This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52020AR5860
Opinion of the European Committee of the Regions — An action plan for the social economy
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Plan działania na rzecz gospodarki społecznej
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Plan działania na rzecz gospodarki społecznej
COR 2020/05860
Dz.U. C 440 z 29.10.2021, p. 62–66
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
29.10.2021 |
PL |
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej |
C 440/62 |
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Plan działania na rzecz gospodarki społecznej
(2021/C 440/12)
|
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW
Znaczenie europejskiego planu działania na rzecz gospodarki społecznej w kontekście wspierania wkładu gospodarki społecznej w rozwój lokalny i regionalny w Europie
1. |
Z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji Europejskiej do przedstawienia planu działania na rzecz gospodarki społecznej w czwartym kwartale 2021 r., zgodnie z postulatami Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, intergrupy ds. gospodarki społecznej w Parlamencie Europejskim, GECES (1), poszczególnych rządów UE i sieci europejskich zaangażowanych w rozwój gospodarki społecznej, takich jak Social Economy Europe lub REVES (2). |
2. |
Uważa, że interwencja Unii Europejskiej na rzecz rozwoju gospodarki społecznej jest szczególnie istotna w obecnej sytuacji, w której w wyniku kryzysu gospodarczego i społecznego wywołanego przez pandemię COVID-19 należy w pełni wykorzystać potencjał przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej na rzecz ożywienia gospodarczego, wspierania przedsiębiorczości zbiorowej i tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy. |
3. |
Przypomina, że według Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (3) gospodarka społeczna w Europie (UE-28) to 2,8 mln przedsiębiorstw i podmiotów zatrudniających 13,6 mln pracowników, czyli około 6,3 % ludności aktywnej zawodowo w UE. Gospodarka społeczna obejmuje również ponad 232 mln członków spółdzielni, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i podobnych podmiotów oraz 82,8 mln wolontariuszy. |
4. |
Zwraca uwagę, że europejska gospodarka społeczna składa się z różnorodnych przedsiębiorstw i podmiotów, takich jak spółdzielnie – w ogromnym bogactwie form – towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenia, fundacje i różne formy przedsiębiorstw społecznych, a także z innych form prawnych właściwych dla każdego państwa członkowskiego, takich jak spółki pracownicze, spółki społeczne, instytucje solidarnościowe itp. |
5. |
Przypomina, że cechą wspólną tych różnorodnych przedsiębiorstw i podmiotów, które są obecne we wszystkich sektorach działalności, jest silna tożsamość oparta na wspólnych wartościach i cechach, takich jak pierwszeństwo ludzi i celu społecznego przed kapitałem, równouprawnienie płci, demokratyczne zarządzanie oraz reinwestowanie większości zysków w osiąganie celów danego przedsiębiorstwa czy podmiotu w zakresie zrównoważonego rozwoju albo w interesie zbiorowym i ogólnym. |
6. |
Podkreśla zakotwiczenie terytorialne przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej, które nigdy nie ulegają delokalizacji – ponieważ są tworzone lokalnie i należą do osób zamieszkałych w danym regionie – i są mocno zaangażowane w rozwój gospodarczy i społeczny miejsca, w którym działają. Przypomina o znaczeniu gospodarki społecznej dla rozwoju obszarów wiejskich jako o czynniku umożliwiającym rozwój endogenicznych zasobów regionu i przeciwdziałającym wyludnianiu, również z uwzględnieniem znaczenia tych podmiotów dla rozwoju gospodarki społecznej na obszarach wiejskich i jej powiązań z obszarami miejskimi. |
7. |
Podkreśla, że podmioty gospodarki społecznej przyjmują zasady i wartości, które umożliwiają rozwój zgodny zarówno z aspektami gospodarczymi, jak i środowiskowymi i pociągają za sobą wysoki stopień zaangażowania w realizację Agendy 2030. Reprezentują one zatem pluralistyczną gospodarkę, równowagę i zrównoważony rozwój z perspektywy globalnej, niezbędnej do przyczynienia się do osiągnięcia każdego z 17 celów zrównoważonego rozwoju. |
8. |
Wzywa Komisję Europejską do opracowania europejskich ram prawnych gospodarki społecznej, zapewniających wspólną definicję oraz organizację i integrację przedsiębiorstw spełniających określone kryteria organizacyjne i operacyjne, co stanowiłoby decydujące wsparcie dla promowania tego sektora. |
9. |
Uważa ponadto, że należy ukierunkowywać podmioty gospodarki społecznej na osiąganie celów zrównoważonego rozwoju. |
10. |
Zwraca uwagę, że w ramach paktu na rzecz umiejętności Komisja powinna wspierać dostęp pracowników gospodarki społecznej do doskonalenia zawodowego i uczenia się przez całe życie w takich dziedzinach jak cyfryzacja, w tym umiejętność korzystania z mediów, przywództwo partycypacyjne, odporność i transformacja ekologiczna, aby pomóc przedsiębiorstwom gospodarki społecznej w wejściu na rynek pracy lub utrzymaniu się na nim. Aby osiągnąć ten cel, proponuje współpracę z przemysłowym ekosystemem gospodarki społecznej, w którą zaangażowane są również organy administracji publicznej, ośrodki szkolenia zawodowego i uniwersytety. Ponadto Porozumienie Burmistrzów na rzecz Klimatu i Energii będzie mogło wspierać szkolenia mające na celu ochronę środowiska i promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym. W związku z tym zwracamy uwagę na propozycje sformułowane w opinii KR-u w sprawie europejskiego programu na rzecz umiejętności służącego zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności, opracowanej wraz z propozycjami na ten temat z perspektywy władz lokalnych i regionalnych, co jest niezwykle ważne również w odniesieniu do gospodarki społecznej. |
11. |
Wzywa do zbadania potencjału gospodarki społecznej w dziedzinie kształcenia zawodowego i aktywnej polityki zatrudnienia, jak również w odniesieniu do rozwijania umiejętności i kompetencji, ze szczególnym uwzględnieniem grup mających większe trudności z wejściem na rynek pracy, takich jak młodzież, długotrwale bezrobotni, osoby z niepełnosprawnością lub mieszkające na obszarach oddalonych o ograniczonym dostępie do zasobów cyfrowych. |
12. |
Zachęca Komisję Europejską do zbadania kwestii przenoszenia własności przedsiębiorstw na pracowników według modeli gospodarki społecznej. Badaniu temu powinna towarzyszyć platforma UE służąca wymianie dobrych praktyk między państwami członkowskimi, władzami lokalnymi i regionalnymi oraz sieciami gospodarki społecznej. Należy w nim również poruszyć kwestię potencjału gospodarki społecznej w zakresie przedsiębiorczości przemysłowej. |
13. |
Podkreśla potencjał klastrów gospodarki społecznej w zakresie ich integracji z europejskimi łańcuchami wartości oraz budowania sojuszy z innymi podmiotami biznesowymi, administracją publiczną, ośrodkami szkolenia zawodowego, szkołami zawodowymi, uniwersytetami i ośrodkami badawczymi, aby osiągnąć cele strategiczne i wspólnie wykorzystywać zasoby. |
14. |
Uznaje potencjał włączenia gospodarki społecznej do europejskiej platformy współpracy klastrów biznesowych (4), aby ułatwić budowanie sojuszy i udział tych przedsiębiorstw i podmiotów w strategicznych łańcuchach wartości. |
15. |
Przypomina ponadto, że gospodarka społeczna może z powodzeniem rozwijać innowacje społeczne i w związku z tym zwraca uwagę, że „inicjatywy gospodarki społecznej, oparte na współpracy i obywatelskim zaangażowaniu jednostek tworzących społeczności, przyczyniają się do zwiększenia spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej oraz do podniesienia poziomu zaufania w całej UE” (5). |
16. |
Zwraca uwagę na znaczenie krzewienia współpracy międzyregionalnej w dziedzinie gospodarki społecznej jako kluczowego instrumentu pozwalającego tworzyć klastry transnarodowe, korzystać z synergii transgranicznej i z unikalnej współpracy regionalnej regionów najbardziej oddalonych w ich obszarach współpracy z państwami trzecimi, a także wspierać internacjonalizację przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej na jednolitym rynku. W związku z tym zwraca uwagę, że platforma tematyczna gospodarki społecznej w ramach europejskiej platformy inteligentnej specjalizacji jest użytecznym narzędziem rozwijania współpracy międzyregionalnej łączącym siedem regionów europejskich i że ich doświadczenia oraz sprawdzone praktyki należy uwzględnić w przyszłym europejskim planie działania na rzecz gospodarki społecznej. |
17. |
Zachęca Komisję do zwiększenia ambicji i spójności jej inicjatyw, aby wspierać rolę władz lokalnych i regionalnych w propagowaniu gospodarki społecznej. Przypomina, że wiele władz lokalnych i regionalnych posiada już ambitne strategie i plany działania na rzecz rozwoju gospodarki społecznej. Komisja powinna się z nimi zaznajomić i uwzględnić je przy opracowywaniu przyszłego planu działania na rzecz europejskiej gospodarki społecznej. Komisja powinna także wspierać wymianę najlepszych praktyk i istniejących inicjatyw między władzami lokalnymi i regionalnymi (np. poprzez sieć władz lokalnych i regionalnych w celu promowania gospodarki społecznej). |
18. |
Wzywa Komisję Europejską do sporządzenia badania na temat regionalnej i lokalnej polityki publicznej na rzecz promowania gospodarki społecznej w UE obejmującego przykłady innych regionów i władz lokalnych na poziomie globalnym. |
19. |
Dostrzega znaczący wpływ inicjatywy „Europejskie Regiony Gospodarki Społecznej” (ang. ESER) oraz zaproszenia do składania wniosków w ramach projektu „misje na rzecz gospodarki społecznej” na budowanie licznej społeczności władz lokalnych i regionalnych zaangażowanych w rozwój gospodarki społecznej i wzywa Komisję do wzmocnienia tego programu w ramach planu działania na rzecz gospodarki społecznej. |
20. |
Zachęca Komisję do wspierania zaangażowania władz lokalnych i regionalnych w GECES wraz z państwami członkowskimi i sieciami gospodarki społecznej. W związku z tym wzywa do utworzenia grupy roboczej GECES ds. polityki regionalnej i lokalnej w zakresie gospodarki społecznej. |
21. |
Apeluje, aby analizy, badania, proponowane środki oraz instrumenty i mechanizmy monitorowania i wsparcia związane z gospodarką społeczną, w ramach których gromadzone są dane statystyczne dotyczące pracowników lub struktur różnych form przedsiębiorczości gospodarki społecznej, uwzględniały perspektywę płci, tak aby dostarczać danych segregowanych według kryterium płci i uwzględniać dotyczące jej wskaźniki. |
Zwiększanie dostrzegalności gospodarki społecznej
22. |
Apeluje do Komisji o utworzenie jednolitej platformy internetowej w celu wspierania przedsiębiorstw i podmiotów oraz różnych forma przedsiębiorczości w gospodarce społecznej; platforma ta powinna obejmować wszystkie europejskie badania i sprawozdania na temat gospodarki społecznej, a także możliwości, które UE oferuje tym przedsiębiorstwom i podmiotom. |
23. |
Zaleca opracowanie tej platformy internetowej i zarządzanie nią we współpracy z europejskimi sieciami gospodarki społecznej i GECES. |
24. |
Sugeruje Komisji, aby plan działania na rzecz gospodarki społecznej obejmował szeroko zakrojoną kampanię informacyjną opracowaną i realizowaną z udziałem Komitetu Regionów, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i sieci gospodarki społecznej. Kampania ta ma zasadnicze znaczenie dla promowania zbiorowej przedsiębiorczości, a także wiedzy o europejskich instrumentach wspierających gospodarkę społeczną. |
25. |
Wzywa Komisję do opracowania przewodnika dotyczącego polityki publicznej w dziedzinie gospodarki społecznej uwzględniającego różnorodność form prawnych gospodarki społecznej w Europie i wspierającego władze lokalne i regionalne. |
26. |
Przypomina, że różnorodność gospodarki społecznej i jej zdolność do proponowania innowacyjnych rozwiązań wobec istotnych wyzwań gospodarczych, społecznych, edukacyjnych i środowiskowych są kluczem do jej sukcesu. |
27. |
Zachęca Komisję do corocznego wyboru europejskiej stolicy gospodarki społecznej w drodze demokratycznego i przejrzystego procesu z udziałem Komitetu Regionów, EKES-u i GECES. |
28. |
Sugeruje poprawę integracji i widoczności gospodarki społecznej w ramach Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości. Zaleca ponadto nadanie większego znaczenia gospodarce społecznej w ramach kryteriów przyznawania tytułu Europejskiego Regionu Przedsiębiorczości (ERP). |
29. |
Przypomina o znaczeniu wspierania, finansowania i wzmacniania europejskich sieci gospodarki społecznej oraz miast i regionów zaangażowanych w gospodarkę społeczną jako kluczowych sojuszników w realizacji planu działania i informowania o stwarzanych przez niego możliwościach. |
Lepszy dostęp do finansowania dla przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej
30. |
Zwraca uwagę na dodatkowe trudności, z którymi borykają się przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej w dostępie do finansowania, częściowo ze względu na słabą dostrzegalność i niski poziom zrozumienia ich modeli biznesowych, które priorytetowo traktują interes zbiorowy lub ogólny, a nie maksymalizację zysków. |
31. |
Przypomina o kluczowej roli funduszy spójności, a w szczególności EFRR i EFS, w finansowaniu projektów z zakresu gospodarki społecznej. |
32. |
Wzywa do wzmocnienia zbiorowej przedsiębiorczości wszystkich rodzin w ramach gospodarki społecznej poprzez stworzenie linii wsparcia finansowego na rzecz zakładania przedsiębiorstw tej gospodarki, aby mogły one sprostać przyszłym wyzwaniom biznesowym. |
33. |
Podkreśla, że program InvestEU będzie miał kluczowe znaczenie dla finansowania innowacyjnych projektów w dziedzinie gospodarki społecznej za pośrednictwem czterech segmentów polityki, ze szczególnym uwzględnieniem segmentów „MŚP” i „Inwestycje społeczne i umiejętności”, które obejmują mikrofinansowanie i finansowanie przedsiębiorstw gospodarki społecznej. |
34. |
Zaleca Komisji włączenie do Komitetu Doradczego członkini/członka Komitetu Regionów, a do Komitetu Inwestycyjnego – ekspertek/ekspertów w dziedzinie finansowania przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej. |
35. |
Wzywa Komisję Europejską do opracowania jasnej, przejrzystej i skutecznej klasyfikacji inwestycji społecznych i środowiskowych. |
36. |
Zwraca uwagę na znaczenie podmiotów finansowych gospodarki społecznej (banków etycznych i spółdzielczych, unii kredytowych, mikrofinansowania, społecznych instytucji finansowych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i spółdzielni ubezpieczeniowych itp.) w dziedzinie zrównoważonego finansowania, a także na ich istotną obecność na obszarach wiejskich, w słabiej rozwiniętych regionach, oraz wysiłki na rzecz włączenia finansowego słabszych grup społecznych i inwestowania w gospodarkę realną. |
37. |
Wzywa do uwzględnienia perspektywy płci w dostępie do finansowania dla przedsiębiorstw i podmiotów gospodarki społecznej, biorąc pod uwagę większe trudności kobiet w dostępie do kredytów i zasobów finansowych w porównaniu z mężczyznami. Należy od samego początku mieć świadomość tej sytuacji podczas opracowywania wszelkich instrumentów mających na celu poprawę dostępu do finansowania. |
Promowanie edukacji w zakresie przedsiębiorczości za pośrednictwem gospodarki społecznej
38. |
Przypomina, zgodnie z konkluzjami Rady z 2015 r. w sprawie promowania gospodarki społecznej jako kluczowej siły napędowej rozwoju gospodarczego i społecznego w Europie, że ważne jest rozpowszechnianie kształcenia i szkolenia w zakresie przedsiębiorczości za pośrednictwem różnych form gospodarki społecznej na wszystkich poziomach kształcenia, od szkoły podstawowej po szkolnictwo wyższe (uniwersyteckie i zawodowe). |
39. |
Zwraca uwagę, że projekty takie jak Szkoła Handlowa Gospodarki Społecznej promowana przez siedem regionów europejskich w ramach platformy inteligentnej specjalizacji, zapewniają innowacyjne rozwiązania w sytuacji braku szkoleń na temat przedsiębiorstw gospodarki społecznej i mają na celu szkolenie kompetentnych specjalistów, którzy będą mogli wspierać rozwój tych przedsiębiorstw i podmiotów oraz odgrywać rolę liderów w tym procesie. |
40. |
Przypomina, że przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej potrzebują szczególnych umiejętności, mających zastosowanie również do tradycyjnych przedsiębiorstw, takich jak inkluzywne przywództwo. |
41. |
Wzywa Komisję, by w większym stopniu wykorzystywała program Erasmus+ do propagowania edukacji i szkoleń w zakresie przedsiębiorczości i na potrzeby pracy w przedsiębiorstwach gospodarki społecznej. Proponuje w związku z tym zbadanie możliwości szerszego wykorzystania programu Erasmus dla młodych przedsiębiorców przez przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej, zwłaszcza w najbardziej oddalonych regionach europejskich, w których młodzi ludzie napotykają większe ograniczenia w zakresie mobilności ze względu na ich oddalenie od kontynentu europejskiego. |
42. |
Wnosi o rozważenie nowych możliwości promowania kształcenia i szkoleń oraz podnoszenia kwalifikacji pracownic i pracowników w gospodarce społecznej za pośrednictwem ogólnego planu działania na rzecz współpracy sektorowej w zakresie umiejętności oraz sojuszu na rzecz wiedzy. Ponadto korpus wiedzy i umiejętności nabytych na wszystkich poziomach kształcenia oraz w ramach kształcenia pozaformalnego powinien zachęcać ludzi do jak najlepszego wykorzystania wiedzy, tj. do rozwijania „umiejętności miękkich”, i ułatwiać dostosowywanie się do stale zmieniającego się otoczenia. |
Poprawa dostępu do rynków i społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych
43. |
Przypomina, że przedsiębiorstwa i podmioty gospodarki społecznej napotykają jeszcze więcej przeszkód niż inne MŚP w prowadzeniu działalności transgranicznej na jednolitym rynku. Trudności te wynikają z różnorodności – a czasem braku – kompletnych ram prawnych dla wszystkich form prawnych gospodarki społecznej, takich jak spółdzielnie i ich różnorodne odmiany, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, stowarzyszenia, fundacje i przedsiębiorstwa społeczne. |
44. |
Przypomina, że istotna dla powodzenia edukacji w zakresie przedsiębiorczości w gospodarce społecznej jest rola kobiet w zarządzaniu przedsiębiorstwami społecznymi. |
45. |
Wskazuje również na brak europejskich instrumentów umożliwiających pokonanie tych przeszkód. W związku z tym nadal trudne jest utworzenie europejskiego stowarzyszenia ponadnarodowego złożonego z członków z kilku krajów, podobnie jak w przypadku towarzystw ubezpieczeń wzajemnych i fundacji – ze względu na brak europejskich ram prawnych. |
46. |
Wzywa Komisję do dalszego propagowania społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych wśród europejskich władz publicznych jako kluczowego narzędzia zwiększania przejrzystości zamówień publicznych, zwalczania praktyk korupcyjnych, promowania konkurencji i udziału podmiotów gospodarczych różnej wielkości w zamówieniach publicznych oraz upowszechniania społecznie odpowiedzialnych praktyk biznesowych, takich jak praktyki charakteryzujące gospodarkę społeczną. |
47. |
Zwraca się o rozszerzenie projektu „Buying for social impact” („Odpowiedzialne zamówienia publiczne”), w ramach którego przeanalizowano transpozycję dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w piętnastu państwach członkowskich i zorganizowano wydarzenia krajowe i terytorialne w celu rozpowszechniania odpowiedzialnych zamówień publicznych w pozostałych państwach członkowskich UE. |
48. |
Zachęca wszystkie lokalne i regionalne władze publiczne do opracowania przejrzystych i odpowiedzialnych społecznie strategii zamówień publicznych, uzależniających m.in. zamówienia publiczne od przestrzegania sprawiedliwych płac i innych warunków określonych w przepisach lub układach zbiorowych, w tym w łańcuchach podwykonawców. |
Plan działania obejmujący środki i instrumenty monitorowania oraz propagowanie zorganizowanego dialogu z podmiotami gospodarki społecznej i innymi instytucjami
49. |
Wzywa Komisję do zapewnienia, aby plan działania na rzecz gospodarki społecznej miał horyzont czasowy co najmniej pięciu lat na wdrożenie oraz obejmował ocenę ex ante i mechanizmy oceny rocznej i ex post, a także przewidywał odnowienie po wdrożeniu. |
50. |
Zachęca Komisję do wzmocnienia mechanizmów monitorowania i wspierania polityki gospodarki społecznej, takich jak GECES, wewnętrzna grupa robocza Komisji ds. gospodarki społecznej oraz stały i zorganizowany dialog na temat gospodarki społecznej z Komitetem Regionów i Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym. Niezbędne jest tutaj zapewnienie składu zrównoważonego pod względem płci. |
51. |
Wzywa Komisję do zastanowienia się nad włączeniem pracodawców gospodarki społecznej do międzysektorowego dialogu społecznego, w tym nad środkami służącymi wzmocnieniu pozycji i konsolidacji europejskiej organizacji pracodawców gospodarki społecznej. |
Bruksela, dnia 1 lipca 2021 r.
Apostolos TZITZIKOSTAS
Przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów
(1) Grupa ekspertów Komisji ds. gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych.
(2) Europejska Sieć Miast i Regionów na rzecz Gospodarki Społecznej.
(3) https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/files/qe-04-17-875-pl-n.pdf
(4) https://clustercollaboration.eu/social-economy
(5) COR-2016-06945.