EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62016CJ0641
Judgment of the Court (First Chamber) of 9 November 2017.#Tünkers France and Tünkers Maschinenbau GmbH v Expert France.#Request for a preliminary ruling from the Cour de cassation (France).#Reference for a preliminary ruling — Insolvency proceedings — Regulation (EC) No 1346/2000 — Court having jurisdiction — Action for unfair competition brought in the context of insolvency proceedings — Action brought by a company having its registered office in another Member State against the assignee of part of the business of a company subject to insolvency proceedings — Action not part of the proceedings or action deriving directly from those proceedings and closely connected with them.#Case C-641/16.
Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 9 listopada 2017 r.
Tünkers France i Tünkers Maschinenbau GmbH przeciwko Expert France.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (Francja).
Odesłanie prejudycjalne – Postępowanie upadłościowe – Rozporządzenie (WE) nr 1346/2000 – Właściwy sąd – Powództwo dotyczące czynu nieuczciwej konkurencji wytoczone w ramach postępowania upadłościowego – Powództwo wytoczone przez spółkę z siedzibą w innym państwie członkowskim przeciwko podmiotowi przejmującemu dziedzinę działalności spółki objętej postępowaniem upadłościowym – Powództwo niezwiązane z głównym postępowaniem upadłościowym, względnie powództwo wytoczone bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego i ściśle z nim związane.
Sprawa C-641/16.
Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 9 listopada 2017 r.
Tünkers France i Tünkers Maschinenbau GmbH przeciwko Expert France.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Cour de cassation (Francja).
Odesłanie prejudycjalne – Postępowanie upadłościowe – Rozporządzenie (WE) nr 1346/2000 – Właściwy sąd – Powództwo dotyczące czynu nieuczciwej konkurencji wytoczone w ramach postępowania upadłościowego – Powództwo wytoczone przez spółkę z siedzibą w innym państwie członkowskim przeciwko podmiotowi przejmującemu dziedzinę działalności spółki objętej postępowaniem upadłościowym – Powództwo niezwiązane z głównym postępowaniem upadłościowym, względnie powództwo wytoczone bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego i ściśle z nim związane.
Sprawa C-641/16.
Court reports – general
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2017:847
WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)
z dnia 9 listopada 2017 r. ( *1 )
Odesłanie prejudycjalne – Postępowanie upadłościowe – Rozporządzenie (WE) nr 1346/2000 – Sąd właściwy – Powództwo dotyczące czynu nieuczciwej konkurencji wytoczone w ramach postępowania upadłościowego – Powództwo wytoczone przez spółkę z siedzibą w innym państwie członkowskim przeciwko podmiotowi przejmującemu dziedzinę działalności spółki objętej postępowaniem upadłościowym – Powództwo niezwiązane z głównym postępowaniem upadłościowym, względnie powództwo wytoczone bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego i ściśle z nim związane
W sprawie C‑641/16
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja) postanowieniem z dnia 29 listopada 2016 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 12 grudnia 2016 r., w postępowaniu:
Tünkers France,
Tünkers Maschinenbau GmbH
przeciwko
Expert France,
TRYBUNAŁ (pierwsza izba),
w składzie: R. Silva de Lapuerta (sprawozdawca), prezes izby, C.G. Fernlund, J.C. Bonichot, A. Arabadjiev i E. Regan, sędziowie,
rzecznik generalny: E. Tanchev,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– |
w imieniu Tünkers Maschinenbau GmbH i Tünkers France przez J.J. Gatineau i C. Fattaccini, avocats, |
– |
w imieniu rządu francuskiego przez D. Colasa i E. de Moustier i E. Armoet, działające w charakterze pełnomocników, |
– |
w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Heller i M. Wilderspina, działających w charakterze pełnomocników, |
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz.U. 2000, L 160, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 1, s. 191). |
2 |
Wniosek ten został złożony w ramach sporu między spółką Tünkers France (zwaną dalej „TF”) i spółką Tünkers Maschinenbau GmbH (zwaną dalej „TM”) a spółką Expert France w przedmiocie związanego z czynem nieuczciwej konkurencji powództwa odszkodowawczego, wytoczonego przez tę ostatnią przeciwko TM i TF. |
Ramy prawne
Rozporządzenie nr 1346/2000
3 |
Motywy 4, 6 i 7 rozporządzenia nr 1346/2000 stanowią:
[…]
|
4 |
Artykuł 3 ust. 1 tego rozporządzenia ma następujące brzmienie: „Sądy państwa członkowskiego, na terytorium którego znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika, są właściwe dla wszczęcia postępowania upadłościowego. W przypadku spółek i osób prawnych domniemywa się, że głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności jest siedziba określona w statucie, chyba że zostanie przeprowadzony dowód przeciwny”. |
Rozporządzenie nr 44/2001
5 |
Motywy 7 i 19 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 4, s. 42) stanowią:
[…]
|
6 |
Artykuł 1 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 44/2001 stanowi: „1. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, niezależnie od rodzaju sądu. Nie obejmuje ono w szczególności spraw podatkowych, celnych i administracyjnych. 2. Niniejszego rozporządzenia nie stosuje się do:
|
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
7 |
Expert Maschinenbau GmbH, spółka prawa niemieckiego, prowadziła działalność produkcyjną w zakresie materiałów wykorzystywanych przez przemysł motoryzacyjny, których wyłączną dystrybucję we Francji realizowała Expert France. |
8 |
W dniu 14 lipca 2006 r. Amtsgericht Darmstadt (sąd rejonowy w Darmstadt, Niemcy) wszczął postępowanie upadłościowe wobec Expert Maschinenbau i wyznaczył zarządcę [w rozumieniu rozporządzenia nr 1346/2000]. |
9 |
W dniu 13 września 2006 r. zarządca ów zawarł wstępną umowę sprzedaży z TM, przewidującą przejęcie przez tę spółkę jednej z dziedzin działalności produkcyjnej Expert Maschinenbau. Decyzją z dnia 22 września 2006 r. zarządca zbył rzeczoną dziedzinę działalności spółce prawa niemieckiego Wetzel Fahrzeugbau GmbH, będącej spółką zależną spółki TM. |
10 |
Pismami z dnia 19 września 2006 r. oraz z dni 24 i 27 października 2006 r. TM zaproponował klientom spółki Expert France, którym przedstawił się jako nabywca Expert Maschinenbau, aby odtąd składali zamówienia do TM. |
11 |
Uznawszy, iż działanie to stanowi przejaw nieuczciwej konkurencji, w dniu 25 lutego 2013 r. Expert France wytoczyła powództwo odszkodowawcze wobec TM i TF przed tribunal de commerce de Paris (sąd gospodarczy w Paryżu, Francja) zarzucając im czyny nieuczciwej konkurencji. |
12 |
TM i TF zakwestionowały jurysdykcję owego sądu w oparciu o art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 i stwierdziły, że sądem właściwym do rozpatrzenia powództwa jest Amtsgericht Darmstadt (sąd rejonowy w Darmstadt) jako sąd, który wszczął postępowanie upadłościowe wobec Expert Maschnenbau. |
13 |
Tribunal de commerce de Paris (sąd gospodarczy w Paryżu) oddalił zarzut braku jurysdykcji w orzeczeniu z dnia 8 listopada 2013 r., które zostało utrzymane w mocy orzeczeniem cour d’appel de Paris (sądu apelacyjnego w Paryżu, Francja) z dnia 19 czerwca 2014 r. TM i TF wniosły od tego orzeczenia skargę kasacyjną do sądu odsyłającego. Twierdzą one, że sądem właściwym dla rozpoznania powództwa odszkodowawczego wytoczonego w związku z czynem nieuczciwej konkurencji, w zakresie, w jakim powództwo to jest wytoczone bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego, jest sąd, który wszczął to postępowanie upadłościowe. |
14 |
W tej sytuacji sąd odsyłający powziął wątpliwości dotyczące zakresu przewidzianej w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 jurysdykcji międzynarodowej sądu, który wszczął postępowanie upadłościowe, i zastanawia się w szczególności, czy powództwo związane z czynem nieuczciwej konkurencji, wytoczone przez oddział upadłej spółki może zostać uznane za powództwo wytoczone bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego i ściśle z nim związane. |
15 |
W tych okolicznościach Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym: „Czy art. 3 rozporządzenia [nr 1346/2000] należy interpretować w ten sposób, że wyłącznie do jurysdykcji sądu, który wszczął postępowanie upadłościowe, należy rozpoznanie powództwa odszkodowawczego, w którym zarzuca się podmiotowi – przejmującemu w ramach tego postępowania dziedzinę działalności dłużnika – błędne przedstawienie się jako wyłączny dystrybutor produktów wytworzonych przez dłużnika?”. |
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
16 |
Udzielenie odpowiedzi na pytanie prejudycjalne wymaga ustalenia zakresu właściwości sądu, który wszczął postępowanie upadłościowe w rozumieniu art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 w zakresie, w jakim art. 1 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 44/2001 mający zastosowanie do spraw cywilnych i handlowych wyłącza ze swojego zakresu zastosowania „upadłość, układy i inne podobne postępowania”. |
17 |
W tym względzie należy przypomnieć, że – opierając się w szczególności na materiałach przygotowawczych odnoszących się do Konwencji, z dnia 27 września 1968 r., o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32, zwanej dalej „konwencją brukselską”), która została zastąpiona rozporządzeniem nr 44/2001 – Trybunał orzekł, że to ostatnie rozporządzenie i rozporządzenie nr 1346/2000 należy interpretować w taki sposób, by uniknąć wszelkiego nakładania się zakresów ustanowionych tymi aktami przepisów oraz wszelkich luk prawnych. Zatem powództwa wyłączone z zakresu zastosowania rozporządzenia nr 44/2001 na podstawie jego art. 1 ust. 2 lit. b) jako dotyczące „upadłości, układów i innych podobnych postępowań” należą do zakresu zastosowania rozporządzenia nr 1346/2000. Symetrycznie, powództwa niewchodzące w zakres stosowania art. 3 ust. 1 rozporządzenia należą do zakresu stosowania rozporządzenia nr 44/2001 (wyrok z dnia 4 września 2014 r., Nickel & Goeldner Spedition, C‑157/13, EU:C:2014:2145, pkt 21). |
18 |
Trybunał wyjaśnił również, że – jak wskazuje w szczególności motyw 7 rozporządzenia nr 44/2001 – zamiarem prawodawcy Unii jest przyjęcie szerokiego pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” zawartego w art. 1 ust. 1 tego rozporządzenia i w rezultacie szerokiego zakresu zastosowania owego rozporządzenia. Natomiast zakres zastosowania rozporządzenia nr 1346/2000, zgodnie z jego motywem 6, nie powinien być interpretowany szeroko (wyrok z dnia 4 września 2014 r., Nickel & Goeldner Spedition, C‑157/13, EU:C:2014:2145, pkt 22). |
19 |
Stosując te zasady, Trybunał orzekł, że jedynie powództwa wytaczane bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego i ściśle z nim związane są wyłączone z zakresu zastosowania rozporządzenia nr 44/2001. W konsekwencji jedynie te powództwa wchodzą w zakres zastosowania rozporządzenia nr 1346/2000 (wyrok z dnia 4 września 2014 r., Nickel & Goeldner Spedition, C‑157/13, EU:C:2014:2145, pkt 23). |
20 |
Dokładnie takim samym kryterium posługuje się motyw 6 rozporządzenia nr 1346/2000 w celu zdefiniowania zakresu owego rozporządzenia. W myśl tego motywu rozporządzenie to powinno bowiem ograniczyć się do przepisów dotyczących właściwości dla wszczynania postępowań upadłościowych oraz wydawania orzeczeń „bezpośrednio na podstawie postępowań upadłościowych i ściśle związanych z takimi postępowaniami”. |
21 |
W tej sytuacji należy ustalić w świetle przywołanych motywów, czy powództwo odszkodowawcze związane z czynem nieuczciwej konkurencji, takie jak wytoczone w postępowaniu głównym, spełnia owo podwójne kryterium. |
22 |
Jeżeli chodzi o pierwsze kryterium, należy przypomnieć, że w celu ustalenia, czy powództwo jest wytaczane bezpośrednio na podstawie postępowania upadłościowego, rozstrzygającym kryterium przyjętym przez Trybunał w celu zidentyfikowania dziedziny, do której należy powództwo, nie są ramy procesowe, w które wpisuje się to powództwo, lecz jego podstawa prawna. Zgodnie z tym podejściem należy badać, czy źródłem uprawnienia lub zobowiązania, które służy jako podstawa powództwa, są ogólne przepisy prawa cywilnego i handlowego, czy też stanowiące od nich odstępstwo, przepisy szczególne dla postępowań upadłościowych (wyrok z dnia 4 września 2014 r., Nickel & Goeldner Spedition, C‑157/13, EU:C:2014:2145, pkt 27). |
23 |
W rozpatrywanej sprawie z ustaleń sądu odsyłającego wynika, że powództwo wytoczone w postępowaniu głównym zmierza do wyegzekwowania odpowiedzialności TM i TF, przy czym pierwsza z tych spólek jest nabywcem w ramach postępowania upadłościowego dziedziny działalności upadłego przedsiębiorstwa, z tytułu zarzucanych czynów nieuczciwej konkurencji na szkodę Expert France. W ramach owego powództwa Expert France nie podważa skuteczności zbycia dokonanego w ramach postępowania upadłościowego wszczętego przez Amtsgericht Darmstadt (sąd rejonowy w Darmstadt), lecz fakt, że nawiązując kontakt z jej klientami i proponując im składanie zamówień bezpośrednio u niej, TM podjęła próbę przywłaszczenia sobie klientów Export France, naruszając tym jej interesy. |
24 |
Co prawda w wyroku z dnia 2 lipca 2009 r., SCT Industri (C‑111/08, EU:C:2009:419, pkt 33) Trybunał orzekł, że powództwo zmierzające do unieważnienia sprzedaży udziałów w ramach postępowania upadłościowego jest objęte zakresem zastosowania rozporządzenia nr 1346/2000. |
25 |
Niemniej jednak, w odróżnieniu od sprawy, w której zapadł przywołany wyrok i w której syndykowi zarzucano, iż dokonał sprzedaży udziałów w upadłej spółce z pominięciem uprawnienia przyznanego mu wyraźnie w przepisach prawa krajowego regulujących postępowania zbiorowe, spór w postępowaniu głównym dotyczy wyłącznie działania nabywcy. |
26 |
Ponadto Expert France działała wyłącznie w celu obrony własnych interesów, a nie w celu obrony interesów wierzycieli w ramach owego postępowania upadłościowego. W końcu powództwo to jest skierowane przeciwko TM i TF, których zachowanie podlega przepisom innym aniżeli przepisy znajdujące zastosowanie do postępowania upadłościowego. W związku z tym ewentualne konsekwencje owego powództwa nie będą mogły mieć żadnego wpływu na postępowanie upadłościowe. |
27 |
Należy zatem stwierdzić, że wytoczenie powództwa odszkodowawczego związanego z czynem nieuczciwej konkurencji, takiego jak wytoczone w postępowaniu głównym jest czynnością odrębną względem postępowania upadłościowego i nie znajduje podstawy prawnej w przepisach szczególnych dotyczących postępowań upadłościowych. |
28 |
Jeżeli chodzi o drugie kryterium, przywołane w pkt 20 niniejszego wyroku, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału to intensywność związku istniejącego pomiędzy wytoczonym powództwem a postępowaniem upadłościowym przesądza o zastosowaniu, bądź nie, wyłączenia ustanowionego w art. 1 ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 44/2001 (wyrok z dnia 2 lipca 2009 r., SCT Industri, C‑111/08, EU:C:2009:419, pkt 25). |
29 |
Co prawda w postępowaniu głównym powództwo odszkodowawcze jest skierowane przeciwko TM, nabywcy dziedziny działalności w ramach postępowania upadłościowego. Niemniej jednak prawo nabyte, po tym jak wejdzie do majątku nabywającego, w każdym razie nie może utrzymywać bezpośredniego związku z upadłością dłużnika. |
30 |
W tym kontekście, nawet jeśli związek pomiędzy powództwem wytoczonym w postępowaniu głównym a postępowaniem upadłościowym wobec Expert Machinenbau nie może być kwestionowany, związek ten nie jest ani dostatecznie bezpośredni, ani dostatecznie ścisły, by zostało wykluczone stosowanie rozporządzenia nr 44/2001, a w konsekwencji aby zastosowanie znalazło rozporządzenie nr 1346/2000. |
31 |
W świetle powyższych rozważań na pytanie prejudycjalne należy odpowiedzieć, iż art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 należy interpretować w ten sposób, że do jurysdykcji sądu, który wszczął postępowanie upadłościowe, nie należy rozpoznanie powództwa odszkodowawczego dotyczącego czynu nieuczciwej konkurencji, w którym zarzuca się podmiotowi – przejmującemu w ramach postępowania upadłościowego dziedzinę działalności dłużnika – niezgodne z prawdą przedstawienie się jako wyłączny dystrybutor produktów wytworzonych przez dłużnika. |
W przedmiocie kosztów
32 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje: |
Artykuł 3 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego należy interpretować w ten sposób, że do jurysdykcji sądu, który wszczął postępowanie upadłościowe, nie należy rozpoznanie powództwa odszkodowawczego dotyczącego czynu nieuczciwej konkurencji, w którym zarzuca się podmiotowi – przejmującemu w ramach postępowania upadłościowego dziedzinę działalności dłużnika – niezgodne z prawdą przedstawienie się jako wyłączny dystrybutor produktów wytworzonych przez dłużnika. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: francuski.