji.

4.   Jeżeli Strona uważa, że druga Strona nie wypełniła zobowiązania, jakie nakłada na nią niniejszy Układ, może podjąć odpowiednie środki. Zanim to uczyni, z wyjątkiem szczególnie nagłych przypadków, dostarcza ona Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia wszelkie istotne informacje konieczne do dokładnego zbadania sytuacji celem znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez obie Strony.

W wyborze środków pierwszeństwo należy przyznać tym, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszego Układu. Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia jest niezwłocznie powiadamiana o podjęciu tych środków i jeżeli druga Strona wystąpi z takim wnioskiem, stanowią one przedmiot konsultacji w Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia, Komitecie Stabilizacji i Stowarzyszenia lub dowolnym innym organie utworzonym na podstawie artykułów 130 i 131.

5.   Ustępy 2, 3 i 4 nie wpływają w żaden sposób na artykuły 34, 42, 43, 44 i 48 oraz protokół III (definicja pojęcia „produkty pochodzące” oraz metody współpracy administracyjnej) i pozostają bez uszczerbku dla tych postanowień.

6.   Ustępy 3 i 4 niniejszego artykułu nie mają zastosowania do artykułów 5 i 13.

Artykuł 137

1.   W przypadku powstania sporu między Stronami dotyczącego interpretacji lub wykonywania niniejszego Układu Strona przekazuje drugiej Stronie oraz Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia formalny wniosek o rozstrzygnięcie spornej kwestii.

Jeżeli Strona uzna, że środek przyjęty przez drugą Stronę lub bezczynność drugiej Strony stanowią naruszenie jej zobowiązań wynikających z niniejszego Układu, formalny wniosek o rozstrzygnięcie spornej kwestii musi zawierać uzasadnienie takiego stanowiska, a w stosownych przypadkach informację, że Strona może podjąć środki przewidziane w artykule 136 ustęp 4.

2.   Strony dokładają wszelkich starań, aby rozstrzygnąć spór, przystępując w dobrej wierze do konsultacji w ramach Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia oraz innych organów przewidzianych w ustępie 3, w celu jak najszybszego znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez obie Strony.

3.   Strony przekazują Radzie Stabilizacji i Stowarzyszenia wszelkie istotne informacje wymagane w celu dokładnego zbadania sytuacji.

Do czasu znalezienia rozwiązania sporna kwestia jest przedmiotem dyskusji podczas każdego posiedzenia Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia, chyba że zostało wszczęte postępowanie arbitrażowe przewidziane w protokole V. Spór uznaje się za rozstrzygnięty, jeżeli Rada Stabilizacji i Stowarzyszenia podjęła wiążącą decyzję rozstrzygającą daną kwestię zgodnie z artykułem 136 ustęp 3 lub jeżeli oświadczyła, że spór już nie istnieje.

Konsultacje w sprawie sporu mogą toczyć się również na spotkaniach Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia lub innych odpowiednich komitetów lub organów ustanowionych na podstawie artykułów 130 i 131, zgodnie z uzgodnieniami między Stronami lub na wniosek Strony. Konsultacje mogą być również prowadzone w formie pisemnej.

Wszystkie informacje ujawnione podczas konsultacji są poufne.

4.   W kwestiach wchodzących w zakres stosowania protokołu V Strony mogą przedłożyć sporną kwestię do rozstrzygnięcia w ramach arbitrażu zgodnie z tym protokołem, jeżeli Stronom nie udało się rozstrzygnąć sporu w ciągu dwóch miesięcy od rozpoczęcia procedury rozstrzygania sporu zgodnie z ustępem 1 niniejszego artykułu.

Artykuł 138

Do czasu przyznania równoważnych praw osobom i podmiotom gospodarczym na mocy niniejszego Układu, pozostaje on bez wpływu na prawa gwarantowane tym osobom i podmiotom postanowieniami obowiązujących umów wiążących jedno lub kilka państw członkowskich, z jednej strony, i Kosowo, z drugiej strony.

Artykuł 139

Załączniki I–VII, protokoły I, II, III, IV i V oraz deklaracja stanowią integralną część niniejszego Układu.

Artykuł 140

Niniejszy Układ zostaje zawarty na czas nieokreślony.

Każda Strona może wypowiedzieć niniejszy Układ poprzez notyfikowanie tego drugiej Stronie. Niniejszy Układ wygasa po upływie sześciu miesięcy od daty takiej notyfikacji.

Każda Strona może zawiesić całość lub część niniejszego Układu ze skutkiem natychmiastowym w przypadku naruszenia przez drugą Stronę zasadniczych elementów niniejszego Układu.

UE może podjąć środki, jakie uzna za stosowne, w tym zawiesić całość lub część niniejszego Układu ze skutkiem natychmiastowym, w przypadku naruszenia przez Kosowo zasadniczych zasad określonych w artykułach 5 i 13.

Artykuł 141

Niniejszy Układ ma zastosowanie z jednej strony do terytoriów, do których stosuje się Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, zgodnie z warunkami określonymi w tych Traktatach, a z drugiej strony do terytorium Kosowa.

Artykuł 142

Depozytariuszem niniejszego Układu jest Sekretariat Generalny Rady Unii Europejskiej.

Artykuł 143

Niniejszy Układ został sporządzony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach w językach: angielskim, bułgarskim, chorwackim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, holenderskim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niemieckim, polskim, portugalskim, rumuńskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, węgierskim, włoskim, albańskim oraz serbskim, przy czym teksty w każdym z tych języków są jednakowo autentyczne.

Artykuł 144

Strony zatwierdzają niniejszy Układ zgodnie z ich własnymi procedurami.

Niniejszy Układ wchodzi w życie pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po dniu, w którym Strony notyfikowały sobie wzajemnie zakończenie procedur, o których mowa w akapicie pierwszym.

---

(*)  Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244 (1999) oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa.

(1)  Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2658/87 (Dz.U. L 256 z 7.9.1987, s. 1).

(2)  Odesłania do kodów towarów i opisy są zgodne z Nomenklaturą scaloną stosowaną w 2014 r. zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 1001/2013 z dnia 4 października 2013 r. zmieniającym załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz.U. L 290 z 31.10.2013, s. 1).

(3)  Dz.U. L 343 z 14.12.2012, s. 1.

(4)  Dz.U. L 285 z 16.10.2006, s. 3.

(5)  Europejski Komitet Normalizacyjny, Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki, Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych, Europejska Współpraca w Dziedzinie Akredytacji, Europejska Współpraca w Dziedzinie Metrologii Prawnej, Europejskie Stowarzyszenie Krajowych Instytutów Metrologicznych.

(6)  Konkluzje z posiedzenia Rady ECOFIN z dnia 1 grudnia 1997 r. dotyczące polityki podatkowej (Dz.U. C 2 z 6.1.1998, s. 1).

(7)  Dz.U. L 198 z 20.7.2006, s. 18.

(**)  Ky përcaktim nuk paragjykon qëndrimin ndaj statusit dhe është në përputhje me Rezolutën 1244/1999 dhe Opinionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë mbi shpalljen e pavarësisë së Kosovës.

(***)  Ovaj naziv ne prejudicira stavove о statusu i u skladu je sa RSBUN 1244/1999 i mišljenjem Međunarodnog Suda Pravde о deklaraciji о nezavisnosti Kosova.

---

---