EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52013DC0494
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS Public-private partnerships in Horizon 2020: a powerful tool to deliver on innovation and growth in Europe
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Partnerstwa publiczno-prywatne w programie „Horyzont 2020”: ważne narzędzie służące do szerzenia innowacji i wzrostu gospodarczego w Europie
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Partnerstwa publiczno-prywatne w programie „Horyzont 2020”: ważne narzędzie służące do szerzenia innowacji i wzrostu gospodarczego w Europie
/* COM/2013/0494 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Partnerstwa publiczno-prywatne w programie „Horyzont 2020”: ważne narzędzie służące do szerzenia innowacji i wzrostu gospodarczego w Europie /* COM/2013/0494 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW Partnerstwa publiczno-prywatne w programie
„Horyzont 2020”: ważne narzędzie służące do szerzenia innowacji i wzrostu
gospodarczego w Europie (Tekst mający znaczenie dla EOG) 1. Kontekst polityczny Europa musi więcej i lepiej inwestować w
badania naukowe i innowacje. Aby zapewnić trwały wzrost gospodarczy i
zatrudnienie oraz wzmocnić międzynarodową konkurencyjność Europy, konieczne jest
zintensyfikowanie badań i zwiększenie innowacyjności. Badania i innowacje pomagają
również w rozwiązywaniu najważniejszych problemów, takich jak zwalczanie
negatywnych skutków zmian klimatu, zabezpieczenie stałych dostaw ekologicznej energii
czy pokrywanie kosztów starzenia się społeczeństwa. Postępy w realizacji celu
strategii „Europa 2020”, jakim jest osiągniecie poziomu inwestycji w badania
naukowe i rozwój odpowiadającego 3 % PKB, są jednak niewielkie, w szczególności
w przypadku inwestycji sektora prywatnego. Komisja Europejska stara się obecnie rozwiązać
ten problem niedoinwestowania. Strategia „Europa 2020”[1], a w szczególności inicjatywa przewodnia
Unii innowacji[2],
zapewniają lepsze warunki w zakresie innowacji. W swoich wnioskach dotyczących
kolejnego programu badań i innowacji UE „Horyzont 2020”[3] Komisja przewiduje finansowanie
w ramach całego łańcucha wartości, poczynając od badań podstawowych, a kończąc
na wprowadzeniu na rynek. Kluczowym elementem programu „Horyzont 2020”
jest propozycja połączenia sił z sektorem prywatnym i państwami członkowskimi w
celu osiągnięcia wyników, jakich jedno państwo lub przedsiębiorstwo raczej nie
byłoby w stanie osiągnąć samodzielnie. Niniejszemu komunikatowi towarzyszą
wnioski ustawodawcze Komisji dotyczące ustanowienia partnerstw
publiczno-prywatnych i partnerstw publiczno-publicznych z państwami
członkowskimi w ramach programu „Horyzont 2020”. Pakiet wiąże się z zainwestowaniem w ciągu
kolejnych 7 lat kwoty 22 mld EUR, przy czym 8 mld EUR z programu „Horyzont
2020” przyciągnie inwestycje w wysokości 10 mld EUR z przemysłu i blisko 4 mld
EUR z państw członkowskich. Pakiet ten będzie stanowił główne źródło
finansowania długoterminowych i ryzykownych inicjatyw na dużą skalę w zakresie
badań i innowacji. Inicjatywy te mają istotne znaczenie, jeżeli chodzi o wiodącą
pozycję UE w strategicznych, konkurencyjnych sektorach technologii na całym świecie,
które zapewniają wysokiej jakości miejsca pracy (w chwili obecnej ponad 4 mln
takich miejsc pracy) i przyczyniają się do osiągnięcia celu UE polegającego na
tym, by do 2020 r. 20 % PKB pochodziło z produkcji. Partnerstwa przyniosą olbrzymie
korzyści społeczeństwu, m.in. niższe emisje dwutlenku węgla, alternatywy dla
paliw kopalnych oraz nowe metody leczenia chorób związanych z ubóstwem i nowe
metody zwalczania rosnącego zagrożenia związanego z opornością na środki
przeciwdrobnoustrojowe. Komisja przedstawia wspomniane wnioski
ustawodawcze na tym etapie, aby można było w porę podjąć niezbędne decyzje
ustawodawcze w celu uruchomienia partnerstw na początku działania programu
„Horyzont 2020”. Stanowi to bezpośrednią odpowiedź na wezwanie Rady
Europejskiej do priorytetowego traktowania wpływu wieloletnich ram finansowych
na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Wspólnie partnerstwa będą wdrażać główne
elementy Unii innowacji i polityki przemysłowej UE[4] oraz strategię w dziedzinie
kluczowych technologii wspomagających[5],
a także aktywnie uczestniczyć w polityce UE przeciwdziałania zmianie klimatu, polityce
energetycznej, w agendzie cyfrowej, polityce transportu, polityce zdrowotnej i
innych. W niniejszym komunikacie przedstawiono również
podejście Komisji do korzystania z innych form partnerstwa publiczno-prywatnego
w celu realizacji programu „Horyzont 2020”. Strategia wzmocnienia doradztwa,
jakim służy przemysł i inne zainteresowane strony za pośrednictwem europejskich
platform technologicznych oraz grup zadaniowych Komisji ds. polityki
przemysłowej, zostanie przedstawiona w przyszłych dokumentach roboczych służb
Komisji. 2. Potrzeba ustanowienia partnerstw
publiczno-prywatnych UE w dziedzinie badań naukowych i innowacji Badania naukowe i innowacje zaliczane
są do działalności wysokiego ryzyka, która nie gwarantuje osiągnięcia sukcesu. Jeżeli
ryzyko niepowodzenia jest zbyt duże, sektor prywatny może nie wykazywać chęci
do inwestowania, nawet jeżeli ekonomiczna i społeczna stopa zwrotu może być potencjalnie
bardzo duża. Ponadto korzyści gospodarcze z inwestycji na rzecz badań mogą
odnieść inni, co oznacza, że poszczególne przedsiębiorstwa nie będą chętnie
inwestować; mogą także istnieć ważne względy związane z polityką ograniczające
rozmiar rynku, a w związku z tym również potencjalny zwrot z inwestycji (np. przy
opracowywaniu nowych antybiotyków w sytuacji, gdy oporność na środki
przeciwdrobnoustrojowe stanowi coraz poważniejszy problem). Te ogólne niepowodzenia rynkowe stanowią
silny argument przemawiający za wsparciem publicznym na rzecz prywatnej
działalności badawczej i innowacyjnej. W wielu przypadkach jednak czynniki,
takie jak znaczenie sektorów, złożoność wyzwań i technologii, długie okresy czasu
oraz skala wymaganych inwestycji sprawiają, że wsparcie publiczne na rzecz
poszczególnych projektów jest nieskuteczne. Właśnie na potrzeby takich przypadków
konieczne jest ustanowienie ustrukturyzowanych partnerstw między sektorem
publicznym a prywatnym, które będą wspólnie opracowywać, finansować i
realizować ambitne plany badań naukowych i innowacji. Z tego powodu partnerstwa
publiczno-prywatne w dziedzinie badań naukowych są w coraz większym stopniu
wykorzystywane przez decydentów na całym świecie jako narzędzie służące do
realizacji ich planów rozwojowych. W przypadku sektorów, w których
działalność ma miejsce na poziomie europejskim i międzynarodowym, a skala
inwestycji wykracza poza możliwości poszczególnych państw członkowskich,
najbardziej efektywnym podejściem będzie utworzenie tego rodzaju partnerstw na
poziomie UE. Partnerstwa publiczno-prywatne w dziedzinie badań naukowych i
innowacji dostarczają najważniejszych i najpotrzebniejszych narzędzi do
realizacji celów programu „Horyzont 2020” z kliku powodów: –
umożliwiają długoterminowe, strategiczne podejście
do badań naukowych i innowacji oraz ograniczają niepewność dzięki długoterminowym
zobowiązaniom; –
zapewniają strukturę prawną umożliwiającą łączenie zasobów
i gromadzenie masy krytycznej, w tym poprzez inteligentną specjalizację oraz
połączenie finansowania z programu „Horyzont 2020” i z europejskich funduszy
strukturalnych i inwestycyjnych, co pozwala podjąć wysiłki na skalę, której
poszczególne przedsiębiorstwa nie byłyby w stanie osiągnąć; –
sprawiają, że finansowanie badań naukowych i
innowacji w całej UE staje się bardziej skuteczne dzięki dzieleniu się zasobami
finansowymi, ludzkimi i infrastrukturalnymi, tym samym zmniejszając ryzyko rozdrobnienia
oraz prowadząc do korzyści skali i ograniczenia kosztów po stronie wszystkich
zaangażowanych partnerów; –
pozwalają lepiej rozwiązywać złożone problemy, ponieważ
pomagają rozwijać podejścia interdyscyplinarne i umożliwiają skuteczniejsze
dzielenie się wiedzą i doświadczeniem; –
ułatwiają tworzenie wewnętrznego rynku produktów i
usług innowacyjnych dzięki wspólnym postępom w obszarach takich jak dostęp do
finansów, normalizacja i opracowywanie norm; –
pozwalają na szybsze wprowadzanie na rynek technologii
innowacyjnych, m.in. dzięki umożliwieniu przedsiębiorstwom współpracy i wymiany
informacji, przyspieszającej tym samym proces uczenia się; –
mogą zapewnić prawidłowe ramy dla przedsiębiorstw
międzynarodowych w celu osadzenia ich inwestycji na rzecz badań naukowych i
inwestycji w Europie i wykorzystania europejskiego potencjału, jakim jest
dobrze wyszkolona siła robocza, różnorodne podejścia i kreatywność sektorowa;
oraz –
umożliwiają osiągnięcie skali wymaganych wysiłków
podejmowanych w dziedzinie badań i innowacji w celu rozwiązania najważniejszych
problemów społecznych i zrealizowania głównych celów polityki UE w ramach
strategii „Europa 2020”. 3. Wspólne inicjatywy technologiczne:
zdobyte doświadczenie Partnerstwa publiczno-prywatne w dziedzinie
badań naukowych i innowacji na poziomie UE wprowadzono po raz pierwszy w
bieżącym siódmym programie ramowym w zakresie badań (7PR). Partnerstwa te
wdrożono głównie w ramach wspólnych inicjatyw technologicznych (WIT), zgodnie z
którymi Unia i przemysł wspólnie finansują i realizują określone obszary 7PR. WIT
są realizowane za pośrednictwem wyspecjalizowanych podmiotów prawnych – wspólnych
przedsiębiorstw – ustanowionych w ramach ówczesnego odpowiednika obecnego art.
187 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). W ramach 7PR ustanowiono pięć wspólnych
inicjatyw technologicznych utworzono i objęły one takie dziedziny jak:
aeronautyka („Czyste niebo”), badania farmaceutyczne (inicjatywa w zakresie
leków innowacyjnych), technologie ogniw paliwowych i technologie wodorowe
(FCH), systemy wbudowane (ARTEMIS) i nanoelektronika (ENIAC). Wszystkie przedmiotowe
inicjatywy podlegają regularnemu monitorowaniu, przeglądom i ocenie[6]. W komunikacie „Partnerstwa na
rzecz badań naukowych i innowacji”[7]
Komisja dokonała bilansu zdobytych doświadczeń i wskazała zarówno na główne
osiągnięcia, jak i na zalecenia dotyczące dalszych ulepszeń. Jeżeli chodzi o osiągnięcia, zwrócono uwagę,
że partnerstwa publiczno-prywatne są w ogóle w coraz większym stopniu wykorzystywane
przez decydentów na całym świecie jako narzędzie służące do wywiązywania się z ich
planów rozwojowych. Z ocen wynikało również, że ogólnie partnerstwa
publiczno-prywatne, a w szczególności WIT, stanowią innowacyjny sposób
realizowania polityki UE w zakresie badań naukowych i innowacji. Ponadto łączą
wiodące przedsiębiorstwa w dziedzinie badań naukowych i innowacji działające w
sektorach przemysłowych oraz pozwalają im na skupienie się na strategicznych
planach w dziedzinie badań naukowych i innowacji oraz na dostosowanie
podejmowanych wysiłków do tych planów. Uruchomienie WIT uznano za uzasadnione na
podstawie zidentyfikowanych niedoskonałości rynku, długoterminowego charakteru
wymaganych działań i skali zaangażowania, które są konieczne w celu osiągnięcia
niezbędnych przełomów. W ramach 7PR łączny wkład Unii w WIT wyniósł
3,12 mld EUR, a w parze z nim szły inwestycje przemysłowe wynoszące 4,66 mld
EUR. WIT okazały się skutecznym narzędziem zachęcającym przemysł, w tym MŚP,
które stanowią około 28 % uczestników, do aktywnego uczestnictwa w działaniach
w ramach tych inicjatyw. Ponadto, mimo że WIT były w pełni operacyjne
jedynie przez określony czas, w ocenach okresowych uznano poczynione postępy i dostrzeżono
pierwsze oznaki wpływu. W ramach wspólnej inicjatywy technologicznej na rzecz
technologii ogniw paliwowych i technologii wodorowych wprowadzono np. istotne
portfolio projektów o strategicznym znaczeniu oraz pewne wstępne zastosowania
rynkowe, takie jak wprowadzenie wózków jezdniowych widłowych i małych rezerwowych
źródeł zasilania. W ocenie okresowej wspólnej inicjatywy technologicznej
„Czyste niebo” potwierdzono, że inicjatywa ta z powodzeniem stymuluje zmiany ukierunkowane
na jej strategiczne zadania środowiskowe dzięki skupieniu się na zupełnie
nowych koncepcjach technologicznych. W przypadku wspólnej inicjatywy
technologicznej w zakresie leków innowacyjnych w ocenie okresowej odnotowano
widoczne postępy, jeżeli chodzi o poprawę ekosystemu w zakresie opracowywania
leków w Europie, np. dzięki lepszemu wykorzystaniu danych, skuteczniejszym
metodom przewidywania negatywnych skutków oddziaływania leków, opracowaniu
nowych biomarkerów oraz szybszym i tańszym badaniom klinicznym. W ocenach
okresowych inicjatyw ENIAC i ARTEMIS podkreślono ich rolę jako katalizatora w
zwiększaniu zaangażowania wiodących przedsiębiorstw z sektora prywatnego w
ramach, w których krajowe i europejskie organy publiczne mogą wspierać tematy o
wysokiej wartości strategicznej. Zdecydowanie zalecono kontynuowanie podobnej
inicjatywy w ramach programu „Horyzont 2020”, uznając, że żadna organizacja ani
żadne z państw członkowskich nie byłoby w stanie samodzielnie rozwiązać
wszystkich problemów sektora elektronicznego w Europie. W sprawozdaniach i ocenach okresowych wskazano
również na pewne niedoskonałości w bieżących WIT. Dotyczyły one w szczególności
potrzeby większych zobowiązań ze strony partnerów przemysłowych, przy bardziej
przejrzystym pomiarze tych zobowiązań i powiązanego efektu dźwigni. Istnieje
również potrzeba zapewnienia większej przejrzystości, jeżeli chodzi o sposób ustanawiania
WIT, sformułowania w nich bardziej przejrzystych celów i zapewnienia większej
otwartości na nowych uczestników. Ponadto w sprawozdaniu grupy specjalnych
przedstawicieli ds. WIT przedstawiono szereg zaleceń dotyczących uproszczenia i
usprawnienia funkcjonowania WIT, w tym za pośrednictwem określonych ram
finansowych odpowiednich do ich potrzeb. Zainteresowane strony wyraziły również
obawy co do różnych przepisów i procedur, które mają zastosowanie do każdej WIT
i które mogą się różnić między sobą w odniesieniu do poszczególnych WIT i od
przepisów i procedur mających zastosowanie w ramach 7PR. Wszystkie te obawy
uwzględniono w zaproponowanych WIT w ramach programu „Horyzont 2020”. 4. Wspólne inicjatywy technologiczne w programie
„Horyzont 2020” Proponowane ramy regulacyjne w odniesieniu do
programu „Horyzont 2020” pozwalają na daleko idące rodzaje zaangażowania między
Unią a sektorem prywatnym, obejmujące wspólne inicjatywy technologiczne ustanowione
na mocy art. 187 TFUE. Ramy te muszą uwzględniać cele programu „Horyzont 2020”,
w tym integrację działań w dziedzinie badań naukowych i innowacji. W
rozporządzeniu w sprawie programu „Horyzont 2020” określa się szereg kryteriów,
które muszą zostać spełnione podczas wyboru obszarów partnerstw publiczno-prywatnych.
Ustawodawstwo przewiduje również jednolity zbiór przepisów, który będzie miał
zastosowanie do wszystkich części programu „Horyzont 2020”, w tym WIT, chyba że
zaistnieje uzasadniona potrzeba określonego odstępstwa. 4.1. Identyfikacja WIT, które mają
być ustanowione na początku programu „Horyzont 2020” Zgodnie z doświadczeniem zdobytym podczas 7PR,
nową podstawą prawną w ramach programu „Horyzont 2020” i wyraźnymi zobowiązaniami
partnerów przemysłowych Komisja przedstawia wnioski ustawodawcze w sprawie WIT,
które zostaną ustanowione na początku programu „Horyzont 2020”. Pełne
uzasadnienie proponowanych inicjatyw zawarto w towarzyszących dokumentach
dotyczących oceny skutków ex-ante. Wszystkie WIT dotyczą strategicznych technologii,
które stanowią podstawę wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w konkurencyjnych
sektorach na całym świecie. Wszystkie zaangażowane sektory są już, lub szybko
stają się, bastionami gospodarki europejskiej opartej na wiedzy. Obecnie w tych
sektorach zatrudnionych jest ponad 4 mln pracowników, a we wszystkich
przypadkach istnieją rozwijające się rynki globalne, które przemysł UE jest w
stanie przechwycić, jeżeli zdoła zbudować i utrzymać wiodącą pozycję w
dziedzinie technologii; istnieją także wyraźne powiązania z celami strategii
„Europa 2020”, jak pokazano na poniższym diagramie. Istnieje pilna potrzeba
zabezpieczenia niezbędnych dużych inwestycji w Europie w czasach ograniczonych
środków finansowych. Ponadto w obszarach tych zidentyfikowano niedoskonałości
rynku związane z długoterminowymi i ryzykownymi działaniami w dziedzinie badań
naukowych i innowacji, co oznacza, że sektor prywatny nie jest w stanie
samodzielnie dostarczyć niezbędnych środków. Zaproponowane WIT opierają się na dorobku osiągniętym
w ramach 7PR. Cztery z nich stanowią kolejny etap w odniesieniu do WIT
ustanowionych w ramach 7PR (w tym w odniesieniu do wspólnej inicjatywy
technologicznej w zakresie systemów i elementów elektronicznych, która łączy
istniejące wspólne inicjatywy technologiczne ARTEMIS i ENIAC). Wspólną
inicjatywę technologiczną w zakresie przemysłu opartego na surowcach
pochodzenia biologicznego określono jako nową inicjatywę w następstwie
europejskiej strategii dotyczącej biogospodarki[8]. Każda proponowana wspólna inicjatywa
technologiczna posiada jasno określone cele, jakie należy osiągnąć dla
dokonania przełomu w następujących dziedzinach: –
leki innowacyjne: w
celu poprawy zdrowia i samopoczucia obywateli europejskich dzięki zapewnieniu nowych
i skuteczniejszych metod diagnozowania i leczenia np. nowych metod leczenia
środkami przeciwdrobnoustrojowymi; –
technologie ogniw paliwowych i technologie
wodorowe: w celu opracowania jasnych i realnych z
gospodarczego punktu widzenia rozwiązań, wykorzystujących wodór jako nośnik energii
a ogniwa paliwowe jako przetworniki energii; –
Czyste niebo: w celu
znacznego ograniczenia oddziaływania na środowisko statków powietrznych następnej
generacji; –
przemysł oparty na surowcach pochodzenia
biologicznego: w celu opracowania nowych i konkurencyjnych
łańcuchów wartości opartych na biotechnologii, które zastępują zapotrzebowanie
na paliwa kopalne i mają duży wpływ na rozwój obszarów wiejskich; –
elementy i systemy elektroniczne: w celu utrzymania przez Europę pozycji czołowego producenta elementów i
systemów elektronicznych oraz w celu szybszego wypełnienia luki w zakresie
wykorzystania. Oczekuje się, że w ramach tych pięciu wspólnych inicjatyw
technologicznych zmobilizuje się łącznie inwestycje w kwocie ponad 17 mld EUR,
z czego wkład z budżetu UE będzie wynosił 6,4 mld EUR. W poniższej tabeli
przedstawiono szczegółowe informacje dotyczące inwestycji w odniesieniu do
każdej z tych WIT. WIT || Inwestycje w WIT (w EUR) z UE (program „Horyzont 2020”) || ze strony partnerów przemysłowych i z innych źródeł Leki innowacyjne || 1 725 mln || 1 725 mln Technologie ogniw paliwowych i technologie wodorowe || 700 mln || 700 mln[9] Czyste niebo || 1 800 mln || 2 250 mln Przemysł oparty na surowcach pochodzenia biologicznego || 1 000 mln || 2 800 mln Elementy i systemy elektroniczne || 1 215 mln || 3 600 mln[10] (z czego 1 200 mln ze strony państw członkowskich) Ogółem || 6 440 mln || 9 875 mln ze strony przemysłu + 1 200 mln ze strony państw członkowskich 4.2. Kluczowe cechy WIT ustanowionych
w ramach programu „Horyzont 2020” We wnioskach Komisji przedstawiono znacznie
bardziej ambitne partnerstwa niż obecna generacja WIT. WIT będą zawierały bardziej przejrzyste i bardziej
ambitne cele, przyczyniające się bezpośrednio do wzrostu konkurencyjności i
realizacji celów polityki UE. Każda WIT posiada wymierne
cele szczegółowe i kluczowe wskaźniki skuteczności działania, które umożliwią
ściślejsze monitorowanie i przeprowadzanie oceny. Cele te wykraczają znacznie
poza zakres celów ustanowionych w odniesieniu do 7PR. W ramach tych celów
większy nacisk kładzie się również na innowacje i wpływ, umożliwiając dzięki
temu wypełnienie „doliny śmierci” między zastosowaniem badawczym a komercyjnym.
Na przykład cele nowej wspólnej inicjatywy technologicznej na rzecz technologii
ogniw paliwowych i technologii wodorowych uwzględniają ograniczenia w zakresie
ceny i skuteczności, które należy pokonać, aby technologia stała się rentowna. Ponadto
wiele z tych celów bezpośrednio wspiera cele polityki UE. Na przykład w ramach
WIT na rzecz przemysłu opartego na surowcach pochodzenia biologicznego
opracowane zostaną technologie umożliwiające produkcję biopaliw z upraw
niespożywczych, dzięki czemu rolnicy i przemysł będą w stanie zrealizować cele
UE w zakresie odnawialnych źródeł energii. Ponadto cele te są ukierunkowane na
rozwój kluczowych technologii wspomagających, takich jak elektronika, które stanowić
będą podstawę konkurencyjności wielu gałęzi przemysłu europejskiego. WIT doprowadzą do poprawy zarządzania,
zapewniając otwartość na nowych uczestników, podział środków finansowych na
podstawie doskonałości i lepsze powiązania z działalnością krajową. Znaczna większość wkładu UE zostanie podzielona w drodze otwartych
zaproszeń do składania wniosków, zasadniczo na tych samym zasadach co w
przypadku innych inicjatyw prowadzonych w ramach programu „Horyzont 2020”. We
wszystkich przypadkach w inicjatywach mogą uczestniczyć nowi partnerzy. Na
przykład w ramach nowej wspólnej inicjatywy technologicznej w zakresie leków
innowacyjnych część wkładu UE przeznacza się na nowych partnerów. W ramach
wspólnej inicjatywy technologicznej „Czyste niebo” poprowadzony zostanie
otwarty i konkurencyjny proces wyboru podstawowych partnerów w odniesieniu do jej
demonstratorów i platform demonstracyjnych. Niektóre z nowych WIT skupią się w
większym stopniu na demonstracji, co powinno zwiększyć ich istotność dla większej
liczby organizacji. WIT prowadzone w ramach programu „Horyzont
2020” będą miały na celu utworzenie ściślejszych powiązań z podobnymi rodzajami
działalności prowadzonymi na poziomie państwa członkowskiego i poziomie
regionalnym. W związku z tym w przypadku każdej WIT grupa przedstawicieli z
państw członkowskich zostanie wzmocniona. Grupy te będą odgrywały ważną rolę
doradczą, będą otrzymywały pełne informacje na temat realizacji WIT, będą wzywane
do informowania organów zarządzających WIT o odpowiednich działaniach prowadzonych
na poziomie krajowym oraz do powiązania działań prowadzonych w ramach WIT z wdrażaniem
na niższych szczeblach. Państwa członkowskie będą również bezpośrednio
finansować WIT, w szczególności w przypadku wspólnej inicjatywy technologicznej
w zakresie elementów i systemów elektronicznych. Dzięki powiązaniu, w stosownych przypadkach, z
mechanizmami wsparcia funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w zakresie wdrażania,
możliwa jest poprawa synergii między działaniami prowadzonymi przez Unię a
polityką rozwoju państw członkowskich lub regionów oraz udzielenie wsparcia
państwom członkowskim w celu zwiększenia ich konkurencyjności i lepszego
rozwiązywania problemów związanych z inwestycjami w określonych obszarach
priorytetowych. Nastąpi znaczne uproszczenie, zarówno pod
względem struktur wdrażających, jak i prostszych przepisów dla uczestników. Dzięki wielu cechom pod względem wdrożeniowym WIT ustanowione w ramach
programu „Horyzont 2020” będą lepiej odpowiadać zamierzonym celom[11]. Obejmie to: –
ramy prawne, które są lepiej dostosowane do dużego
zaangażowania przemysłu i znaczne uproszczenie w wyniku pełnego wykorzystania
nowych przepisów ustanowionych w rozporządzeniu finansowym (do którego włączono
specjalne przepisy dotyczące partnerstw publiczno-prywatnych, pozwalające na
wdrożenie projektu idealnego otoczenia w odniesieniu do WIT np. jednoznaczne
uznanie WIT za organy partnerstw publiczno-prywatnych z możliwością przyjęcia
ich własnej „mniej restrykcyjnej” wersji rozporządzenia finansowego dostosowanej
do ich określonych potrzeb); oraz –
jednolite stosowanie zasad uczestnictwa programu
„Horyzont 2020” w celu zwiększenia przewidywalności w odniesieniu do
uczestników, z możliwością odstępstwa jedynie w niezwykle wyjątkowych i
należycie uzasadnionych przypadkach. Oznacza to, że znaczne uproszczenia
wprowadzone w programie „Horyzont 2020” korzystnie wpłyną na WIT. WIT wymagają większych zobowiązań ze strony
przemysłu, w tym znacznego zaangażowania finansowego, proporcjonalnego co
najmniej do wkładu z budżetu UE. Bezpośrednie
zobowiązania przemysłu w WIT wynoszą łącznie blisko 10 mld EUR. Tak jak w
przypadku 7PR niektóre zobowiązania będą związane z kosztami finansowania
projektów, które wynikają z zaproszeń uruchomionych w ramach WIT, i które nie
są w pełni pokrywane z wkładu UE. Ponadto partnerzy przemysłowi będą podejmować
zobowiązania wykraczające poza zakres normalnych ustaleń w zakresie
współfinansowania, w ramach których będą prowadzić działania i inwestycje
nieobjęte zwrotem z programu „Horyzont 2020”. Na przykład w przypadku WIT
„Technologie ogniw paliwowych i technologie wodorowe” obecny udział przemysłu
opiera się w dużej mierze na udziale w działaniach współfinansowanych, podczas
gdy w przypadku przyszłych WIT tego rodzaju wkład wzrośnie o co najmniej 300
mln EUR w postaci dodatkowych środków na zobowiązania. W przypadku WIT „Czyste
niebo” takie dodatkowe środki na zobowiązania wynoszą niemal 1 mld EUR, a w
przypadku WIT „Przemysł oparty na surowcach pochodzenia biologicznego” – co
najmniej 1,8 mld EUR. Te dodatkowe zobowiązania będą bezpośrednio powiązane z
celami WIT i przyczynią się do ich osiągnięcia. Partnerzy przemysłowi podejmą
określone zobowiązania tego rodzaju w ramach rocznego procesu realizacji, które
następnie będą weryfikowane i monitorowane. W przypadku gdy zobowiązania
przemysłu nie osiągną wymaganych poziomów, Komisja będzie miała prawo do
zmniejszenia lub wycofania wkładu UE lub likwidacji wspólnego przedsiębiorstwa.
Zapewni to niezbędną elastyczność w przypadku wystąpienia istotnych,
nieprzewidzianych zmian, które zmniejszają adekwatność celów WIT. 5. Inne partnerstwa w programie „Horyzont
2020” 5.1. Umowne partnerstwa
publiczno-prywatne W celu uzupełnienia wspólnych inicjatyw
technologicznych Komisja zaangażowała się także w partnerstwa strukturalne z
sektorem prywatnym w ramach 7PR, aby wnosić bezpośredni wkład w przygotowanie programów
prac w określonych z góry obszarach o istotnym znaczeniu przemysłowym. W przeciwieństwie
do WIT partnerstwa takie nie wymagają dodatkowego prawodawstwa, ponieważ
Komisja wdraża finansowanie w drodze normalnych procedur. Trzy takie partnerstwa uruchomiono w ramach
Europejskiego planu naprawy gospodarczej[12]
oraz zrealizowano w drodze zaproszeń do składania ofert przy całkowitym
wkładzie Unii w kwocie 1,6 mld EUR. Zaproszenia do składania ofert były niezwykle
istotne z punktu widzenia sektora przemysłowego, na rzecz którego przydzielono
około połowy kwoty finansowania projektów, a na rzecz MŚP[13] około 30 % tej kwoty. Na podstawie tego doświadczenia wnioski
dotyczące programu „Horyzont 2020” również umożliwiają nawiązywanie partnerstw
tego typu. Aby poprawić przejrzystość, partnerstwa będą oparte na porozumieniu
umownym pomiędzy Komisją i partnerami przemysłowymi, określającym cele,
zobowiązania, kluczowe wskaźniki skuteczności działania oraz zamierzone wyniki.
Rozważane jest nawiązywanie umownych
partnerstw publiczno-prywatnych w następujących obszarach: –
fabryki jutra; –
energooszczędne budynki; –
pojazdy ekologiczne; –
Internet przyszłości[14]; –
zrównoważony przemysł procesowy; –
robotyka; –
fotonika; –
systemy obliczeniowe wysokiej wydajności. W pierwszych czterech obszarach rozwijane
byłyby partnerstwa publiczno-prywatne ustanowione w ramach 7PR. We wszystkich
przypadkach obszary te stanowią znaczne części gospodarki europejskiej, a zapotrzebowanie
na partnerstwa publiczno-prywatne zostało zidentyfikowane w dokumentach
Komisji, takich jak komunikat dotyczący aktualizacji polityki przemysłowej,
komunikat dotyczący europejskiej strategii w dziedzinie kluczowych technologii
wspomagających[15],
komunikat dotyczący wysokowydajnych systemów obliczeniowych[16] czy wnioski dotyczące programu
„Horyzont 2020”. W odniesieniu do każdego z tych obszarów
oczekuje się, że sektor przemysłowy przedstawi wnioski zawierające przejrzyste
plany działania opracowane w ramach otwartych konsultacji z pozostałymi
zainteresowanymi stronami, w których określona będzie wizja, treść badań i
innowacji oraz oczekiwane skutki, w tym w zakresie wzrostu gospodarczego i
zatrudnienia. Ponadto oczekuje się, że we wspomnianych planach działania
wyjaśniony zostanie charakter i zakres zobowiązań sektora przemysłowego, jak
również efekt dźwigni zapewniany przez dane partnerstwo publiczno-prywatne. Plany
te będą się koncentrować w szczególności na działaniach związanych z rynkiem. Ponadto celem partnerstw publiczno-prywatnych
powinno być również wykorzystanie synergii z europejskimi funduszami
strukturalnymi i inwestycyjnymi, zwłaszcza w odniesieniu do regionalnych i
krajowych strategii inteligentnej specjalizacji. Komisja oceni wnioski przedstawione przez
sektor przemysłowy, w tym z zastosowaniem zewnętrznej wiedzy fachowej, w
oparciu o kryteria ustanowione w ramach rozporządzenia w sprawie programu
„Horyzont 2020”. W przypadku pozytywnej oceny, wyniki której zostaną podane do
wiadomości publicznej, zawarty zostanie protokół ustaleń pomiędzy Komisją i
partnerami prywatnymi na podstawie decyzji Komisji. Protokół ustaleń będzie
zawierał następujące elementy: –
cele ogólne i szczegółowe partnerstwa; –
zobowiązania podjęte przez partnerów prywatnych,
które zgodnie z oczekiwaniami będą istotne oraz na poziomie porównywalnym z
przewidywanym wkładem UE i które mogą obejmować koszty administracyjne związane
z partnerstwem publiczno-prywatnym, jak również finansowane przez sektor
przemysłowy demonstracje, szkolenia, tworzenie klastrów, działania na rzecz
zwiększania świadomości i w zakresie monitorowania; –
kluczowe wskaźniki skuteczności działania oraz
spodziewane wyniki, w tym skutki pod względem wykorzystania w Europie; –
orientacyjną pulę środków finansowych na wkład UE w
latach 2014–2020 (podlegającą zatwierdzeniu przez organ władzy budżetowej w
ramach rocznej procedury budżetowej); –
mechanizm monitorowania i przeglądu z zastosowaniem
kluczowych wskaźników skuteczności działania oraz z możliwością korekty. Dzięki
temu Komisja uzyska podstawę do rozwiązania partnerstwa w przypadku
niewywiązania się przez partnerów przemysłowych ze swoich zobowiązań; –
strukturę zarządzania, w tym mechanizm, za pomocą
którego Komisja będzie zwracać się do partnerów prywatnych o poradę w
odniesieniu do działań w zakresie badań i innowacji, które mają zostać przedstawione
do wsparcia finansowego w ramach programu „Horyzont 2020”. W odniesieniu do obszarów, w przypadku których
wniosek sektora przemysłowego jest oceniany pod względem zgodności z wymaganymi
kryteriami, Komisja będzie dążyła do podpisania w porę niezbędnego protokołu
ustaleń w celu uruchomienia działalności partnerstw publiczno-prywatnych w
ramach pierwszego programu prac dotyczącego programu „Horyzont 2020”. 5.2. Partnerstwa
publiczno-publiczne i inne Komisja będzie również stosować inne formy
partnerstw w odniesieniu do realizacji programu „Horyzont 2020”. Komisja
przedstawia cztery wnioski ustawodawcze dotyczące ustanowienia partnerstw
publiczno-publicznych z państwami członkowskimi na mocy art. 185 TFUE w celu
wspólnej realizacji krajowych programów badawczych. Wnioski te obejmują
następujące elementy: –
drugie Partnerstwo pomiędzy Europą a Krajami
Rozwijającymi się w zakresie Badań Klinicznych: jego
celem jest wnoszenie wkładu w ograniczanie obciążeń społecznych i gospodarczych
wynikających z chorób związanych z ubóstwem; –
Europejski program na rzecz innowacji i badań w
dziedzinie metrologii: jego celem jest zapewnienie
odpowiednich, zintegrowanych i odpowiadających zamierzonym celom rozwiązań w
dziedzinie metrologii, które służą wspieraniu innowacyjności i konkurencyjności
przemysłowej, a także technologii pomiaru ukierunkowanych na wyzwania
społeczne, takie jak energia, środowisko i zdrowie; –
program Eurostars 2:
jego celem jest pobudzanie wzrostu gospodarczego oraz tworzenie miejsc pracy dzięki
zwiększaniu konkurencyjności MŚP prowadzących działania w zakresie B&R; –
Wspólny program badawczo-rozwojowy w zakresie
aktywnego życia wspieranego przez otoczenie: jego
celem jest poprawa jakości życia osób starszych oraz ich opiekunów, jak również
wzrost zrównoważenia systemów opieki poprzez zwiększenie dostępności produktów
i usług opartych na ICT na rzecz aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu. Oprócz partnerstw publiczno-prywatnych program
„Horyzont 2020” będzie się również wiązał z korzystaniem z porad pochodzących z
innych form partnerstw, takich jak europejskie partnerstwa innowacyjne[17] czy inicjatywy w zakresie
wspólnego planowania[18],
jak również europejskie platformy technologiczne. Również w ramach programu
„Horyzont 2020” Europejski Instytut Innowacji i Technologii będzie tworzył wspólnoty
wiedzy i innowacji[19]
łączące w ramach ustrukturyzowanych, długoterminowych partnerstw sektory
kształcenia, badań naukowych i biznesu. Celem dwóch inicjatyw przewodnich dotyczących
przyszłych i powstających technologii[20],
tj. badań nad grafenem i projektu badań nad ludzkim mózgiem, jest ustanowienie
długoterminowych partnerstw europejskich na dużą skalę. Partnerstwa te
uzupełniają partnerstwa publiczno-prywatne, ponieważ od samego początku kierują
się potrzebami nauki, a udział przemysłu będzie się zwiększał w ciągu
dziesięciu lat trwania inicjatyw przewodnich. Oprócz wspólnych inicjatyw technologicznych w oparciu o art. 187 TFUE
ustanowione zostało wspólne przedsięwzięcie SESAR[21] (europejski system zarządzania
ruchem lotniczym nowej generacji) będące kolejną formą partnerstwa
publiczno-prywatnego służącego do koordynacji projektu SESAR, który stanowi
techniczny filar inicjatywy jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej,
mającej na celu zmodernizowanie zarządzania ruchem lotniczym w Europie. SESAR,
ze względu na wiążące się z nim specyficzne, ukierunkowane politycznie
działania, nie został ustanowiony jako wspólna inicjatywa technologiczna,
chociaż jest on ściśle powiązany ze wspólną inicjatywą technologiczną „Czyste
niebo”. Komisja proponuje objęcie wspólnego przedsięwzięcia SESAR zakresem programu
„Horyzont 2020”. Dzięki temu zapewniona zostanie kontynuacja koordynacji badań i
innowacji w obszarze zarządzania ruchem lotniczym w ramach programu „Horyzont
2020” z zachowaniem pełnej spójności z celami politycznymi jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej. 6. Perspektywy Partnerstwa publiczno-prywatne z istotnym
wkładem i zaangażowaniem przemysłu są niezbędne do realizacji celów programu
„Horyzont 2020” i strategii „Europa 2020”. W niniejszym komunikacie
przedstawiono, w jaki sposób podejście do partnerstw publiczno-prywatnych
zostanie wzmocnione w ramach programu „Horyzont 2020” w oparciu o większą
przejrzystość, wyraźniej określone cele, większą koncentrację na działaniach
prorynkowych, większe zaangażowanie przemysłu i istotne uproszczenia. Działania WIT, umownych
partnerstw publiczno-prywatnych, partnerstw publiczno-publicznych i innych
powiązanych inicjatyw, takich jak inicjatywy w zakresie wspólnego planowania,
wspólnoty wiedzy i innowacji EIT lub europejskie partnerstwa innowacyjne, będą realizowane
w sposób, który pozwala na osiągnięcie maksymalnej synergii i zwiększa ogólny
wpływ, w szczególności, gdy dotyczą one wspólnych celów. W tym zakresie należy
w pełni wykorzystać możliwości płynące z faktu, iż wszystkie rodzaje
finansowania badań i innowacji na poziomie UE połączono w ramach jednego
programu – programu „Horyzont 2020”. Należy zwłaszcza dążyć do synergii przy koordynowaniu
działań w ramach całego cyklu innowacyjnego, poczynając od wyników badań, a
kończąc na działaniach bardziej związanych z rynkiem, aby pomóc pobudzić
przedsiębiorczość i tworzenie przedsiębiorstw w dziedzinach o istotnym
znaczeniu dla gospodarki europejskiej. Biorąc pod uwagę wpływ partnerstw
na miejsca pracy i wzrost gospodarczy, Komisja wzywa Parlament Europejski i
Radę do podjęcia niezbędnych decyzji ustawodawczych w celu uruchomienia
wspomnianych partnerstw wraz z rozpoczęciem realizacji programu „Horyzont
2020”. Proponowane zasady zarządzania posłużą Komisji do regularnego
monitorowania, przedstawiania sprawozdań oraz przeprowadzania ocen postępu
wspólnych inicjatyw technologicznych i innych partnerstw. Z doświadczenia
wynika, że ustanowienie wspólnych przedsiębiorstw wymaga znacznej ilości czasu
i wysiłku oraz powinno się do niego dążyć w przypadku, gdy ważny, strategiczny
cel w zakresie badań i innowacji nie może zostać osiągnięty w wyniku normalnej
realizacji programu „Horyzont 2020”. W związku z tym Komisja rozważy potrzebę
podejmowania takich inicjatyw w przyszłości jedynie wówczas, gdy będzie miała
do czynienia z wyraźnym przypadkiem opartym na kryteriach określonych w
programie „Horyzont 2020” i gdy zaistnieje wyraźna, strategiczna potrzeba
polityczna. Komisja jest jednak zdania, że skala działań prowadzonych w
zakresie badań i innowacji oraz potrzeba polityczna dotycząca ukończenia
jednolitego europejskiego obszaru kolejowego i budowania przywództwa UE w
zakresie technologii kolejowych dowodzi słuszności ustanowienia potencjalnego
wspólnego przedsiębiorstwa w sektorze kolejowym i w związku z tym będzie prowadzić
prace z przemysłem w celu opracowania wniosku w tej kwestii. [1] COM(2010) 2020. [2] COM(2010) 546. [3] COM(2011) 808/809/810/811/812. [4] COM(2012) 582. [5] COM(2012) 341. [6] Oceny okresowe WIT i odpowiedź Komisji na oceny dostępne
pod adresem: http://ec.europa.eu/research/jti/index_en.cfm,
podobnie jak sprawozdanie grupy specjalnych przedstawicieli ds. WIT. [7] COM(2011) 572. [8] COM(2012) 60. [9] Kwota ta składa się z wkładów wnoszonych przez członków
wspólnego przedsiębiorstwa lub podmioty wchodzące w ich skład (co najmniej 400
mln EUR), a także przez podmioty niebędące członkami poprzez udział w
działaniach. [10] Kwota ta składa się z wkładów wnoszonych przez członków
wspólnego przedsiębiorstwa lub podmioty wchodzące w ich skład (co najmniej 1
700 mln EUR od prywatnych członków), a także przez podmioty niebędące członkami
poprzez udział w działaniach. [11] Zgodnie ze sprawozdaniem grupy specjalnych przedstawicieli
ds. WIT: http://ec.europa.eu/research/jti/pdf/jti-sherpas-report-2010_en.pdf [12] COM(2008) 800. [13] Dodatkowo UE zainwestowała kwotę 300 mln EUR w inicjatywę
Internet przyszłości, z której 50 % przydzielono na rzecz przemysłu. [14] Działania następcze w związku z trwającym PPP Internet
przyszłości, koncentrującym się na przewodowych i bezprzewodowych
infrastrukturach sieci 5G. [15] COM(2012) 341. [16] COM(2012) 45. [17] http://ec.europa.eu/research/innovation-union/index_en.cfm?pg=eip
[18] http://ec.europa.eu/research/era/joint-programming_en.html
[19] http://eit.europa.eu/kics/
[20] http://ec.europa.eu/digital-agenda/en/fet-flagships [21] http://www.sesarju.eu/