KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.3.2023

COM(2023) 160 final

2023/0079(COD)

Wniosek

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

ustanawiające ramy na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmieniające rozporządzenia (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

{SEC(2023) 360 final} - {SWD(2023) 160 final} - {SWD(2023) 161 final} - {SWD(2023) 162 final}

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU

•Przyczyny i cele wniosku

Surowce znajdują się na początku wszystkich przemysłowych łańcuchów wartości. W niniejszym rozporządzeniu skoncentrowano się na surowcach nieenergetycznych i nierolnych, które są istotne dla gospodarki UE, a których dostawy obarczone są wysokim ryzykiem. Te surowce krytyczne są często niezbędne w wielu różnych strategicznych sektorach, między innymi w sektorze energii ze źródeł odnawialnych, przemyśle cyfrowym, sektorze kosmicznym i obronnym oraz sektorze opieki zdrowotnej. Jednocześnie wydobycie i przetwarzanie surowców krytycznych – w zależności od stosowanych metod i procesów – może mieć negatywny wpływ na środowisko oraz skutki społeczne.

W przypadku surowców krytycznych UE jest uzależniona prawie wyłącznie od przywozu. Dostawcy tych surowców – zarówno na etapie wydobycia, jak i przetwarzania – są często bardzo skoncentrowani w niewielkiej liczbie państw trzecich. Na przykład 97 % magnezu UE pozyskuje w Chinach. Metale ciężkie ziem rzadkich, wykorzystywane w magnesach trwałych, są poddawane procesowi rafinacji wyłącznie w Chinach. 63 % światowego kobaltu – wykorzystywanego w bateriach – wydobywa się w Demokratycznej Republice Konga, natomiast 60 % jest poddawane procesowi rafinacji w Chinach. Taka koncentracja naraża UE na znaczne ryzyko związane z dostawami. Istnieją precedensowe przypadki państw, które wykorzystują swoją silną pozycję dostawcy surowców krytycznych przeciwko państwom kupującym, na przykład wprowadzając ograniczenia wywozowe.

Przewiduje się, że – wraz z globalnym przejściem na energię ze źródeł odnawialnych oraz transformacją cyfrową naszych gospodarek i społeczeństw – w nadchodzących dziesięcioleciach popyt na niektóre z tych surowców krytycznych szybko wzrośnie. Światowy popyt na lit wykorzystywany do produkcji baterii do celów mobilności i magazynowania energii ma wzrosnąć do 2050 r. nawet 89-krotnie. Do 2050 r. spodziewany jest sześcio- lub siedmiokrotny wzrost popytu w UE na metale ziem rzadkich, z których wytwarzane są magnesy trwałe stosowane w turbinach wiatrowych lub pojazdach elektrycznych. Zgodnie z przewidywaniami popyt w UE na gal, wykorzystywany do produkcji półprzewodników, wzrośnie do 2050 r. 17-krotnie. Prognozowany wzrost popytu można w pewnym stopniu ograniczyć dzięki zastępowaniu materiałów oraz zwiększaniu efektywności ich wykorzystywania i obiegu zamkniętego, jednak nie należy się spodziewać, że zabiegi te doprowadzą do odwrócenia tej tendencji. Istnieje ryzyko, że obecne i planowane zdolności nie zaspokoją więcej niż 50 % prognozowanego popytu na kobalt, a zgodnie z przewidywaniami wzrost popytu na metale ziem rzadkich w przyszłości będzie większy niż wzrost zdolności 1 . Wiele krajów przyjęło w związku z tym politykę aktywnego zabezpieczania swoich dostaw surowców krytycznych, co doprowadziło do zwiększenia konkurencji o zasoby. 

Zakłócenia dostaw podstawowych towarów podczas kryzysu związanego z COVID-19 oraz kryzysu energetycznego wywołanego rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie uwidoczniły strukturalne zależności UE od dostaw oraz ich potencjalnie szkodliwe skutki w czasach kryzysu. Kluczowe znaczenie surowców krytycznych dla transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz dla zastosowań obronnych i kosmicznych oznacza, że zakłócenia ich dostaw miałyby znaczące negatywne skutki dla przemysłu w UE. Naraziłoby to na niebezpieczeństwo funkcjonowanie jednolitego rynku i zaszkodziło konkurencyjności UE, a jednocześnie stanowiłoby zagrożenie dla istniejących miejsc pracy oraz tworzenia nowych miejsc pracy oraz wpłynęło na warunki pracy i płace. Ponadto w przypadku braku bezpieczeństwa dostaw surowców krytycznych Unia nie będzie w stanie osiągnąć swojego celu, jakim jest ekologiczna i cyfrowa przyszłość. 

Zarówno Inicjatywa na rzecz surowców z 2008 r., jak i plan działania w sprawie surowców krytycznych z 2020 r. zapewniły ramy dla inicjatyw mających na celu analizę oceny krytyczności różnych surowców, międzynarodowej dywersyfikacji, badań naukowych i innowacji oraz rozwoju zdolności produkcyjnych w zakresie surowców krytycznych w UE. Wprowadzone środki pomagają zapewnić większe bezpieczeństwo dostaw. Na przykład partnerstwa strategiczne nawiązane z państwami trzecimi, jak przewidziano w planie działania, pomagają w dywersyfikacji źródeł dostaw surowców przez dalsze łączenie unijnych łańcuchów wartości surowców z łańcuchami wartości bogatych w zasoby państw trzecich. 

Działania nieregulacyjne okazują się jednak niewystarczające, aby zapewnić UE dostęp do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych. Obecnie brak jest ram regulacyjnych mających na celu strukturalne zmniejszenie ryzyka związanego z dostawami szeregu surowców krytycznych. Po pierwsze, wobec braku wspólnych ram zapewniających odporność i przygotowanie podmiotów gospodarczych na pojawiające się problemy przemysł pozostaje nadmiernie narażony na ryzyko zakłóceń dostaw. Po drugie, niewykorzystany pozostaje potencjał UE pod względem zwiększenia zdolności w zakresie wydobycia, przetwarzania czy recyklingu. We wszystkich państwach członkowskich wiedza o złożach mineralnych często sięga czasów, gdy surowce krytyczne nie były tak poszukiwanymi zasobami jak obecnie. Główne przeszkody w rozwoju projektów dotyczących surowców krytycznych stanowią niejednokrotnie: utrudniony dostęp do finansowania, długie i złożone procedury wydawania pozwoleń, brak akceptacji społecznej oraz potencjalne problemy środowiskowe. Po trzecie, przepisy dotyczące gospodarowania odpadami nie stwarzają wystarczających zachęt do poprawy obiegu zamkniętego surowców krytycznych ani do rozwoju rynku surowców wtórnych. Ponadto brak jest wystarczających zachęt do zgłaszania i ograniczania negatywnego wpływu na środowisko surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu na rynku UE. 

W tym kontekście niniejszy wniosek ma następujące cele:

–wzmocnienie poszczególnych etapów europejskiego łańcucha wartości surowców krytycznych; 

–dywersyfikacja przywozu surowców krytycznych do UE w celu zmniejszenia strategicznych zależności; 

–zwiększenie zdolności UE do monitorowania i ograniczania ryzyka zakłóceń dostaw surowców krytycznych; 

–zapewnienie swobodnego przepływu surowców krytycznych na jednolitym rynku przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony środowiska w drodze poprawy ich obiegu zamkniętego i zwiększenia zrównoważonego charakteru. 

•Spójność z przepisami obowiązującymi w tej dziedzinie polityki

Niniejszy wniosek jest spójny ze strategią przedstawioną w Europejskim Zielonym Ładzie oraz z Europejskim prawem o klimacie. Niniejszy wniosek ma pomóc wyposażyć UE w zdolności potrzebne do osiągnięcia jej celów w zakresie produkcji energii ze źródeł odnawialnych, rozwoju strategicznych technologii produkcji, takich jak półprzewodniki, oraz do osiągnięcia celów w zakresie neutralności klimatycznej. 

Niniejszy wniosek stanowi odpowiedź na przyjętą przez Radę Europejską Deklarację wersalską z 2022 r., w której podkreślono strategiczne znaczenie surowców krytycznych dla zagwarantowania otwartej strategicznej autonomii UE i suwerenności europejskiej. Jest on także spójny z rezolucją Parlamentu Europejskiego z listopada 2021 r. w sprawie strategii UE na rzecz surowców krytycznych oraz z wnioskami z Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Wreszcie, niniejsze rozporządzenie służy realizacji zobowiązania do zmniejszenia zależności UE od surowców krytycznych, które przewodnicząca Ursula von der Leyen podjęła w swoim orędziu o stanie Unii z 2022 r. Cel ten można osiągnąć dzięki dywersyfikacji i zapewnieniu zrównoważonych krajowych dostaw surowców krytycznych poprzez określenie projektów strategicznych w całym łańcuchu dostaw oraz tworzenie rezerw strategicznych. Zanim zapowiedziano akt w sprawie surowców krytycznych, w planie REPowerEU oraz we wspólnym komunikacie w sprawie analizy luk inwestycyjnych w zakresie obronności i dalszych działań zapowiedziano w maju 2022 r. wniosek ustawodawczy w sprawie surowców krytycznych.

Podczas gdy w niniejszym wniosku skoncentrowano się na budowaniu zdolności UE do dostarczania surowców krytycznych, w komunikacie towarzyszącym niniejszemu wnioskowi przedstawiono objaśnienia podstawowej strategii zabezpieczenia dostaw dla sektora surowców krytycznych, która obejmuje środki nieregulacyjne mające na celu dywersyfikację dostaw zewnętrznych spoza UE, a także pobudzenie badań naukowych i innowacji oraz zwiększenie umiejętności. Do projektu rozporządzenia dołączono wyniki przeprowadzonej przez Komisję oceny krytyczności, odpowiednie zestawienia surowców krytycznych i strategicznych (zob. szczegółowe wyjaśnienie na s. 15), których dotyczy niniejszy wniosek, oraz najnowszą prognozę. Niniejszy wniosek został przedstawiony wraz z aktem w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, który – jak ogłoszono w komunikacie pt. „Plan przemysłowy Zielonego Ładu na miarę epoki neutralności emisyjnej” – będzie stanowił wsparcie przemysłowej produkcji kluczowych technologii w UE. 

Niniejszy wniosek jest spójny z komunikatem Komisji z maja 2021 r. zawierającym aktualizację strategii przemysłowej UE z 2020 r., w którym określono obszary strategicznych zależności, które mogą prowadzić do podatności na zagrożenia. Dwa kolejne szczegółowe przeglądy zawierały dalszą analizę źródeł strategicznych zależności – pierwszy z nich dotyczył (między innymi) surowców krytycznych w ujęciu ogólnym, a drugi – metali ziem rzadkich i magnezu. 

Mimo że przed niniejszym rozporządzeniem nie istniały żadne ramy regulacyjne mające na celu zabezpieczenie dostaw surowców krytycznych, niniejszy wniosek jest spójny z wcześniejszymi europejskimi strategiami dotyczącymi surowców krytycznych. Po pierwsze, niniejsze rozporządzenie opiera się na ocenie krytyczności, aktualizowanej co 3 lata, począwszy od inicjatywy z 2008 r., która zawiera informacje na temat surowców krytycznych i zależności UE od tych surowców. Po drugie, uzupełnia ono i wzmacnia inicjatywy podjęte w następstwie planu działania z 2020 r. Ustanowiono w nim także ramy wspierania projektów w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych, opierając się na pracach europejskiego sojuszu na rzecz surowców. Wniosek opiera się także na unijnych zasadach dotyczących zrównoważonych surowców, których celem jest ujednolicenie sposobu rozumienia przez państwa członkowskie kwestii zrównoważonego wydobycia i przetwarzania. 

Ponadto – zgodnie z planem działania z 2021 r. na rzecz synergii między przemysłem cywilnym, obronnym i kosmicznym – Komisja tworzy obserwatorium technologii krytycznych. Obserwatorium zapewni identyfikację, monitorowanie i ocenę technologii krytycznych dla sektora cywilnego, obronnego i kosmicznego, ich potencjalnych zastosowań i związanych z nimi łańcuchów wartości i dostaw, w tym strategicznych zależności i słabych punktów. 

Ponadto Komisja opracowała prognozę, w ramach której oceniono przyszłe potrzeby Unii Europejskiej w odniesieniu do surowców krytycznych oraz potencjalne wąskie gardła w łańcuchu dostaw w kluczowych technologiach i sektorach strategicznych. W sprawozdaniu prognozuje się bezprecedensowy wzrost popytu na kluczowe materiały niezbędne do przeprowadzenia udanej dwojakiej transformacji oraz do realizacji unijnych programów obronnych oraz lotniczych i kosmicznych.

Niniejszy wniosek jest spójny z pozostałymi przepisami dotyczącymi surowców krytycznych. Na przykład jest on spójny z rozporządzeniem w sprawie minerałów z regionów ogarniętych konfliktami 2 , w którym dla importerów cyny, tantalu, wolframu i złota przewidziano wymóg ustanowienia i wdrożenia polityki w zakresie należytej staranności w odniesieniu do wpływu konfliktów zbrojnych na prawa człowieka oraz praw pracowniczych w całym łańcuchu wartości. 

•Spójność z innymi politykami Unii

Biorąc pod uwagę obecność surowców krytycznych w wielu przemysłowych łańcuchach wartości oraz cechy charakterystyczne poszczególnych etapów łańcucha wartości surowców krytycznych, takich jak wydobycie, przetwarzanie lub recykling, istotne znaczenie ma szereg zbiorów europejskich strategii politycznych i prawodawstwa. 

Po pierwsze, unijne przepisy dotyczące ochrony środowiska obejmują procedury wydawania zezwoleń na projekty dotyczące surowców, w tym surowców krytycznych, w całym łańcuchu wartości. Proponowane rozporządzenie będzie stosowane bez uszczerbku dla unijnych przepisów dotyczących ochrony przyrody, w tym dyrektywy 2011/92/UE 3 w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, dyrektywy 2010/75/UE 4 w sprawie emisji przemysłowych, dyrektywy 92/43/EWG 5 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz dyrektywy 2009/147/WE 6 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywy 2000/60/WE 7 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie polityki wodnej 8 . Niniejszy wniosek ma na celu usprawnienie i zwiększenie przewidywalności krajowych procedur wydawania zezwoleń, zapewniając zgodność projektów z przepisami UE dotyczącymi ochrony przyrody, bez uszczerbku dla skutecznego stosowania jego przepisów.   

Po drugie, unijne ramy dotyczące odpadów regulują kwestie zbierania, ograniczania, recyklingu i przetwarzania odpadów, w tym strumieni odpadów zawierających surowce krytyczne. Zgodnie z dyrektywą w sprawie odpadów wydobywczych 9 każdy operator odpowiedzialny za gospodarowanie odpadami wydobywczymi (tj. odpadami powstałymi w wyniku działalności górniczej) musi uzyskać zezwolenie. Niniejszy wniosek uzupełni ten wymóg, nakładając na operatorów (w przypadku obecnie działających obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych) oraz państwa członkowskie (w przypadku zamkniętych i nieczynnych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych) obowiązek analizy potencjału odzysku surowców krytycznych w odpadach wydobywczych. Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów 10 dotyczy odpadów ogółem i nakłada się w niej na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia środków służących zapobieganiu wytwarzaniu odpadów, w szczególności produktów zawierających surowce krytyczne. Dyrektywa w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego 11 zawiera przepisy mające na celu propagowanie przygotowania do ponownego użycia, recyklingu i innych form odzysku odpadów ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego, aby przyczynić się do wydajnego wykorzystywania zasobów oraz do odzyskiwania surowców wtórnych, w tym surowców krytycznych. Prowadzony jest wspólny przegląd dyrektywy 2000/53/WE 12 w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji w związku z dyrektywą 2005/64/WE 13 dotyczącą homologacji typu pojazdów mechanicznych pod względem ich przydatności do ponownego użycia, zdolności do recyklingu i odzysku, mający na celu zmniejszenie ilości odpadów pochodzących z pojazdów wycofanych z eksploatacji i ich części oraz zwiększenie obiegu zamkniętego zarówno pojazdów konwencjonalnych, jak i elektrycznych, które zawierają znaczne ilości surowców krytycznych. Inicjatywa ustawodawcza oparta na tym przeglądzie uzupełni horyzontalne wymogi dotyczące zdolności do recyklingu zawarte w niniejszym rozporządzeniu dzięki wprowadzeniu bardziej szczegółowych wymogów mających na celu poprawę zdolności do recyklingu magnesów trwałych w pojazdach, co ułatwi przetwarzanie ich odpadów i recykling. 

Po trzecie, klasyfikacja zagrożeń przewidziana w rozporządzeniu 1272/2008/WE w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin 14 oraz środki zmniejszające ryzyko przewidziane w rozporządzeniu 1907/2006/WE 15 w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) służą zapewnieniu bezpieczeństwa chemikaliów i produktów zawierających chemikalia w UE, co ma bardzo istotne znaczenie w przypadku surowców krytycznych. W tym względzie w unijnej strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności 16 określono działania niezbędne do lepszej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska w ramach ambitnego podejścia dążącego do stworzenia środowiska wolnego od toksyn pod względem bezpieczeństwa chemicznego, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem. Obejmuje to zmniejszenie ryzyka i zastępowanie najbardziej niebezpiecznych chemikaliów w produktach konsumenckich i specjalistycznych. W strategii tej uznano także potrzebę umożliwienia stosowania tych najbardziej szkodliwych chemikaliów, gdy jest to nieodzowne dla społeczeństwa. W wielu przypadkach będzie to dotyczyło również stosowania surowców krytycznych.

Po czwarte, obecność surowców krytycznych w wielu przemysłowych łańcuchach wartości oraz cechy charakterystyczne poszczególnych etapów łańcucha wartości surowców krytycznych wymagają potencjału ludzkiego, między innymi przez zapewnienie odpowiedniej i wykwalifikowanej siły roboczej w celu wsparcia branży. Gwarantuje to w szczególności ochrona miejsc pracy oraz tworzenie nowych wysokiej jakości miejsc pracy w celu zaspokojenia potrzeb siły roboczej w sektorze na wszystkich etapach przemysłowych łańcuchów wartości, które są kluczowe dla zapewnienia sprawiedliwej transformacji ekologicznej oraz bezpieczeństwa i dostaw surowców krytycznych, jak również konkurencyjności sektora. Zgodnie z celami planu REPowerEU i Europejskiego Zielonego Ładu zalecenie Rady z dnia 16 czerwca 2022 r. 17 w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej zawiera kompleksowe wytyczne dotyczące polityki w zakresie opracowania strategii politycznej mającej na celu zapewnienie ochrony miejsc pracy, w tym warunków pracy i płac, a także wspieranie tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy w całym ekosystemie przemysłowym i przemysłowych łańcuchach wartości, w tym przez wspieranie podnoszenia kwalifikacji i zmiany kwalifikacji siły roboczej w celu dopasowania do potrzeb na sektorowym rynku pracy oraz przez konsultacje z partnerami społecznymi w drodze dialogu społecznego.

Co więcej, inicjatywa ta jest również spójna z:

–dyrektywą 2007/2/WE 18 ustanawiającą infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE), której celem jest zapewnienie zgodności infrastruktur informacji przestrzennej stworzonych przez państwa członkowskie i możliwości ich stosowania w kontekście europejskim i transgranicznym, oraz 

–rozporządzeniem (UE) 2020/852 19 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (rozporządzeniem w sprawie systematyki).

Jeżeli chodzi o instrumenty międzynarodowe, niniejszy wniosek jest spójny z: 

–międzynarodowymi zobowiązaniami handlowymi UE i wspólną polityką handlową UE. Komunikat załączony do niniejszego rozporządzenia obejmuje środki mające na celu wzmocnienie i dywersyfikację unijnych zewnętrznych dostaw surowców krytycznych ze źródeł międzynarodowych bez podważania zasad handlu i konkurencji międzynarodowej; 

–zaktualizowaną polityką UE wobec Arktyki, opublikowaną w 2021 r., której celem jest pomoc w zachowaniu Arktyki jako regionu pokojowej współpracy, przeciwdziałanie skutkom zmiany klimatu oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju regionów arktycznych z korzyścią dla społeczności arktycznych, zwłaszcza ludności rdzennej, oraz przyszłych pokoleń; 

–wspólnym komunikatem Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa w sprawie strategii Global Gateway, w szczególności w odniesieniu do prowadzenia partnerstw strategicznych Unii z państwami trzecimi. 

–Wysoki przedstawiciel będzie w pełni wypełniał swoją rolę i współpracował w celu zapewnienia spójności działań zewnętrznych UE z jej innymi politykami.

Rozporządzenie zapewni również spójność z innymi aktualnymi wnioskami: 

–rozporządzenie jest spójne z rozporządzeniem w sprawie baterii 20 , które zawiera przepisy szczegółowe dotyczące surowców krytycznych w bateriach wprowadzanych do obrotu na jednolitym rynku, natomiast celem niniejszego rozporządzenia jest zwiększenie zdolności UE do dostarczania tych surowców oraz zwiększenie przejrzystości i dostępności informacji na temat ich śladu środowiskowego po wprowadzeniu na jednolity rynek UE. Jest to zgodne z podobnym podejściem polegającym na stopniowym wprowadzaniu obowiązków dotyczących śladu środowiskowego; 

–rozporządzenie stanowi uzupełnienie wniosku dotyczącego dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju 21 . Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju może objąć przedsiębiorstwa wykorzystujące surowce krytyczne, gwarantując, że odpowiednio zajmą się one niekorzystnym wpływem ich działalności i łańcuchów wartości na prawa człowieka i środowisko, ale nie wprowadzono w nim wymogu przedstawiania informacji na temat śladu środowiskowego surowców krytycznych. W stosownych przypadkach obliczenie śladu środowiskowego każdego surowca zgodnie z rozporządzeniem w sprawie surowców krytycznych mogłoby przyczynić się do skutecznego wdrożenia polityki należytej staranności;     

–wzmacniając odporność i gotowość przemysłu europejskiego w odniesieniu do surowców krytycznych, rozporządzenie stanowi uzupełnienie nadzwyczajnego instrumentu jednolitego rynku, który umożliwia Komisji w trybie podwyższonej czujności lub w trybie sytuacji nadzwyczajnej uruchomienie ukierunkowanych środków w przypadku zagrożenia lub zakłócenia dostaw towarów o znaczeniu strategicznym, które mogą obejmować surowce krytyczne; 

–rozporządzenie gwarantuje również, że producenci kluczowych technologii wspieranych w ramach aktu w sprawie czipów lub aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie mogą liczyć na bezpieczne i zrównoważone dostawy surowców krytycznych. 

2.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ

•Podstawa prawna

Podstawę prawną niniejszego rozporządzenia stanowi art. 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który umożliwia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie przyjmowanie środków mających na celu ustanowienie i zapewnienie dobrego funkcjonowania jednolitego rynku.

Rozporządzenie ma na celu zapewnienie bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych dla UE. Bez takich działań obecne tendencje w zakresie podaży i popytu prawdopodobnie stworzą poważne i strukturalne ryzyko zakłóceń dostaw szeregu surowców krytycznych. Ponieważ są one niezbędne do funkcjonowania wielu sektorów strategicznych, należy zająć się potencjalnymi zakłóceniami dostaw, aby zapewnić stabilność rynków europejskich. Wystąpienie zakłóceń dostaw oraz związanych z nimi niedoborów i wahań cenowych prawdopodobnie doprowadziłoby do podjęcia jednostronnych działań na szczeblu krajowym w celu zaradzenia ich skutkom. Choć takie działania są co do zasady uzasadnione, to w przypadku nieskoordynowania mogą prowadzić do zakłócenia konkurencji i powstania wewnątrzunijnych ograniczeń swobodnego przepływu towarów.

Dzięki wprowadzeniu skoordynowanych działań mających na celu strukturalne zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia zakłóceń dostaw, w tym działań mających na celu wzmocnienie dostaw krajowych oraz monitorowanie ryzyka i gotowości, niniejsza inicjatywa przyczyni się do zapewnienia dobrego funkcjonowania jednolitego rynku: 

–wyznacza ona wspólne cele i wspólną definicję surowców krytycznych i strategicznych; 

–ustanawia się w niej wspólne i spójne podejście do zwiększania europejskich możliwości w zakresie surowców krytycznych dzięki zapewnieniu i koordynacji wsparcia na rzecz projektów strategicznych, tym samym przyczyniając się do zapobiegania potencjalnym zakłóceniom konkurencji i fragmentacji rynku, które mogłyby wynikać z nieskoordynowanych działań wspierających, oraz umożliwiając przedsiębiorstwom zajmującym się surowcami działającym na rynku wewnętrznym zachowanie równych szans; 

–wprowadza się w niej środki monitorowania ryzyka i gotowości, zapewniając przedsiębiorstwom dostęp do podobnych informacji w zakresie monitorowania ryzyka na całym rynku wewnętrznym oraz zharmonizowanych środków gotowości; 

–służy ona harmonizacji wymogów dotyczących wprowadzania do obrotu produktów zawierających magnesy trwałe (w odniesieniu do zdolności magnesów do recyklingu i zawartości materiałów z recyklingu w tych magnesach) oraz produktów zawierających surowce krytyczne (w odniesieniu do deklaracji dotyczącej ich śladu środowiskowego), zapobiegając w ten sposób ograniczeniom wewnątrzunijnym i pomagając w zapewnieniu swobodnego przepływu towarów. 

•Pomocniczość (w przypadku kompetencji niewyłącznych)

Same państwa członkowskie nie są w stanie skutecznie zrealizować celów niniejszego rozporządzenia. Po pierwsze, zwiększenie zdolności produkcyjnych w zakresie surowców krytycznych nie byłoby efektywne na poziomie krajowym na przykład ze względu na brak występowania złóż geologicznych w poszczególnych państwach członkowskich, skalę wymaganych inwestycji oraz znaczne korzyści skali, które są niezbędne do tego, aby stać się konkurencyjnym na światowym rynku surowców. Po drugie, w przypadku braku koordynacji działań i współpracy między państwami członkowskimi a Komisją w celu zwiększenia monitorowania ryzyka związanego z dostawami oraz gotowości na wypadek zagrożeń podejmowane wysiłki prawdopodobnie będą się powielać, co doprowadzi do braku efektywności. Proponowane ramy prawne powinny umożliwiać bardziej efektywny podział zadań oraz gromadzenie i udostępnianie istotnych informacji. 

Środki określone w niniejszym rozporządzeniu nie byłyby tak skuteczne, gdyby zostały wdrożone przez państwa członkowskie działające samodzielnie, ponieważ problemy, do których te środki mają zastosowanie, dotyczą całego jednolitego rynku. Nie są one ograniczone do pojedynczych państw członkowskich ani ich podzbiorów, ale odnoszą się do bazy przemysłowej UE jako całości. Ponadto niewielkie jest prawdopodobieństwo, że podejście realizowane na poziomie państw członkowskich będzie wystarczające do zaspokojenia potrzeb łańcuchów dostaw ściśle powiązanych w ramach jednolitego rynku.

Władze państw członkowskich są i pozostaną wyłącznie odpowiedzialne za wydawanie pozwoleń na realizację projektów strategicznych, z zastrzeżeniem przepisów proceduralnych określonych w niniejszym wniosku. Państwa członkowskie będą zatem mogły zapobiec przyznaniu statusu strategicznego projektowi, który byłby realizowany na ich terytorium. 

•Proporcjonalność

Proponowane środki nie wykraczają poza zakres konieczny do zabezpieczenia dostaw surowców krytycznych. Działania na poziomie unijnym przynoszą wyraźną wartość dodaną ze względu na skalę, pilność i zakres niezbędnych działań: 

–Środki dotyczące projektów strategicznych skoncentrowane są na surowcach strategicznych w celu zagwarantowania, że rozporządzenie obejmie swoim zakresem materiały najbardziej potrzebne do osiągnięcia celów UE w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej, jak również zwiększenia odporności i bezpieczeństwa. 

–Środki dotyczące poszukiwań są proporcjonalne do wielkości terytorium każdego państwa członkowskiego, a państwa takie mogłyby nadal działać zgodnie ze swoją dotychczasową polityką w zakresie poszukiwań. Krajowe programy poszukiwań są jednak niezbędne w celu wspierania rozwoju łańcucha wartości surowców krytycznych. 

–Proponowane środki obejmują regularny przegląd oraz współpracę z państwami członkowskimi, w szczególności w odniesieniu do przepisów dotyczących monitorowania i zarządzania. 

–W ramach środków dotyczących monitorowania na państwa członkowskie nakłada się odpowiedzialność za identyfikację i monitorowanie kluczowych operatorów rynku. Przedsiębiorstwa tylko w ograniczonym stopniu obarczone są obowiązkiem dostarczania informacji, ponieważ obowiązek taki dotyczy jedynie dużych przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie wydobycia, rafinacji lub recyklingu surowców krytycznych. 

–Środki odnoszące się do gotowości przedsiębiorstw na wypadek zagrożeń przypisane są do podzbioru dużych przedsiębiorstw wytwarzających technologie strategiczne z wykorzystaniem strategicznych surowców i są one ograniczone do wewnętrznych audytów łańcuchów dostaw tych przedsiębiorstw. 

–Środki dotyczące zrównoważoności nie skutkują nałożeniem wymogów wykraczających poza to, co jest konieczne, aby zachęcić do rozwoju rynku surowców wtórnych lub zapewnić większą przejrzystość informacji na temat śladu środowiskowego surowców krytycznych w drodze podejścia stopniowego i opartego na dowodach. 

•Wybór instrumentów prawnych

Uznaje się, że rozporządzenie stanowi najodpowiedniejszy instrument, ponieważ umożliwia ustanowienie wymogów mających bezpośrednie zastosowanie do organów krajowych i odpowiednich podmiotów gospodarczych. Pomoże to w zapewnieniu terminowego i zharmonizowanego wdrożenia wymogów, skutkując większą pewnością prawa.

3.WYNIKI OCEN EX POST, KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI I OCEN SKUTKÓW

•Oceny ex post/oceny adekwatności obowiązującego prawodawstwa

Nie dotyczy.

•Konsultacje z zainteresowanymi stronami

Zgodnie z wytycznymi w zakresie lepszego stanowienia prawa Komisja przeprowadziła kompleksowy proces konsultacji z zainteresowanymi stronami, wykorzystując strategię konsultacji w celu zebrania wiarygodnych informacji przy użyciu szeregu metod i narzędzi oraz z udziałem wielu konsultowanych stron. Celem tych konsultacji było zebranie i ocena wszystkich istotnych dowodów, w tym danych i informacji na temat kosztów, korzyści i potencjalnych skutków społecznych decyzji politycznej. Strategia działania została opracowana zgodnie z logiką interwencji, ze szczególnym uwzględnieniem czynników powodujących problemy i wymagających podjęcia określonych działań, oraz na zidentyfikowanych cechach charakterystycznych unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych.

Komisja zastosowała strategię konsultacji, przeprowadzając wiele różnorodnych działań: otwarte konsultacje internetowe zorganizowane w okresie od 30 września do 25 listopada 2022 r. przez Dyrekcję Generalną ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP, zaproszenie do zgłaszania uwag na potrzeby oceny skutków, w odniesieniu do którego możliwe było przekazanie opinii w tym samym okresie, oraz ukierunkowany kwestionariusz dotyczący „zapasów surowców” i „wydawania pozwoleń” w państwach członkowskich UE, udostępniony stanowiącej grupę ekspertów „grupie ds. zaopatrzenia w surowce”. Komisja otrzymała 259 odpowiedzi w ramach konsultacji publicznych, zaś dokument programowy załączyło 52 respondentów. Komisja zgromadziła również 310 odpowiedzi na zaproszenie do zgłaszania uwag. Wyniki konsultacji publicznych zostały przedstawione w sprawozdaniu podsumowującym stan faktyczny, opublikowanym wraz z odpowiedziami na zaproszenie do zgłaszania uwag na portalu „Wyraź swoją opinię”.

Ogólnie rzecz ujmując, zainteresowane strony potwierdziły korzyści płynące z bieżących inicjatyw realizowanych w ramach planu działania UE z 2020 r. w zakresie surowców krytycznych w celu zabezpieczenia dostaw tych surowców, w szczególności w drodze partnerstw strategicznych dotyczących surowców. Strony podkreśliły jednak, że nie odnotowano wystarczającej poprawy potencjału własnego UE i odporności przemysłu na ryzyko związane z dostawami. Komisja uzyskała szerokie poparcie dla pomysłu przedstawienia inicjatywy mającej na celu zapewnienie bezpiecznego i zrównoważonego dostępu do surowców krytycznych przy jednoczesnym zwiększeniu odporności i gotowości Europy dzięki rozwiązaniu problemu podatności łańcucha dostaw. W odniesieniu do kwestii podatności łańcucha dostaw w otrzymanych opiniach zwrócono uwagę na szereg braków strukturalnych uniemożliwiających przemysłowi wydobywczemu realizację projektów w UE. Aby sprostać tym wyzwaniom, Komisja podkreśliła znaczenie realizacji projektów strategicznych na etapach wydobycia, przetwarzania i recyklingu na rzecz rozwijania unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych.

W swoich odpowiedziach przedsiębiorstwa skupiły się na kosztach proceduralnych i administracyjnych oraz wezwały do podjęcia działań w celu usprawnienia procedur wydawania pozwoleń i ułatwienia dostępu do finansowania. Organizacje pozarządowe i obywatele wyrazili obawy dotyczące środowiskowych i społecznych skutków projektów związanych z wydobyciem i przetwarzaniem, w których brakuje odpowiednich zabezpieczeń środowiskowych i społecznych.

Zainteresowane strony zgodziły się co do potrzeby stworzenia zrównoważonych równych warunków działania dla unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych. Organizacje pozarządowe zwróciły uwagę na znaczenie zmniejszenia śladu środowiskowego surowców unijnych przy jednoczesnym propagowaniu bardziej efektywnego wykorzystania zasobów i prowadzeniu działań mniej szkodliwych dla środowiska. Zainteresowane strony wezwały również do przyjęcia bardziej spójnego i skoordynowanego podejścia do wyzwań związanych z zaopatrywaniem się w surowce krytyczne, w szczególności w drodze usprawnienia monitorowania i prognozowania oraz wprowadzania bardziej skoordynowanych środków gotowości na wypadek zagrożeń. Poszczególne grupy zainteresowanych stron miały jednak rozbieżne poglądy na temat najlepszej formy potrzebnych działań.

Ogólnie rzecz ujmując, zainteresowane strony zgodziły się co do tego, że działania podejmowane przez państwa członkowskie na szczeblu krajowym nie wystarczą, by rozwiązać problemy dotyczące podatności na zagrożenia związane z dostawami surowców krytycznych ze względu na ich złożoność, brak przejrzystości oraz wymiar ponadnarodowy, i z zadowoleniem przyjęły działania w tej kwestii podejmowane na szczeblu unijnym.

•Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy eksperckiej

Nie dotyczy.

•Ocena skutków

Zgodnie z wytycznymi w zakresie lepszego stanowienia prawa niniejszy wniosek regulacyjny opiera się na ocenie skutków, w której przeanalizowano ogólny problem i powiązane z nim szczegółowe kwestie związane z brakiem bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych w UE. W ocenie skutków określono możliwe warianty strategiczne ukierunkowane na eliminację czynników powodujących problemy oraz oceniono ich prawdopodobne skutki. Ocena skutków została skonstruowana w taki sposób, aby odzwierciedlać treść konsultacji przeprowadzonych z międzyresortową grupą sterującą Komisji ds. surowców krytycznych.

20 stycznia 2023 r. przedmiotowa ocena skutków uzyskała negatywną opinię Rady ds. Kontroli Regulacyjnej. Rada przedstawiła następujące zalecenia:

–wyjaśnienie kontekstu politycznego towarzyszącego przedmiotowej inicjatywie oraz określenie wpływu równolegle prowadzonych inicjatyw i luk regulacyjnych na tę inicjatywę;

–dokładniejsze wyjaśnienie zbioru celów ogólnych i szczegółowych, ich harmonogramu, sposobu ich wzajemnego oddziaływania oraz modeli wykorzystywanych do pomiaru sukcesu;

–poprawa poziomu odniesienia, struktury i harmonogramu wdrażania wariantów strategicznych oraz

–poprawa oceny kluczowych skutków.

Po ponownym przedłożeniu (poprawionej) oceny skutków 16 lutego 2023 r. Rada wydała opinię pozytywną z pewnymi zastrzeżeniami.

Ocena skutków opiera się na zbiorze filarów polityki, które dotyczą zidentyfikowanych czynników powodujących problemy i których założeniem jest osiągnięcie celów inicjatywy. W ocenie tej określono trzy warianty strategiczne dla każdego filaru w oparciu o zakres, poziom zasobów, skuteczność i spójność, a także powstałe synergie oraz zasady proporcjonalności i pomocniczości. Ogólnie rzecz ujmując, warianty strategiczne obejmują zakres od wariantu nr 1 (najbardziej zbliżonego do scenariusza zakładającego niepodejmowanie żadnych działań) do wariantu nr 3 (bardziej kompleksowe podejście obejmujące środki wykraczające poza obecne ramy regulacyjne, ale w granicach tego, co jest technicznie wykonalne).

Wariant strategiczny nr 1 zakłada stosowanie mechanizmu ustalania celów dla surowców strategicznych. Obejmuje on strukturę zarządzania w ramach specjalnej unijnej rady ds. surowców krytycznych wspieranej przez sieć agencji krajowych oraz zdolności operacyjne Komisji. Jednostka taka rozwijałaby zdolności w zakresie monitorowania, umożliwiałaby koordynację zapasów strategicznych UE i zapewniałaby lepsze przygotowanie przedsiębiorstw na wypadek zakłóceń dostaw. Wariant ten obejmuje elementy wspomagające łańcuch wartości, w szczególności w postaci zwiększonej koordynacji na etapie poszukiwań, większego wsparcia dla krajowych projektów dotyczących surowców krytycznych oraz lepszego dostępu do finansowania. Jeśli chodzi o obieg zamknięty, przewidziano zalecenie dotyczące drobnej elektroniki użytkowej oraz zapowiedź przyszłych działań. W wariancie tym przewidziano prowadzenie wzmożonych działań UE w zakresie ustanawiania norm międzynarodowych, jak również wprowadzenie minimalnych wymogów dotyczących systemów certyfikacji zrównoważonego charakteru surowców krytycznych oraz wymogów informacyjnych dotyczących śladu środowiskowego tych surowców wprowadzanych na rynek unijny. 

Wariant strategiczny nr 2 zakłada taki sam mechanizm zarządzania jak w wariancie nr 1 oraz realizację zadań w zakresie monitorowania, zapasów strategicznych i gotowości na wypadek zagrożeń. W wariancie tym przewidziano dalszą poprawę łańcucha wartości w UE przez nałożenie bardziej rygorystycznych obowiązków w zakresie poszukiwań oraz realizacji projektów strategicznych wzdłuż łańcucha wartości surowców strategicznych. W projektach tych skorzystano by z usprawnionych procedur wydawania pozwoleń i skoordynowanego dostępu do finansowania. Środki mające na celu wzmocnienie obiegu zamkniętego obejmują wprowadzenie ukierunkowanych zmian do dyrektywy w sprawie odpadów wydobywczych. Środki dotyczące norm obejmują opracowanie dodatkowych dokumentów normalizacyjnych odnoszących się do procesów przemysłowych, natomiast środki dotyczące śladu środowiskowego wiążą się ze stopniowym opracowywaniem progów dla surowców krytycznych, pod warunkiem że w szczegółowej ocenie zostanie wykazane, iż nie wpłynie to na bezpieczeństwo dostaw.

Wariant strategiczny nr 3 zakłada rozwijanie zewnętrznego potencjału w zakresie zarządzania, co umożliwia zaproponowanie wprowadzenia ambitnych środków dotyczących zapasów strategicznych, monitorowania i gotowości na wypadek zagrożeń. Wariant ten opiera się również na koncepcji projektów strategicznych, które korzystałyby z dodatkowego wsparcia w zakresie wydawania pozwoleń dzięki specjalnym zasobom państw członkowskich oraz specjalnemu europejskiemu funduszowi dotyczącemu surowców krytycznych. Podobnie jak w przypadku wariantu nr 2 wariant nr 3 obejmuje środki dotyczące obiegu zamkniętego, norm i śladu środowiskowego. 

Ogólnie rzecz ujmując, preferowanym wariantem jest wariant strategiczny nr 2, ponieważ cieszy się on poparciem zainteresowanych stron i państw członkowskich, nakłada ograniczone dodatkowe obciążenia na instytucje, wiąże się ze stosunkowo niższymi kosztami i przyczynia się do osiągnięcia celów ogólnych i szczegółowych. Wariant ten wnosi wyraźną wartość dodaną w funkcjonowanie jednolitego rynku i niesie pozytywne skutki gospodarcze dla producentów surowców krytycznych i sektorów pochodnych dzięki budowaniu odporności przemysłowej i pobudzaniu rozwoju unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych. Wprowadzenie wariantu strategicznego nr 3 pozwoliłoby na skuteczniejsze osiągnięcie niektórych celów (zwłaszcza w odniesieniu do filarów dotyczących monitorowania i dostępu do finansowania), jednak jego realizacja nie byłaby możliwa ze względu na obecne ograniczenia budżetowe. 

Różnice w ocenie skutków w porównaniu z wariantem preferowanym 

W rozporządzeniu określono środki, których nie uwzględniono w ocenie skutków, a mianowicie:

–środki dotyczące wspólnych zakupów surowców strategicznych. Środki te stanowiły część wariantu strategicznego nr 3 dotyczącego zapasów strategicznych, ale później zostały przeanalizowane jako możliwe do realizacji w ramach wariantu strategicznego nr 2, nawet bez specjalnych ram dotyczących gromadzenia zapasów. Środki dotyczące zdolności do recyklingu i zawartości materiałów z recyklingu w magnesach z metali ziem rzadkich. Środki te nie zostały wyszczególnione w ocenie skutków, ale odnoszą się do integralnego elementu opisanej w niej kwestii, mianowicie do powodującego problemy czynnika wyjaśniającego, w jaki sposób prawodawstwo UE dotyczące odpadów nie jest w wystarczającym stopniu ukierunkowane na odzysk surowców krytycznych. Komisja zebrała dodatkowe dowody od ekspertów, ośrodków analitycznych i przedstawicieli przemysłu, aby lepiej zrozumieć wyzwania związane z obiegiem zamkniętym dotyczącym magnesów oraz potencjalnym wpływem wprowadzanych środków. Konieczne jest również wprowadzenie przepisów dotyczących zgodności i domniemania zgodności, umożliwiających opracowanie niezbędnych norm; 

–środki dotyczące współpracy w ramach partnerstw strategicznych. Ponieważ zgodnie z sugestią Rady ds. Kontroli Regulacyjnej wzmocniony został międzynarodowy wymiar oceny skutków, uznano za właściwe dodanie środka uzupełniającego działania zapowiedziane w komunikacie towarzyszącym, podkreślającego potrzebę współpracy i komplementarności w odniesieniu do partnerstw strategicznych UE w zakresie surowców z państwami trzecimi, w tym spójności tych partnerstw z dwustronną współpracą państw członkowskich z odpowiednimi państwami trzecimi;

–środki dotyczące testów warunków skrajnych w łańcuchach wartości uwzględniono w wariancie strategicznym nr 3, jednak w rozporządzeniu określono je w zakresie bardziej ukierunkowanym, z naciskiem wyłącznie na surowce strategiczne. Oczekuje się, że zarówno Komisja, jak i państwa członkowskie podzielą się zadaniami związanymi z wdrożeniem wspomnianych środków, ograniczając tym samym obciążenie administracyjne. 

Te nowe środki mieszczą się w ogólnych ramach tematów analizowanych w ocenie skutków i znacząco nie zmieniają wyników porównania wariantów ani nie wpływają na wybór wariantu preferowanego. 

Rozporządzenie, którego dotyczy wniosek, zawiera również środki, które przeanalizowano w ocenie skutków, ale które różnią się pod kątem ich wdrażania, a mianowicie:

–we wniosku środki dotyczące odpadów wydobywczych zaplanowane w ocenie skutków zostały włączone bezpośrednio do rozporządzenia – nie założono natomiast ich wprowadzenia za pomocą ukierunkowanej zmiany dyrektywy w sprawie odpadów wydobywczych, aby zapewnić wcześniejsze i bardziej bezpośrednie wdrożenie przedmiotowych środków; 

–we wniosku bezpośrednio do rozporządzenia włączono środki dotyczące zwiększenia zbiórki odpadów elektronicznych oraz innych produktów i komponentów bogatych w surowce krytyczne, co zostało określone w ocenie skutków jako zalecenie Komisji. Zgodnie z planem zalecenie to ma zostać ogłoszone w komunikacie towarzyszącym, wraz z wykazem innych środków dotyczących obiegu zamkniętego. Celem jest dostarczenie państwom członkowskim w późniejszym terminie wskazówek dotyczących wdrażania środków wymaganych na mocy rozporządzenia; 

–wariant preferowany w ocenie skutków obejmował środki nakładające wymóg, aby twierdzenia dotyczące zrównoważoności oparte były na uznanych systemach certyfikacji, ale wdrażanie tych środków miałoby się odbywać bez powiązań z takimi twierdzeniami. Twierdzenia te będą podlegały ustawodawstwu horyzontalnemu, zgodnie z zapowiedzią zawartą w inicjatywie Komisji w sprawie twierdzeń dotyczących ekologiczności. Wniosek zawiera zapis umożliwiający Komisji uznawanie systemów certyfikacji w zakresie zrównoważoności projektów dotyczących surowców krytycznych. Uczestnictwo w jednym z tych systemów zapewni promotorom projektu dostęp do jasnego i skutecznego sposobu poświadczania zgodności z kryterium uznania określonego projektu za projekt strategiczny związany ze zrównoważonym rozwojem.

•Sprawność regulacyjna i uproszczenie

W przedmiotowym wniosku nie przewidziano znacznego dodatkowego obciążenia regulacyjnego. 

Koszty administracyjne ponoszone przez przedsiębiorstwa, które będą bezpośrednio stosować niniejsze rozporządzenie, są ograniczone. Koszty te wiążą się przede wszystkim z obowiązkami sprawozdawczymi spoczywającymi na ograniczonej grupie dużych przedsiębiorstw działających w ramach łańcucha wartości surowców krytycznych, natomiast dla pozostałych przedsiębiorstw sprawozdawczość pozostaje kwestią dobrowolną. Poniesione koszty zostaną prawdopodobnie zrównoważone w przypadku tych samych przedsiębiorstw, które pod pewnymi warunkami (np. gdy ich projekty zostaną uznane za strategiczne) skorzystają z przyrostu wydajności wynikającego z uproszczenia obowiązków w zakresie wydawania pozwoleń. Ograniczona liczba dużych przedsiębiorstw wytwarzających technologie strategiczne przy użyciu surowców strategicznych poniesie również koszty związane z przeprowadzeniem audytu.

Koszty związane z badaniami wymaganymi do obliczenia powiązanego śladu środowiskowego również stanowią koszty administracyjne uwzględnione w rozporządzeniu, które musiałyby zostać zrównoważone w drodze innych inicjatyw.

W ocenie kosztów oszacowano również koszty dla istniejących zakładów wydobycia związane z przekazywaniem dodatkowych informacji. Z uwagi na fakt, że wiedza uzyskana dzięki tym informacjom na temat strumieni odpadów prawdopodobnie przyczyni się do uruchomienia kolejnych przedsiębiorstw zajmujących się odzyskiem, koszty te prawdopodobnie zostaną zrównoważone.

W przypadku państw członkowskich koszty te będą prawdopodobnie wyższe. Wprowadzenie przedmiotowego rozporządzenia spowoduje jednak również powstanie większej synergii i zmniejszy powielanie się działań prowadzonych przez poszczególne państwa członkowskie. Powinno to zapewnić potencjalne oszczędności dzięki poprawie koordynacji, na przykład w zakresie monitorowania i zapasów strategicznych. W ramach tej inicjatywy nie przewiduje się ponoszenia żadnych kosztów przez obywateli. 

•Prawa podstawowe

We wniosku zawarto wymóg, aby projekty strategiczne otrzymujące wsparcie były realizowane w sposób zrównoważony. Zrównoważona realizacja oznacza, że projekty takie muszą być nie tylko zrównoważone pod względem środowiskowym, ale również podczas ich wdrażania konieczne będzie respektowanie praw człowieka określonych w instrumentach, wytycznych i zasadach międzynarodowych.

4.WPŁYW NA BUDŻET

Wniosek ma wpływ na budżet Komisji. W szczególności, po osiągnięciu pełnej operacyjności, do wdrożenia rozporządzenia i powiązanych aktów delegowanych w okresie 2024–2027 wieloletnich ram finansowych UE wymagane będzie 33 ekwiwalentów pełnego czasu pracy rocznie. 

Oprócz określonej w dziale 1 kwoty 3,2 mln EUR, przeznaczonej na przeprowadzenie szeregu badań niezbędnych do wdrożenia rozporządzenia, wymagane jest poniesienie kosztów w ramach istniejących linii budżetowych w wysokości 14,969 mln EUR, ujętych w dziale 7 (wydatki administracyjne). Nowe zobowiązania zostaną pokryte z istniejących środków budżetowych powiązanych programów. Główny wpływ na budżet wiąże się z przeprowadzeniem prac dotyczących: 

–projektów aktów delegowanych i wykonawczych niezbędnych do wdrożenia niniejszego rozporządzenia, w tym: 

–aktów wykonawczych dotyczących realizacji projektu strategicznego oraz rocznego sprawozdania dotyczącego tego projektu, programów poszukiwań ogólnych; gotowości przedsiębiorstw na wypadek zagrożeń, określenia, które produkty wycofane z eksploatacji i strumienie odpadów zawierają odpowiednie ilości surowców krytycznych; oraz 

–aktów delegowanych dotyczących definicji surowców krytycznych i strategicznych, zawartości materiałów z recyklingu w produktach zawierających magnesy trwałe, kodów celnych produktów zawierających magnesy trwałe oraz zasad obliczania i weryfikacji oraz klas efektywności pod względem śladu środowiskowego; 

–zapewnienia sekretariatu Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych; 

–prowadzenia prac administracyjnych dotyczących badań i umów; 

–wykonywania zadań w zakresie monitorowania, gromadzenia danych i oceny ryzyka, w szczególności w zakresie: monitorowania rynku i sprawozdawczości dotyczącej surowców krytycznych i strategicznych oraz oceny ich krytyczności; 

–koordynowania informacji pochodzących z państw członkowskich; 

–zapewnienia egzekwowania zobowiązań państw członkowskich w zakresie środków dotyczących obiegu zamkniętego, w tym środków dotyczących odpadów wydobywczych; 

–oceny przydatności metody dotyczącej śladu środowiskowego, opracowania metod obliczeniowych i monitorowania wdrażania środków; 

–egzekwowania działań w zakresie normalizacji i przygotowania wniosków o normalizację; 

–koordynowania krajowych działań poszukiwawczych; 

–koordynowania informacji pochodzących od państw członkowskich dotyczących zapasów strategicznych oraz, w miarę możliwości, opracowywania wytycznych; 

–zapewnienia stałego wsparcia i sprawozdawczości w zakresie projektów strategicznych, w szczególności w odniesieniu od procesów wydawania pozwoleń, oraz zapewnienia wsparcia w zakresie procesu selekcji. 

Jeśli chodzi o potrzeby kadrowe, Komisja dokładnie przeanalizowała sposoby podziału pracy między dyrekcje generalne, możliwości przeniesienia personelu tam, gdzie to możliwe, oraz zlecania na zewnątrz wsparcia naukowego i technicznego w celu przygotowania aktów delegowanych i wykonawczych oraz zadań przekrojowych. Jest jednak oczywiste, że ambitne założenia dotyczące środków i rosnące znaczenie surowców krytycznych wymagają ustrukturyzowanego podejścia do rozwijania unijnych zdolności do podejmowania działań w tym zakresie. 

5.INNE ELEMENTY

•Plany wdrożenia i monitorowanie, ocena i sprawozdania

Komisja oceni spójność, wyniki, skutki, proporcjonalność i pomocniczość przedmiotowego rozporządzenia po upływie pięciu lat od daty rozpoczęcia jego stosowania. 

Główne wnioski z oceny zostaną przedstawione w sprawozdaniu dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, które zostanie podane do wiadomości publicznej. 

W celu przeprowadzenia oceny Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych, państwa członkowskie i właściwe organy krajowe dostarczą Komisji odpowiednie informacje na jej żądanie. W szczególności będą to informacje na temat postępów w osiąganiu wskaźnika referencyjnego zdolności UE na wszystkich etapach łańcucha wartości oraz skuteczności działań monitorujących.

•Szczegółowe objaśnienia poszczególnych przepisów wniosku

W rozdziale I rozporządzenia zawarto przepisy ogólne oraz definicje. W rozporządzeniu stwierdza się, że celem ogólnym jest zapewnienie dostępu UE do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych dzięki realizacji czterech celów szczegółowych, którymi są: zwiększenie zdolności UE na poszczególnych etapach łańcucha wartości, dywersyfikacja przywozu surowców do UE, poprawa zdolności monitorowania i ograniczania ryzyka oraz zapewnienie dobrze funkcjonującego jednolitego rynku przy jednoczesnej poprawie zrównoważoności i obiegu zamkniętego surowców krytycznych. W rozporządzeniu ustalono wskaźniki referencyjne pozwalające na określenie postępów w realizacji dwóch pierwszych opisanych wyżej celów. 

W rozdziale II określono wykazy surowców krytycznych i strategicznych, które należy weryfikować co najmniej raz na cztery lata, stosując metodyki przedstawione w załącznikach I i II. W wykazach tych określono zakres poszczególnych środków. 

W rozdziale III określono ramy służące wzmocnieniu unijnego łańcucha wartości surowców strategicznych dzięki wyselekcjonowaniu i realizacji projektów strategicznych, które będą kwalifikować się do usprawnionych procesów wydawania pozwoleń oraz ułatwionego dostępu do finansowania, co zostanie również usprawnione dzięki lepszej koordynacji.

W sekcji 1 określono zasady dotyczące wyboru i realizacji projektów strategicznych, w tym kryteria uznania projektu za projekt strategiczny oraz procedury takiego uznawania i realizacji projektów.

W sekcji 2 określono usprawnione procesy wydawania pozwoleń w odniesieniu do projektów dotyczących surowców krytycznych, a w szczególności projektów strategicznych.

Celem przepisów zawartych w sekcji 3 jest zapewnienie warunków podstawowych na potrzeby projektów strategicznych, w tym wsparcia państw członkowskich w celu przyspieszenia realizacji tych projektów, koordynacji pomocy finansowej i ułatwienia zawierania umów odbioru.

W sekcji 4 zawarto przepisy dotyczące opracowania programów poszukiwań ogólnych w Europie w celu ułatwienia realizacji projektów dotyczących poszukiwań i wydobycia.

W rozdziale IV opracowano mechanizm skoordynowanego monitorowania łańcuchów dostaw surowców krytycznych i przedstawiono środki służące ograniczeniu ryzyka związanego z dostawami. Określono w nim ramy systematycznego monitorowania ryzyka związanego z dostawami surowców krytycznych na różnych etapach łańcuchów wartości. Ustanowiono w nim również ramy ograniczania ryzyka przez koordynację zapasów strategicznych surowców strategicznych, wymaganie od dużych importerów i producentów regularnego kontrolowania swoich łańcuchów dostaw oraz ułatwienie dokonywania wspólnych zakupów surowców strategicznych.

W rozdziale V zawarto przepisy dotyczące stworzenia obiegu zamkniętego surowców krytycznych oraz zmniejszenia śladu środowiskowego surowców krytycznych. 

W sekcji 1 określono zasady dla państw członkowskich dotyczące uchwalania i wdrażania środków w zakresie obiegu zamkniętego, w szczególności w odniesieniu do strumieni odpadów charakteryzujących się wysokim potencjałem w zakresie odzyskiwania surowców krytycznych, jak również zasady dla państw członkowskich i podmiotów gospodarujących odpadami wydobywczymi dotyczące oceny potencjału w zakresie odzyskiwania surowców krytycznych ze składowisk odpadów wydobywczych. Określono w niej również, jak zwiększyć obieg zamknięty magnesów trwałych za pomocą wprowadzenia wymogu informowania o rodzaju i składzie magnesów trwałych zawartych w produktach oraz o ich zawartości surowców krytycznych pochodzących z recyklingu. Ponadto przewidziano w niej, że po przeprowadzeniu specjalnej oceny można wprowadzić minimalne progi zawartości materiałów z recyklingu.

W sekcji 2 określono zasady uznawania przez Komisję systemów certyfikacji związanych ze zrównoważonym charakterem surowców krytycznych. Zawarto w niej również przepisy dotyczące deklarowania śladu środowiskowego surowców krytycznych wprowadzanych na rynek UE.

W sekcji 3 określono przepisy dotyczące swobodnego przepływu, zgodności i nadzoru rynku w odniesieniu do produktów zawierających magnesy trwałe i surowce krytyczne, dla których należy zadeklarować ślad środowiskowy.

W rozdziale VI określono ramy współpracy w zakresie partnerstw strategicznych z państwami trzecimi w odniesieniu do surowców, które to ramy służą zwiększeniu synergii między partnerstwami strategicznymi a współpracą państw członkowskich z odpowiednimi państwami trzecimi.

W rozdziale VII ustanawia się Europejską Radę ds. Surowców Krytycznych, składającą się z przedstawicieli wysokiego szczebla pochodzących z państw członkowskich i Komisji, która będzie przewodniczyła Radzie. Rada ta będzie doradzała Komisji oraz pomagała w koordynacji, współpracy i wymianie informacji w celu wsparcia wdrażania niniejszego rozporządzenia. 

W rozdziałach VIII i IX zawarto artykuły dotyczące aktów delegowanych i wykonawczych oraz zmian w innych przepisach. 

W rozdziale X zawarto artykuły dotyczące sankcji, postępów w monitorowaniu oraz przeprowadzania oceny niniejszego rozporządzenia. Ustalono w nim również wspólne zasady sprawozdawczości dla państw członkowskich w odniesieniu do różnych środków oraz zawarto artykuł zapewniający spójne przetwarzanie informacji poufnych zgromadzonych na mocy niniejszego rozporządzenia. 

W załączniku I zamieszczono wykaz surowców strategicznych i metodykę ich wyboru. 

W załączniku II zamieszczono wykaz surowców krytycznych i metodykę ich wyboru. 

W załączniku III określono elementy, które należy uwzględnić w ocenie zgodności projektu w zakresie surowców z kryteriami uznania projektu za projekt strategiczny. 

W załączniku IV określono kryteria, które musi spełniać uznany program certyfikacji. 

W załączniku V określono element, który należy wziąć pod uwagę przy definiowaniu zasad obliczania i weryfikacji śladu środowiskowego surowców krytycznych.

W załączniku VI przedstawiono wykaz kodów Nomenklatury scalonej i opisy produktów odpowiadające produktom podlegającym wymogom w zakresie obiegu zamkniętego magnesów trwałych.

2023/0079 (COD)

Wniosek

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

ustanawiające ramy na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmieniające rozporządzenia (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 114,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 28 ,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)Dostęp do surowców ma zasadnicze znaczenie dla gospodarki Unii oraz dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Istnieje grupa surowców nieenergetycznych i nierolnych, które ze względu na swoje duże znaczenie gospodarcze i narażenie na wysokie ryzyko niedoboru, często spowodowane wysoką koncentracją dostaw z kilku państw trzecich, są uważane za krytyczne. Biorąc pod uwagę kluczową rolę wielu tego rodzaju surowców krytycznych w osiągnięciu transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz wykorzystywanie ich w zastosowaniach obronnych i kosmicznych, w najbliższych dziesięcioleciach popyt na nie będzie gwałtownie rósł. Jednocześnie zwiększa się również ryzyko zakłócenia dostaw, co jest spowodowane nasilaniem się napięć geopolitycznych i konkurowaniem o zasoby. Ponadto w przypadku braku prawidłowego zarządzania zwiększonym popytem na surowce krytyczne sytuacja ta może doprowadzić do pojawienia się negatywnych skutków środowiskowych i społecznych. W świetle wspomnianych tendencji należy podjąć działania na rzecz zapewnienia dostępu do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych w celu zagwarantowania odporności gospodarczej i otwartej strategicznej autonomii Unii. 

(2)Biorąc pod uwagę złożony i transgraniczny charakter łańcuchów wartości surowców krytycznych, nieskoordynowane działania krajowe służące zapewnieniu bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych z dużym prawdopodobieństwem mogą spowodować zakłócenie konkurencji i fragmentację rynku wewnętrznego. W związku z tym, aby zagwarantować funkcjonowanie rynku wewnętrznego, należy opracować wspólne ramy unijne w celu wspólnego stawienia czoła temu istotnemu wyzwaniu.    

(3)Po pierwsze, aby skutecznie zapewnić dostęp Unii do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych, w ramach tych należy uwzględnić środki mające na celu zmniejszenie rosnącego ryzyka dla Unii związanego z dostawami w drodze zwiększenia zdolności Unii na wszystkich etapach łańcucha wartości surowców strategicznych, w tym na etapach wydobycia, przetwarzania i recyklingu, tak aby osiągnąć wskaźniki referencyjne zdefiniowane dla poszczególnych surowców strategicznych. Po drugie – z uwagi na fakt, że Unia będzie w dalszym ciągu polegać na przywozie – w ramach tych należy uwzględnić środki służące zwiększeniu dywersyfikacji zewnętrznych dostaw surowców strategicznych. Po trzecie należy zapewnić środki mające na celu zwiększenie zdolności Unii w zakresie monitorowania i ograniczania istniejącego i przyszłego ryzyka związanego z dostawami. Po czwarte w ramach tych należy uwzględnić środki umożliwiające zwiększenie obiegu zamkniętego i zrównoważoności surowców krytycznych zużywanych w Unii. 

(4)W celu zapewnienia, aby środki określone w niniejszym rozporządzeniu skupiały się na najważniejszych surowcach, należy opracować wykaz surowców strategicznych oraz wykaz surowców krytycznych. Celem tych wykazów powinno być również kierowanie działaniami państw członkowskich na rzecz osiągnięcia celów niniejszego rozporządzenia oraz koordynowanie tych działań. W wykazie surowców strategicznych należy uwzględnić surowce, które mają duże znaczenie strategiczne, biorąc pod uwagę ich zastosowanie w technologiach strategicznych leżących u podstaw transformacji ekologicznej i cyfrowej lub wykorzystanie w zastosowaniach obronnych lub kosmicznych, oraz charakteryzują się potencjalnie dużą luką między światową podażą a prognozowanym popytem i w przypadku których zwiększenie produkcji jest stosunkowo trudne, na przykład ze względu na długi czas realizacji nowych projektów mających na celu zwiększenie potencjału podaży. Aby uwzględnić możliwe zmiany technologiczne i gospodarcze, wykaz surowców strategicznych należy okresowo weryfikować i w razie potrzeby aktualizować. W celu zagwarantowania, że podjęte działania na rzecz zwiększenia zdolności Unii w całym łańcuchu wartości, wzmocnienia zdolności Unii w zakresie monitorowania i ograniczania ryzyka związanego z dostawami oraz zwiększenia dywersyfikacji dostaw zostaną ukierunkowane na surowce, w odniesieniu do których wspomniane działania są najbardziej potrzebne, odpowiednie środki powinny mieć zastosowanie wyłącznie do surowców wymienionych w wykazie surowców strategicznych.

(5)Wykaz surowców krytycznych powinien zawierać wszystkie surowce strategiczne oraz wszelkie inne surowce o dużym znaczeniu dla całej gospodarki Unii, w których przypadku istnieje wysokie ryzyko zakłócenia dostaw. W celu uwzględnienia ewentualnych zmian technologicznych i gospodarczych Komisja powinna – tak jak robi to obecnie – przeprowadzać okresową ocenę na podstawie danych dotyczących produkcji, handlu, zastosowań, recyklingu i zastępowania szerokiej gamy surowców w celu aktualizacji wykazów surowców krytycznych i strategicznych, aby odzwierciedlić zmiany znaczenia gospodarczego tych surowców oraz ryzyko związane z ich dostawami. Wykaz surowców krytycznych powinien zawierać te surowce, które osiągają lub przekraczają progi dotyczące zarówno znaczenia gospodarczego, jak i ryzyka związanego z dostawami, bez klasyfikowania odnośnych surowców pod kątem ich krytyczności. Wspomniana ocena powinna opierać się na średniej wyciągniętej z najnowszych dostępnych danych z okresu pięciu lat. Środki określone w niniejszym rozporządzeniu dotyczące punktu kompleksowej obsługi w zakresie wydawania pozwoleń, planowania, poszukiwania, monitorowania, obiegu zamkniętego i zrównoważoności powinny mieć zastosowanie do wszystkich surowców krytycznych.  

(6)Aby zwiększyć zdolności Unii w całym łańcuchu wartości surowców strategicznych, należy określić wskaźniki referencyjne umożliwiające kierowanie podejmowanymi działaniami i śledzenie postępów. Celem powinno być zwiększenie zdolności w odniesieniu do poszczególnych surowców strategicznych na każdym etapie łańcucha wartości przy jednoczesnym dążeniu do osiągnięcia ogólnych wskaźników referencyjnych dotyczących zdolności w zakresie wydobywania, przetwarzania i recyklingu surowców strategicznych. Po pierwsze Unia powinna zwiększyć wykorzystanie swoich własnych geologicznych zasobów surowców strategicznych oraz wzmocnić swój potencjał w tym zakresie, aby móc wydobywać surowce niezbędne do pokrycia co najmniej 10 % zużycia surowców strategicznych w Unii. Mając na uwadze to, że zdolność wydobywcza jest silnie uzależniona od dostępności unijnych zasobów geologicznych, osiągnięcie wspomnianego wskaźnika referencyjnego zależy od rzeczonej dostępności. Po drugie, aby stworzyć pełny łańcuch wartości i zapobiec jakimkolwiek wąskim gardłom na etapach pośrednich, Unia powinna ponadto zwiększyć swoją zdolność przetwórczą w całym łańcuchu wartości oraz być w stanie pokryć co najmniej 40 % swojego rocznego zużycia surowców strategicznych. Po trzecie przewiduje się, że w najbliższych dziesięcioleciach będzie można pokryć rosnący udział unijnego zużycia surowców strategicznych za pomocą surowców wtórnych, co zwiększy zarówno bezpieczeństwo, jak i zrównoważoność dostaw surowców do Unii. W związku z tym zdolność Unii w zakresie recyklingu powinna być w stanie pokryć co najmniej 15 % jej rocznego zużycia surowców strategicznych. Zdefiniowane wskaźniki referencyjne odnoszą się do horyzontu czasowego 2030 zgodnie z unijnymi celami w dziedzinie klimatu i energii określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 29 oraz z celami cyfrowymi określonymi w ramach cyfrowej dekady 30 , u której podstaw leżą. Ponadto wysokiej jakości miejsca pracy, w tym rozwój umiejętności i zmiana zatrudnienia, przyczynią się do ograniczenia ryzyka na sektorowym rynku pracy i pomogą w zapewnieniu konkurencyjności UE.

(7)W przypadku niektórych surowców pod względem dostaw Unia jest praktycznie całkowicie uzależniona od jednego państwa. Taka zależność jest obarczona wysokim ryzykiem występowania zakłóceń dostaw. Aby ograniczyć takie potencjalne ryzyko i zwiększyć odporność gospodarczą Unii, należy podjąć działania mające na celu zapewnienie, aby do 2030 r. Unia nie była uzależniona od jednego państwa trzeciego w odniesieniu do co najmniej 65 % swojego zaopatrzenia w jakikolwiek surowiec strategiczny – zarówno nieprzetworzony, jak i na którymkolwiek etapie przetwarzania, ze szczególnym uwzględnieniem państw, z którymi zawarła partnerstwo strategiczne w zakresie surowców, które powinno w większym stopniu zapewnić ograniczenie ryzyka związanego z dostawami.

(8)Należy wdrożyć odpowiednie środki w celu wsparcia realizacji projektów strategicznych w zakresie wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych w Unii, które to projekty razem z działaniami podejmowanymi przez państwa członkowskie powinny przyczynić się do zwiększenia zdolności pozwalających osiągnąć wskaźniki referencyjne. Inne środki, w szczególności dotyczące poszukiwania lub obiegu zamkniętego, również powinny przyczynić się do wzmocnienia różnych etapów łańcucha wartości, a tym samym do osiągnięcia wskaźników referencyjnych. Aby zapewnić terminowe osiągnięcie wskaźników referencyjnych Komisja – z pomocą Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych („Rada”) – powinna śledzić postępy w osiąganiu tych wskaźników i składać sprawozdania z tych postępów. W przypadku gdy wykazane postępy w kierunku osiągnięcia odpowiednich wskaźników referencyjnych są zasadniczo niewystarczające, Komisja powinna ocenić wykonalność i proporcjonalność dodatkowych środków. Brak postępów jedynie w odniesieniu do jednego surowca strategicznego lub niewielkiej grupy surowców strategicznych co do zasady nie uzasadnia podjęcia dodatkowych działań ze strony Unii. 

(9)Aby zbudować zdolności w Unii, Komisja – przy wsparciu Rady – powinna zidentyfikować projekty strategiczne w Unii, które mają być realizowane w obszarach wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych. Skuteczne wsparcie na rzecz realizacji projektów strategicznych może przyczynić się do poprawy dostępu do surowców w sektorach na kolejnych szczeblach łańcucha wartości oraz do stworzenia możliwości ekonomicznych w całym łańcuchu wartości, w tym dla MŚP, jak również do generowania zatrudnienia. W związku z tym, aby zapewnić rozwój projektów strategicznych w całej Unii, w ramach tego rodzaju projektów powinno zastosować się uproszczone i przewidywalne procedury wydawania pozwoleń oraz zaoferować wsparcie w uzyskaniu dostępu do finansowania. Przed udzieleniem takiego wsparcia należy ocenić projekty pod kątem spełnienia zestawu kryteriów, co pozwoli skoncentrować wsparcie i zapewnić wartość dodaną projektów. Projekty strategiczne realizowane w Unii powinny przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii, wykazywać dostateczną wykonalność techniczną i powinny być wdrażane w sposób zrównoważony pod względem środowiskowym i społecznym. Powinny one również oferować korzyści transgraniczne poza państwem członkowskim, w którym są realizowane. Jeżeli Komisja stwierdzi, że wspomniane kryteria zostały spełnione, powinna wydać decyzję o uznaniu danego projektu za projekt strategiczny. Ponieważ szybkie uznanie ma kluczowe znaczenie dla skutecznego wsparcia bezpieczeństwa dostaw w Unii, procedura oceny powinna pozostać prosta i nie powinna być zbyt uciążliwa.

(10)Aby zdywersyfikować dostawy surowców strategicznych w Unii, Komisja – przy wsparciu Rady – powinna zidentyfikować projekty strategiczne w państwach trzecich, które mają być realizowane w obszarach wydobycia, przetwarzania lub recyklingu surowców strategicznych. W celu zapewnienia skutecznej realizacji tego rodzaju projektów należy zagwarantować w ich ramach lepszy dostęp do finansowania. Aby zapewnić wartość dodaną projektów, należy ocenić je pod względem spełnienia zestawu kryteriów. Podobnie jak projekty realizowane w Unii projekty strategiczne realizowane w państwach trzecich powinny przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii, wykazywać dostateczną wykonalność techniczną i powinny być wdrażane w sposób zrównoważony. Projekty realizowane na rynkach wschodzących i w gospodarkach rozwijających się powinny przynosić wzajemne korzyści Unii i państwu trzeciemu, w którym realizowany jest dany projekt, jak również powinny generować wartość dodaną w tym państwie, z uwzględnieniem również zgodności projektu ze wspólną polityką handlową Unii. Taka wartość może pochodzić z wkładu danego projektu w więcej niż jeden etap łańcucha wartości, a także z wygenerowania w drodze realizacji projektu szerzej zakrojonych korzyści gospodarczych i społecznych, w tym stworzenia miejsc pracy spełniających normy międzynarodowe. Jeżeli Komisja stwierdzi, że wspomniane kryteria zostały spełnione, powinna wydać decyzję o uznaniu danego projektu za projekt strategiczny.

(11)Aby zapewnić zrównoważony charakter zwiększonej produkcji surowców, projekty dotyczące nowych surowców powinny być wdrażane w zrównoważony sposób. W związku z tym projekty strategiczne otrzymujące wsparcie na podstawie niniejszego rozporządzenia należy oceniać z uwzględnieniem międzynarodowych instrumentów obejmujących wszystkie aspekty zrównoważoności podkreślone w Unijnych zasadach dotyczących zrównoważonych surowców 31 , w tym zapewnienie ochrony środowiska, społecznie odpowiedzialne praktyki, w tym poszanowanie praw człowieka takich jak prawa kobiet, oraz przejrzyste praktyki działalności gospodarczej. Projekty te powinny również zapewniać zaangażowanie w dobrej wierze oraz kompleksowe i konstruktywne konsultacje ze społecznościami lokalnymi, w tym z ludnością rdzenną. Aby promotorzy projektów mogli jednoznacznie i skutecznie spełnić rzeczone kryterium, zgodność z odpowiednimi przepisami Unii, międzynarodowymi normami, wytycznymi i zasadami lub udział w systemie certyfikacji uznanym zgodnie z niniejszym rozporządzeniem powinny zostać uznane za wystarczające. 

(12)Każdy promotor projektu dotyczącego surowców strategicznych powinien móc złożyć do Komisji wniosek o uznanie jego projektu za projekt strategiczny. Taki wniosek powinien zawierać dokumenty i dowody potwierdzające spełnienie określonych kryteriów. Aby lepiej ocenić efektywność społeczną, środowiskową i ekonomiczną, wykonalność projektu oraz poziom pewności szacunków, promotor projektu powinien również przedstawić klasyfikację projektu zgodną z ramową klasyfikacją zasobów ONZ, a w celu obiektywnej walidacji klasyfikacji powinien poprzeć ją odpowiednimi dowodami. Do wniosku należy również dołączyć harmonogram projektu, który pozwoli oszacować, kiedy dany projekt przyczyni się do osiągnięcia wskaźników referencyjnych dotyczących zdolności krajowych lub dywersyfikacji. Biorąc pod uwagę fakt, że społeczna akceptacja projektów wydobywczych ma kluczowe znaczenie dla ich skutecznego wdrożenia, promotor powinien również przedstawić plan z działaniami mającymi ułatwić uzyskanie akceptacji społeczeństwa. Należy zwrócić szczególną uwagę na partnerów społecznych, społeczeństwo obywatelskie i inne podmioty sprawujące nadzór. Promotor powinien również przedstawić biznesplan zawierający informacje na temat rentowności danego projektu oraz przegląd już zawartych umów o finansowaniu i umów odbioru, a także szacunki dotyczące możliwego stworzenia miejsc pracy oraz potrzeb związanych z zatrudnieniem w ramach projektu wykwalifikowanej siły roboczej, w tym potrzeb w zakresie podnoszenia lub zmiany kwalifikacji.

(13)Aby zapewnić skuteczne i efektywne rozpatrzenie wniosków, Komisja powinna móc w pierwszej kolejności rozpatrzyć wnioski dotyczące projektów związanych z konkretnymi niedostatecznie reprezentowanymi etapami łańcucha wartości lub surowcami strategicznymi, co pozwoli jej zapewnić zrównoważone postępy Unii w kierunku osiągnięcia wszystkich wskaźników referencyjnych dotyczących zdolności Unii, określonych w niniejszym rozporządzeniu.

(14)Mając na względzie to, że współpraca państwa członkowskiego, na którego terytorium będzie realizowany projekt strategiczny, jest niezbędna do zapewnienia skutecznego wdrożenia tego projektu, dane państwo członkowskie powinno mieć prawo sprzeciwu wobec uznania danego projektu za projekt strategiczny, a tym samym powinno móc uniemożliwić przyznanie projektowi statusu projektu strategicznego wbrew jego woli. W przypadku sprzeciwu dane państwo członkowskie powinno uzasadnić swój sprzeciw, odwołując się do mających zastosowanie kryteriów. Unia nie powinna również przyznawać statusu projektu strategicznego projektom, które będą realizowane przez państwo trzecie wbrew woli jego rządu, i w związku z tym powinna powstrzymać się od przyznania statusu projektu strategicznego w przypadku sprzeciwu rządu państwa trzeciego.   

(15)Aby zapobiec nadużyciom związanym z uznawaniem projektów za projekty strategiczne, Komisja powinna mieć możliwość uchylenia swojej początkowej decyzji o uznaniu danego projektu za projekt strategiczny, w przypadku gdy dany projekt nie spełnia już określonych warunków lub gdy uznanie go za projekt strategiczny opierało się na wniosku zawierającym nieprawidłowe informacje. Wcześniej Komisja powinna się jednak skonsultować z Radą i wysłuchać promotora projektu.

(16)Biorąc pod uwagę znaczenie projektów strategicznych dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych, należy uznać, że projekty te leżą w interesie publicznym. Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych ma zasadnicze znaczenie dla powodzenia transformacji ekologicznej i cyfrowej, jak również dla odporności sektora obrony i sektora kosmicznego. Aby przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii, państwa członkowskie mogą udzielić wsparcia w zakresie krajowych procedur wydawania pozwoleń, co pozwoli przyspieszyć realizację projektów strategicznych zgodnie z prawem Unii.

(17)Krajowe procesy wydawania pozwoleń zapewniają bezpieczeństwo, pewność i zgodność projektów dotyczących surowców z wymogami środowiskowymi, społecznymi oraz w zakresie bezpieczeństwa. W prawodawstwie UE dotyczącym ochrony środowiska określone są wspólne warunki dotyczące procesu i zawartości krajowych procesów wydawania pozwoleń, które to warunki zapewniają wysoki poziom ochrony środowiska i umożliwiają zrównoważone wykorzystywanie potencjału Unii w całym łańcuchu wartości surowców. Przyznanie statusu projektu strategicznego powinno zatem pozostawać bez uszczerbku dla jakichkolwiek mających zastosowanie warunków wydawania pozwoleń na realizację odpowiednich projektów, w tym dla warunków określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE 32 , dyrektywie Rady 92/43/EWG 33 , dyrektywie 2000/60/WE 34 Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE 35 oraz w dyrektywie 2004/35/WE 36 Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE 37 i dyrektywie 2006/21/WE 38 Parlamentu Europejskiego i Rady. 

(18)Jednocześnie nieprzewidywalność, złożoność i niekiedy zbyt długi czas trwania krajowych procesów wydawania pozwoleń osłabia bezpieczeństwo inwestycyjne, które jest niezbędne do skutecznego rozwoju projektów dotyczących surowców strategicznych. W związku z tym, aby zapewnić i przyspieszyć skuteczne wdrożenie projektów strategicznych, państwa członkowskie powinny zastosować uproszczoną i przewidywalną procedurę wydawania pozwoleń na realizację projektów strategicznych. Projekty strategiczne powinny zatem otrzymać „status priorytetowy” na poziomie krajowym, aby zapewnić im szybkie postępowanie administracyjne oraz ich pilne traktowanie we wszystkich powiązanych z nimi postępowaniach sądowych i procedurach rozwiązywania sporów. Niniejsze rozporządzenie nie powinno uniemożliwiać właściwym organom ułatwiania wydawania pozwoleń na realizację innych projektów dotyczących łańcucha wartości surowców krytycznych, które to projekty nie są projektami strategicznymi. 

(19)Biorąc pod uwagę rolę projektów strategicznych w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii oraz ich wkład w otwartą strategiczną autonomię Unii, a także transformację ekologiczną i cyfrową, organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń powinien uznać projekty strategiczne za leżące w interesie publicznym. Projekty strategiczne, które wywierają negatywny wpływ na środowisko w zakresie, jaki podlega zakresowi dyrektywy 2000/60/WE, dyrektywy Rady 92/43/EWG i dyrektywy 2009/147/WE 39 , mogą zostać zatwierdzone, jeżeli organ odpowiedzialny za wydawanie pozwoleń stwierdzi na podstawie swojej indywidualnej oceny, że interes publiczny, któremu ma służyć dany projekt, ma charakter nadrzędny wobec negatywnego wpływu na środowisko, pod warunkiem że wszystkie odpowiednie warunki określone w wymienionych dyrektywach są spełnione. W stosownych przypadkach we wspomnianej indywidualnej ocenie należy uwzględnić geologiczną specyfikę miejsc wydobycia, która ogranicza wybór lokalizacji.

(20)Aby zmniejszyć złożoność oraz zwiększyć skuteczność i przejrzystość procesu wydawania pozwoleń, promotorzy projektów dotyczących surowców krytycznych powinni mieć możliwość interakcji z jednym organem krajowym, który odpowiada za ułatwianie i koordynację całego procesu wydawania pozwoleń, a w przypadku projektów strategicznych wydaje kompleksową decyzję w przewidzianym terminie. W tym celu państwa członkowskie powinny wyznaczyć jeden właściwy organ krajowy. Jeżeli okaże się to niezbędne ze względu na wewnętrzną organizację państwa członkowskiego, powinna istnieć możliwość przekazania zadań właściwego organu krajowego innemu organowi na takich samych warunkach. Aby zapewnić skuteczne wypełnianie obowiązków właściwego organu krajowego, państwa członkowskie powinny udostępnić swojemu właściwemu organowi krajowemu lub jakiemukolwiek organowi działającemu w jego imieniu wystarczający personel i zasoby.

(21)Aby zapewnić jasność w kwestii statusu pozwoleń na realizację projektów strategicznych oraz ograniczyć skuteczność nieuczciwych taktyk w postępowaniu sądowym, nie osłabiając przy tym skutecznej kontroli sądowej, państwa członkowskie powinny dopilnować, aby wszelkie spory dotyczące procesu wydawania pozwoleń na realizację projektów strategicznych były rozstrzygane w odpowiednim czasie. W tym celu właściwe organy krajowe powinny zapewnić, aby wnioskodawcy i promotorzy projektów mieli dostęp do prostej procedury rozstrzygania sporów oraz aby projekty strategiczne były traktowane jako pilne we wszystkich powiązanych z nimi postępowaniach sądowych i procedurach rozwiązywania sporów. 

(22)Aby umożliwić obywatelom i przedsiębiorstwom bezpośrednie korzystanie z dobrodziejstw rynku wewnętrznego bez ponoszenia niepotrzebnego dodatkowego obciążenia administracyjnego, w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1724 40 , w którym ustanowiono jednolity portal cyfrowy, przewidziano ogólne zasady zapewniania internetowego dostępu do informacji, procedur i usług wsparcia, które mają znaczenie dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Wymogi informacyjne i procedury objęte niniejszym rozporządzeniem powinny być zgodne z wymogami rozporządzenia (UE) 2018/1724. W szczególności należy zapewnić, aby promotorzy projektów strategicznych mieli pełny dostęp online do wszelkich procedur związanych z procesem wydawania pozwoleń oraz mogli przeprowadzać te procedury również w pełni online, zgodnie z art. 6 ust. 1 i załącznikiem II do rozporządzenia (UE) 2018/1724. 

(23)Aby zapewnić promotorom projektów i innym inwestorom bezpieczeństwo i jasność, które są niezbędne do lepszego rozwoju projektu strategicznego, państwa członkowskie powinny dopilnować, aby czas trwania procesu wydawania pozwoleń powiązanego z takimi projektami nie przekraczał ustalonych ram czasowych. W przypadku projektów strategicznych dotyczących wyłącznie przetwarzania lub recyklingu czas trwania procesu wydawania pozwoleń nie powinien przekraczać jednego roku. Z kolei w przypadku projektów strategicznych obejmujących wydobycie czas trwania procesu wydawania pozwoleń, przy uwzględnieniu złożoności projektu i zakresu potencjalnych skutków, nie powinien przekraczać dwóch lat. Aby skutecznie przestrzegać tych limitów czasowych, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ich odpowiedzialne organy dysponowały wystarczającymi zasobami i personelem. Za pomocą Instrumentu Wsparcia Technicznego Komisja wspiera państwa członkowskie na ich wniosek w opracowywaniu, rozwijaniu i wdrażaniu reform obejmujących zwiększenie potencjału administracyjnego związanego z wydawaniem pozwoleń krajowych.

(24)Oceny wpływu na środowisko i pozwolenia wymagane na mocy prawa Unii, w tym dotyczące wody, siedlisk i ptaków, są integralną częścią procesu wydawania pozwoleń na realizację projektów dotyczących surowców, jak również stanowią niezbędne zabezpieczenie, które zapobiega negatywnemu wpływowi na środowisko lub go ogranicza. Aby zapewnić przewidywalność i odpowiedni czas trwania procesów wydawania pozwoleń na realizację projektów strategicznych, należy wykorzystać jednak wszelkie możliwości usprawnienia wymaganych ocen i pozwoleń, nie obniżając przy tym poziomu ochrony środowiska. W tym kontekście należy zapewnić, aby niezbędne oceny były ze sobą odpowiednio powiązane, co pozwoli zapobiec ich niepotrzebnemu powielaniu, a także dopilnować, aby promotorzy projektów i odpowiedzialne organy wyraźnie zaakceptowały zakres takiej kompleksowej oceny przed jej przeprowadzeniem, aby uniknąć zbędnych działań następczych. 

(25)Przeszkodami w realizacji projektów w zakresie surowców krytycznych mogą być konflikty związane z użytkowaniem gruntów. Dobrze opracowane plany, w tym plany zagospodarowania przestrzennego i podziału na strefy, w których to planach uwzględniono możliwości wdrożenia projektów dotyczących surowców krytycznych i w odniesieniu do których oceniono potencjalny wpływ na środowisko, mogą pomóc w zapewnieniu równowagi między dobrami publicznymi i interesami publicznymi, zmniejszając jednocześnie ryzyko konfliktu i przyspieszając zrównoważoną realizację projektów w zakresie surowców w Unii. Odpowiedzialne organy krajowe, regionalne i lokalne powinny zatem rozważyć uwzględnienie przepisów obowiązujących w odniesieniu do projektów dotyczących surowców podczas opracowywania wspomnianych planów. 

(26)W ramach realizowanych na terenie Unii projektów dotyczących surowców krytycznych często występują trudności z dostępem do finansowania. Rynki surowców krytycznych często charakteryzują się wysoką zmiennością cen, długimi terminami, wysoką koncentracją i brakiem przejrzystości. Dodatkowo finansowanie tego sektora wymaga zaawansowanej wiedzy eksperckiej, którą instytucje finansowe często nie dysponują. Aby zaradzić tym trudnościom i wnieść wkład w zapewnienie stabilnych i niezawodnych dostaw surowców strategicznych, państwa członkowskie i Komisja powinny udzielić pomocy w dostępie do finansowania i zapewnić wsparcie administracyjne.

(27)Silny łańcuch wartości można zbudować w Europie wyłącznie za pomocą odpowiednich środków finansowych. Komisja będzie współpracować z partnerami wykonawczymi InvestEU, aby znaleźć sposoby na zwiększenie skali wsparcia inwestycji zgodnie ze wspólnymi celami określonymi w rozporządzeniu (UE) 2021/523 41 oraz w niniejszym rozporządzeniu. Centrum Doradztwa InvestEU może pomóc w stworzeniu wykazu rentownych projektów.

(28)Aby wyeliminować ograniczenia w przypadku działań na rzecz inwestycji publicznych i prywatnych, które to działania są obecnie często rozdrobnione, oraz ułatwić integrację i zwrot z inwestycji, Komisja, państwa członkowskie i banki prorozwojowe powinny stworzyć i lepiej koordynować synergie między istniejącymi programami finansowania na szczeblu unijnym i krajowym, a także powinny zapewnić lepszą koordynację i współpracę z przemysłem i najważniejszymi zainteresowanymi stronami z sektora prywatnego. W tym celu należy stworzyć specjalną podgrupę Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych, składającą się z ekspertów z państw członkowskich i Komisji oraz z odpowiednich publicznych instytucji finansowych. Podgrupa ta powinna zajmować się omawianiem indywidualnych potrzeb finansowych w ramach konkretnych projektów strategicznych oraz istniejących możliwości ich finansowania, dzięki czemu będzie mogła zasugerować promotorom projektów, jak najlepiej wykorzystać dostępne możliwości finansowania. Podczas dyskusji i wydawania zaleceń dotyczących finansowania projektów strategicznych w państwach trzecich Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych powinna w szczególności uwzględnić strategię Global Gateway 42 . 

(29)Zasadnicze znaczenie mają inwestycje prywatne realizowane przez przedsiębiorstwa, inwestorów finansowych i odbiorców. Ponieważ jednak same inwestycje prywatne są niewystarczające, skuteczna realizacja projektów w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych może wymagać wsparcia publicznego, na przykład w formie gwarancji, kredytów lub inwestycji kapitałowych i quasi-kapitałowych. Takie wsparcie publiczne może stanowić pomoc państwa. Taka pomoc musi wywoływać efekt zachęty oraz być konieczna, odpowiednia i proporcjonalna. W istniejących wytycznych dotyczących pomocy państwa, które niedawno poddano gruntownemu przeglądowi zgodnie z celami dwojakiej transformacji, przewidziano szereg możliwości wsparcia inwestycji w całym łańcuchu wartości surowców krytycznych na określonych warunkach.

(30)Wsparcie publiczne wykorzystuje się do korygowania niedoskonałości rynku lub nieoptymalnych sytuacji w zakresie inwestycji w proporcjonalny sposób, a działania nie powinny powielać lub wypierać finansowania prywatnego ani zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Działania te powinny tworzyć wyraźną wartość dodaną dla Unii.

(31)Zmienność cen niektórych surowców strategicznych, którą zaostrzają ograniczone środki umożliwiające zabezpieczenie tych cen na rynkach terminowych, stanowi przeszkodę zarówno dla promotorów projektów, którzy chcieliby zapewnić finansowanie projektów w zakresie surowców strategicznych, jak i dla konsumentów na kolejnych szczeblach, którym zależy na stabilnych i przewidywalnych cenach kluczowych produktów. Aby zmniejszyć niepewność w kwestii przyszłych cen surowców strategicznych, należy przewidzieć ustanowienie systemu, który umożliwi zarówno zainteresowanym odbiorcom, jak i promotorom projektów strategicznych określenie swoich ofert zakupu lub sprzedaży oraz skontaktowanie się ze sobą w przypadku potencjalnej zgodności ofert.

(32)Obecna wiedza na temat złóż mineralnych i mapowanie obszarów występowania surowców w Unii pochodzą z okresu, gdy nie traktowano zapewnienia dostaw surowców krytycznych na rzecz rozwoju technologii strategicznych w sposób priorytetowy. W celu gromadzenia i aktualizacji wiedzy na temat obszarów występowania surowców krytycznych państwa członkowskie powinny opracować programy krajowe w zakresie poszukiwania ogólnego surowców krytycznych, które powinny obejmować działania takie jak tworzenie map złóż surowców mineralnych, badania geochemiczne, badania z zakresu nauk o ziemi oraz ponowna analiza istniejących zbiorów danych naukowych w dziedzinie geologii. Identyfikacja obszarów występowania surowców oraz ocena wykonalności technicznej i opłacalności ekonomicznej ich wydobywania są obarczone wysokim ryzykiem finansowym. Aby zmniejszyć przedmiotowe ryzyko i ułatwić rozwijanie projektów wydobywczych, państwa członkowskie powinny udostępniać publicznie informacje zgromadzone podczas swojego odpowiedniego krajowego programu poszukiwań, wykorzystując do tego, w stosownych przypadkach, ramy infrastruktury informacji przestrzennej ustanowione na mocy dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 43 . 

(33)Dane satelitarne i usługi związane z obserwacją Ziemi mogą wesprzeć działania na rzecz zrównoważonych łańcuchów wartości surowców krytycznych przez zapewnienie nieustannego napływu informacji, które mogą być przydatne w kontekście działań takich jak monitorowanie obszarów wydobywczych i zarządzanie nimi, ocena wpływu na środowisko i ocena skutków społeczno-ekonomicznych lub poszukiwanie zasobów mineralnych. Obserwacja Ziemi może również dostarczyć danych na temat odległych i niedostępnych obszarów i w związku z tym państwa członkowskie powinny wziąć ją pod uwagę podczas opracowywania i wdrażania swoich krajowych programów poszukiwań w możliwie jak największym zakresie.

(34)Chociaż wzmocnienie unijnego łańcucha wartości surowców krytycznych jest niezbędne do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw, łańcuchy dostaw surowców krytycznych w dalszym ciągu będą miały charakter globalny i będą narażone na czynniki zewnętrzne. Niedawne lub trwające wydarzenia – od kryzysu związanego z COVID-19 po niczym niesprowokowaną i nieuzasadnioną agresję wojskową Rosji wobec Ukrainy – uwydatniły podatność niektórych unijnych łańcuchów dostaw na zakłócenia. Aby państwa członkowskie i sektory przemysłu europejskiego były w stanie przewidzieć zakłócenia dostaw oraz mogły przygotować się do tego, by przeciwstawić się ich konsekwencjom, należy opracować działania mające na celu zwiększenie zdolności w zakresie monitorowania, koordynację zapasów strategicznych oraz poprawę przygotowania przedsiębiorstw.

(35)Państwa członkowskie nie dysponują takimi samymi zdolnościami, jeśli chodzi o świadomość ryzyka i przewidywanie zagrożeń, i nie wszystkie państwa członkowskie opracowały specjalne struktury służące do monitorowania łańcuchów dostaw surowców krytycznych i mogą informować przedsiębiorstwa o potencjalnych zagrożeniach związanych z zakłóceniami dostaw. Ponadto, podczas gdy niektóre przedsiębiorstwa zainwestowały w monitorowanie swoich łańcuchów dostaw, inne nie mają takich możliwości. W związku z tym, biorąc pod uwagę globalny wymiar łańcuchów dostaw surowców krytycznych oraz ich złożoność, Komisja powinna opracować specjalną tablicę wskaźników monitorowania służącą do oceny ryzyka związanego z dostawami surowców krytycznych oraz zapewnić organom publicznym i podmiotom prywatnym dostęp do zgromadzonych informacji, co przyczyni się do zwiększenia synergii między państwami członkowskimi. Aby zapewnić dostateczne przygotowanie unijnych łańcuchów wartości na potencjalne zakłócenia dostaw, Komisja powinna przeprowadzić testy warunków skrajnych oceniające podatność łańcuchów dostaw surowców strategicznych oraz ich narażenie na ryzyko związane z dostawami. Państwa członkowskie powinny wnieść swój wkład w te działania, przeprowadzając takie testy warunków skrajnych w miarę możliwości za pośrednictwem swoich krajowych agencji dostaw i agencji informacyjnych działających w obszarze surowców krytycznych. Rada ds. Surowców Krytycznych powinna zapewnić koordynację przeprowadzania testów warunków skrajnych przez Komisję i państwa członkowskie. W przypadku gdy żadne państwo członkowskie nie ma możliwości przeprowadzenia wymaganego testu warunków skrajnych w odniesieniu do danego surowca strategicznego, Komisja powinna sama przeprowadzić taki test. Podczas podawania wyników takich testów warunków skrajnych do wiadomości publicznej Komisja powinna również zasugerować potencjalne strategie, które mogą przyjąć organy publiczne i podmioty prywatne w celu ograniczenia ryzyka związanego z dostawami, takie jak stworzenie zapasów strategicznych lub dalsza dywersyfikacja swoich dostaw. Na potrzeby gromadzenia informacji niezbędnych do monitorowania działań podejmowanych w ramach testów warunków skrajnych Komisja powinna zadbać o koordynację z odpowiednią stałą podgrupą Rady ds. Surowców Krytycznych, a państwa członkowskie powinny zidentyfikować i monitorować kluczowych operatorów rynku, którzy mają istotne znaczenie dla funkcjonowania łańcucha wartości. W przypadku gdy żaden członek stałej podgrupy nie ma możliwości przeprowadzenia wymaganego testu warunków skrajnych w odniesieniu do danego surowca strategicznego, Komisja powinna sama przeprowadzić taki test.

(36)Zapasy strategiczne są ważnym narzędziem umożliwiającym ograniczenie zakłóceń dostaw, w szczególności dostaw surowców. Mimo że zaproponowany nadzwyczajny instrument jednolitego rynku umożliwia ewentualne stworzenie takich zapasów w przypadku uruchomienia trybu podwyższonej czujności dotyczącej jednolitego rynku, państwa członkowskie i przedsiębiorstwa nie mają obowiązku stworzenia ani koordynacji swoich zapasów strategicznych, dopóki nie dojdzie do zakłócenia dostaw. Ponadto w Unii Europejskiej nie funkcjonuje żaden mechanizm koordynacji, który umożliwiałby opracowanie wspólnej oceny oraz analizy potencjalnego powielania działań i potencjalnych synergii. W związku z tym, biorąc pod uwagę obecny brak odpowiednich informacji, państwa członkowskie powinny w pierwszej kolejności przekazywać informacje na temat swoich zapasów strategicznych Komisji, niezależnie od tego, czy tymi zapasami zarządzają organy publiczne, czy podmioty gospodarcze działające w imieniu państw członkowskich. Takie informacje powinny obejmować poziom dostępnych zapasów poszczególnych surowców strategicznych, perspektywę dla poziomów zapasów oraz zasady i procedury mające zastosowanie do tych zapasów. Każdy wniosek o udzielenie informacji powinien być proporcjonalny, a także należy uwzględnić w nim koszty i wysiłki związane z udostępnieniem danych oraz wpływ tych danych na bezpieczeństwo narodowe i określić odpowiednie terminy dostarczenia żądanych informacji. Informacje dotyczące zapasów podmiotów gospodarczych można dodać do analizy, nie nakłada to jednak na nie obowiązku udzielenia informacji. Komisja powinna przetwarzać dane w bezpieczny sposób i publikować informacje wyłącznie w formie zagregowanej. W drugiej kolejności Komisja powinna, na podstawie uzyskanych informacji, opracować wstępny wskaźnik referencyjny określający, co należy uznać za bezpieczny poziom unijnych zapasów, uwzględniając przy tym całkowite roczne zużycie danych surowców strategicznych w Unii. Opierając się na porównaniu między istniejącymi zapasami i ogólnymi poziomami zapasów strategicznych surowców strategicznych w całej Unii, Rada ds. Surowców Krytycznych, działając w porozumieniu z Komisją, powinna być w stanie wydawać niewiążące opinie dla państw członkowskich dotyczące sposobu zwiększenia konwergencji i służące zachęcaniu ich do budowania własnych zapasów strategicznych. W tym kontekście Rada ds. Surowców Krytycznych powinna uwzględnić potrzebę utrzymania zachęt do rozbudowy zapasów strategicznych przez podmioty prywatne wykorzystujące surowce strategiczne.

(37)W celu zapewnienia dalszej koordynacji Komisja powinna zapewnić, aby przed uczestnictwem państw członkowskich w międzynarodowych forach, na których mogą być omawiane kwestie takich zapasów strategicznych, odbywały się niezbędne konsultacje, w szczególności w ramach dedykowanej stałej podgrupy w Radzie ds. Surowców Krytycznych. Podobnie w celu zwiększenia komplementarności między niniejszym wnioskiem a innymi horyzontalnymi lub tematycznymi instrumentami, Komisja powinna zapewnić, aby zgromadzone i zagregowane informacje były przekazywane do mechanizmów podwyższonej czujności lub zarządzania kryzysowego, takich jak proponowana grupa doradcza nadzwyczajnego instrumentu jednolitego rynku, Europejska Rada ds. Półprzewodników ustanowiona w akcie w sprawie czipów, Zarząd HERA czy Rada ds. Kryzysów Zdrowotnych.

(38)W celu zapewnienia, aby duże przedsiębiorstwa wytwarzające technologie strategiczne w Unii z wykorzystaniem surowców strategicznych były wystarczająco przygotowane na poradzenie sobie z zakłóceniami dostaw, powinny one prowadzić audyt swoich łańcuchów dostaw i odpowiednio składać sprawozdanie swojej radzie dyrektorów. Dzięki temu będą one uwzględniały ryzyko związane z dostawami surowców strategicznych i opracują odpowiednie strategie łagodzące, aby lepiej przygotować się na wypadek zakłócenia dostaw. Podobnie duże przedsiębiorstwa, których to dotyczy, powinny prowadzić regularne testy warunków skrajnych swoich łańcuchów dostaw surowców strategicznych, aby zapewnić uwzględnienie wszystkich poszczególnych scenariuszy, które mogą mieć wpływ na ich dostawy w przypadku zakłócenia. Dzięki tym środkom przedsiębiorstwa poświęcą dodatkową uwagę kosztom potencjalnego ryzyka związanego z dostawami.

(39)Na wielu rynkach surowców strategicznych nie panuje pełna przejrzystość i występuje na nich koncentracja po stronie podaży, co zwiększa siłę negocjacyjną sprzedawców i sprawia, że ceny dla nabywców są wyższe. Aby pomóc w obniżeniu cen dla przedsiębiorstw mających siedzibę w Unii, Komisja powinna ustanowić system umożliwiający zagregowanie popytu ze strony zainteresowanych nabywców. Opracowując taki system, Komisja powinna uwzględnić doświadczenie zdobyte w podobnych przedsięwzięciach, szczególnie w odniesieniu do wspólnych zakupów gazu ustanowionych na podstawie rozporządzenia Rady 2022/2576 44 . Organy państwa członkowskiego powinny być również w stanie uczestniczyć w tym systemie, aby budować swoje zapasy strategiczne. Wszystkie środki wchodzące w zakres tego mechanizmu powinny być zgodne z unijnym prawem konkurencji.

(40)Przepisy dotyczące monitorowania i zapasów strategicznych ujęte w niniejszym rozporządzeniu nie wymagają harmonizacji krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych i nie zastępują obowiązujących mechanizmów. Monitorowanie i zachęty dotyczące gotowości na wypadek zagrożeń powinny być zgodne z europejskimi instrumentami. W związku z tym takie instrumenty jak wniosek w sprawie nadzwyczajnego instrumentu jednolitego rynku mającego na celu przewidywanie i łagodzenie kryzysu w funkcjonowaniu jednolitego rynku oraz odpowiadanie na taki kryzys lub rozporządzenie Rady (UE) 2022/2372 45 w sprawie ram środków służących zapewnieniu zaopatrzenia w medyczne środki przeciwdziałania istotne podczas kryzysu w przypadku stanu zagrożenia zdrowia publicznego na poziomie Unii mogłyby wciąż mieć zastosowanie do surowców krytycznych i strategicznych w przypadku wystąpienia kryzysu lub zagrożenia w stopniu, w jakim surowce te są objęte zakresem takich instrumentów. Zapewnienie komplementarności i spójności między niniejszym rozporządzeniem a instrumentami kryzysowymi powinno odbywać się poprzez wymianę informacji.

(41)Surowce najbardziej krytyczne to metale, które co do zasady można poddawać recyklingowi nieskończoną liczbę razy, niekiedy tracą one jednak przy tym na jakości. W kontekście transformacji ekologicznej stwarza to potencjał do przejścia na realny model gospodarki o obiegu zamkniętym. Po początkowym etapie szybkiego wzrostu popytu na surowce krytyczne na potrzeby nowych technologii, w którym pierwotne wydobycie i przetwarzanie będą wciąż dominującym źródłem, recykling powinien stopniowo nabierać znaczenia i przyczynić się do ograniczenia potrzeby pierwotnego wydobycia i związanych z nim oddziaływań. Obecnie współczynnik recyklingu większości surowców krytycznych jest jednak niski, a systemy i technologie recyklingu często nie są przystosowane do specyfiki tych surowców. Konieczne jest zatem działanie ukierunkowane na poszczególne czynniki hamujące potencjał obiegu zamkniętego.

(42)Państwa członkowskie zachowują istotne kompetencje w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym, np. w obszarze systemów zbierania i przetwarzania odpadów. Powinny one z nich korzystać, aby zwiększyć współczynniki zbierania i recyklingu w odniesieniu do strumieni odpadów o wysokim potencjale odzysku surowców krytycznych, wykorzystując na przykład zachęty finansowe, takie jak zniżki, korzyści pieniężne lub systemy zwrotu kaucji. Organy państwa członkowskiego powinny również przyczyniać się do zmian jako nabywcy surowców krytycznych i zawierających je produktów, a krajowe programy w zakresie badań naukowych i innowacji powinny zapewniać istotne zasoby służące poprawie stanu wiedzy i technologii dotyczących obiegu zamkniętego surowców krytycznych, jak również efektywności wykorzystywania materiałów. Ponadto państwa członkowskie powinny promować odzysk surowców krytycznych z odpadów wydobywczych, zwiększając dostęp do informacji i niwelując bariery prawne, gospodarcze i techniczne. Jednym z możliwych rozwiązań, jakim powinny się przyjrzeć państwa członkowskie, są mechanizmy podziału ryzyka między operatorów a państwo członkowskie, które mają na celu promowanie odzysku z zamkniętych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. 

(43)W wielu regionach w Unii znajdują się dawne miejsca wydobycia surowców ze znacznymi ilościami odpadów wydobywczych w zamkniętych obiektach, które to miejsca, ze względu na fakt, że ich znaczenie gospodarcze wzrasta dopiero w ostatnim czasie, nie były analizowane pod kątem potencjału w zakresie surowców krytycznych. Odzysk surowców krytycznych z obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych ma potencjał w zakresie przyczynienia się do tworzenia wartości gospodarczej i miejsc pracy w historycznych regionach wydobywczych, które często są dotknięte deindustrializacją i zubożeniem. Główną barierą dla większego wykorzystywania potencjału uzyskiwania surowców krytycznych z odpadów wydobywczych jest fakt, że nie poświęca się uwagi kwestii zawartości surowców krytycznych, szczególnie w zamkniętych obiektach unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, i brakuje na ten temat informacji.

(44)Odzysk surowców krytycznych z obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych powinien być częścią odzysku odpadów z odpowiednich obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. W dyrektywie 2006/21/WE określono wymogi dotyczące wysokiego poziomu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego w odniesieniu do gospodarowania odpadami w przemyśle wydobywczym. Podczas gdy należałoby utrzymać te wymogi na wysokim poziomie, należy również ustanowić dodatkowe środki służące maksymalizacji odzysku surowców krytycznych z odpadów wydobywczych.

(45)Operatorzy obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, zarówno istniejących, jak i nowych, powinni przeprowadzić badanie na temat wstępnej oceny ekonomicznej dotyczącej odzysku surowców krytycznych z odpadów wydobywczych znajdujących się w obiekcie i z takich wytwarzanych odpadów. Zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami ustanowioną w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE 46 należy nadać pierwszeństwo zapobieganiu wytwarzania odpadów zawierających surowce krytyczne, wydobywając surowce krytyczne z wydobytej objętości zanim stanie się ona odpadem. Przy opracowywaniu wspomnianego badania operatorzy powinni zgromadzić niezbędne informacje, w tym dotyczące koncentracji i ilości surowców krytycznych w odpadach wydobywczych, i dokonać oceny szeregu wariantów dotyczących procesów, operacji lub ustaleń biznesowych, które mogłyby umożliwić ekonomicznie opłacalny odzysk surowców krytycznych. Jest to wymóg dodatkowy względem wymogów określonych w dyrektywie 2006/21/WE i prawie krajowym transponującym tę dyrektywę, i ma on bezpośrednie zastosowanie. Wdrażając ten wymóg, operatorzy i właściwe organy powinni dążyć do zminimalizowania obciążenia administracyjnego i możliwie największej integracji procedur.

(46)Aby zaradzić bieżącemu problemowi braku informacji na temat potencjału zamkniętych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych pod kątem surowców krytycznych, państwa członkowskie powinny utworzyć bazę danych zawierającą wszystkie informacje niezbędne do promowania odzysku, szczególnie dotyczące ilości i koncentracji surowców krytycznych w odpadach wydobywczych, zachowując zgodność z unijnymi regułami konkurencji. Informacje te powinny być dostępne publicznie oraz mieć cyfrową i przyjazną dla użytkownika formę umożliwiającą dostęp do bardziej szczegółowych informacji technicznych. W celu ułatwienia przyjaznego dla użytkownika dostępu do informacji państwa członkowskie powinny na przykład zapewnić punkt kontaktowy umożliwiający bardziej szczegółową wymianę informacji z potencjalnymi podmiotami opracowującymi projekty w zakresie odzysku surowców krytycznych. Baza danych powinna być zaprojektowana w taki sposób, aby umożliwić potencjalnym promotorom projektu łatwą identyfikację obiektów o wysokim potencjale ekonomicznie opłacalnego odzysku. Aby skoncentrować ograniczone zasoby, państwa członkowskie powinny przyjąć stopniowe podejście do gromadzenia informacji i realizować bardziej wymagające etapy gromadzenia informacji wyłącznie w przypadku najbardziej obiecujących obiektów. Działania w zakresie gromadzenia informacji powinny mieć na celu dostarczenie dokładnych i reprezentatywnych informacji dotyczących obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych i uzyskanie jak najdokładniejszego wskazania potencjału odzysku surowców krytycznych.

(47)Magnesy trwałe są wbudowywane w szeroki zakres produktów, z których najistotniejsze i najszybciej rozwijające się zastosowania to turbiny wiatrowe i pojazdy elektryczne, występują jednak również w innych produktach, takich jak urządzenia do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego, roboty przemysłowe, lekkie środki transportu, agregaty chłodnicze, pompy ciepła, silniki elektryczne, elektryczne pompy przemysłowe, pralki automatyczne, suszarki bębnowe, kuchenki mikrofalowe, odkurzacze i zmywarki do naczyń, zawierających znaczne ilości warte odzyskania. Większość magnesów trwałych, szczególnie najbardziej wydajne ich rodzaje, zawiera surowce krytyczne, takie jak neodym, prazeodym, dysproz i terb, bor, samar, nikiel lub kobalt. Ich recykling jest możliwy, jednak obecnie w Unii wykonuje się go na małą skalę lub w kontekście projektów badawczych. Magnesy trwałe powinny zatem stanowić priorytetowy produkt dla zwiększenia skali obiegu zamkniętego. 

(48)Warunkiem wstępnym skutecznego recyklingu magnesu jest udostępnienie podmiotom zajmującym się recyklingiem niezbędnych informacji dotyczących ilości, rodzaju i składu chemicznego magnesów w produkcie, ich rozmieszczenia oraz zastosowanych powłok, klejów i dodatków, jak również informacji o sposobie usuwania magnesów trwałych z produktu. Ponadto, aby zapewnić uzasadnienie biznesowe dla recyklingu magnesów, magnesy trwałe wbudowane w produkty wprowadzane do obrotu w Unii powinny z czasem zawierać coraz większą ilość materiałów pochodzących z recyklingu. Zapewniając na pierwszym etapie przejrzystość co do zawartości materiałów z recyklingu, po dokonaniu specjalnej oceny odpowiedniego poziomu i prawdopodobnego wpływu należy następnie ustalić minimalne progi zawartości materiałów z recyklingu.

(49)Surowce krytyczne sprzedawane na rynku unijnym są często certyfikowane pod kątem zrównoważonego charakteru ich produkcji i łańcucha dostaw. Certyfikację można uzyskać w ramach szerokiego wyboru dostępnych publicznych i prywatnych systemów certyfikacji, które różnią się zakresem i stopniem restrykcyjności, co może potencjalnie wywoływać dezorientację co do charakteru i prawdziwości twierdzeń o względnie zrównoważonym charakterze surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu w Unii na podstawie takiej certyfikacji. Komisja powinna być uprawniona do przyjmowania aktów wykonawczych uznających systemy certyfikacji, które należy uznać za kompleksowe i wiarygodne, zapewniając w ten sposób organom i uczestnikom rynku wspólne podstawy do oceny zrównoważonego charakteru surowców krytycznych. Należy uznawać wyłącznie te systemy certyfikacji, które obejmują szeroki zakres aspektów zrównoważonego rozwoju, w tym ochronę środowiska, prawa człowieka wraz z prawami pracowniczymi, oraz przejrzystość biznesową, a także zawierają zasady dotyczące niezależnej weryfikacji dokonywanej przez osobę trzecią i monitorowania pod względem zgodności. W celu zapewnienia wydajności procedur, promotorzy projektów ubiegający się o uznanie ich projektów jako projekty strategiczne powinni mieć możliwość polegania na uczestnictwie w uznanym systemie w celu wykazania, że realizacja ich projektu przebiega w zrównoważony sposób.

(50)Produkcja surowców krytycznych na różnych etapach łańcucha wartości wywiera wpływ na środowisko, w tym na klimat, wodę, faunę lub florę. Aby ograniczyć wyrządzane szkody i zachęcać do produkcji bardziej zrównoważonych surowców krytycznych, Komisja powinna mieć uprawnienia do opracowania systemu obliczania śladu środowiskowego surowców krytycznych, w tym procesu weryfikacji w celu zapewnienia, aby w przypadku surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu w Unii informacje dotyczące takiego śladu były publicznie wyeksponowane. System ten powinien opierać się na uwzględnieniu wiarygodnych pod względem naukowym metod oceny i odpowiednich norm międzynarodowych w dziedzinie oceny cyklu życia. Wymóg polegający na deklarowaniu śladu środowiskowego materiału powinien mieć zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy na podstawie specjalnej oceny stwierdzono, że przyczyniłby się do realizacji unijnych celów klimatycznych i środowiskowych poprzez ułatwienie zamawiania surowców krytycznych o niższym śladzie środowiskowym i nie wpłynąłby nieproporcjonalnie na przepływy handlowe. Po przyjęciu stosownych metod obliczania Komisja powinna opracować klasy efektywności surowców krytycznych, umożliwiając w ten sposób potencjalnym nabywcom łatwe porównanie względnego śladu środowiskowego dostępnych materiałów i kierując rynek w stronę bardziej zrównoważonych materiałów. Sprzedawcy surowców krytycznych powinni zapewnić, aby ich klienci mieli dostęp do deklaracji dotyczącej śladu środowiskowego. Przejrzystość względnego śladu surowców krytycznych wprowadzanych do obrotu w Unii może również umożliwić realizację innych polityk na szczeblu unijnym i krajowym, takich jak zachęty lub kryteria zielonych zamówień publicznych, wspierając produkcję surowców krytycznych o mniejszym wpływie na środowisko.

(51)Metody dotyczące śladu środowiskowego stanowią istotną podstawę dla opracowywania zasad obliczania. Opierają się one na naukowo uzasadnionych metodach oceny, które uwzględniają zmiany na poziomie międzynarodowym i obejmują wpływ na środowisko, w tym zmianę klimatu, oraz wpływy związane z wodą, powietrzem, glebą, zasobami, użytkowaniem gruntów i toksycznością.

(52)Należy zapewnić, aby odpowiedzialni za to operatorzy dokonywali oceny zgodności swoich produktów lub materiałów z wymogami służącymi usprawnieniu obiegu zamkniętego magnesów trwałych i oceny zgodności z deklaracją dotyczącą śladu środowiskowego surowców krytycznych przed wprowadzeniem ich do obrotu, oraz tego, czy właściwe organy krajowe skutecznie egzekwują te wymogi. Przepisy dotyczące zgodności i nadzoru rynku ustanowione w rozporządzeniu 2019/1020 i rozporządzeniu (UE) 2023/xxx [Urząd Publikacji: proszę wstawić odniesienie do rozporządzenia w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów] są opracowane w taki sposób, aby sprostać temu wyzwaniu, i powinny mieć zatem również zastosowanie do tych wymogów. W celu dodatkowego zapewnienia optymalnego wykorzystania obowiązujących ram należy zapewnić, aby w przypadku produktów podlegających homologacji typu na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/858 lub rozporządzenia (UE) nr 168/2013 egzekwowanie zgodności odbywało się w ramach obowiązującego systemu homologacji typu.

(53)Zgodnie z art. 10 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 1025/2012 Komisja powinna zwrócić się do co najmniej jednej europejskiej organizacji normalizacyjnej z wnioskiem o przygotowanie norm europejskich służących wspieraniu celów niniejszego rozporządzenia.

(54)W celu wdrożenia planu działania w sprawie surowców krytycznych z 2020 r. Unia zawarła partnerstwa strategiczne dotyczące surowców z państwami trzecimi. Należy kontynuować takie starania w celu dywersyfikacji dostaw. Aby opracować i zapewnić spójne ramy na potrzeby zawierania przyszłych partnerstw, państwa członkowskie i Komisja powinny, jako część swojej interakcji w Radzie ds. Surowców Krytycznych, omówić kwestię koordynacji i zapewnić jej funkcjonowanie w kwestii m.in. tego, czy istniejące partnerstwa osiągają zamierzone cele, określania priorytetowych państw trzecich na potrzeby nowych partnerstw, treści takich partnerstw oraz ich spójności i potencjalnych synergii w kontekście dwustronnej współpracy państw członkowskich z odpowiednimi państwami trzecimi. Unia powinna dążyć do zawierania obustronnie korzystnych partnerstw z gospodarkami rynków wschodzących i gospodarkami rozwijającymi się, z zachowaniem zgodności ze swoją strategią Global Gateway, które to partnerstwa przyczyniałyby się do dywersyfikacji jej łańcucha dostaw surowców, jak również zwiększałyby wartość dodaną produkcji w tych państwach.

(55)Należy ustanowić Europejską Radę ds. Surowców Krytycznych, aby wspierała realizację zadań dotyczących opracowywania projektów strategicznych i ich finansowania, programów poszukiwań, monitorowania zdolności lub zapasów strategicznych oraz aby odpowiednio doradzała Komisji. W skład tej Rady powinny wchodzić państwa członkowskie oraz Komisja, przy czym należy zapewnić możliwość uczestnictwa innych stron w charakterze obserwatorów. Aby rozwijać wiedzę fachową niezbędną do realizacji niektórych zadań, Rada ta powinna ustanowić stałe podgrupy ds. finansowania, poszukiwania, monitorowania i zapasów strategicznych, które to podgrupy powinny działać jako sieć, skupiając poszczególne odpowiednie organy krajowe, i w razie konieczności konsultować się z przedstawicielami przemysłu, środowisk akademickich, społeczeństwa obywatelskiego oraz innymi stosownymi zainteresowanymi stronami. Porady i opinie Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych nie powinny być wiążące, a brak takiej porady lub opinii nie powinien powstrzymywać Komisji przed wykonywaniem swoich zadań wynikających z niniejszego rozporządzenia.

(56)Brak postępów w realizacji celów, w tym w zakresie wskaźników referencyjnych dotyczących wydajności i dywersyfikacji, może wskazywać, że należy przyjąć dodatkowe środki. Komisja powinna zatem monitorować postępy w realizacji przedmiotowych celów.

(57)Aby obciążenia administracyjne nakładane na państwa członkowskie utrzymać na jak najniższym poziomie, należy usprawnić poszczególne obowiązki sprawozdawcze, a Komisja powinna opracować wzór umożliwiający państwom członkowskim wypełnianie swoich obowiązków sprawozdawczych dotyczących projektów, poszukiwania, monitorowania lub zapasów strategicznych w ramach publikowanego regularnie jednolitego dokumentu, który może być poufny lub zastrzeżony.

(58)W celu zapewnienia opartej na zaufaniu i konstruktywnej współpracy właściwych organów na szczeblu unijnym i krajowym wszystkie strony zaangażowane w stosowanie niniejszego rozporządzenia powinny przestrzegać zasady poufności informacji i danych uzyskanych podczas wykonywania swoich zadań. Komisja oraz właściwe organy krajowe, ich urzędnicy, urzędnicy służby cywilnej i inne osoby pracujące pod nadzorem tych organów, a także urzędnicy i urzędnicy służby cywilnej innych organów państw członkowskich nie powinni ujawniać informacji zebranych lub wymienionych przez nich zgodnie z niniejszym rozporządzeniem ani objętych obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej. Powinno to mieć również zastosowanie do Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych. Przetwarzanie i przechowywanie danych powinno odbywać się w bezpiecznym środowisku.

(59)Podczas przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 290 TFUE szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym konsultacje na poziomie ekspertów, oraz by konsultacje te były prowadzone zgodnie z zasadami ustanowionymi w porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 47 . W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup ekspertów Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(60)W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do: a) określenia wzorów, które mają być stosowane na potrzeby składania wniosków o uznanie projektów za projekty strategiczne, sprawozdań z postępów związanych z projektami strategicznymi, krajowych programów poszukiwań oraz sprawozdawczości państw członkowskich dotyczącej poszukiwań, monitorowania, zapasów strategicznych i obiegu zamkniętego; b) określenia, które produkty, komponenty i strumienie odpadów należy uznać za mające duży potencjał w zakresie odzysku surowców krytycznych; oraz c) ustalenia kryteriów i ich zastosowania w odniesieniu do uznawania systemów związanych ze zrównoważonym charakterem surowców krytycznych. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 48 .

(61)W celu zapewnienia wypełniania zobowiązań nałożonych niniejszym rozporządzeniem, w szczególności w odniesieniu do zgodności z wymogami dotyczącymi ekoprojektu, przedsiębiorstwa, które nie wypełniają swoich zobowiązań, w tym dotyczących gotowości na wypadek zagrożeń, sprawozdawczości w sprawie projektu i informacji na temat zdolności do recyklingu, powinny podlegać sankcjom. Konieczne jest zatem, aby państwa członkowskie ustanowiły w prawie krajowym skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje w przypadku niespełnienia wymogów niniejszego rozporządzenia.

(62)Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszego rozporządzenia. Zgodnie z pkt 22 Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa ocena ta powinna opierać się na pięciu kryteriach: skuteczności, efektywności, odpowiedniości, spójności i unijnej wartości dodanej oraz powinna służyć jako podstawa oceny skutków ewentualnych dalszych działań. Komisja powinna przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu sprawozdanie z wykonania niniejszego rozporządzenia i z postępów na drodze do osiągnięcia jego celów, w tym w zakresie wskaźników referencyjnych dotyczących zdolności i dywersyfikacji. Sprawozdanie to powinno również zawierać ocenę odpowiedniości ustanowienia maksymalnych wartości progowych związanych ze śladem środowiskowym opartą na wdrażaniu środków dotyczących przejrzystości śladu środowiskowego surowców krytycznych.

(63)W stopniu, w jakim którykolwiek ze środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu stanowi pomoc państwa, przepisy dotyczące tych środków pozostają bez uszczerbku dla stosowania art. 107 i 108 Traktatu.

(64)Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez ustanowienie ram zapewniających Unii dostęp do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na ich skalę i skutki możliwe jest ich osiągnięcie wyłącznie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

Rozdział 1
Przepisy ogólne

Artykuł 1

Przedmiot i cele

1.Ogólnym celem niniejszego rozporządzenia jest poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego przez ustanowienie ram służących zapewnieniu dostępu Unii do bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych. 

2.Aby osiągnąć cel ogólny, o którym mowa w ust. 1, niniejsze rozporządzenie ma na celu: 

a)wzmocnienie poszczególnych etapów łańcucha wartości surowców strategicznych w celu zapewnienia, aby do 2030 r. znacznie wzrosły zdolności Unii w zakresie każdego surowca strategicznego, tak aby ogólna zdolność Unii była zbliżona do następujących wskaźników referencyjnych lub je osiągnęła:

(i)zdolność wydobywcza Unii umożliwia wydobycie rud, minerałów lub koncentratów potrzebnych do produkcji co najmniej 10 % jej rocznego zużycia surowców strategicznych w stopniu, w jakim umożliwiają to unijne zasoby;

(ii)zdolność przetwórcza Unii, w tym w odniesieniu do wszystkich pośrednich etapów przetwarzania, jest w stanie pokryć co najmniej 40 % jej rocznego zużycia surowców strategicznych;

(iii)zdolność Unii w zakresie recyklingu, w tym w odniesieniu do wszystkich pośrednich etapów recyklingu, jest w stanie pokryć co najmniej 15 % jej rocznego zużycia surowców strategicznych;

b)dywersyfikację przywozu surowców strategicznych do Unii mającą na celu zapewnienie, aby do 2030 r. jej roczne zużycie każdego surowca strategicznego na każdym stosownym etapie przetwarzania mogło opierać się na przywozie z kilku państw trzecich, z których żadne nie będzie zapewniało więcej niż 65 % rocznego unijnego zużycia;

c)poprawę zdolności Unii w zakresie monitorowania i ograniczania ryzyka związanego z dostawami surowców krytycznych;

d)zapewnienie swobodnego przepływu surowców krytycznych i produktów zawierających surowce krytyczne wprowadzanych do obrotu w Unii przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony środowiska w drodze usprawnienia ich obiegu zamkniętego i zwiększenia ich zrównoważonego charakteru.

3.Jeżeli na podstawie sprawozdania, o którym mowa w art. 42, Komisja stwierdzi, że Unia może nie osiągnąć celów określonych w ust. 2, dokonuje ona oceny wykonalności i proporcjonalności zaproponowania środków lub wykonania swoich uprawnień na poziomie Unii w celu zapewnienia osiągnięcia przedmiotowych celów. 

4.Komisja uwzględnia cele i wskaźniki referencyjne określone w ust. 2 lit. a) pkt (iii) jako powiązane priorytety Unii w rozumieniu art. 5 ust. 4 lit. a) pkt (i) rozporządzenia XX/XXXX [Urząd Publikacji: proszę wstawić numer rozporządzenia w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów] podczas opracowywania wymogów dotyczących ekoprojektu mających na celu poprawę następujących aspektów produktu: trwałości, możliwości ponownego użycia, możliwości naprawy, wykorzystania zasobów lub zasobooszczędności, możliwości regeneracji produktów i recyklingu, zawartości materiałów z recyklingu i możliwości odzysku materiałów.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1)„surowiec” oznacza substancję w stanie przetworzonym lub nieprzetworzonym wykorzystywaną jako materiał wsadowy przy produkcji produktów pośrednich lub końcowych, z wyłączeniem substancji wykorzystywanych głównie jako żywność, pasza lub paliwa do silników spalinowych;

2)„surowce krytyczne” oznaczają surowce zdefiniowane w art. 4;

3)„surowce strategiczne” oznaczają surowce zdefiniowane w art. 3; 

4)„łańcuch wartości surowców” oznacza wszystkie działania i procesy mające miejsce przy poszukiwaniu, wydobyciu, przetwarzaniu i recyklingu surowców;

5)„poszukiwanie” oznacza wszystkie działania mające na celu zidentyfikowanie i ustalenie właściwości złóż mineralnych;

6)„wydobycie” oznacza pierwotne wydobycie rud, minerałów i produktów roślinnych z ich oryginalnych źródeł, w tym ze złóż mineralnych znajdujących się pod ziemią, pod wodą, z solanki morskiej i drzew;

7)„zdolność wydobywcza Unii” oznacza łączną maksymalną roczną wielkość produkcji pochodzącej z działalności wydobywczej dotyczącej rud, minerałów, produktów roślinnych i koncentratów zawierających surowce strategiczne, w tym działalności przetwórczej zlokalizowanej zazwyczaj w miejscu wydobycia znajdującym się w Unii lub w pobliżu takiego miejsca;

8)„zasoby” oznaczają wszystkie złoża mineralne, których wydobycie jest ekonomicznie opłacalne;

9)„przetwarzanie” oznacza wszystkie procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne biorące udział w przekształceniu surowca z rud, minerałów, produktów roślinnych lub odpadów w czyste metale, stopy lub inne formy zdatne do wykorzystania z ekonomicznego punktu widzenia;

10)„zdolność przetwórcza Unii” oznacza łączną maksymalną roczną wielkość produkcji pochodzącej z działalności przetwórczej dotyczącej surowców strategicznych, z wyłączeniem działalności zlokalizowanej zazwyczaj w miejscu wydobycia znajdującym się w Unii lub w pobliżu takiego miejsca;

11)„recykling” oznacza dowolny proces odzysku, w ramach którego materiały odpadowe są ponownie przetwarzane w produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach;

12)„zdolność Unii w zakresie recyklingu” oznacza łączną maksymalną roczną wielkość produkcji pochodzącej z działalności w zakresie recyklingu surowców strategicznych, w tym sortowania i obróbki wstępnej odpadów i ich przetwarzania w surowce wtórne, mającej miejsce w Unii;

13)„roczne zużycie surowców strategicznych” oznacza łączną ilość surowców strategicznych zużywanych przez przedsiębiorstwa mające siedzibę w Unii w formie przetworzonej, z wyłączeniem surowców strategicznych wbudowanych w produkty pośrednie lub końcowe wprowadzane do obrotu w Unii; 

14)„ryzyko związane z dostawami” oznacza ryzyko związane z dostawami obliczone zgodnie z załącznikiem II; 

15)„projekt dotyczący surowców” oznacza dowolny planowany obiekt lub dowolną planowaną znaczną rozbudowę lub zmianę przeznaczenia istniejącego obiektu, w którym prowadzona jest działalność wydobywcza, przetwórcza lub w zakresie recyklingu surowców;

16)„odbiorca” oznacza przedsiębiorstwo, które zawarło umowę odbioru z promotorem projektu;

17)„umowa odbioru” oznacza dowolną umowę między przedsiębiorstwem a promotorem projektu zawierającą zobowiązanie ze strony przedsiębiorstwa polegające na zamawianiu części surowców produkowanych w ramach konkretnego projektu dotyczącego surowców przez określony czas albo zobowiązanie ze strony promotora projektu polegające na zapewnieniu przedsiębiorstwu możliwości takiego zamawiania;

18)„promotor projektu” oznacza dowolne przedsiębiorstwo lub konsorcjum przedsiębiorstw opracowujące projekt dotyczący surowców;

19)„proces wydawania pozwoleń” oznacza proces obejmujący wszystkie odpowiednie pozwolenia administracyjne na planowanie, realizację i eksploatację projektów strategicznych, o których mowa w art. 5, w tym pozwolenia na budowę, pozwolenia w zakresie chemikaliów i pozwolenia na podłączenie do sieci oraz oceny wpływu na środowisko i pozwolenia środowiskowe, jeżeli są wymagane, a także obejmujący wszystkie wnioski i procedury administracyjne od potwierdzenia ważności wniosku do powiadomienia o kompleksowej decyzji w sprawie wyniku procedury przez odpowiedzialny właściwy organ krajowy, o którym mowa w art. 8 ust. 1;

20) „kompleksowa decyzja” oznacza decyzję lub zestaw decyzji podjętych przez organy państwa członkowskiego z wyłączeniem sądów lub trybunałów, określającą lub określających, czy promotor projektu jest upoważniony do wdrażania projektu dotyczącego surowców, bez uszczerbku dla jakiejkolwiek decyzji podjętej w kontekście administracyjnej procedury odwoławczej;

21)„poszukiwania ogólne” oznaczają poszukiwania na poziomie krajowym lub regionalnym z wyłączeniem poszukiwań ukierunkowanych; 

22)„poszukiwania ukierunkowane” oznaczają szczegółowe badanie poszczególnych złóż mineralnych;

23)„głębokie złoża rud” oznaczają złoża mineralne znajdujące się głębiej w skorupie ziemskiej niż konwencjonalnie eksploatowane złoża rud;

24)„mapa predykcyjna” oznacza mapę wskazującą obszary, na których mogą występować złoża mineralne danego surowca;

25)„zakłócenie dostaw” oznacza nieprzewidywany znaczny spadek dostępności surowca lub znaczny wzrost ceny surowca;

26) „łańcuch dostaw surowców” oznacza wszystkie działania i procesy w łańcuchu wartości surowców do momentu wykorzystania surowca jako materiału wsadowego przy produkcji produktów pośrednich lub końcowych;

27)„strategie łagodzące” oznaczają politykę opracowaną przez podmiot gospodarczy służącą ograniczeniu prawdopodobieństwa wystąpienia zakłócenia dostaw w jego łańcuchu dostaw lub ograniczeniu szkód dla jego działalności gospodarczej spowodowanych przez takie zakłócenie;

28)„kluczowi operatorzy rynku” oznaczają producentów biorących udział w wydobyciu, przetwarzaniu lub recyklingu surowców krytycznych, handlowców i dystrybutorów surowców krytycznych, oraz przedsiębiorstwa na kolejnych szczeblach wykorzystujące znaczne ilości surowców krytycznych;

29)„zapasy strategiczne” oznaczają pewną ilość danego surowca w dowolnej formie, przechowywaną przez podmiot publiczny lub prywatny w celu uwolnienia w przypadku zakłócenia dostaw;

30)„duże przedsiębiorstwo” oznacza dowolne przedsiębiorstwo, które w ostatnim roku obrotowym, za który sporządzono roczne sprawozdanie finansowe, zatrudniało średnio ponad 500 pracowników, a jego przychody netto ze sprzedaży w skali światowej przekraczały 150 mln EUR;

31)„technologie strategiczne” oznaczają technologie niezbędne do przeprowadzenia transformacji ekologicznej i cyfrowej, jak również do zastosowań obronnych i kosmicznych;

32)„rada dyrektorów” oznacza organ administracyjny lub nadzorczy odpowiedzialny za nadzór nad kierownictwem wykonawczym przedsiębiorstwa lub, jeżeli taki organ nie istnieje, osobę lub osoby wykonujące równoważne funkcje;

33)„zbieranie” oznacza gromadzenie odpadów, w tym wstępne sortowanie i wstępne magazynowanie odpadów do celów ich transportu do zakładu przetwarzania odpadów;

34)„przetwarzanie odpadów” oznacza procesy odzysku lub unieszkodliwiania, w tym przygotowanie poprzedzające odzysk lub unieszkodliwianie;

35)„odzysk” oznacza jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem są odpady służące użytecznemu zastosowaniu poprzez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym wypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub w szerzej rozumianej gospodarce;

36)„odpady wydobywcze” oznaczają odpady wydobywcze w rozumieniu dyrektywy 2006/21/WE;

37)„obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych” oznacza obiekt unieszkodliwiania odpadów w rozumieniu dyrektywy 2006/21/WE;

38)„wstępna ocena ekonomiczna” oznacza ocenę koncepcyjną potencjalnej opłacalności ekonomicznej projektu dotyczącego surowców pod względem odzysku surowców krytycznych z odpadów wydobywczych, przeprowadzaną na wczesnym etapie;

39)„urządzenie do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego” oznacza nieinwazyjny wyrób medyczny wykorzystujący pole magnetyczne w celu uzyskiwania obrazów anatomicznych lub dowolne inne urządzenie wykorzystujące pole magnetyczne w celu uzyskiwania obrazów wnętrza obiektów;

40)„wiatrowa prądnica mocy” oznacza część turbiny wiatrowej znajdującej się na lądzie lub na morzu, która to część przekształca energię mechaniczną wirnika w energię elektryczną;

41)„robot przemysłowy” oznacza automatycznie sterowaną, programowalną, wielozadaniową maszynę manipulacyjną, programowalną w co najmniej trzech osiach, która może być stacjonarna albo mobilna, do zastosowań automatyki przemysłowej;

42) „pojazd silnikowy” oznacza dowolny pojazd posiadający homologację typu, należący do kategorii M lub N w rozumieniu rozporządzenia (UE) 2018/858;

43)„lekki środek transportu” oznacza dowolny pojazd kołowy, który może być napędzany samym silnikiem elektrycznym lub połączeniem silnika i siły ludzkich mięśni, obejmujący hulajnogi elektryczne, rowery elektryczne i pojazdy posiadające homologację typu należące do kategorii L w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 168/2013;

44)„agregat chłodniczy” oznacza element systemu chłodzenia, który wytwarza różnicę temperatury umożliwiającą odprowadzenie ciepła z chłodzonych pomieszczeń lub procesów, wykorzystując elektryczny parowy obieg sprężarkowy;

45)„pompa ciepła” oznacza element systemu ogrzewania, który wytwarza różnicę temperatury umożliwiającą dostarczenie ciepła do ogrzewanych pomieszczeń lub procesów, wykorzystując elektryczny parowy obieg sprężarkowy;

46)„silnik elektryczny” oznacza urządzenie przekształcające wejściową moc elektryczną na wyjściową moc mechaniczną, o mocy znamionowej równej lub wyższej 0,12 kW;

47)„pralka automatyczna” oznacza pralkę, która samodzielnie przeprowadza cały cykl prania wsadu bez konieczności interwencji użytkownika w jakimkolwiek momencie trwania programu;

48)„suszarka bębnowa” oznacza urządzenie, w którym wyroby włókiennicze są suszone w obracającym się bębnie, przez który przepływa podgrzane powietrze;

49)„kuchenka mikrofalowa” oznacza dowolne urządzenie przeznaczone do podgrzewania żywności przy pomocy energii elektromagnetycznej;

50)„odkurzacz” oznacza urządzenie usuwające zanieczyszczenia z oczyszczanych powierzchni przy pomocy przepływu powietrza wytworzonego przez podciśnienie we wnętrzu urządzenia;

51)„zmywarka do naczyń” oznacza maszynę, która myje i płucze zastawy stołowe;

52)„magnes trwały” oznacza magnes, który zachowuje właściwości magnetyczne po usunięciu go z zewnętrznego pola magnetycznego;

53)„nośnik danych” oznacza liniowy symbol kodu kreskowego, symbol dwuwymiarowy lub inny nośnik danych służący do automatycznej identyfikacji, który może być odczytywany przez urządzenie;

54)„unikatowy identyfikator produktu” oznacza niepowtarzalny ciąg znaków służący identyfikacji produktów;

55)„powłoka magnesu” oznacza warstwę materiału stosowaną zasadniczo do ochrony magnesów przed korozją;

56)„wymontowanie” oznacza obróbkę ręczną, mechaniczną, chemiczną, cieplną lub metalurgiczną skutkującą tym, że poddawane jej komponenty lub materiały da się zidentyfikować jako odrębny strumień wyjściowy lub część strumienia wyjściowego;

57)„podmiot zajmujący się recyklingiem” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która prowadzi recykling w dopuszczonym do tego obiekcie;

58)„udostępnienie na rynku” oznacza każde dostarczenie produktu na rynek Unii w celu jego dystrybucji, konsumpcji lub używania w ramach działalności handlowej, odpłatnie lub nieodpłatnie;

59)„rodzaj surowca krytycznego” oznacza wprowadzony do obrotu surowiec krytyczny, który odróżnia się pod względem etapu przetwarzania, składu chemicznego, pochodzenia geograficznego lub zastosowanych metod produkcji;

60)„wprowadzenie do obrotu” oznacza udostępnienie produktu na rynku Unii po raz pierwszy;

61)„ocena zgodności” oznacza proces wykazujący, czy zostały spełnione wymagania określone w art. 27, 28 lub 34;

62)„partnerstwo strategiczne” oznacza zobowiązanie podjęte przez Unię i państwo trzecie dotyczące zwiększenia współpracy związanej z łańcuchem wartości surowców, ustanowione w drodze niewiążącego instrumentu określającego konkretne działania będące we wspólnym interesie stron.

Rozdział 2
Surowce krytyczne i strategiczne

Artykuł 3

Wykaz surowców strategicznych

1.Surowce wymienione w wykazie w załączniku I sekcja 1 uznaje się za surowce strategiczne.

2.Komisja jest uprawniona do przyjęcia zgodnie z art. 36 aktów delegowanych służących zmianie załącznika I sekcja 1 w celu aktualizacji wykazu surowców strategicznych.

Zaktualizowany wykaz surowców strategicznych zawiera te surowce spośród surowców podlegających ocenie, które uzyskały najwyższy wynik pod względem znaczenia strategicznego, przewidywanego wzrostu popytu i trudności w zwiększeniu produkcji. Znaczenie strategiczne, przewidywany popyt i trudność w zwiększeniu produkcji określa się zgodnie z załącznikiem I sekcja 2.

3.Komisja dokonuje przeglądu i, w stosownych przypadkach, aktualizacji wykazu surowców strategicznych do [Urząd Publikacji: proszę wstawić datę: cztery lata od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia] i następnie co cztery lata.

Artykuł 4

Wykaz surowców krytycznych

1.Surowce wymienione w wykazie w załączniku II sekcja 1 uznaje się za surowce krytyczne.

2.Komisja jest uprawniona do przyjęcia zgodnie z art. 36 aktów delegowanych służących zmianie załącznika II sekcja 1 w celu aktualizacji wykazu surowców krytycznych.

Zaktualizowany wykaz surowców krytycznych zawiera surowce strategiczne wymienione w wykazie w załączniku I sekcja 1, jak również wszelkie inne surowce, które osiągają lub przekraczają progi dotyczące zarówno znaczenia gospodarczego, jak i ryzyka związanego z dostawami, o których mowa w ust. 3. Znaczenie gospodarcze i ryzyko związane z dostawami oblicza się zgodnie z załącznikiem II sekcja 2. 

3.Progi wynoszą 1 w przypadku ryzyka związanego z dostawami i 2,8 w przypadku znaczenia gospodarczego.

4.Komisja dokonuje przeglądu i, w stosownych przypadkach, aktualizacji wykazu surowców krytycznych do [Urząd Publikacji: proszę wstawić datę: cztery lata od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia] i następnie co cztery lata.

Rozdział 3
Wzmocnienie unijnego łańcucha wartości surowców

Sekcja 1
Projekty strategiczne

Artykuł 5

Kryteria uznawania projektów za projekty strategiczne

1.W następstwie złożenia wniosku przez promotora projektu i zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 6 Komisja uznaje za projekty strategiczne projekty dotyczące surowców spełniające następujące kryteria:

a)projekt w znaczącym stopniu przyczynia się do bezpieczeństwa unijnych dostaw surowców strategicznych; 

b)projekt jest lub stanie się technicznie wykonalny w rozsądnych ramach czasowych i można oszacować spodziewaną wielkość produkcji w ramach projektu z wystarczającym stopniem pewności;

c)realizacja projektu będzie przebiegać w sposób zrównoważony, w szczególności w odniesieniu do monitorowania i minimalizowania wpływu na środowisko oraz zapobieganie mu, stosowania odpowiedzialnych społecznie praktyk, w tym poszanowania praw człowieka i praw pracowniczych, potencjału w zakresie tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz znaczącego zaangażowania społeczności lokalnych i istotnych partnerów społecznych, a także stosowania przejrzystych praktyk działalności gospodarczej obejmujących odpowiednie strategie zgodności służące przeciwdziałaniu negatywnym wpływom na prawidłowe funkcjonowanie administracji publicznej, w tym korupcji i łapownictwu, i ograniczanie ryzyka ich wystąpienia;

d)w odniesieniu do projektów w Unii – ustanowienie, eksploatacja lub realizacja projektu przyniosłyby transgraniczne korzyści wykraczające poza dane państwo członkowskie, w tym dla sektorów niższego szczebla;

e)w odniesieniu do projektów realizowanych w państwach trzecich będących rynkami wschodzącymi lub gospodarkami rozwijającymi się – projekty te przyniosłyby wzajemne korzyści Unii i odnośnemu państwu trzeciemu, generując wartość dodaną w tym państwie.

2.Komisja ocenia spełnienie kryteriów uznania określonych w ust. 1 zgodnie z elementami i dowodami określonymi w załączniku III.

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 36 służących zmianie załącznika III w celu dostosowania elementów i dowodów, które należy uwzględnić przy ocenie spełnienia kryteriów określonych w ust. 1, do postępu technicznego i naukowego lub w celu uwzględnienia zmian w przepisach Unii lub instrumentach międzynarodowych wymienionych w załączniku III pkt 4 lub przyjęcia dodatkowych przepisów Unii lub instrumentów międzynarodowych istotnych dla spełnienia kryterium, o którym mowa w ust. 1 lit. c).

3.Uznanie projektu za projekt strategiczny nie wpływa na wymogi mające zastosowanie do odnośnego projektu lub promotora projektu na podstawie prawa międzynarodowego, unijnego lub krajowego. 

Artykuł 6

Wniosek i uznanie

1.Wnioski o uznanie projektu dotyczącego surowców za projekt strategiczny przedkłada Komisji promotor projektu. Wniosek taki musi zawierać: 

a)odpowiednie dowody dotyczące spełnienia kryteriów określonych w art. 5 ust. 1;

b)klasyfikację projektu zgodnie z ramową klasyfikacją zasobów ONZ wspartą odpowiednimi dowodami; 

c)harmonogram realizacji projektu, w tym przegląd pozwoleń wymaganych na potrzeby projektu i status odpowiedniego procesu wydawania pozwoleń;

d)plan obejmujący środki służące ułatwianiu uzyskania akceptacji społecznej, w tym, w stosownych przypadkach, ustanowienie okresowych kanałów komunikacji ze społecznością lokalną i lokalnymi organizacjami z uwzględnieniem partnerów społecznych, realizację kampanii zwiększających świadomość i kampanii informacyjnych oraz ustanowienie mechanizmów łagodzących i mechanizmów rekompensat; 

e)informacje na temat kontroli przedsiębiorstw zaangażowanych w projekt, zdefiniowanej zgodnie z art. 3 ust. 2 i 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 139/2004;

f)biznesplan zawierający ocenę rentowności projektu;

g)oszacowanie potencjału projektu w zakresie tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i potrzeb związanych z projektem pod względem wykwalifikowanej siły roboczej, jak również podnoszenia i zmiany kwalifikacji.

2.Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów wykonawczych ustanawiających wzór, który mają stosować promotorzy projektów na potrzeby składania wniosków, o których mowa w ust. 1. We wzorze tym można wskazać sposób wyrażenia informacji, o których mowa w ust. 1. Te akty wykonawcze przyjmuje się zgodnie z procedurą doradczą, o której mowa w art. 37 ust. 2.

3.Jeżeli Komisja stwierdzi, że przedstawione we wniosku informacje są niekompletne, daje wnioskodawcy możliwość przedłożenia dodatkowych informacji wymaganych do terminowego uzupełnienia wniosku.

4.Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych, o której mowa w art. 34 („Rada”), w drodze sprawiedliwego i przejrzystego procesu, poddaje pod dyskusję i wydaje opinię dotyczącą kompletności wniosku oraz spełniania przez wnioskowany projekt kryteriów określonych w art. 5 ust. 1.

5.Jeżeli państwo członkowskie, którego terytorium dotyczy wnioskowany projekt, sprzeciwia się przyznaniu temu projektowi statusu projektu strategicznego, przedstawia ono uzasadnione powody tego sprzeciwu podczas dyskusji, o której mowa w ust. 4. Rada omawia uzasadnione powody tego sprzeciwu przedstawione przez państwo członkowskie. Jeżeli po przeprowadzeniu dyskusji państwo członkowskie utrzymuje swój sprzeciw, projektu tego nie rozpatruje się w kontekście przyznania mu statusu projektu strategicznego.

W odniesieniu do projektów strategicznych realizowanych w państwach trzecich Komisja udostępnia otrzymany wniosek państwu trzeciemu, którego terytorium dotyczy wnioskowany projekt. Komisja nie zatwierdza wniosku przed otrzymaniem wyraźnej zgody odnośnego państwa trzeciego.

6.Komisja, uwzględniając opinię Rady, o której mowa w ust. 4, przyjmuje decyzję dotyczącą uznania danego projektu za projekt strategiczny w terminie 60 dni i powiadamia o niej wnioskodawcę.

Decyzja Komisji musi być uzasadniona, w tym, w stosownych przypadkach, gdy różni się ona od opinii Rady. Komisja przekazuje swoje uzasadnienie Radzie oraz promotorowi projektu.

7.Komisja może traktować priorytetowo rozpatrywanie wniosków dotyczących projektów realizowanych na określonych etapach łańcucha wartości w celu:

a)zapewnienia zrównoważonej reprezentacji projektów strategicznych w odniesieniu do wszystkich surowców strategicznych i wszystkich etapów łańcucha wartości;

b)zapewnienia postępów w dążeniu do osiągnięcia wszystkich wskaźników referencyjnych określonych w art. 1 ust. 2 lit. a) i b).

8.W przypadku stwierdzenia przez Komisję, że projekt strategiczny nie spełnia już kryteriów określonych w art. 5 ust. 1, lub gdy uznanie go za projekt strategiczny odbyło się na podstawie wniosku zawierającego nieprawidłowe informacje, Komisja może, uwzględniając opinię Rady i odpowiedzialnego promotora projektu, uchylić decyzję przyznającą projektowi status projektu strategicznego.

9.Projekty, których nie uznaje się już za projekty strategiczne, tracą wszystkie prawa związane z tym statusem wynikające z niniejszego rozporządzenia.

Artykuł 7

Realizacja projektów strategicznych

1.Uznaje się, że projekty strategiczne przyczyniają się do bezpieczeństwa dostaw surowców strategicznych w Unii. 

2.W odniesieniu do wpływu na środowisko uwzględnionego w art. 6 ust. 4 i art. 16 ust. 1 lit. c) dyrektywy 92/43/EWG, art. 4 ust. 7 dyrektywy 2000/60/WE i art. 9 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2009/147/WE projekty strategiczne realizowane w Unii uznaje się za będące w interesie publicznym lub w interesie zdrowia i bezpieczeństwa publicznego i można je uznać za projekty o nadrzędnym interesie publicznym, pod warunkiem spełnienia wszystkich warunków określonych w odnośnych dyrektywach.

3.Państwo członkowskie, którego terytorium dotyczy projekt strategiczny, wprowadza środki przyczyniające się do jego terminowej i skutecznej realizacji.

4.Rada dokonuje okresowego omówienia realizacji projektów strategicznych i, w stosownych przypadkach, środków, które może wprowadzić promotor projektu lub państwo członkowskie, którego terytorium dotyczy projekt strategiczny, aby dodatkowo ułatwić ich realizację.

5.Promotor projektu, co dwa lata od daty uznania projektu za projekt strategiczny, przedkłada Radzie sprawozdanie zawierające informacje na temat co najmniej:

a)postępów w realizacji projektu, szczególnie w odniesieniu do procesu wydawania pozwoleń;

b)w stosownych przypadkach powodów opóźnień względem harmonogramu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lit. c), i planu zaradzenia tym opóźnieniom;

c)postępów w finansowaniu projektu, w tym informacje na temat publicznego wsparcia finansowego.