This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52013DC0866
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL on the case for a local farming and direct sales labelling scheme
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie systemu etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie systemu etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej
/* COM/2013/0866 <EMPTY> - 2013/ () */
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie systemu etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej /* COM/2013/0866 <EMPTY> - 2013/ () */
SPIS TREŚCI 1............ Wprowadzenie. 3 2............ Kontekst
i źródła danych uwzględnionych w sprawozdaniu. 3 3............ sytuacja
w odniesieniu do rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej 4 3.1......... Znaczenie
społeczno-ekonomiczne rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej 5 3.2......... Kryteria
środowiskowe. 6 4............ Ustalenia
dotyczące istniejących systemów etykietowania w państwach członkowskich 9 5............ Czy
istnieje uzasadnienie dla systemu etykietowania na poziomie UE?. 9 5.1......... Szczegółowy
system etykietowania. 10 5.2......... Podejście
alternatywne. 11 6............ Wniosek. 12 SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie systemu etykietowania dotyczącego
rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej 1. Wprowadzenie Rozporządzenie (UE) nr 1151/2012 w sprawie
systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych[1] weszło w życie dnia 3
stycznia 2013 r. Zgodnie z art. 55 do dnia 4 stycznia 2014 r. Komisja
przedstawia „Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie w sprawie nowego
systemu etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i sprzedaży
bezpośredniej, aby wspomóc producentów we wprowadzaniu ich produktów na rynek
lokalny”. Sprawozdanie to „będzie się koncentrowało na możliwości
wykorzystania nowej etykiety przez rolnika do nadania swojemu produktowi
wartości dodanej i powinno uwzględnić inne kryteria, takie jak: możliwość
zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i odpadów poprzez krótkie łańcuchy
produkcji i dystrybucji”. Poza tym sprawozdaniu temu „w razie konieczności
towarzyszyć będą stosowne wnioski ustawodawcze dotyczące stworzenia systemu
etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej”. W sprawozdaniu zostanie dokonana ocena społeczno-ekonomicznego
i środowiskowego wpływu rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej oraz
omówione zostaną możliwości wprowadzenia narzędzia etykietowania na poziomie
UE. 2. Kontekst i źródła danych
uwzględnionych w sprawozdaniu W rezolucji „Sprawiedliwe wynagrodzenie dla
rolników: poprawa funkcjonowania łańcucha dostaw żywności w Europie”[2] Parlament Europejski
wzywa Komisję do: „zaproponowania przyjęcia instrumentów wsparcia i promocji
sektorów łańcucha dostaw żywności zarządzanych przez rolników, krótkich
łańcuchów dostaw oraz rynków zarządzanych bezpośrednio przez rolników (farmers’
markets) w celu nawiązania bezpośredniego kontaktu z konsumentami i
umożliwienia rolnikom uzyskania sprawiedliwszej części końcowej ceny sprzedaży
przez zmniejszenie liczby pośredników i etapów przejściowych”. W rezolucji „Przyszłość WPR po 2013 r.”[3] Parlament Europejski
wyjaśnia, że poprawa konkurencyjności na różnych poziomach, w tym na rynkach
lokalnych, powinna stanowić zasadniczy cel WPR po 2013 r. Komitet Regionów uważa[4], że Komisja powinna „przyjąć
definicje »lokalnych produktów żywnościowych« i »lokalnych systemów
żywnościowych« oraz wprowadzić nowe oznakowanie i określić wspólny symbol i
identyfikację systemu w przypadku produktów lokalnych [...]”. W odniesieniu do wyzwań WPR po 2013 r.[5] Komisja podkreśla, że „mieszkańcy
UE domagają się szerokiego asortymentu produktów żywnościowych, w tym produktów
lokalnych, o wysokiej jakości, odzwierciedlających normy w zakresie wysokiego
poziomu bezpieczeństwa, jakości i dobrostanu”. Aby lepiej zapoznać się z rolnictwem lokalnym i
sprzedażą bezpośrednią w całej Unii Europejskiej (UE), Komisja podjęła szereg
działań, między innymi polegających na konsultacjach z państwami członkowskimi
i zainteresowanymi stronami, utworzeniu specjalnej grupy roboczej i badaniu
zewnętrznym[6].
Komisja zaprosiła zainteresowane strony do udziału w konferencji wysokiego
szczebla pt. „Local agriculture and short food supply chains” („Rolnictwo lokalne
i krótkie łańcuchy dostaw żywności”), która odbyła się w kwietniu 2012 r. Więcej
szczegółowych informacji na temat tych działań można znaleźć w dokumencie
roboczym służb Komisji[7]
towarzyszącym niniejszemu sprawozdaniu. Działania te w dużym stopniu przyczyniły się do
opracowania niniejszego sprawozdania. Niniejsze sprawozdanie obejmuje także
informacje zaczerpnięte ze zweryfikowanej literatury naukowej oraz innych
zewnętrznych dokumentów i artykułów. 3. sytuacja w odniesieniu do
rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej Do celów niniejszego sprawozdania: –
„rolnictwo lokalne” oznacza produkcję produktów
rolnych i środków spożywczych w celu ich sprzedaży na obszarze znajdującym się
stosunkowo blisko produkującego je gospodarstwa; –
„sprzedaż bezpośrednia” oznacza sprzedaż konsumentowi
przez rolnika bez pośredników po stronie sprzedaży; –
„krótkie łańcuchy dostaw żywności” oznaczają
sprzedaż konsumentowi przez rolnika przy ograniczonej liczbie pośredników; –
„lokalne systemy żywnościowe” oznaczają, że
produkcja i przetwarzanie żywności, obrót tą żywnością i jej spożycie występują
na stosunkowo małym obszarze geograficznym. Nie istnieje jednolita definicja terminu „obszar
lokalny”. Chociaż różne źródła potwierdzają, że termin ten oznacza stosunkowo
mały obszar geograficzny, nie ma jednak zgodności co do jego zasięgu od miejsca
produkcji, który może wynosić 20–100 km. Biorąc pod uwagę różne rozumienie
terminu „obszar lokalny”, definicja na poziomie UE byłaby arbitralna. W
zasadzie to konsument decyduje, czy produkt pochodzi z „obszaru lokalnego”. Przed rolnictwem lokalnym i sprzedażą bezpośrednią
stoi szereg wyzwań, które były omawiane podczas konferencji w kwietniu 2012 r. Wezwano
Komisję do: zapewnienia odpowiedniego wsparcia rozwoju rolnictwa lokalnego i
krótkich łańcuchów dostaw żywności, przyjęcia zasad udzielania zamówień
publicznych UE, wyjaśnienia przepisów UE dotyczących higieny i zastanowienia
się nad sposobem poprawienia dostępu do rynków, na przykład za pomocą
szczegółowego systemu etykietowania. W dokumencie roboczym służb Komisji
towarzyszącym niniejszemu sprawozdaniu omawia się te problemy i sposoby ich
rozwiązania za pomocą istniejących lub nowych instrumentów UE. 3.1. Znaczenie społeczno-ekonomiczne
rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej W badaniu struktury gospodarstw rolnych 2007 przeprowadzonym
przez Eurostat[8]
wykazano istotne różnice między państwami członkowskimi pod względem rozwoju
sprzedaży bezpośredniej. Średnio około 15 % gospodarstw rolnych sprzedaje ponad
50 % swojej produkcji bezpośrednio konsumentom, przy czym występują istotne różnice
między poszczególnymi państwami członkowskimi: od blisko jednej czwartej
wszystkich gospodarstw rolnych w Grecji do 0,1 % gospodarstw w Hiszpanii. Godne
uwagi jest, że małe gospodarstwa rolne są zaangażowane w stosunkowo większym
stopniu w krótkie łańcuchy dostaw żywności. W badaniach empirycznych dotyczących zachowań
nabywczych wskazuje się wysoki poziom zainteresowania kupowaniem lokalnej
żywności. Z jednego z badań[9]
wynika, że w Zjednoczonym Królestwie 70 % konsumentów chce kupować żywność
lokalną, blisko 50 % chce kupować jej więcej w przyszłości, a 60 % konsumentów
kupuje ją obecnie. Zgodnie z badaniem Natural Marketing Institute[10] 71 % konsumentów
francuskich oraz 47 % hiszpańskich i brytyjskich twierdzi, że kupowanie produktów
lokalnych jest ważne. Działania ukierunkowane na zaspokojenie rosnącego
popytu na produkty lokalne mogą umocnić i rozwinąć konkurencyjność obszarów
wiejskich. Zaopatrywanie lokalnych systemów żywnościowych nie tylko stanowi
szansę dla producentów rolnych. Wpływa także na działania będące następstwem produkcji
podstawowej, takie jak przetwórstwo, dystrybucja oraz sprzedaż detaliczna, i w
związku z tym wywiera efekt mnożnikowy na społeczność lokalną, tworząc
możliwości zatrudnienia. W świetle bieżącego kryzysu ekonomicznego nabrało to
jeszcze większego znaczenia. Wsparcie publiczne rolnictwa lokalnego i sprzedaży
bezpośredniej mogłoby przyczynić się do zmaksymalizowania tych korzyści. W ramach projektu badawczego IMPACT[11], prowadzonego na skalę
europejską, ustalono, że chociaż proporcja całkowitej liczby gospodarstw rolnych
biorących udział w sprzedaży bezpośredniej znacznie się różni w poszczególnych
państwach członkowskich (od 0,5 % w Irlandii do 34,6 % we Włoszech), szacowany
odsetek gospodarstw w odniesieniu do UE-15 wynosił 20,2 %. Dodatkową wartość
netto wytworzoną w efekcie sprzedaży bezpośredniej na obszarze UE-15 oszacowano
na 2,7 % całkowitej wartości dodanej netto. W jednym z wniosków badania stwierdzono,
że w szeregu państw członkowskich rozwój sprzedaży bezpośredniej stał się
kluczowym elementem rozwoju obszarów wiejskich. Brak danych ilościowych został zrekompensowany oceną
ekonomicznego znaczenia sektora. Na przykład w ocenie dotyczącej wybranych
państw członkowskich, przedstawionej w Przeglądzie Obszarów Wiejskich UE[12], wykazano występowanie
znaczącego zróżnicowania na terenie całej UE: o ile na przykład w Danii tylko
około 3 % producentów uczestniczy w sprzedaży bezpośredniej, w Austrii uczestniczy
w niej jedna trzecia wszystkich gospodarstw rolnych. W ramach badania krótkich łańcuchów dostaw
żywności przeprowadzono analizę 84 takich systemów w całej UE, stosując model pięciu
rodzajów aktywów kapitałowych[13].
Wynika z niego, że większość systemów (54) jest silnie ukierunkowana na
tworzenie kapitału społecznego i zacieśnianie kontaktu społecznego między
ludźmi, poczucia wspólnoty i zaufania, a także współpracę między
przedsiębiorstwami z jednej strony oraz między producentami i konsumentami z
drugiej strony. W badaniu wykazano również, że bliskie relacje między
producentami i konsumentami zwiększają wiedzę konsumentów w zakresie żywności i
zrozumienie informacji na jej temat oraz pozytywnie wpływają na działalność
rolniczą i kwestie środowiskowe. W niektórych przypadkach może to prowadzić do
zmian zachowań, na przykład pod względem zwyczajów żywieniowych i decyzji o
zakupie. Ponadto z badania wynika, że stosowanie krótkich łańcuchów dostaw
żywności jest bardziej pracochłonne dla gospodarstw rolnych niż sprzedaż
produktów rolnych i środków spożywczych na konwencjonalnych rynkach zbytu ze
względu na działania związane z przetwarzaniem, pakowaniem i wprowadzaniem do
obrotu. 3.2. Kryteria środowiskowe W przypadku łańcuchów dostaw żywności istniejąca
literatura z reguły dotyczy zużycia energii i emisji dwutlenku węgla związanych
z działalnością rolniczą, przetwarzaniem, przechowywaniem i dystrybucją produktów
spożywczych. Ponieważ sektor spożywczy jest odpowiedzialny za około 30 %
całkowitego zużycia energii[14],
ma on bezpośredni wpływ na zamianę klimatu. W badaniu przeprowadzonym przez Jonesa[15], opartym na analizie
wpływu na środowisko komponentu transportowego łańcucha dostaw żywności,
ustalono, że zaopatrywanie się w lokalnie uprawiane jabłka w Zjednoczonym
Królestwie skutkuje mniejszą emisją dwutlenku węgla niż ma to miejsce w
przypadku nabywania w supermarkecie jabłek importowanych z Nowej Zelandii. Z
drugiej strony w badaniu przeprowadzonym przez Saundersa i in.[16], w którym zastosowano inne podejście, wyciągnięto zupełnie odwrotny
wniosek. W tym przypadku to Nowa Zelandia była bardziej efektywna niż
Zjednoczone Królestwo pod względem całkowitego komponentu energetycznego,
biorąc pod uwagę energię wykorzystywaną bezpośrednio i pośrednio w produkcji
jabłek oraz ich transporcie i przechowywaniu. W badaniu sytuacyjnym przeprowadzonym w Hiszpanii
z zastosowaniem modelu transportu wykazano, że przestawienie się na większe spożycie
lokalne prowadzi do oszczędnością energii (Aranda i in.[17]). W ramach innego badania (Sundkvist i in.[18]) przeprowadzono analizę konsekwencji
dla środowiska lokalnej produkcji chleba na małą skalę, porównując ją ze
scentralizowaną produkcją chleba na dużą skalę. Wyniki badania wskazują, że
emisje CO2, SO2 i NOX z lokalnych piekarni są
niższe niż z dużych piekarni w kontynentalnej części Szwecji. Badanie przeprowadzone przez Coley i in.[19] dotyczy zużycia
energii przez konsumenta, który jedzie do punktu sprzedaży przy gospodarstwie
rolnymi w celu nabycia produktu, oraz wytworzonego przez niego śladu węglowego.
W badaniu stwierdza się, że graniczną odległością wyjazdu w celu nabycia
produktu jest odległość 7,4 km – jeżeli odległość ta jest większa, emisje dwutlenku
węgla są większe niż w przypadku konwencjonalnego łańcucha dostaw żywności. Jeżeli chodzi o wpływ odpadów żywnościowych na środowisko,
w badaniach wzięto pod uwagę dwa aspekty. Pierwszym jest kwestia wielkości
strat energii i wody w procesie produkcji. Drugim jest kwestia dodatkowych ilości
dwutlenku węgla, metanu i amoniaku powstałych na etapie rozpadu gnilnego[20]. W ramach badania przeprowadzonego przez Gustavssona
i in.[21]
wykazano, że największą część odpadów żywnościowych stanowią owoce, warzywa i
zboża. W przypadku Europy dane wykazują stratę na poziomie ponad 30 % w
odniesieniu do zbóż i około 45 % w odniesieniu do owoców i warzyw. Straty
wynoszą 20 % w przypadku nasion, ponad 20 % w przypadku mięsa i ponad 10 % w
przypadku produkcji mleczarskiej. W ramach tego samego badania podkreślono potrzebę zachowania
ostrożności podczas interpretacji wyników związanych z kwestią odpadów ze
względu na brak wystarczających danych, niepewność w odniesieniu do dostępnych
danych oraz przyjęcie wielu założeń co do ilości odpadów żywnościowych. Podobnie
Hall i in.[22]
podkreślają, że ilościowe określenie odpadów żywnościowych jest trudne,
ponieważ metody opierają się na stosowaniu wskaźników odpadów mierzonych w
społeczeństwach stanowiących próbę. Ponadto Parfitt i in.[23] wskazują, że stosowanie
różnych metod i definicji w pomiarach odpadów żywnościowych jeszcze bardziej
utrudnia porównywanie badań. Badanie Komisji dotyczące odpadów żywnościowych[24] obejmowało różne przyczyny
powstawania takich odpadów w następujących sektorach: produkcyjnym, sprzedaży
hurtowej / sprzedaży detalicznej, usług gastronomicznych i gospodarstw
domowych. W ramach badania stwierdzono, że wyciągnięcie konkretnych wniosków w
tej sprawie jest trudne z powodu ograniczonych danych, które odnoszą się tylko
do dwóch sektorów (mleczarskiego i mięsnego). Ponadto w tym badaniu nie
wspomniano o ewentualnej roli krótkiego łańcucha dostaw żywności w redukcji
odpadów żywnościowych. Aby móc wyciągnąć wiarygodne wnioski, należy
przeprowadzić więcej badań dotyczących w szczególności związku między rodzajem
łańcucha dostaw żywności, postawami konsumenckimi i redukcją odpadów. Wydaje się,
że konsumenci zwykle wyżej cenią sobie produkty nabywane bezpośrednio w
gospodarstwach rolnych lub na rynkach zarządzanych bezpośrednio przez rolników
(farmers' markets), co może prowadzić do mniejszej ilości odpadów. Biorąc pod
uwagę stosunkowo mały udział krótkich łańcuchów dostaw żywności i lokalnych
systemów żywnościowych w produkcji, przetwarzaniu i dystrybucji na poziomie
globalnym, nie należy jednak przeceniać potencjalnego wpływu tych systemów. W badaniu dotyczącym krótkich łańcuchów dostaw
żywności wykazano, że w celu zminimalizowania negatywnych skutków dla
środowiska krótkie łańcuchy dostaw żywności powinny mieć charakter lokalny i sezonowy,
a jednocześnie należy stosować w nich metody produkcji nieszkodliwe dla
środowiska i uwzględniać niski ślad węglowy. Połączenie lokalnego i sezonowego
charakteru ogranicza potrzebę przechowywania, natomiast nieszkodliwe dla
środowiska metody produkcji mogą także przyczynić się do ograniczenia
stosowania pestycydów, zanieczyszczenia gleb i wody oraz degradacji gleby, a
także mogą wpłynąć na poprawę bioróżnorodności i zrównoważonego wykorzystania
wody. 4. Ustalenia dotyczące
istniejących systemów etykietowania w państwach członkowskich W UE występuje duża różnorodność systemów. Większość
z nich polega na sprzedaży w pobliżu miejscu produkcji. Jest to sprzedaż w
gospodarstwach rolnych (na przykład punkt sprzedaży przy gospodarstwie rolnym,
sprzedaż przydrożna, punkty „zbierz sam” (pick your own)) lub sprzedaż poza
gospodarstwami rolnymi (na przykład targi organizowane przez rolników i inne, systemy
dowozu, sprzedaż detalistom lub sektorowi gastronomicznemu). Niektóre z nich to
sprzedaż na odległość, na przykład systemy dowozu i sprzedaż internetowa. W ramach
badania dotyczącego krótkich łańcuchów dostaw żywności wykazano, że etykiety i
oznakowania najczęściej stosuje się w systemach, które utworzono na dłuższy
czas lub w ramach większej inicjatywy regionalnej, natomiast w przypadku
konsumentów dokonujących zakupów na poziomie bardziej lokalnym, w którym
występuje bezpośrednia komunikacja między producentem a konsumentem, stosuje
się je rzadziej. Odpowiedzi państw członkowskich na kwestionariusz
dotyczący sprzedaży bezpośredniej i lokalnej produktów rolnych i środków
spożywczych wykazały różnice w rozwoju i wspieraniu tych rodzajów sprzedaży. Podobnie
w ramach badania dotyczącego krótkich łańcuchów dostaw żywności ustalono, że na
poziomie unijnym i krajowym jest dostępnych wiele narzędzi, które mogą wspomóc rolników,
ale nie stosuje się ich jednakowo w całej UE, co doprowadziło do nierównego
rozwoju krótkich łańcuchów dostaw żywności. Wyzwania w odniesieniu do
angażowania się w lokalną produkcję rolną różnią się między sobą w
poszczególnych częściach UE i w związku z tym państwa członkowskie powinny
wybrać zestaw działań dostosowanych do potrzeb swojego rozwoju. W ramach badania dotyczącego krótkich łańcuchów
dostaw żywności wykazano, że etykiety są także przydatne w celu informowania,
że produkt został certyfikowany. Aspekt ten jest ważny dla ochrony produktów przed
ich imitowaniem: etykiety z regulowaną treścią stanowią narzędzie do zwalczania
informacji wprowadzających w błąd, a nawet oszustw. W ramach badania dotyczącego krótkich łańcuchów
dostaw żywności stwierdzono także, że konsumenci czują się zdezorientowani z
powodu różnych systemów etykietowania. Przede wszystkim konsumenci oczekują
informacji na etykietach, z których dowiedzą się, jaka jest cena produktu i
jaki jest jego okres przydatności do spożycia. Pochodzenie geograficzne i identyfikacja producenta są drugie w
kolejności. Ważna jest także informacja o charakterze łańcucha dostaw: czy
produkt jest sprzedawany po cenie uczciwej zarówno dla producenta, jak i
konsumenta? Poza tym wyniki badania i ustalenia konsultacyjne sugerują,
że systemy etykietowania wiążą się nieuchronnie z kosztami dla producentów i
może to spowodować wzrost cen ich produktów. 5. Czy istnieje uzasadnienie dla
systemu etykietowania na poziomie UE? Podczas konferencji, która odbyła się w kwietniu
2012 r., położono nacisk na wspólną wizję, w której pierwszeństwo mają jakość,
środowisko, etyka, kultura, więzy społeczne i serdeczność. Głównymi czynnikami „podejścia lokalnego” są: tworzenie
sieci kontaktów, zaufanie i wzajemne poznanie oraz edukacja rolników i
konsumentów. We wnioskach wyciągniętych z
konferencji wskazuje się na możliwość promowania tych wartości przez nową
etykietę na potrzeby łańcuchów dostaw, pod warunkiem że byłaby ona dobrowolnym
i prostym narzędziem, niewiążącym się z dodatkowymi kosztami dla producentów. Na forach dotyczących kwestii rolnictwa lokalnego
i sprzedaży bezpośredniej podkreślano potrzebę ułatwienia dostępu do inwestycji
i wiedzy, umożliwienia uczestnictwa w przetargach publicznych oraz przyjęcia przepisów
dotyczących higieny, których brak może często stanowić przeszkody dla tego
rodzaju działalności rolniczej i sprzedaży. W dokumencie roboczym służb Komisji,
uzupełniającym niniejsze sprawozdanie, wyjaśnia się instrumenty mające na celu
wspieranie producentów i sugeruje się państwom członkowskim, jakie mogą podjąć
działania. Państwa członkowskie powinny odgrywać bardziej aktywną rolę i,
jeżeli to możliwe, przyjąć ustawodawstwo szczególnie korzystne dla drobnych
producentów rolnych i sprzedaży bezpośredniej. Sektory
spożywczy i gastronomiczny należą do sektorów priorytetowych w odniesieniu do
zielonych zamówień publicznych. W celu zapewnienia stołówkom publicznym
żywności lokalnej organy publiczne powinny zastosować innowacyjne podejście do umów
ekologicznych, natomiast rolnicy, aby być w stanie wspólnie składać oferty w
przetargach publicznych, powinni zorganizować się i stosować różne modele
współpracy. Konsumenci, którzy chcieliby kupować żywność
produkowaną lokalnie, często nie potrafią jej rozpoznać na rynku[25]. W badaniu
Eurobarometru dotyczącym uprawnień konsumentów[26]
ujawniono brak wiedzy i umiejętności ze strony konsumentów, w tym dotyczących
interpretacji etykiet i oznakowań. Ustalenia te zostały potwierdzone także przez
wyniki badania dotyczącego funkcjonowania rynku mięsa w odniesieniu do
konsumentów[27].
W badaniu dotyczącym krótkich łańcuchów dostaw
żywności przedstawiono kilka przypadków skarg w odniesieniu do wprowadzającego
w błąd lub bezprawnego etykietowania, które skutkowało nieuczciwą konkurencją. Ochrona
przed imitacjami, polegająca na umieszczaniu odpowiednich informacji na
etykietach na poziomie UE, mogłaby zmniejszyć ryzyko wprowadzania konsumentów w
błąd. 5.1. Szczegółowy system
etykietowania Podczas analizowania wariantów stworzenia systemu
etykietowania Komisja poprosiła o poradę eksperta[28]. Porada eksperta była jasna: gdyby miano stworzyć
system etykietowania, powinien on: –
być nieobowiązkowy dla producentów; –
być niezależny od procedur certyfikacji i
akredytacji, które postrzega się jako długotrwałe i kosztowne; –
określać jasne kryteria kwalifikowalności w
odniesieniu do produktów objętych systemem. Eksperci sugerują, że szczegółowy system
etykietowania byłby korzystny tylko wówczas, gdyby został zintegrowany lub
związany z innymi środkami pomagającymi rolnikom znaleźć alternatywne kanały
sprzedaży. Środki takie są dostępne w kontekście polityki rozwoju obszarów
wiejskich, w szczególności: wsparcie w formie udzielania porady i informacji,
inwestycje w aktywa rzeczowe, rozwój gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw,
współpraca horyzontalna i wertykalna między podmiotami łańcucha dostaw i
działania promocyjne w kontekście lokalnym, wspieranie uczestniczenia w
systemach jakości oraz działania informacyjne i promocyjne. Zastanawiając się nad ewentualnym systemem, należy
zwrócić uwagę na rodzaj łańcucha dostaw. „Sprzedaż bezpośrednia” oznacza
bezpośrednią sprzedaż konsumentowi przez rolnika bez pośredników po stronie
sprzedaży. Celem informacji umieszczanych na etykiecie jest zastąpienie tego
bezpośredniego kontaktu, w przypadkach gdy jest on niemożliwy. Im większa jest liczba
pośredników między producentem a konsumentem, tym więcej traci się informacji
zwykle przekazywanych przy sprzedaży bezpośredniej i tym więcej informacji jest
wymagane na etykiecie. Można wyciągnąć wniosek, że system etykietowania ograniczony
do sprzedaży bezpośredniej miałby ograniczone skutki. 5.2. Podejście alternatywne Podejście alternatywne do samodzielnego systemu
certyfikacji mogłoby polegać na zastrzeżeniu określenia jakościowego
stosowanego fakultatywnie. W ocenie skutków[29]
stwierdzono, że używanie określeń jakościowych stosowanych fakultatywnie
stanowi skuteczne narzędzie w odniesieniu do informowania przez rolników o
wartości, jaką dodali produktom, i zapewniania, aby te dodatkowe wysiłki
zostały nagrodzone. Takie dodatkowe określenie
jakościowe stosowane fakultatywnie mogłoby spełniać główne oczekiwania
konsumentów: posiadanie informacji o pochodzeniu produktu i charakterystyce
łańcucha dostaw. Ze względów prawnych określenie jakościowe stosowane
fakultatywnie nie wiązałoby się jednak z oznakowaniem/symbolem, ale jedynie ze
sformułowaniem tekstowym. Korzyści z zastrzeżenia określenia jakościowego
stosowanego fakultatywnie byłyby następujące: –
uważa się je za lekki instrument, który pociąga za
sobą stosunkowo niewielkie obciążenie administracyjne, obciążenie związane z
kontrolą i obciążenie budżetowe; –
może zapewnić ochronę przed nadużyciem, oszustwem i
praktykami wprowadzającymi w błąd; –
umożliwia stosowanie innych mechanizmów wsparcia UE,
w szczególności wsparcia w ramach rozwoju obszarów wiejskich. W odniesieniu do współistnienia i dalszego
stosowania krajowych, regionalnych i lokalnych systemów etykietowania,
państwowych lub prywatnych, z ewentualnym narzędziem na poziomie UE, należy
zastanowić się, w jaki sposób zapewnić to współistnienie i czy mogłoby ono prowadzić
do większych komplikacji z punktu widzenia konsumentów. 6. Wniosek Lokalne rolnictwo i sprzedaż bezpośrednia są faktem
w Unii Europejskiej i nadal będą stanowiły część europejskiego rolnictwa. W
niniejszym sprawozdaniu wykazano, że: –
istnieje popyt na prawdziwy produkt rolny
sprzedawany w ramach krótkich łańcuchów dostaw żywności oraz potrzeba
identyfikowania go; –
w odniesieniu do rozwoju sprzedaży bezpośredniej występują
duże różnice wśród państw członkowskich, które prawdopodobnie wynikają z krajowych
i regionalnych różnic w strukturach gospodarstw rolnych i sieciach dystrybucji oraz
z różnic kulturowych; –
jak opisano szczegółowo w dokumencie roboczym służb
Komisji, rozwój krótkich łańcuchów dostaw boryka się z licznymi problemami, które
należy rozwiązać za pomocą narzędzi innych niż system etykietowania. Istnieje
szereg instrumentów dostępnych na poziomie unijnym i krajowym, ale nie są one
jednakowo stosowane. Zainteresowane strony uważają, że niektóre przepisy UE hamują
rozwój rolnictwa lokalnego; –
ewentualna nowa etykieta powinna być prosta i
nieuciążliwa dla producentów i jednocześnie powinna istnieć możliwość jej
kontroli, a także powinna ona zapewniać konsumentom wystarczającą wiarygodność.
Etykieta powinna także mieć na celu zmniejszenie ryzyka dezorientacji
konsumenta, chociaż istniejące prawodawstwo UE, jeżeli jest poprawnie
egzekwowane, umożliwia podjęcie działań przeciwko praktykom wprowadzającym w
błąd; –
nowa etykieta mogłaby nadać produktom wytwarzanym w
rolnictwie lokalnym wartość dodaną, jeżeli jej stosowanie wykraczałoby poza
sprzedaż bezpośrednią i gdyby państwa członkowskie były zobowiązane zapewnić
jej integralność lub związek z innymi środkami. W niniejszym sprawozdaniu Komisja określiła się faktyczne
elementy mające na celu ułatwienie debaty na temat tego, czy należy wprowadzić
nową etykietę UE oraz na temat związany z szerszymi kwestiami dotyczącymi
rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej. W załączniku do niniejszego
sprawozdania znajduje się zestaw pytań, które ułatwią prowadzenie tej debaty. Komisja wzywa Parlament Europejski i Radę do
omówienia niniejszego sprawozdania i przedstawienia swoich uwag. [1] Rozporządzenie Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie
systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych, Dz.U. L 343 z 14.12.2012, s. 1. [2] Rezolucja Parlamentu
Europejskiego z dnia 7 września 2010 r. w sprawie sprawiedliwego wynagrodzenia
dla rolników: poprawa funkcjonowania łańcucha dostaw żywności w Europie,
P7_TA(2010)0302. [3] Rezolucja Parlamentu
Europejskiego z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie przyszłości wspólnej polityki
rolnej po 2013 r., P7_TA(2010)0286. [4] Opinia perspektywiczna Komitetu Regionów „Lokalne
systemy żywnościowe”, 2011/C 104/01. [5] WPR do 2020 r.: sprostać
wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz
aspektami terytorialnymi, COM(2010)672 final. [6] Knefsey, M., Schmutz, U., Venn,
L., Balint, B., Trenchard, E., „Short Food Supply Chains and Local Food Systems
in the EU. A State of Play of their Socio-Economic
Characteristics.”, Unia Europejska, 2013 r. [7] http://ec.europa.eu/agriculture/quality/reports/index_en.htm [8] http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Farm_structure_survey_2007 [9] Local Government Regulation, Buying food with
geographical descriptions – How ‘local’ is ‘local’?, 2011 r. [10] „Les
chiffres de la consommation responsable”, wersja z 2010 r., dostępne na stronie
internetowej: http://www.mescoursespourlaplanete.com/medias/pdf/RapportwebVF-2010.pdf [11] Projekt
IMPACT, „The socio-economic impact of rural development policies: realities and
potentials (CT-4288)”, 4. program ramowy FAIR, 2002 r. Uczestniczące
państwa członkowskie: Niderlandy, Zjednoczone Królestwo, Irlandia, Niemcy,
Włochy, Hiszpania i Francja. [12] Przegląd Obszarów Wiejskich UE, nr 12 (2012 r.), s.
11–12. [13] Model pięciu aktywów kapitałowych to badanie skutków dla
kapitału ludzkiego, finansowego, rzeczowego, społecznego i naturalnego. [14] FAO Policy Brief 2011, „The case for energy–smart food
systems”, 2011 r., dostępne na stronie: http://www.fao.org/docrep/014/i2456e/i2456e00.pdf [15] Jones, A., „An environmental assessment of Food Supply
Chains: a case study on dessert Apple”, [w:] Environmental Management, tom
30, 4 (2002 r.), s. 560–576. [16] Saunders, S.; Barber, A.; Taylor,
G., „Food miles- Comparative energy/emissions performance of New Zealand’s
agriculture industry”, Research Report, 2006 r. (nr 285). [17] Aranda, A.; Scarpellini, S.;
Zabalza, I.; Valero Capelli, A., „An analysis of the present food's transport
model based on a case study carried out in Spain.”, 6. Międzynarodowa
konferencja dotycząca oceny cyklu życia w sektorze rolno-spożywczym,
Zurych, 2008 r., s. 12–14. [18] Sundkvist, A., Jansson A.,
Larsson, P., „Strengths and limitations of localizing food production as a
sustainability building strategy — an analysis of bread production on the
island of Gotland, Sweden”, [w:] Ecological Economics, 37 (2001 r.), s.
217–227. [19] Coley, D., Howard, M., Winter, M.,
„Local food, food miles and carbon emissions: a comparison of farm shop and
mass distribution approaches”, [w:] Food Policy, 34 (2009 r.), s.
150–155. [20] Hall, K. D., Guo, J., Dore, M., Chow, C. C., „The progressive increase
of food waste in America and its environmental impact”, [w:] PLoS ONE, tom
4, 11 (2009 r.). [21] Gustavsson, J., Cederberg, C.,
Sonesson, U., „Global food losses and food waste. Extent,
causes and prevention”, FAO, 2011 r. [22] Hall, K. D., Guo, J., Dore, M., Chow, C. C., „The
progressive increase of food waste in America and its environmental impact”,
[w:] PLoS ONE, tom 4, 11 (2009 r.). [23] Parfitt, J., Macnaughton, S. „Food
waste within food supply chains: quantification and potential for change to
2050”, [w:] Philosophical Transactions of the Royal Society: Biology,
365 (2010 r.), s. 3065–3081. [24] Komisja Europejska: Wstępne badanie dotyczące odpadów
żywnościowych w UE-27, dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/environment/eussd/pdf/bio_foodwaste_report.pdf [25] Specjalne badanie Eurobarometru
nr 389: „Europeans’ attitudes towards food security, food quality and the
countrywide”, 2012 r. [26] Specjalne wydanie Eurobarometru nr 342, „Consumer
Empowerment”, 2011 r. [27] http://ec.europa.eu/consumers/consumer_research/market_studies/docs/mms_follow-up_study_2012_en.pdf [28] Utworzono grupę roboczą w ramach
grupy doradczej ds. jakości produkcji rolnej. [29] Agricultural product quality policy: Impact assessment.
Annex A(II): Marketing standards, 2009 r., dostępne na
stronie internetowej: http://ec.europa.eu/agriculture/quality/policy/com2009_234/ia_annex_a2_en.pdf ZAŁĄCZNIK Proponowane kwestie do omówienia w ramach
dyskusji na temat sprawozdania Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w
sprawie systemu etykietowania dotyczącego rolnictwa lokalnego i
sprzedaży bezpośredniej: –
niektóre instrumenty wprowadzone na poziome UE w
celu wsparcia rolnictwa lokalnego i sprzedaży bezpośredniej nie
zostały wdrożone w jednolity sposób. Czy te instrumenty nadal są
odpowiednie? –
zainteresowane strony zidentyfikowały
określone przepisy UE – takie jak przepisy dotyczące higieny lub
zasady udzielania zamówień publicznych – które w ich odczuciu hamują
rozwój rolnictwa lokalnego. Komisja uważa, że prawodawstwo UE
zapewnia już elastyczność, która nie jest w pełni
wykorzystywana. Czy Parlament Europejski i Rada podzielają opinię
Komisji? Czy istnieje potrzeba jaśniejszego przedstawienia specyfikacji na
poziomie UE w odniesieniu do przepisów dotyczących produkcji na
małą skalę? –
na poziomie krajowym/regionalnym istnieje kilka
systemów etykietowania, które służą wspieraniu lokalnego
rolnictwa. Czy specjalny system UE mógłby zapewnić rolnikom
wartość dodaną, jednocześnie zapewniając konsumentom dostęp
do informacji i w związku z tym ograniczając informacje
wprowadzające konsumenta w błąd? Czy taki system etykietowania
powinien obejmować symbol/oznakowanie? –
biorąc pod uwagę że stosowanie
systemu etykietowania nieuchronnie wiąże się z kosztami, w jaki
sposób należy opracować system UE, aby nie był on
uciążliwy dla rolników, a jednocześnie zapewniał konsumentom
wystarczające gwarancje?