52013DC0422

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Czwarte sprawozdanie roczne na temat imigracji i azylu (za 2012 r.)

I.            Wprowadzenie

W 2012 r. liczba wniosków azylowych wzrosła o blisko 10%, a wzrost ten wynikał częściowo z konfliktu w Syrii, wymagającego ze strony UE środków zarówno w zakresie pomocy humanitarnej[1] jak i ochrony. Jest to dowód na to, jak ważne jest faktyczne ukończenie tworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego, pozwalającego zapewnić jednolity status ochrony w całej UE.

Kryzys gospodarczy spowodował, że dla przywódców europejskich najważniejszymi kwestiami były w dalszym ciągu zapewnienie ożywienia koniunktury i wzrostu gospodarczego. Choć stopa bezrobocia utrzymywała się na bardzo wysokim poziomie, wiele państw członkowskich borykało się z problemem niedoboru pracowników i umiejętności w niektórych sektorach. Według danych Eurostatu odsetek ludności UE w wieku produkcyjnym (grupa wiekowa 15-64 lata) przypadający na ogół ludności UE osiągnął swój najwyższy poziom w 2006 r. Współczynnik obciążenia demograficznego osiągnął 26,8% w 2012 r.[2] i oczekuje się, że do 2060 r. wzrośnie on gwałtownie do poziomu 52,6%[3]. W takich okolicznościach dobrze zorganizowana migracja może odegrać pozytywną rolę w pobudzaniu wzrostu i rozwiązywaniu problemu niedoborów na rynku pracy.

W 2012 r. przedstawiono wnioski dotyczące kluczowych inicjatyw, poddano je negocjacjom i ukończono je, co jest dowodem na dynamiczne kształtowanie polityki w dziedzinie migracji i azylu, a także na rosnące zapotrzebowanie na spójną odpowiedź UE. Kontynuowano negocjacje w celu ustanowienia mechanizmów finansowania obejmujących okres po 2013 r. w drodze rozporządzenia ustanawiającego Fundusz Migracji i Azylu[4], w odniesieniu do wniosków dotyczących przekształcenia rozporządzenia Eurodac[5], a także dyrektyw w sprawie procedur azylowych[6], w sprawie pracowników sezonowych[7] i przeniesień wewnątrz przedsiębiorstwa[8].

Do innych ważnych wydarzeń należy zaliczyć rozpoczęcie działalności przez Europejską Agencję ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości[9], odpowiadającą w szczególności za system informacyjny Schengen drugiej generacji (SIS II), wizowy system informacyjny (VIS) oraz Eurodac. Globalne podejście do kwestii migracji i mobilności (GPMM)[10] nadal stanowiło nadrzędne ramy zewnętrznej polityki UE w dziedzinie migracji i azylu. W 2012 r. wiele uwagi poświęcono również roli wspólnej polityki wizowej w pobudzaniu wzrostu gospodarczego w UE.

Niniejsze sprawozdanie opiera się głównie na ocenach politycznych Komisji i towarzyszy mu dokument roboczy służb Komisji dotyczący stanu faktycznego[11], uzupełniony załącznikiem zawierającym dane statystyczne na temat zmian zarówno na szczeblu UE, jak i państw członkowskich, zebrane za pośrednictwem Europejskiej Sieci Migracyjnej (ESM)[12]. Dokument roboczy zawiera także sprawozdanie na temat rozwoju sieci oficerów łącznikowych ds. imigracji[13].

II.          Obraz sytuacji w dziedzinie migracji w UE w 2012 r.[14]

Według danych Eurostatu, w dniu 1 stycznia 2012 r. łączna liczba ludności w UE wyniosła 503,7 mln. W porównaniu z 2011 r. oznacza to wzrost o 1,3 mln, co odpowiada rocznej stopie wynoszącej +2,6 na 1000 mieszkańców, na którą składa się przyrost naturalny w wysokości 0,4 mln (+0,8 ‰) oraz saldo migracji (obejmujące korektę statystyczną) w wysokości 0,9 mln (+1,8 ‰)[15]. W UE zamieszkuje 20,7 mln obywateli państw trzecich, co stanowi ok. 4,1 % ogółu ludności UE; liczba ta przekracza liczbę obywateli UE zamieszkujących w innym państwie członkowskim (13,6 mln lub 2,7% ogółu ludności UE)[16]. W 2011 r. obywatelom państw trzecich wydano prawie 2,5 mln pierwszych dokumentów pobytowych[17]; zezwolenia wydane z przyczyn rodzinnych stanowiły 30% ogólnej liczby zezwoleń, zezwolenia z tytułu prowadzenia działalności zarobkowej – 26%, 21% z nich wydano w celu podjęcia studiów, a 23% z różnych innych przyczyn (np. związanych z ochroną, zamieszkiwaniem bez prawa do pracy). Najwięcej zezwoleń na pobyt w 2011 r. wydano obywatelom Ukrainy (ok. 204 000), Stanów Zjednoczonych (ok. 189 000), Indii (ok. 179 000), Chin (ok. 153 000) i Maroka (ok. 120 000).

O ile łączna liczba wniosków azylowych była dużo niższa od rekordowej liczby 425 tys. wniosków, jakie złożono w 2001 r., w 2012 r. liczba osób ubiegających się o azyl wzrosła w porównaniu z 2011 r. o 9,7 %, do poziomu nieco ponad 330 000, przede wszystkim w wyniku zwiększonego napływu osób ubiegających się o azyl z Syrii (łącznie około 23 510 w 2012 lub 7 % w porównaniu z 7 885[18] w 2011 r.). Wiele osób ubiegających się o azyl pochodziło również z Afganistanu (8 % całkowitej liczby wnioskodawców), Federacji Rosyjskiej (7 %), Pakistanu (6 %) oraz Serbii (6%). Niektóre państwa członkowskie odnotowały również wzrost liczby bezzasadnych wniosków od obywateli Serbii, byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii oraz, do pewnego stopnia, Bośni i Hercegowiny po liberalizacji reżimu wizowego.

Jeżeli chodzi o ochronę przyznaną w 2012 r., łącznie 71 580 osób ubiegających się o azyl uzyskało ochronę w pierwszej instancji (uchodźcy (37 245), ochrona uzupełniająca (27 920) lub humanitarna (6 415)), co stanowi ok. 27 % podjętych decyzji[19].

W 2012 r. odnotowano niewielki wzrost liczby małoletnich bez opieki ubiegających się o ochronę międzynarodową w UE – z 12 350 w 2011 r. do ponad 12 610 w 2012 r.[20], przy czym Niemcy, Szwecja, Belgia i Austria przyjęły blisko 70 % ogólnej liczby wnioskodawców. Małoletni bez opieki pochodzą głównie z Afganistanu (5 350), Somalii (850), Gwinei (430) i Pakistanu (415).

Choć w dalszym ciągu statystyki dotyczące nielegalnych migrantów są niekompletne lub ze względu na naturę zjawiska, które próbują opisać – niezbyt wiarygodne, nielegalni migranci w dalszym ciągu stanowią znaczącą grupę migrantów do UE. Można wykorzystywać wskaźniki, takie jak liczba przypadków odmowy, zatrzymania i odesłania, chociaż również z wieloma zastrzeżeniami.

W 2012 r.[21] ok. 316 060 osobom odmówiono wjazdu do UE, co oznacza spadek o 8 % w porównaniu z rokiem 2011, przy czym zdecydowanej większości z nich (63%) odmówiono wjazdu do Hiszpanii, w szczególności na zewnętrznych granicach lądowych tego państwa. Także w 2012 r. zatrzymano ok. 427 195[22] osób (spadek w porównaniu z 2011 r., gdy zatrzymano 468 840 osób), a w 2012 r. państwa członkowskie zastosowały procedurę powrotu wobec 186 630 obywateli państw trzecich[23] (około 4% mniej niż w 2011 r.). Kwartalne sprawozdania Frontexu[24] w odpowiednim czasie dostarczały również decydentom politycznym informacji o sytuacji na granicach zewnętrznych UE.

W okresie referencyjnym 2008-2010 profil ofiar handlu ludźmi według płci i wieku przedstawiał się następująco: 68 % – kobiety, 17 % – mężczyźni, 12 % – dziewczęta i 3 % – chłopcy. Większość potwierdzonych i domniemanych ofiar handlu ludźmi była sprzedawana do celów wykorzystania seksualnego (62 %). Drugą najczęstszą formą handlu ludźmi jest handel do pracy przymusowej (25 %); inne formy, takie jak handel w celu pobrania organów, w celach wyzyskiwania do działalności przestępczej oraz sprzedaż dzieci stanowią mniejszy odsetek (14 %)[25]. Zgodnie z dostarczonymi przez ESM danymi dla kilku państw członkowskich w 2012 r. 736 obywateli państw trzecich[26] otrzymało dokumenty pobytowe jako ofiary handlu ludźmi, z kolei według wstępnych danych z kilku państw członkowskich aresztowano 4 351 handlarzy ludźmi[27], a 627[28] otrzymało wyroki skazujące.

III.         Migracja jako czynnik wzrostu gospodarczego

Liczba ludności UE w wieku produkcyjnym (15-64 lata) w 2012 r. wyniosła 335,4 mln i według najnowszych prognoz Eurostatu[29] w ciągu następnych 50 lat ma spaść do poziomu 290,6 mln w 2060 r. Biorąc pod uwagę starzenie się społeczeństwa oraz zakładając, że migracja utrzyma się średnio na dotychczasowym poziomie, współczynnik obciążenia demograficznego wzrośnie z 26,8% w 2012 r. do 52,6% w roku 2060. Gdyby napływ migrantów był mniejszy, wskaźnik ten byłby jeszcze wyższy[30]. UE już doświadcza skutków, jakie starzenie się społeczeństwa ma dla wydajności, konkurencyjności i wzrostu. Dobrze zorganizowana migracja, jakkolwiek nie jest panaceum na ten wspólny problem, może przyczynić się do jego rozwiązania. W trakcie nieformalnych spotkań Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (WSiSW), jak również w Parlamencie Europejskim toczą się dyskusje polityczne nad sposobem skuteczniejszego zarządzania migracją, tak aby przyczyniała się ona do zwiększania wzrostu gospodarczego[31].

III.1.      Strategie rozwiązania problemu niedoborów występujących na rynku pracy

Istnieje kilka wzajemnie uzupełniających się strategii pozwalających zmniejszyć niedobory w niektórych sektorach rynku pracy. Należy do nich dalszy rozwój instrumentów w zakresie pośrednictwa pracy[32], rozszerzenie wieku produkcyjnego, zwiększenie współczynników aktywności zawodowej, podnoszenie kwalifikacji obecnej siły roboczej, zapewnianie zatrudnienia osobom będącym obecnie bez pracy oraz zwiększona mobilność pracowników wewnątrz UE[33]. W ramach takiej spójnej strategii należy poświęcić większą uwagę kwestii lepszego wykorzystania umiejętności obywateli państw trzecich już obecnych na terytorium UE[34], a także dobremu zarządzaniu migracją ekonomiczną, we współpracy z państwami trzecimi[35]. W „pakiecie dotyczącym zatrudnienia”[36], który stanowi dla UE i państw członkowskich średnioterminowy program działań na rzecz wspierania ożywienia gospodarczego sprzyjającego tworzeniu miejsc pracy oraz osiągnięcia celów strategii „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu uznano, że migracja ekonomiczna będzie miała kluczowe znaczenie dla rynku pracy w UE w perspektywie długoterminowej. Jest to zgodne z wytycznymi dotyczącymi polityki zatrudnienia, w których wezwano państwa członkowskie UE do zadbania o to, aby każdy obywatel przez całe swoje życie miał przed sobą otwarte możliwości, co doprowadzi do zmniejszenia ubóstwa i wykluczenia społecznego bowiem pozwoli na zniesienie przeszkód w uczestnictwie w rynku pracy dla osób najbardziej oddalonych od rynku pracy, w tym legalnych migrantów[37].

W ramach europejskiego semestru 2012 trzy państwa członkowskie (BE, DK, NL) rozpoczęły wdrażanie dotyczących je zaleceń w zakresie integracji migrantów na rynku pracy. W ramach europejskiego semestru 2013 Komisja uruchomiła również inicjatywę rozwoju umiejętności i lepszego dostosowania kształcenia i szkoleń do potrzeb rynku pracy[38], która może się również przyczynić do integracji obywateli państw trzecich.

W 2012 r. podjęto szereg inicjatyw poświęconych kwestii wkładu, jaki migranci mogą wnieść w pobudzanie wzrostu gospodarczego[39]. Społeczno-gospodarczy wkład migrantów jest dobrze udokumentowany i dowody wskazują, że migranci mogą raczej stanowić uzupełnienie dla pracowników UE niż ich zastępować oraz że przyczyniają się oni do większej elastyczności rynku pracy i pobudzenia innowacyjności[40].

Potencjał migrantów jako przedsiębiorców[41] i inwestorów zyskuje coraz większe uznanie. W swoim planie działania na rzecz przedsiębiorczości do 2020 r.[42] Komisja zaproponowała rozważenie inicjatyw na rzecz przyciągnięcia przedsiębiorców migrantów i ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej migrantom już obecnym na terytorium UE lub na nie przybywającym, a także przeanalizowanie możliwości przedstawienia nowych wniosków legislacyjnych pozwalających usunąć przeszkody prawne dla zakładania przedsiębiorstw oraz możliwości wydawania wykwalifikowanym przedsiębiorcom migrantom stałych zezwoleń.

Można podać praktyczne przykłady sektorów, w których pomimo kryzysu i ogólnego spadku popytu na pracę występują niedobory[43]. Poważny niedobór wykwalifikowanej siły roboczej został zidentyfikowany w dziedzinie technologii informacyjnych (IT), w której popyt na specjalistów IT wzrastać ma w skali roku o ok. 3 %, a popyt na pracowników przewyższa podaż[44]. Obecnie wyraźne są również niedobory w sektorach opieki zdrowotnej i inżynierii[45]. Unijna polityka migracyjna powinna ułatwiać przedsiębiorstwom zatrudnianie właściwych osób. W przeciwnym razie przedsiębiorstwa mogłyby zdecydować o przeniesieniu działalności z UE, co z kolei miałoby negatywne skutki dla gospodarki UE[46].

III.2.      Przyciągnięcie i utrzymanie talentów

UE musi w coraz większym stopniu konkurować z innymi krajami, na przykład Kanadą, Stanami Zjednoczonymi i Szwajcarią, aby przyciągnąć utalentowanych pracowników[47]. Europa musi pozostać atrakcyjnym miejscem docelowym[48], gwarantując równocześnie bezpieczeństwo i zapobiegając nadużyciom. Dialog z resztą świata w kontekście globalnego podejścia do kwestii migracji i mobilności (GPMM) może przyczynić się do ułatwienia migracji w ramach całościowego podejścia do wszystkich aspektów zarządzania migracjami[49].

Unijne przepisy w dziedzinie migracji przyczyniają się do przyciągnięcia niektórych kategorii migrantów. Jednym z przykładów jest dyrektywa w sprawie niebieskiej karty UE z 2009 r.[50] umożliwiająca obywatelom państw trzecich wjazd i pobyt w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Trwa obecnie ocena transpozycji tej dyrektywy przez państwa członkowskie, która pozwoli oszacować, w jakim stopniu osiągnęła ona postawione przed nią cele. Pierwsze dane statystyczne dotyczące jej wdrożenia powinny być dostępne w 2013 r., a Komisja opublikuje odnośne sprawozdanie w połowie 2014 r. Komisja otrzymała od kilku państw członkowskich zgłoszenia dotyczące transpozycji dyrektywy w sprawie jednego zezwolenia[51] i zachęca pozostałe państwa członkowskie do dotrzymania terminu transpozycji (koniec 2013 r.). Konieczne są dalsze wysiłki ze strony współprawodawców w celu osiągnięcia porozumienia co do dyrektyw dotyczących pracowników przenoszonych wewnątrz przedsiębiorstwa[52] oraz pracowników sezonowych[53]; w 2012 r. osiągnięto postępy w negocjacjach dotyczących tych dyrektyw.

Portal imigracyjny UE[54] to ważne narzędzie lepszego informowania potencjalnych migrantów o istniejących możliwościach i warunkach legalnej migracji. W ostatnim kwartale 2012 r. portal odnotowywał średnio około 7 000 odwiedzin na miesiąc. Portal dostępny jest obecnie w języku francuskim i angielskim, powstają nowe wersje językowe[55].

Aby uczynić UE bardziej atrakcyjnym miejscem docelowym dla najbardziej utalentowanych studentów i naukowców oraz aby pobudzić badania, rozwój i innowacyjność, Komisja przyjęła wniosek w sprawie przekształcenia przepisów dotyczących warunków wjazdu, pobytu i praw naukowców, studentów i osób z innych grup, będących obywatelami państw trzecich[56]. Celem wniosku było zaradzenie szeregowi niedociągnięć poprzez wprowadzenie bardziej przejrzystych warunków przyjęcia i gwarancji proceduralnych oraz zwiększanie spójności z unijnymi programami mobilności, takimi jak programy stypendialne Erasmus Mundus i Marie Curie. Proponuje się zagwarantowanie studentom większych możliwości poszukiwania pracy w trakcie i po zakończeniu studiów. Jego celem jest również zapewnienie lepszej ochrony oraz rozwiązanie kwestii niektórych praw do bycia traktowanym na równi z obywatelami danego państwa.

We wniosku Komisji dotyczącym rozporządzenia ustanawiającego Europejski Ochotniczy Korpus Pomocy Humanitarnej[57] przewidziano, że obywatele państw trzecich posiadający długoterminowy dokument pobytowy także mogą zgłaszać chęć zostania wolontariuszami UE niosącymi pomoc (EU Aid Volunteer).

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał dwa wyroki[58] dotyczące wykładni dyrektywy w sprawie rezydentów długoterminowych[59]. Jeden wyrok odnosi się do kwestii prawa do równego traktowania w odniesieniu do dodatków mieszkaniowych przyznawanych obywatelom państw trzecich objętym zakresem dyrektywy. Trybunał stwierdził ponadto, że państwo członkowskie nie może nakładać nadmiernych i nieproporcjonalnych opłat za przyznawanie dokumentów pobytowych obywatelom państw trzecich.

III.3.      Inteligentniejsze kontrole wizowe i graniczne w celu przyczynienia się do wzrostu

Kolejnym sposobem zwiększenia atrakcyjności UE dla migrantów jest ułatwianie obywatelom państw trzecich przekraczania granic w celu wjazdu do UE. W dniu 28 lutego 2013 r. Komisja przyjęła „pakiet dotyczący inteligentnych granic”, składający się z wniosków w sprawie „systemu wjazdu/wyjazdu”[60] „programu rejestrowania podróżnych”[61], a także kolejnych zmian kodeksu granicznego Schengen, w celu przyspieszenia, ułatwienia i usprawnienia procedur kontroli granicznej dla obcokrajowców podróżujących do UE.

W 2012 r. ponownie wzrosła liczba wiz Schengen wydawanych na całym świecie – z 12,7 mln w 2011 r. do 14,2 mln, co jasno wskazuje, że wdrożenie kodeksu wizowego[62] przynosi rezultaty.

W 2012 r. Komisja określiła[63], w jaki sposób inteligentniejsza polityka wizowa, poprzez ułatwianie możliwości podróżowania, w szczególności dla turystów, mogłaby przyczynić się do osiągnięcia celów wzrostu określonych w strategii „Europa 2020”. Sprawozdaniu na temat wdrażania kodeksu wizowego towarzyszyć będzie ponadto wniosek dotyczący wprowadzenia zmian mających zagwarantować, aby polityka wizowa UE sprzyjała wzrostowi gospodarczemu i wymianie kulturalnej poprzez ułatwianie podróży do UE pełnoprawnym podróżnym, takim jak przedsiębiorcy, turyści, studenci i młodzież, przy jednoczesnym dalszym zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa dla UE. Zostanie przeprowadzona odpowiednia ocena skutków. W 2012 r. kontynuowano wdrażanie wizowego systemu informacyjnego (VIS), uruchamiając go w dwóch kolejnych regionach (Bliski Wschód i region Zatoki Perskiej). Większa liczba wniosków wizowych przetwarzana jest zatem obecnie w systemie VIS, co pozwala na przyspieszenie tego procesu i bardziej skuteczne rozwiązywanie problemu kradzieży tożsamości[64]. Komisja prowadzi obecnie badanie rozpoznawania odcisków palców dzieci w wieku poniżej 12 lat, aby naukowo określić, czy istnieje limit wieku dla pobierania odcisków palców.

III.4.      Umożliwianie integracji w naszych społeczeństwach

UE musi zapewnić wprowadzenie skutecznych środków na rzecz promowania integracji, które obejmować będą zarówno migrantów, jak i społeczności, w których żyją[65]. Istotne znaczenie dla integracji ma dostęp do edukacji, usług społecznych i zdrowotnych. W 2012 r. państwa członkowskie rozpoczęły proces wdrażania dyrektywy dotyczącej jednego zezwolenia z 2011 r., która daje obywatelom państw trzecich objętym jej zakresem prawo do bycia traktowanym na równi z obywatelami UE, na przykład w zakresie warunków pracy i wynagrodzenia, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz zabezpieczenia społecznego.

Poza ich wkładem w gospodarkę i innowacyjność UE, nie należy zapominać o pozytywnej roli samych migrantów. Bogata różnorodność kulturowa i społeczna UE oraz tolerancja powinny nadal stanowić pozytywny przykład. Jednakże wzrost liczby przypadków przemocy na tle ksenofobicznym wobec migrantów w całej UE jest powodem do niepokoju. Dzięki sprawnie prowadzonej polityce migracyjnej i integracyjnej UE może aktywnie przyczyniać się do zwalczania postaw ksenofobicznych, np. poprzez wspieranie dialogu i lepszego zrozumienia i zaufania pomiędzy różnymi społecznościami.

Jeśli porównać sytuację obywateli państw trzecich z sytuacją ogółu społeczeństwa UE, to widać, że można zrobić więcej, aby migranci już przebywający na terytorium UE byli dobrze zintegrowani i mogli wykorzystywać w pełni swój potencjał w warunkach, w których ich prawa podstawowe są w pełni przestrzegane i mogą oni przyczyniać się do dobrobytu naszych społeczeństw.

Według sprawozdania dotyczącego zatrudnienia i kwestii społecznych w Europie za 2012 rok[66] w przypadku obywateli państw trzecich odnotowuje się wyższe stopy bezrobocia (21,3%, podczas gdy średnia UE wynosi 10,5%). W przypadku obywateli państw trzecich stwierdzono także większe prawdopodobieństwo posiadania nadmiernych kwalifikacji w porównaniu z odpowiednikami krajowymi i większe zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym[67]. W grupie wiekowej 25-54 lat zagrożenie ubóstwem i wykluczeniem społecznym w przypadku osób urodzonych za granicą jest średnio o 10 punktów procentowych wyższe w porównaniu do pozostałych mieszkańców w całej UE. Znaczące są również różnice pod względem zagrożenia ubóstwem w następstwie transferu socjalnego pomiędzy migrantami a obywatelami UE, wynoszą one 8 punktów procentowych. Ponadto dzieci ze środowisk migracyjnych są bardziej zagrożone wczesnym zakończeniem nauki[68]. Inne badanie wykazało, że w porównaniu z innymi młodymi ludźmi, wśród młodzieży wywodzącej się z imigracji dużo więcej osób zalicza się do kategorii NEET (młodzież niekształcąca się, niepracująca ani nieszkoląca się)[69]. Mając na uwadze to wyzwanie, w listopadzie 2012 r. Rada przyjęła konkluzje, w których przedstawiono niezbędne priorytetowe działania pozwalające zapewnić uczestnictwo i integrację społeczną młodych ludzi, ze szczególnym uwzględnieniem osób wywodzących się z migracji[70].

Pakiet dotyczący inwestycji społecznych zapewnia państwom członkowskim UE wytyczne i wsparcie dla ich wysiłków na rzecz usunięcia przeszkód utrudniających niedostatecznie reprezentowanym pracownikom, w tym migrantom, uczestnictwo w rynku pracy, oraz wzywa je do podjęcia działań mających na celu wyeliminowanie dyskryminacji w miejscu pracy, poprawę systemów uznawania umiejętności i kwalifikacji oraz ułatwienie migrantom dostępu do edukacji (w szczególności szkolnictwa wyższego), służb zatrudnienia (w tym informacji o wolnych miejscach pracy), usług finansowych, świadczeń w zakresie zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej[71].

Łączenie rodzin także odgrywa istotną rolę w ułatwianiu i promowaniu integracji. W następstwie publicznych konsultacji z zainteresowanymi stronami przeprowadzonych w związku z zieloną księgą w sprawie łączenia rodzin z 2011 r.[72] Komisja przygotowuje wytyczne w celu zapewnienia efektywnego, przejrzystego i jasnego wdrażania przepisów w dziedzinie łączenia rodzin na poziomie UE. Wytyczne te mają zostać opublikowane do końca 2013 r. i dotyczyć będą konieczności zrównoważenia podstawowego prawa do życia rodzinnego z koniecznością zagwarantowania, że prawo to jest faktycznie i konsekwentnie stosowane zgodnie z przepisami dyrektywy[73].

III.5.      Perspektywa zewnętrzna

Migracja jest coraz istotniejszą kwestią na szczeblu międzynarodowym. W ramach GPMM, które stanowi nadrzędne ramy zewnętrznej polityki UE w dziedzinie migracji, Unia podjęła szereg inicjatyw zarówno na poziomie regionalnym, jak i globalnym. Ułatwianie migracji i mobilności powinno przyczyniać się do wzrostu gospodarczego i konkurencyjności UE. Znaczenie powiązań między kwestami migracji i rozwoju zostało także jasno uznane w ramach regulujących unijną politykę rozwoju — „Programie działań na rzecz zmian”.

Oprócz istniejących partnerstw na rzecz mobilności, w 2012 r. odbyły się negocjacje z Marokiem i Tunezją na temat nowych partnerstw na rzecz mobilności, w tym na temat ułatwiania mobilności oraz lepszego zarządzania legalną migracją[74]. UE rozpoczęła także wstępne rozmowy z Azerbejdżanem. Zainicjowano zorganizowany dialog na temat migracji, mobilności i bezpieczeństwa z Jordanią, który może prowadzić do zawarcia partnerstwa na rzecz mobilności. Podobne dialogi zostaną nawiązane z innymi krajami południowego regionu Morza Śródziemnego, kiedy pozwoli na to sytuacja polityczna. Rozważa się wykorzystanie innych ram współpracy – „wspólnych programów w obszarze migracji i mobilności” do współpracy z krajami priorytetowymi niesąsiadującymi z UE, takimi jak Indie.

W 2012 r. UE zaangażowała się także w wiele regionalnych i sub-regionalnych procesów dialogu oraz współpracy, obejmujących wszystkie istotne dla obu stron zagadnienia i kwestie z dziedziny migracji i mobilności. Zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 29 maja 2012 r.[75] na południu priorytetem jest partnerstwo Afryka-UE w dziedzinie migracji, mobilności i zatrudnienia oraz Proces Rabacki[76], na wschodzie – Proces Praski[77] i panel Partnerstwa Wschodniego ds. migracji i azylu, a także dialog w kwestiach migracji między UE a Ameryką Łacińską i Karaibami oraz dialog z krajami położonymi wzdłuż jedwabnego szlaku w ramach procesu budapeszteńskiego[78].

Nie należy zapominać, że kraje pochodzenia mogą również korzystać z dobrze zarządzanych legalnych kanałów wjazdu do UE. Przekazy pieniężne pozostają ważnym źródłem przychodów prywatnych dla wielu rodzin w państwach trzecich; w 2011 r. osiągnęły one wartość 28,5 miliarda EUR, co stanowi wzrost o 3 % w stosunku do roku 2010[79]. W ostatnich latach Komisja i państwa członkowskie podjęły szereg inicjatyw dotyczących przekazów pieniężnych i wprowadzono pewne usprawnienia, wciąż jednak pozostaje dużo do zrobienia[80]. Diaspory przyczyniają się do rozwoju ich państw pochodzenia również na wiele innych sposobów, w tym poprzez transfer umiejętności i promowanie inwestycji.

Na poziomie globalnym UE bierze aktywny udział w pracach przygotowawczych mających zapewnić owocny przebieg zbliżającej się drugiej rundy dialogu ONZ na wysokim szczeblu w sprawie migracji międzynarodowej i rozwoju, która odbędzie się w ramach 68. sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w dniach 3-4 października 2013 r. W komunikacie „Maksymalizacja wpływu migracji na rozwój – Wkład UE do dialogu ONZ na wysokim szczeblu i kolejne kroki w kierunku zacieśnienia związku między rozwojem a migracją”[81] zajęto się szerzej kwestią powiązań między migracją i rozwojem i przedstawiono wspólne stanowisko UE wraz z kluczowymi przesłaniami na rzecz zacieśnienia współpracy na skalę światową.

IV.         Odpowiadanie na wyzwania w zakresie ochrony międzynarodowej

IV.1.      Ukończenie wspólnego europejskiego systemu azylowego

Europa pozostaje ważnym miejscem docelowym dla osób, które rzeczywiście potrzebują ochrony. W celu uzyskania jednolitego statusu ochrony w całej UE Parlament Europejski, Rada i Komisja intensywnie współpracowały przez cały rok 2012, aby przygotować niezbędny pakiet instrumentów na potrzeby drugiej fazy tworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego. Po przyjęciu w 2011 r. zmienionej dyrektywy w sprawie kwalifikowania[82], w 2012 r. osiągnięto porozumienie polityczne co do przekształcenia rozporządzenia dublińskiego[83] oraz dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania[84]. Zmiany do dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania są szczególnie ważne, ponieważ w ich ramach wprowadzono — po raz pierwszy — szczegółowe zasady dotyczące zatrzymania osób ubiegających się o azyl, w tym wyczerpujący restrykcyjny wykaz przesłanek takiego zatrzymania oraz ścisłe wymogi dotyczące warunków przetrzymywania. Zmiany wprowadzone do rozporządzenia dublińskiego przyczynią się do zwiększenia zarówno jego skuteczności, jak i aspektów ochronnych, zwłaszcza jeśli chodzi o prawo do odwołania się od decyzji o przekazaniu i utrzymanie jedności rodziny. W marcu 2013 r. osiągnięto porozumienie polityczne co do ostatnich dwóch aktów prawnych tworzących wspólny europejski system azylowy — przekształcenia dwóch instrumentów: dyrektywy w sprawie procedur azylowych[85] i rozporządzenia Eurodac w sprawie biometrycznej bazy danych do porównywania odcisków palców[86]. Zmieniona dyrektywa w sprawie procedur azylowych umożliwi sprawiedliwsze i szybsze podejmowanie decyzji w sprawie udzielenia azylu, których jakość będzie wyższa, specyficzne potrzeby osób wymagających szczególnej troski będą lepiej uwzględniane, a w szczególności zwiększy się ochrona małoletnich bez opieki i ofiar tortur. Zmienione rozporządzenie Eurodac umożliwi ponadto organom ścigania dostęp do unijnej bazy danych odcisków palców osób ubiegających się o azyl w ściśle określonych okolicznościach, w celu zapobiegania najpoważniejszym przestępstwom, takim jak zabójstwa i akty terroryzmu, wykrywania ich lub prowadzenia dochodzeń w tych sprawach.

Kiedy wspomniane środki z zakresu wspólnego europejskiego systemu azylowego zostaną skutecznie wdrożone, UE wyposażona będzie w kompleksowy system azylowy, obejmujący wspólne procedury i jednolity status dla osób, którym udzielono azylu lub ochrony uzupełniającej w całej UE, a także dostateczne środki zapobiegające nadużyciom. Środki te mają również zapewnić poszanowanie podstawowych praw osób ubiegających się o azyl, w szczególności zasady non-refoulement oraz prawa do skutecznego środka prawnego.

IV.2.      Promowanie praktycznej współpracy i solidarności wewnątrzunijnej

W 2012 r. prowadzono ożywioną debatę na temat wewnątrzunijnej solidarności w dziedzinie azylu na poziomie UE – strategiczne dokumenty zostały przyjęte przez Parlament Europejski[87] i Radę[88], a opinie wydał zarówno Komitet Regionów[89] jak i Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny[90]. Poparcie zyskały ogólne założenia strategii Komisji określone w komunikacie dotyczącym solidarności wewnątrz UE w dziedzinie azylu[91]. Strategia oparta jest na wzmacnianiu wzajemnego zaufania i równoległym rozwoju różnorodnych narzędzi, które będą mogły stanowić odpowiedź na różne potrzeby i sytuacje państw członkowskich. Narzędzia te i mechanizmy w praktyce mogą przynieść rezultaty jedynie przy pełnym zaangażowaniu organów państw członkowskich oraz Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO).

W 2012 r. zaangażowanie państw członkowskich w działania na rzecz solidarności trzykrotnie zostało poddane próbie – w kontekście wdrażania krajowego planu działania Grecji w dziedzinie azylu i migracji[92], przy okazji konfliktu w Syrii i przy relokacji osób korzystających z ochrony międzynarodowej w obrębie UE, zwłaszcza w ramach projektu EUREMA II. Wszystkie te trzy okazje wykazały konieczność sprawniejszego wprowadzania w życie podjętych zobowiązań w zakresie solidarności.

Kwestia wprowadzania w życie była tematem spotkania ekspertów poświęconego kwestii solidarności wewnątrzunijnej, które odbyło się na początku 2013 r. Spotkanie potwierdziło, że praktyczna współpraca między organami krajowymi może zostać jeszcze bardziej zacieśniona. Na przykład okazało się, że pomimo powszechnie uznanej wysokiej jakości programu szkoleń dla pracowników służb azylowych, tylko część państw członkowskich korzystała z niego w szerokim zakresie. Jednocześnie eksperci z kilku państw członkowskich wyrazili gotowość do zwiększenia na szczeblu UE kontroli krajowych procedur azylowych w kontekście wzmacniania wzajemnego zaufania poprzez spójną transpozycję nowych przepisów w dziedzinie azylu. Jeśli chodzi o zapobieganie sytuacjom kryzysowym i zarządzanie kryzysowe, podczas spotkania określono kluczowe wyzwania, takie jak obowiązki w zakresie koordynacji działań solidarnościowych na poziomie UE i planowanie awaryjne na wypadek sytuacji kryzysowych w dziedzinie azylu.

IV.2.1.   Sprawnie funkcjonujący Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO)

Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu[93] odgrywa kluczową rolę we wdrażaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego, w szczególności poprzez zacieśnianie praktycznej współpracy i koordynację wsparcia operacyjnego między państwami członkowskimi[94]. EASO osiągnął pełną niezależność finansową we wrześniu 2012 r. i główne praktyczne środki współpracy w dziedzinie azylu, którymi wcześniej zarządzała Komisja, zostały przekazane agencji w 2012 r. Wspierając w dalszym ciągu wdrażanie planu działania UE w dziedzinie migracji i azylu w Grecji, zorganizowano, tym razem w Luksemburgu, drugie oddelegowanie zespołów wsparcia w dziedzinie azylu EASO, które udzieliły pomocy w szkoleniu nowo zatrudnionych pracowników. EASO coraz częściej występuje jako podmiot udzielający informacji, aby umożliwić podejmowanie działań zapobiegawczych oraz rozwiązywanie specyficznych problematycznych kwestii, zanim przerodzą się one w sytuacje kryzysowe. Aby wykonywać swoje zadania, agencja potrzebuje zasobów państw członkowskich; zachęca się je również do zwiększenia wsparcia i wkładu w pozostałe prowadzone przez EASO projekty, takie jak program szkoleń dla pracowników służb azylowych, czy działania w krajach pochodzenia.

W 2013 r., kiedy agencja stanie się kluczowym partnerem we wprowadzaniu w życie nowych przepisów, partnerstwo pomiędzy Komisją Europejską a EASO ulegnie dalszemu zacieśnieniu. Urząd zostanie po raz pierwszy poddany ocenie w 2013 r., zgodnie z komunikatem w sprawie solidarności wewnątrz UE[95]. Komisja będzie także współpracować z EASO, aby w całości przyjęte zostały środki przewidziane we wspólnym oświadczeniu w sprawie zdecentralizowanych agencji UE[96].

IV.2.2.   Wsparcie w dziedzinie azylu dla Grecji

Komisja wraz z Europejskim Urzędem Wsparcia w dziedzinie Azylu i innymi zainteresowanymi stronami podjęła działania na rzecz wsparcia Grecji w usprawnianiu jej systemu azylowego. Obejmowały one misje w terenie, ukierunkowane finansowanie, a także oddelegowanie zespołów wsparcia w dziedzinie azylu EASO oraz ekspertów ds. wdrażania funduszy UE.

Do sukcesów należy zaliczyć powołanie nowych, niezależnych służb azylowych oraz wdrożenie środków służących likwidowaniu zaległości w rozpatrywaniu spraw, takich jak komitety odwoławcze i specjalna grupa zadaniowa. Za pośrednictwem Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców na wsparcie tych działań przekazano środki finansowe w wysokości łącznie ok. 19,95 mln EUR na lata 2011-2013, z czego około 3,2 mln EUR w samym 2013 r.[97]

Komisja z oczywistym zadowoleniem przyjmuje wspomniane wydarzenia, jednak uważa, że wciąż istnieją braki i konieczne będą dalsze działania, w szczególności w zakresie poszanowania praw człowieka w zakładach karnych, ułatwiania dostępu do procedury azylowej oraz zwiększenia dostępności otwartych ośrodków recepcyjnych. Komisja będzie nadal współpracować z władzami greckimi, aby określić priorytety, a następnie ułatwić szybką realizację planu działania. Niezbędne jest również nieustające wsparcie i solidarność innych państw członkowskich UE. Konieczność zachowania czujności w tym względzie potwierdzają konsekwencje, jakie dla całego europejskiego systemu azylowego ma wyrok wielkiej izby Trybunału Sprawiedliwości UE w połączonych sprawach C-411/10 i C-493/10[98].

IV.2.3.   Ochrona osób uciekających z Syrii

Migracja w następstwie konfliktu w Syrii jest istotnym wyzwaniem dla systemów azylowych niektórych państw członkowskich. Zdecydowana większość prawie 600 000 Syryjczyków, którzy uciekli ze swojego kraju w 2012 r., trafiła do Jordanii, Turcji, Libanu i Iraku[99], a około 23 770 osób[100] złożyło wniosek o azyl w UE. Większość spośród tych wniosków została złożona w Niemczech i Szwecji (około 33 % dla każdego z tych krajów); inne państwa członkowskie odnotowały jedynie niewielki odsetek. Liczby te nie były aż tak wysokie, aby zdestabilizować systemy azylowe, zwłaszcza że możliwa jest szybka ocena wniosków, w szczególności w Niemczech, niemniej jednak stało się jasne, że istnieje potrzeba większej gotowości na wypadek nieprzewidzianych wydarzeń.

W sierpniu 2012 r. Komisja uruchomiła sieć skupiającą stosowne agencje (EASO, Frontex, Europol) i umożliwiającą regularną wymianę informacji w celu koordynowania działań. Ten mechanizm koordynacji działań Komisji Europejskiej i agencji UE to wstępny projekt na rzecz poprawy ogólnego monitorowania sytuacji na granicach zewnętrznych UE i jej systemów azylowych. Ułatwi to uruchomienie w odpowiednim czasie instrumentów wsparcia, w tym za pośrednictwem mechanizmu wczesnego ostrzegania przewidzianego w art. 33 zmienionego rozporządzenia dublińskiego.

IV.2.4.   Relokacja w obrębie UE

Relokacja osób korzystających z ochrony międzynarodowej jest nadal jednym z najbardziej namacalnych aktów solidarności, jakim mogą się wykazać państwa członkowskie pragnące zmniejszyć presję, jakiej doświadczają systemy azylowe innych państw członkowskich. Kwestia ta jest zarazem najbardziej kontrowersyjna. Projekt EUREMA II[101], którego realizację rozpoczęto w 2012 r. został przedłużony do końca 2013 r., w dalszym ciągu są jednak problemy z relokacją beneficjentów z Malty do niektórych uczestniczących państw członkowskich. Według EASO oraz informacji przekazanych Komisji przez UNHCR, IOM i rząd maltański, przyczyny tego stanu rzeczy są rozmaite – od niejednokrotnie restrykcyjnych kryteriów stosowanych przez państwa członkowskie do selekcji osób relokowanych, po przekonania beneficjentów, że warunki łączenia rodzin oraz integracji w państwie członkowskim oferującym im możliwość relokacji mogłyby przysporzyć im trudności.

IV.3. Zewnętrzny wymiar problematyki azylowej UE — regionalne programy ochrony i przesiedlenia

Solidarność nie powinna kończyć się na granicach UE, a państwa trzecie powinny także korzystać ze wsparcia UE w zakresie ochrony międzynarodowej. W ramach GPMM UE powinna zacieśniać współpracę z właściwymi państwami spoza UE, której celem powinno być wspieranie wzmacniania ich systemów ochrony, zapewnianie zgodności z normami międzynarodowymi oraz okazywanie solidarności z uchodźcami i innymi osobami wymagającymi ochrony na całym świecie. Regionalne programy ochrony (RPO) i przesiedlenia są kluczowymi instrumentami umożliwiającymi realizację tego celu, tak jak i współpraca, jaką UE prowadzi z państwami trzecimi zarówno na szczeblu dwustronnym jak i wielostronnym.

Oprócz realizacji istniejących regionalnych programów ochrony[102], w ramach odpowiedzi na apel Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych[103], Komisja reaguje na trwający konflikt w Syrii i sytuację uchodźców w krajach sąsiadujących, planując ustanowienie w 2014 r. regionalnego programu rozwoju i ochrony na Bliskim Wschodzie, stanowiącego uzupełnienie natychmiastowej pomocy humanitarnej, która już jest świadczona.

Komisja udziela również wsparcia finansowego dla działań UNHCR, których celem jest odpowiednia rejestracja uchodźców w krajach sąsiadujących z Syrią, a co za tym idzie – umożliwienie im dostępu do ochrony. Wsparcie obejmuje pomoc władzom lokalnym w transporcie z przejść granicznych, dostarczanie niezbędnego sprzętu i materiałów, jak również, zawsze gdy jest to konieczne – organizację szkoleń oraz zaznajomienie organizacji pozarządowych, urzędników i innych zainteresowanych stron z podstawowymi zasadami ochrony międzynarodowej.

Przesiedlenia uchodźców spoza UE pozostają jednym z głównych wyrazów solidarności UE i jej państw członkowskich wobec państw trzecich, goszczących duże społeczności uchodźców. Celem Komisji jest zwiększanie co roku liczby przesiedlanych uchodźców i uczestniczących w procesie państw członkowskich, bez naruszania przy tym zasady dobrowolności. Osiągając w marcu 2012 r. porozumienie w sprawie wspólnego unijnego programu przesiedleń[104] w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców, państwa członkowskie po raz pierwszy uzgodniły szczegółowe wspólne unijne priorytety w zakresie przesiedlenia na rok 2013[105]. Jest to wyraźny sygnał polityczny, potwierdzający jedność i solidarność ze społecznością międzynarodową i uchodźcami potrzebującymi trwałego rozwiązania, a także dowód na to, że UE i państwa członkowskie starają się ukierunkować działania przesiedleńcze Unii na przedłużające się sytuacje, które wymagają specjalnej uwagi i intensyfikacji starań. Założenia unijnego programu przesiedleń na okres po 2014 r. są obecnie przedmiotem negocjacji w ramach nowego Funduszu Migracji i Azylu.

IV.4.      Małoletni bez opieki

Małoletni bez opieki, w tym ci, którzy nie ubiegają się o azyl, stanowią grupę szczególnie wrażliwą, której nadal poświęcano sporo uwagi w 2012 r. W sprawozdaniu śródokresowym[106] z realizacji planu działania w zakresie małoletnich bez opieki (2010-2014)[107] podkreślono potrzebę usprawnienia procesu gromadzenia danych, zapobiegania niebezpiecznej migracji i handlowi ludźmi, gwarancji w zakresie przyjmowania i gwarancji proceduralnych w UE oraz znalezienia skutecznych długofalowych rozwiązań tego utrzymującego się zjawiska. Uwzględnianie specyficznych potrzeb małoletnich (bez opieki) oraz uznanie w odpowiedni sposób, że w kwestiach azylu znajdują się oni w szczególnie trudnej sytuacji, wciąż stanowi dla Komisji jeden z najważniejszych punktów negocjacji dotyczących instrumentów wspólnego europejskiego systemu azylowego.

EASO uruchomiła szereg inicjatyw w zakresie technik ustalania wieku i poszukiwania członków rodziny. Ponadto Komisja opublikowała zaproszenie do składania wniosków projektów mających na celu analizowanie polityki i identyfikowanie najlepszych praktyk w zakresie przyjmowania, ochrony i integracji małoletnich bez opieki[108].

IV.5.      Eliminowanie handlu ludźmi oraz ochrona jego ofiar

Niezbędna jest ścisła współpraca pomiędzy UE i jej państwami członkowskimi w celu wyeliminowania handlu ludźmi, który jest głównie zjawiskiem transgranicznym. Ofiary spoza Unii Europejskiej pochodzą głównie z Nigerii i Chin.

W 2012 r. unijne ramy prawne i polityczne dotyczące zwalczania handlu ludźmi uległy kilku znaczącym i dynamicznym zmianom. W czerwcu 2012 r. Komisja ogłosiła zintegrowaną Strategię UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016[109], która koncentruje się w szczególności na ofiarach i stanowi uzupełnienie działań wdrażających przepisy prawa UE dotyczące handlu ludźmi[110]. Biuro koordynatora UE ds. zwalczania handlu ludźmi, powołanego w 2011 r., odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu wdrażania. W październiku 2012 r. Rada Europejska przyjęła konkluzje[111], w których wyraziła zadowolenie z faktu przyjęcia strategii oraz potwierdziła wolę polityczną oraz gotowość państw członkowskich do realizacji swoich zobowiązań politycznych. Parlament Europejski, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Komitet Regionów także z zadowoleniem przyjęły komunikat[112].

Jeśli chodzi o zewnętrzny wymiar handlu ludźmi, w drugim (końcowym) sprawozdaniu z wykonania dokumentu dotyczącego działań na temat wzmacniania zewnętrznego wymiaru UE w zakresie działań przeciwko handlowi ludźmi[113] potwierdzono, że strategię UE należy stosować jako nowe orientacyjne ramy w dziedzinie wymiaru zewnętrznego. Zakłada to wspólne wysiłki na rzecz poprawy współpracy z państwami trzecimi będącymi państwami pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia. Jest to również zgodne z konkluzjami Rady w sprawie globalnego podejścia do kwestii migracji i mobilności[114]. Kwestia handlu ludźmi jest uwzględniana we wszystkich dialogach w kwestiach migracji i mobilności, jakie UE prowadzi ze swoimi partnerami, zarówno na szczeblu regionalnym jak i dwustronnym, jak również w partnerstwach na rzecz mobilności. W sprawozdaniu zawarto szczegółowy wykaz państw i regionów, z którymi UE powinna jeszcze bardziej wzmocnić i usprawnić współpracę i partnerstwa, który to wykaz będzie poddawany regularnemu przeglądowi i aktualizacji.

V.           Reakcja polityczna UE na presję migracyjną

V.1.        Spójne podejście w kwestii ograniczania nielegalnej migracji

Nielegalna migracja w dalszym ciągu stanowi wyzwanie dla UE i państw członkowskich, ponieważ – jakkolwiek w różnym stopniu i w różnych okolicznościach – dotyczy ona ich wszystkich, tak jak i samych migrantów, często narażonych na niebezpieczne i nieludzkie traktowanie. Jasnym celem UE jest zapobieganie presjom wytwarzanym przez nielegalną migrację i nadużywanie legalnych dróg migracji, a także kontrola już istniejących takich presji. Jest to niezbędny warunek zaistnienia wiarygodnej polityki legalnej migracji i mobilności.

W dniu 23 kwietnia 2012 r. Rada przyjęła dokument „Działanie UE w sprawie presji migracyjnej − reakcja strategiczna”[115], w którym podkreślono sześć priorytetowych strategicznych obszarów działania: (I) zacieśnianie współpracy z państwami trzecimi tranzytu i pochodzenia w sprawie zarządzania migracją; (II) lepsze zarządzanie granicami zewnętrznymi; (III) zapobieganie nielegalnej imigracji na granicy grecko-tureckiej; (IV) lepsze radzenie sobie z nadużywaniem legalnych kanałów w migracji; (V) zapewnienie i ochrona swobodnego przepływu osób poprzez zapobieganie popełnianiu nadużyć przez obywateli państw trzecich oraz (VI) lepsze zarządzanie migracją, w tym współpraca na rzecz praktycznych rozwiązań w zakresie powrotów.

Dokument „Działanie UE w sprawie presji migracyjnej − reakcja strategiczna” stanowi narzędzie umożliwiające UE i jej państwom członkowskim zajęcie się problemem nielegalnej migracji przy jednoczesnym poszanowaniu praw podstawowych[116]. Wprowadzenie go w życie i wdrażanie jego zaleceń wymaga ścisłej współpracy między podmiotami instytucjonalnymi (Radą, państwami członkowskimi, Komisją i odpowiednimi agencjami UE), w granicach ich odnośnych kompetencji i roli instytucjonalnej[117]. Dokument roboczy służb Komisji towarzyszący niniejszemu sprawozdaniu zawiera sprawozdanie z postępów działań podejmowanych przez państwa członkowskie w tych priorytetowych obszarach[118]. Priorytety strategiczne należy postrzegać jako część szerszego aspektu zarządzania przepływami migracyjnymi, obejmującego wszystkie aspekty – począwszy od dialogu z państwami trzecimi w ramach GPMM, poprzez działania solidarnościowe wobec Grecji, do działań podejmowanych przez poszczególne państwa członkowskie na swoim terytorium.

Osoby zatrudniające obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium UE muszą podlegać sankcjom. Komisja prowadzi obecnie ocenę transpozycji przez państwa członkowskie dyrektywy o karach dla pracodawców[119]. Na podstawie tej oceny w połowie 2014 r. Komisja opublikuje sprawozdanie. Państwa członkowskie zachęca się do przedkładania wymaganych sprawozdań rocznych dotyczących kontroli, które należy przekazać do lipca każdego roku.

V.1.1      Identyfikowanie i eliminowanie punktów krytycznych

Frontex odgrywa kluczową rolę w analizowaniu szlaków nielegalnej migracji i koordynuje działania na rzecz rozwiązania problemu w szczególnie krytycznych punktach, takich jak obecnie na granicy grecko-tureckiej. Punkty takie mogą powstawać też w innych miejscach, dlatego tak ważne jest, aby nieustannie śledzić sytuację. Pozytywne zmiany wprowadzone w ramach planu działania Grecji w dziedzinie azylu i migracji obejmują udoskonalenia w zakresie zintegrowanego zarządzania granicami zewnętrznymi za pomocą dozoru elektronicznego i powołanie krajowej jednostki koordynacyjnej, a także skuteczną politykę w zakresie powrotów, która skupiać się będzie na wspieraniu dobrowolnych powrotów, a w przypadkach, w których nie jest to możliwe – powrotów przymusowych.

V.1.2      Umowy o readmisji

Komisja w dalszym ciągu wspiera realizację 13 istniejących unijnych umów o readmisji[120], uwzględniając konkluzje Rady z 9-10 czerwca 2011 r. w sprawie strategii UE dotyczącej readmisji. Kontynuuje również swoje działania jako negocjator unijnych umów o readmisji. Zawarto nowe umowy – z Republiką Zielonego Przylądka w kwietniu 2012 r. i z Armenią w październiku 2012 r. W czerwcu 2012 r. osiągnięto również porozumienie z Turcją i umowa oczekuje teraz na podpis oraz ratyfikację. Utrzymano tempo negocjacji z Azerbejdżanem. Komisja dokłada starań, aby nowo negocjowane unijne umowy o readmisji z państwami trzecimi zapewniały solidniejsze gwarancje w zakresie ochrony praw podstawowych.

Na posiedzeniu ministrów AKP w Vanuatu w czerwcu 2012 r. przyjęto zbiór zaleceń ze spotkań ekspertów, obejmujących między innymi kwestię readmisji, których celem jest zwiększenie skuteczności wdrażania odnośnych przepisów art. 13 (migracja) umowy z Kotonu[121].

V.1.3      Ustalanie norm w ramach wspólnej polityki w zakresie powrotów

Do końca 2012 r. wszystkie państwa związane dyrektywą w sprawie powrotów[122], z wyjątkiem Islandii, poinformowały Komisję o pełnej transpozycji dyrektywy. Tym samym UE jest obecnie bardzo bliska posiadania wspólnych norm w zakresie powrotów, w pełni zgodnych z prawami podstawowymi. Ocena prawidłowej transpozycji dyrektywy w sprawie powrotów do prawodawstwa krajowego została zakończona i obecnie podlega monitorowaniu przez Komisję. Istotny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2012 r. wyjaśnia, w jakim stopniu przepisy prawa krajowego uznające nielegalny pobyt za przestępstwo są zgodne z dyrektywą w sprawie powrotów[123]. Komunikat w sprawie powrotów zostanie opublikowany przed końcem 2013 r.

W 2012 r. 52,1 % wszystkich powrotów stanowiły dobrowolne powroty i wyjazdy. Dobrowolny powrót lub wyjazd pozostaje wariantem preferowanym, chociaż w niektórych przypadkach niezbędne mogą się okazać przymusowe powroty. Państwa członkowskie powinny nadal w pełni wykorzystywać możliwości oferowane przez europejską sieć dobrowolnych powrotów (Voluntary Return European Network - VREN)[124], jak również finansowanie z Europejskiego Funduszu Powrotów Imigrantów. Należy szerzej propagować wspólne loty powrotne, w pełni wykorzystując fundusz powrotów i koordynację ze strony Frontexu[125]. Gwarancje proceduralne przewidziane w dyrektywie w sprawie powrotów, w tym możliwość monitorowania przymusowych powrotów, powinny zostać wzmocnione.

Państwa członkowskie mają często do czynienia ze znaczną liczbą obywateli państw trzecich, którzy w praktyce nie mogą zostać odesłani, nawet jeżeli została podjęta decyzja nakazująca powrót. Analiza porównawcza[126] przeprowadzona na zlecenie Komisji wykazała, że pewna liczba państw członkowskich przewiduje kanały i warunki pozwalające osobom objętym odroczonym zarządzeniem powrotu lub nakazem wydalenia na rozpoczęcie procedury legalizacji pobytu, pod warunkiem że spełniają one określone warunki, takie jak np. minimalna długość pobytu, współpraca i brak zastrzeżeń naruszenia porządku publicznego. Komisja dokonuje obecnie przeglądu wyników tego badania i zaproponuje możliwe działania jako część swojego komunikatu w sprawie powrotów.

V.1.4      Zwalczanie nadużyć związanych z liberalizacją reżimu wizowego

Komisja, z pomocą EASO i agencji Frontex, nadal monitoruje skutki nowych systemów bezwizowych za pośrednictwem tzw. mechanizmu monitorującego, w związku z wprowadzeniem liberalizacji systemu wizowego. Kontynuowano także negocjacje w sprawie proponowanych zmian[127] do rozporządzenia 539/2001[128]. Wprowadziłyby one nowy mechanizm zawieszenia obowiązku wizowego i zmieniony mechanizm wzajemności jako ostateczne rozwiązanie w przypadkach, gdy zniesienie obowiązku wizowego spowodowałoby nagły i znaczący wzrost nielegalnej migracji lub nieuzasadnionych wniosków o azyl. Nie osiągnięto jeszcze porozumienia co do mechanizmu wzajemności.

V.2.        Skuteczne zarządzanie granicami

V.2.1      Zewnętrzne granice UE

Frontex w dalszym ciągu odgrywa zasadniczą rolę, ułatwiając współpracę operacyjną państw członkowskich w dziedzinie bezpieczeństwa granic i powrotów. Głównym priorytetem agencji powinno stać się teraz wprowadzenie w życie zmienionego rozporządzenia stanowiącego podstawę jej działania[129], które weszło w życie w grudniu 2011 r., a w szczególności aktywne wykorzystanie mianowanych urzędników ds. praw podstawowych i forum konsultacyjnego ds. praw podstawowych. Komisja z zadowoleniem przyjęła inicjatywę Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich przeprowadzenia konsultacji publicznych w sprawie agencji Frontex i praw podstawowych[130].

W wyniku stwierdzenia nieważności przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej decyzji Rady 2010/252/UE w odniesieniu do wytycznych dotyczących operacji poszukiwawczych i ratowniczych[131], w kwietniu 2013 r. Komisja przedstawiła wniosek[132] zastępujący tę decyzję i uwzględniający przełomowy wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wydany w 2012 r.[133]

W ścisłej współpracy z agencją Frontex i państwami członkowskimi Komisja kontynuowała prace nad europejskim systemem nadzorowania granic (EUROSUR), który ma stać się operacyjny w październiku 2013 r. Rozporządzenie ustanawiające system ma zostać przyjęte w pierwszej połowie 2013 r., a Radę i Parlament Europejski wzywa się do przestrzegania przyjętego harmonogramu. W celu uzyskania pełnego zestawu zaawansowanych technologicznie narzędzi służących zarządzaniu zewnętrznymi granicami UE w lutym 2013 r. Komisja przyjęła „pakiet dotyczący inteligentnych granic”.

V.2.2      Zarządzanie strefą Schengen

Zgodnie ze swoją zapowiedzią w komunikacie w sprawie migracji[134] z 2011 r., w celu zapewnienia spójnego wdrażania i interpretacji zasad regulujących strefę Schengen, Komisja opublikowała wytyczne[135] w ramach pierwszego półrocznego sprawozdania z funkcjonowania strefy Schengen[136]. Wskazano dwa obszary, w których takie wytyczne mogą wnieść wartość dodaną: wydawanie zezwoleń na pobyt czasowy i dokumentów podróży osobom niebędącym obywatelami UE oraz środki policyjne stosowane w wewnętrznych strefach przygranicznych. Jeśli chodzi o drugą ze wskazanych dziedzin, zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia, aby ich ustawodawstwo krajowe i praktyki były zgodne z odpowiednimi przepisami dorobku Schengen oraz orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej[137].

Wnioski legislacyjne przedstawione w 2011 r.[138] w celu poprawy zarządzania strefą Schengen były w 2012 r. przedmiotem intensywnych dyskusji w Radzie i PE; dyskusje kontynuowane są w 2013 r.

VI.         Uwagi końcowe

Migracja była i pozostanie elementem składowym UE. Jak wykazano w niniejszym sprawozdaniu wiele już osiągnięto, a w nadchodzących latach pojawią się nowe wyzwania, którym trzeba będzie stawić czoła. Wzrost liczby przypadków przemocy na tle ksenofobicznym wobec migrantów w całej UE jest powodem do niepokoju. Dzięki sprawnie prowadzonej polityce migracyjnej i integracyjnej UE może aktywnie przyczyniać się do zwalczania takich postaw.

Europa powinna otworzyć się na różnorodność i sprawić, by migracja stała się siłą napędową wzrostu gospodarczego i rozwoju. W celu przyciągnięcia talentów i przedsiębiorców, których Europa potrzebuje, UE musi dotrzymać kroku swoim światowym rywalom. W ramach wsparcia realizacji celów strategii „Europa 2020” należy stworzyć warunki umożliwiające dalekowzroczną i kompleksową politykę migracji zarobkowej oraz stabilne i bezpieczne środowisko dla rozwoju działalności gospodarczej. Obejmuje to prace nad bardziej nowoczesnym i efektywnym systemem zarządzania przepływem podróżnych na zewnętrznych granicach UE, zwiększenie skuteczności polityki w zakresie legalnej imigracji i integracji, a równocześnie intensyfikację walki z nielegalną migracją i handlem ludźmi przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania praw podstawowych imigrantów i osób ubiegających się o azyl na wszystkich etapach procesu. Oznacza to, że współprawodawcy powinni nadać odpowiedni priorytet przyjęciu przedstawionych pakietów legislacyjnych. Oznacza to również, że Komisja powinna w bardziej proaktywny sposób monitorować wdrażanie dorobku prawnego w dziedzinie migracji.

Rozwój polityki imigracyjnej i azylowej jest niemożliwy bez niezbędnego wsparcia budżetowego. Nadal istnieje potrzeba zagwarantowania, aby ogólne ramy dotyczące budżetu Unii Europejskiej na lata 2014-2020 zostały przyjęte i skutecznie wprowadzone w życie. Należy niezwłocznie osiągnąć porozumienie co do wniosków dotyczących rozporządzenia ustanawiającego Fundusz Migracji i Azylu oraz rozporządzenia w sprawie Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, tak aby niezbędne środki mogły zostać wdrożone na początku 2014 r. Komisja prowadzić będzie „dialog polityczny” z państwami członkowskimi oraz, w odniesieniu do niektórych elementów Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego – państwami stowarzyszonymi Schengen, przed rozpoczęciem negocjacji w sprawie ich programów wieloletnich. Dialog polityczny powinien umożliwić lepsze skoncentrowanie się na celach, wynikach i skutkach. W międzyczasie wzywa się państwa członkowskie do pełnego wykorzystywania obecnie dostępnych środków na wsparcie realizacji unijnej polityki migracyjnej.

Komisja ma nadzieję, że niniejsze sprawozdanie stanie się podstawą do dalszych debat zarówno w Parlamencie Europejskim, jak i Radzie.

[1]               Komisja zobowiązała się przekazać dodatkową kwotę 100 mln EUR na pomoc humanitarną dla ponad 4 mln osób potrzebujących pomocy w wyniku konfliktu w Syrii. Wraz z tą kwotą, która ma zostać wypłacona w 2013 r., pomoc humanitarna Komisji osiągnie poziom 200 mln EUR. Zob. http://ec.europa.eu/echo/news/2013/20130129_en.htm.

[2]               Eurostat (internetowy kod danych: demo_pjanind)

[3]               Eurostat (internetowy kod danych: proj_10c2150p)

[4]               COM (2011) 751 final.

[5]               COM(2012) 254 final. Zmieniony wniosek w drugim czytaniu.

[6]               COM(2011) 319 final. Zmieniony wniosek.

[7]               COM(2010) 379 final.

[8]               COM(2010) 378 final.

[9]               Rozporządzenie (UE) nr 1077/2011. Zob. http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-is-new/news/news/2012/docs/20121129_agency_large_scale_it_systems_en.pdf.

[10]             COM (2011) 743 final oraz odnośne konkluzje Rady. Ukazujące się co dwa lata sprawozdanie z wdrożenia GPMM zostanie opublikowane w czerwcu 2013 r. Sprawozdanie to stanowić będzie podsumowanie dotychczasowych postępów i wkład w dalsze wdrażanie GPMM.

[11]             SWD(2013) 210.

[12]             ESM, http://www.emn.europa.eu.

[13]             Rozporządzenie Rady (WE) nr 377/2004, zmienione rozporządzeniem (UE) nr 493/2011, Dz.U. L 141 z 27.5.2001, s. 1.

[14]             Dane statystyczne przedstawione w tej części oraz w całym niniejszym komunikacie to głównie najnowsze dane udostępnione przez Eurostat. Bardziej szczegółowe dane statystyczne, niektóre pochodzące z ESM, w rozbiciu na poszczególne państwa członkowskie, zostały zamieszczone w załączniku statystycznym do załączonego dokumentu roboczego służb Komisji (SWD (2013) 210).

[15]             Saldo migracji do UE bez korekty statystycznej wyniosło +0,5 mln; 1,2 mln osób z UE wyemigrowało, a 1,7 mln przybyło na jej terytorium.

[16]             Dane statystyczne Eurostatu na temat migracji. Zob. również kwartalny przegląd dotyczący zatrudnienia i sytuacji społecznej w UE, marzec 2013 r., specjalny dodatek dotyczący trendów demograficznych.

[17]             Dane Eurostat za rok 2011 na dzień 31.3.2013. Dane Eurostatu za 2012 r. będą dostępne w lipcu 2013 r. SWD (2013) 210, załącznik statystyczny, obejmuje dane za rok 2012 dla większości państw członkowskich pochodzące z ESM.

[18]             Włącznie z czterema państwami stowarzyszonymi liczba ta wyniosła 8980.

[19]             Źródło: Eurostat. Informacja prasowa 48/2013 z dnia 22 marca 2013 r.

[20]             Eurostat, brak danych dla Malty i Niderlandów za 2012 r.

[21]             Eurostat (stan na dzień 18.4.2013).

[22]             Eurostat (stan na dzień 18.4.2013). UE-27, z wyłączeniem HU i NL.

[23]             Eurostat (stan na dzień 25.4.2013). UE-27 z wyłączeniem DK, CY, NL. Dane dla LU obejmują okres marzec - grudzień 2012 r.

[24]             http://www.frontex.europa.eu/publications

[25]             Eurostat. Sprawozdanie statystyczne DG do Spraw Wewnętrznych obejmuje dane za lata 2008, 2009 i 2010 ze wszystkich 27 państw członkowskich UE, Chorwacji oraz następujących krajów kandydujących do UE i państw należących do EFTA/EOG: Islandii, Czarnogóry, Norwegii, Serbii, Szwajcarii i Turcji. Dostępne na stronie internetowej poświęconej zwalczaniu handlu ludźmi na portalu Europa.

[26]             BE, BG, EL, FR, IT, MT, PL, RO, SI, SE, UK i NO. Załącznik statystyczny, tabela 9, SWD (2013) 210. Źródło ESM.

[27]             BG, EL, ES, FR, IT, LV, LU, MT, PL, SK, FI, SE. Źródło ESM.

[28]             BG, EL, IT, LV, LU, MT, PL, RO, SK, FI, SE. Źródło: ESM.

[29]             Europop2010.

[30]             W porównaniu z krajowymi populacjami imigranci są raczej młodsi, zwłaszcza w grupie wiekowej 20-50 lat. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/population/documents/Tab/ESSQR_Mar2013_demogr_suppl_final.pdf.

[31]             Nieformalne posiedzenie Rady ds. WSiSW, 23-24.7.2012 oraz 17-18.1.2013. Parlament Europejski w sprawie integracji migrantów, jej wpływu na rynek pracy oraz zewnętrznego wymiaru koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (głosowanie 10.1.2013). Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) na temat przedsiębiorców migrantów (2012/C 351/04).

[32]             Np. unijna panorama umiejętności, http://euskillspanorama.ec.europa.eu/; analiza przeprowadzona przez CEDEFOP.

[33]             Np. poprzez EURES (http://ec.europa.eu/eures/), w tym ułatwianie wewnątrzunijnej mobilności obywateli państw trzecich (zob. badanie ESM).

[34]             W grupie wiekowej 20-64 lat odsetek obywateli państw trzecich posiadających nadmierne kwalifikacje (45%) jest znacznie wyższy niż w przypadku ogółu ludności (21 %). SEC(2011) 957 final, s. 28.

[35]             COM (2012) 173 final, W kierunku odnowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu, s. 18-19. http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm

[36]             COM(2012) 173 final.

[37]             2010/707/UE: decyzja Rady z dnia 21 października 2010 r. w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich.

[38]             Nowe podejście do edukacji: Inwestowanie w umiejętności na rzecz lepszych efektów społeczno-gospodarczych, COM(2012) 669 final.

[39]             W szczególności w kontekście projektów i badań dotyczących tej kwestii. Np.: sporządzany przez Komisję kwartalny przegląd dotyczący zatrudnienia i sytuacji społecznej w UE, prace Niezależnej Sieci Ekspertów ds. Migracji Zarobkowej i Integracji (LINET) Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (http://www.labourmigration.eu/) oraz 8. spotkanie Europejskiego Forum Integracji.

[40]             H. Brücker „The Labour Market Impact of Immigration and its Policy Consequences” (Skutki imigracji dla rynku pracy i konsekwencje polityczne). Ośrodek polityki migracyjnej (MPC). (2012).

[41]             EKES (2012/C 351/04).

[42]             COM(2012) 795 final.

[43]             COM (2011) 815 final, Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r., s. 11.

[44]             https://ec.europa.eu/digital-agenda/node/21022.

[45]             Sprawozdanie na temat wolnych miejsc pracy i zatrudnienia w Europie za rok 2012, http://euskillspanorama.ec.europa.eu/docs/EVVR2012Factsheets/08-Bottleneck.pdf

[46]             Np. w sektorze IT: IP/13/52 „Komisja, wraz z sektorem IT i przedsiębiorstwami telekomunikacyjnymi, apeluje w Davos o uzupełnienie deficytu umiejętności cyfrowych i zatrudnienia w branży ICT w Europie” http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-52_pl.htm

[47]             „Settling In: OECD Indicators of Immigrant Integration 2012” (Adaptowanie się – wskaźniki integracji imigrantów OECD za rok 2012), OECD, tabela 1.A1.2 „Educational attainment of foreign-born and native-born populations aged 15 to 64 not in education, 2009-10” (Poziom wykształcenia osób niekształcących się urodzonych za granicą i urodzonych w kraju w grupie wiekowej 15-64 lat w latach 2009-10).

[48]             Według danych OECD odsetek osób z wyższym wykształceniem wśród mieszkańców UE urodzonych za granicą jest niższy niż w Stanach Zjednoczonych lub Kanadzie (źródło danych: ”Settling In: OECD Indicators of Immigrant Integration 2012”, rozdział 7, tabela 1.A1.2).

[49]             GPMM obejmuje również kwestię zapobiegania i zwalczania nielegalnej migracji oraz wyeliminowania handlu ludźmi; optymalizacji wpływu migracji i mobilności na rozwój; oraz promowania ochrony międzynarodowej i wzmacniania zewnętrznego wymiaru polityki azylowej.

[50]             Dyrektywa 2009/50/WE z dnia 25 maja 2009 r.

[51]             Dyrektywa 2011/98/UE przyjęta dnia 13 grudnia 2011 r. Transpozycja dyrektywy powinna zostać zakończona do dnia 25 grudnia 2013 r.

[52]             Zob. Obserwatorium legislacyjne Parlamentu Europejskiego: międzyinstytucjonalny numer referencyjny 2010/0209 (COD)

[53]             Zob. Obserwatorium legislacyjne Parlamentu Europejskiego: międzyinstytucjonalny numer referencyjny 2010/0209(COD)

[54]             http://ec.europa.eu/immigration.

[55]             Wersję hiszpańską uruchomiono w styczniu 2013 r. Wersja arabska zostanie udostępniona w ciągu 2013 r.

[56]             COM(2013) 151 final, przyjęty dnia 25.3.2013. Obowiązujące przepisy: dyrektywy 2005/71/WE (naukowcy) oraz 2004/114/WE (studenci).

[57]             COM(2012) 514 final.

[58]             Sprawy C-571/10 oraz C-508/10, http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-is-new/news/news/2012/20120510_en.htm.

[59]             Dyrektywa 2003/109/WE, zmieniona dyrektywą 2011/51/UE rozszerzającą status rezydentów długoterminowych na osoby objęte ochroną międzynarodową.

[60]             COM(2013) 95.

[61]             COM(2013) 97.

[62]             Rozporządzenie (WE) nr 810/2009.

[63]             COM (2012) 649 final – komunikat Komisji „Wdrożenie i rozwój wspólnej polityki wizowej w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego w UE”, któremu towarzyszy sprawozdanie na temat przebiegu lokalnej współpracy schengeńskiej (COM (2012) 648 final).

[64]             W przybliżeniu 2,4 mln wniosków wizowych zostało wprowadzonych do systemu VIS w 2012 r. Liczba ta stanowi około 16 % wszystkich wniosków wizowych w tym roku.

[65]             Aktualna strategia UE w tej kwestii określona jest w Europejskim programie integracji obywateli państw trzecich, zob. COM (2011) 455 final, oraz późniejszych konkluzjach 3135. Rady ds. WSiSW z dnia 13 i 14 grudnia 2011 r. Zob. również opinia Komitetu Regionów na temat programu (CIVEX-V-024).

[66]             Dostępne na stronie http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&newsId=1774&furtherNews=yes oraz Eurostat, EU-LFS, tabela lfsa_urgan.

[67]             Dane statystyczne dotyczące stopy bezrobocia w poszczególnych państwach członkowskich są zawarte w SWD (2013) 210.

[68]             COM (2013) 83 final, s. 6-7.

[69]             Eurofound (2012), „NEETs – Young people not in employment, education, or training: Characteristics, costs and policy responses in Europe” (Młodzież niekształcąca się, niepracująca ani nieszkoląca się: charakterystyka, koszty i rozwiązania polityczne w Europie).

[70]             Zob. http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/educ/133859.pdf.

[71]             COM (2013) 83 final, „Inwestycje społeczne na rzecz wzrostu i spójności, w tym wdrażanie Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014–2020”, s. 11-12, SWD (2013) 39 final, „Sprawozdanie w sprawie działań następczych dotyczących wdrażania przez państwa członkowskie zalecenia Komisji Europejskiej z 2008 r. w sprawie aktywnego włączenia osób wykluczonych z rynku pracy – w kierunku koncepcji inwestycji społecznych”, s. 56.

[72]             COM(2011) 735 final. Opinie otrzymane w odpowiedzi na tę zieloną księgę dostępne są na następującej stronie: http://ec.europa.eu/home-affairs/news/consulting_public/consulting_0023_en.htm.

[73]             Analiza ESM zatytułowana „Misuses of the Right to Family Reunification - Marriages and convenience and false declarations of parenthood” (Nadużycie prawa do łączenia rodzin - małżeństwo dla pozoru i fałszywe oświadczenia w sprawie rodzicielstwa), czerwiec 2012, stanowi wkład w tę debatę.

[74]             Porozumienie polityczne z Marokiem osiągnięto w dniu 1 marca 2013 r.

[75]             Konkluzje Rady w sprawie globalnego podejścia do kwestii migracji i mobilności” (nr dok. 9417/12).

[76]             Euro-afrykańskie partnerstwo na rzecz migracji i rozwoju, deklaracja podpisana w Rabacie, 2006 r.

[77]             Inicjatywa polityczna promująca partnerstwa na rzecz mobilności w państwach uczestniczących z Unii Europejskiej, strefy Schengen, Europy Południowo-Wschodniej i Wschodniej, Azji Środkowej oraz Turcji, zainicjowana na konferencji ministerialnej w Pradze w 2009 r. Zob. www.icmpd.org

[78]             Forum doradcze skupiające ponad 50 rządów i 10 organizacji międzynarodowych, mające na celu rozwój kompleksowych i trwałych systemów uporządkowanej migracji. Zob. www.icmpd.org

[79]             Komunikat prasowy Eurostatu 176/2012 z dnia 11 grudnia 2012 r.

[80]             „EU Remittances for Developing Countries, Remaining Barriers, Challenges and Recommendations” (Przekazy pieniężne z UE do krajów rozwijających się – istniejące bariery, wyzwania i zalecenia). http://ec.europa.eu/europeaid/what/migration-asylum/documents/eu_remittances_for_developing_countries_final_19-11-2012.pdf.

[81]             COM (2013)292 z 21.5.2013.

[82]             Dyrektywa 2011/95/UE.

[83]             Przekształcenie dyrektywy 2003/9/WE. Komunikat prasowy Rady 14556/12, Rada ds. WSiSW z 25.10.2012.

[84]             Przekształcenie rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003. Komunikat prasowy Rady 17315/12, Rada ds. WSiSW z 6-7.12.2012.

[85]             Dyrektywa 2005/85/WE w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach członkowskich. Dz.U. L 326 z 13.12.2005, s. 13. Obserwatorium legislacyjne Parlamentu Europejskiego, międzyinstytucjonalny numer referencyjny COD(2009) 0165.

[86]             Rozporządzenie Rady (WE) nr 2725/2000. Dz.U. L 316 z 15.12.2000, s. 1. Link do obserwatorium legislacyjnego Parlamentu Europejskiego. Obserwatorium legislacyjne Parlamentu Europejskiego, międzyinstytucjonalny numer referencyjny COD(2008) 0242. Kolejne sprawozdanie roczne dotyczące EURODAC zostanie opublikowane w drugiej połowie 2013 r.

[87]             http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&language=PL&reference=P7-TA-2012-310

[88]             http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/jha/130731.pdf

[89]             http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2012:277:0012:0017:PL:PDF

[90]             http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.soc-opinions

[91]             COM(2011) 835 final.

[92]             Zob. również powołana przez Komisję grupa zadaniowa ds. Grecji, http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/president/taskforce-greece/.

[93]             W 2012 r. EASO uruchomił również swoją oficjalną stronę internetową, zob. http://easo.europa.eu, a także opublikował pierwsze sprawozdanie roczne w czerwcu 2012 r.

[94]             Sprawozdanie roczne Urzędu, które zostanie opublikowane w połowie 2013 r., zawierać będzie bardziej szczegółowe informacje na temat działań prowadzonych w 2012 r.

[95]             COM(2011) 835 final.

[96]             http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/sefcovic/headlines/news/2012/07/2012_07_17_joint_agreement_agencies_en.htm

[97]             Na lata 2011-2013 Grecji przydzielono również kwotę 97,9 mln EUR w ramach Funduszu Powrotu Imigrantów oraz 129,7 mln EUR w ramach Funduszu Granic Zewnętrznych. W samym 2013 r. kwoty przydzielone wynoszą odpowiednio 35,3 mln i 44 mln EUR. Kwota 19,95 mln EUR obejmuje 7,7 mln EUR ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców uruchamianych w sytuacjach nadzwyczajnych.

[98]             Sprawy połączone C-411/10 i C-493/10, (N.S., M.E. i inni) http://ec.europa.eu/dgs/legal_service/arrets/10c411_en.pdf

[99]             http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php, dane z początku stycznia 2013 r.

[100]            Nie dla wszystkich państw członkowskich dostępne są dane za grudzień. Brak danych w przypadku NL.

[101]            W ramach pierwszego unijnego projektu relokacji z Malty (EUREMA) w okresie 2010-2011 z tego kraju przeniesiono 227 osób korzystających z ochrony międzynarodowej. W ramach projektu EUREMA II pierwotne zobowiązanie objęło 97 miejsc plus dodatkowe 265 w ramach dwustronnych zobowiązań powziętych poza projektem. W ciągu 2012 r. relokowano 105 osób, bądź w ramach projektu EUREMA II, bądź towarzyszących ustaleń dwustronnych.

[102]            Komisja bardzo zaangażowała się również we wspieranie rozwoju regionalnych programów ochrony w Afryce Północnej (w tym w Egipcie i Tunezji).

[103]            Październik 2012 r. http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/jha/133241.pdf.

[104]            Dyrektywa 281/2012/UE z dnia 29 maja 2012 r. http://www.resettlement.eu.

[105]            W ramach tego programu uczestniczące państwa członkowskie zobowiązały się do przesiedlenia 3 962 uchodźców w 2013 r. Oznacza to wzrost w stosunku do roku 2012, kiedy to zobowiązano się zapewnić 3 083 miejsc.

[106]            COM (2012) 554 final, wraz z towarzyszącym dokumentem roboczym służb Komisji, SWD (2012) 281.

[107]            COM(2010) 213 final.

[108]            Zob. http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/financing/fundings/migration-asylum-borders/other-programmes/pilot-project-unaccompanied-minors/index_en.htm.

[109]            COM(2012) 286 final.

[110]            Zwłaszcza dyrektywa 2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar, Dz.U. L 101 z 15.4.2011 r. Termin transpozycji upływa w kwietniu 2013 r.

[111]            http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/jha/133202.pdf.

[112]            http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.soc-opinions.23965 oraz http://toad.cor.europa.eu/corwipdetail.aspx?folderpath=CIVEX-V/035&id=21618

[113]            http://register.consilium.europa.eu/pdf/pl/12/st13/st13661-re03.pl12.pdf

[114]            http://register.consilium.europa.eu/pdf/pl/12/st09/st09417.pl12.pdf

[115]            Dokument Rady 8714/1/12 REV 1. Zob. http://register.consilium.europa.eu/pdf/pl/12/st08/st08714-re01.pl12.pdf W celu odzwierciedlenia konieczności ciągłego przeglądu tej strategii każda prezydencja Rady zgodziła się uwzględniać ten element w swoich programach i regularnie aktualizować dokument „Działanie UE w sprawie presji migracyjnej − reakcja strategiczna”, w szczególności w ramach Strategicznego Komitetu ds. Imigracji, Granic i Azylu (SCIFA).

[116]            Np. w procedurach zatrzymania należy uwzględnić opracowane przez Agencję Praw Podstawowych w 2012 r. wytyczne „Zatrzymywanie migrantów w nielegalnej sytuacji – rozważania na temat praw podstawowych”.

[117]            Np. negocjacje w sprawie umów o readmisji podejmowane są przez Komisję, która działa w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi w odpowiednich grupach w ramach Rady.

[118]            SWD (2013) 210 final, sekcja 4.

[119]            Dyrektywa 2009/52/WE.

[120]            COM (2011) 76.

[121]            http://ec.europa.eu/europeaid/where/acp/overview/cotonou-agreement/index_en.htm

[122]            Dyrektywa 2008/115/WE.

[123]            W szczególności w sprawie C-430/11 (Sagor) doprecyzowano, w jakim zakresie przepisy prawa krajowego uznające nielegalny pobyt za przestępstwo nie mogą naruszać wspólnych norm określonych w dyrektywie w sprawie powrotów. W tym przypadku Trybunał orzekł, że przepisy państwa członkowskiego, które w przypadku nielegalnego pobytu obywateli państw trzecich pozwalają na orzekanie kary aresztu domowego, są zgodne ze wspólnymi normami dyrektywy w sprawie powrotów jedynie wówczas, gdy ta kara zakończy się z chwilą, gdy stanie się możliwe fizyczne odtransportowanie zainteresowanego poza granice wspomnianego państwa członkowskiego. Wyrok ten doprecyzował orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tym zakresie, przyjęte w sprawach C 61/11 (El Dridi) oraz C 329/11 (Achoughbabian), zgodnie z którymi przepisy prawa krajowego uznające nielegalny pobyt za przestępstwo muszą być proporcjonalne i nie mogą opóźniać procedury powrotu.

[124]            http://www.vren-community.org/

[125]            W 2012 r. Frontex koordynował łącznie 39 wspólnych lotów powrotnych, którymi przewieziono 2 110 osób powracających. Dwadzieścia państw członkowskich (AT, BE, BG, DE, EL, ES, FI, FR, HU, IE, IT, LU, MT, NL, PL, RO, SE, UK) i dwa państwa stowarzyszone z grupą Schengen (CH, NO) uczestniczyły w tych lotach. Krajami powrotu były Armenia, Kolumbia, Ekwador, Gruzja, Ghana, Gambia, Kosowo(*), Nigeria, Pakistan, Serbia, Ukraina i Uzbekistan. (* Użycie tej nazwy nie ma wpływu na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na temat ogłoszenia przez Kosowo niepodległości.).

[126]            Dostępna od dnia 11.3.2013 na http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/e-library/documents/policies/immigration/return-readmission/index_en.htm.

[127]            COM(2011) 290 final.

[128]            Dz.U. L 81 z 21.3.2001, s. 1.

[129]            Rozporządzenie (UE) nr 1168/2011 z dnia 22.11.2011.

[130]            http://europa.eu/rapid/press-release_EO-12-14_en.htm?locale=en.

[131]            Decyzja w sprawie C-355/10 z dnia 5 września 2012 r.

[132]            Europejski Trybunał Praw Człowieka, Hirsi Jamaa i inni przeciwko Włochom [Wielka Izba], nr 27765/09, 23 lutego 2012 r.

[133]            COM(2013) 197.

[134]            COM(2011) 248 final.

[135]            Załącznik do COM (2012) 230.

[136]            COM (2012) 230. Pierwsze sprawozdanie objęło okres 1.11.2011-30.4.2012 i zostało omówione na posiedzeniu Rady ds. WSiSW w dniu 7 czerwca 2012 r., a przez Parlament Europejski w dniu 4.7.2012.Drugie sprawozdanie (COM (2012) 686), obejmujące okres 1.5-31.10.2012 r., zostało przyjęte dnia 23.11.2012 i omówione przez Radę ds. WSiSW na posiedzeniu w dniach 6-7.12.2012, a przez Parlament Europejski w dniu 18.12.2012.

[137]            Zwłaszcza wyrokiem w sprawie C-278/12.

[138]            COM (2011) 559 (link do Obserwatorium legislacyjnego Parlamentu Europejskiego) i COM (2011) 560 (link do Obserwatorium legislacyjnego Parlamentu Europejskiego).