KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Strategia rozszerzenia i najważniejsze wyzwania na lata 2011-2012

1. Wstęp

Rozpoczął się nowy etap procesu rozszerzenia Unii Europejskiej. Zakończenie negocjacji akcesyjnych z Chorwacją otworzyło drogę do jej członkostwa w połowie 2013 r. Jest to jednocześnie potwierdzeniem polityki przyjętej w następstwie niszczących konfliktów, które w latach 90. miały miejsce na Bałkanach, i która zmierza do zapewnienia pokoju, stabilizacji, demokracji w całym tym regionie, a następnie do jego integracji z UE. Polityka ta dowodzi siły, z jaką przyjęta przez UE strategia prowadzi do zmian, oraz nadaje nowe tempo reform we wszystkich państwach w procesie rozszerzenia.

Unijna polityka rozszerzenia jest, zgodnie z zapisem w Traktacie o Unii Europejskiej[1], odpowiedzią na uzasadnione dążenia mieszkańców naszego kontynentu do uczestnictwa we wspólnym przedsięwzięciu, jakim jest zjednoczona Europa. Integracja państw Europy Środkowej i Wschodniej, która dokonała się w minionym dziesięcioleciu, dowiodła, iż rozszerzenie przynosi korzyści Unii Europejskiej jako całości. Dzięki rozszerzeniu UE jest w stanie lepiej pokonywać wyzwania o wymiarze globalnym.

Polityka rozszerzenia okazała się być istotnym narzędziem służącym transformacji społeczeństw. Zarówno w tych państwach, które już przystąpiły do UE, jak również w tych, które znajdują się na drodze do przystąpienia, miały miejsce ogromne zmiany, możliwe dzięki reformom demokratycznym i gospodarczym, dokonywanym w duchu przystąpienia. W sercu samego procesu przystąpienia znalazły się zaangażowanie, uwarunkowania i wiarygodność, które gwarantują jego sukces.

Ramy dla unijnej polityki rozszerzenia w dalszym ciągu stanowi odnowiony konsensus w sprawie rozszerzenia, uzgodniony przez Radę Europejską w grudniu 2006 r. Opiera się on na zasadzie konsolidacji zobowiązań, na uczciwych i rygorystycznych warunkach oraz skutecznej komunikacji z opinią publiczną, uwzględniając jednocześnie zdolność UE do zintegrowania nowych państw członkowskich.

Dzięki polityce rozszerzenia UE powiększy strefę pokoju, stabilizacji, demokracji i dobrobytu; w świetle najnowszych wydarzeń pojęcia te zyskały nowe znaczenie:

· Dramatyczne wydarzenia w południowych krajach śródziemnomorskich oraz na Bliskim Wschodzie, jak również niepewna sytuacja będąca następstwem tych wydarzeń, potwierdzają znaczenie stabilności i demokracji w Europie Południowo-Wschodniej, zasad nierozerwalnie związanych z procesem rozszerzenia UE.

· Niedawny kryzys finansowy na świecie oraz obecne trudności w strefie euro, uwypukliły wzajemne zależności gospodarki poszczególnych państw zarówno w obrębie UE jak i poza jej granicami. Podkreślają one, jak wielkie znaczenie ma dalsze umacnianie stabilizacji gospodarczej i finansowej oraz promowanie wzrostu gospodarczego – także w państwach w procesie rozszerzenia. Proces rozszerzenia jest narzędziem o wielkiej mocy, umożliwiającym realizację tego celu.

Od momentu przyjęcia ostatniego pakietu rozszerzenia w regionie Bałkanów Zachodnich zaszły kolejne, pozytywne zmiany. Istotnym krokiem w kierunku porozumienia było zatrzymanie Ratko Mladića i Gorana Hadžića oraz przekazanie ich Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu dla byłej Jugosławii; dzięki temu pokonana została znaczna przeszkoda na drodze Serbii ku integracji europejskiej. Nawiązano dialog między Belgradem a Pristiną, którego celem jest między innymi osiągnięcie postępów na drodze do integracji z UE. Są już pierwsze rezultaty tego dialogu. W większości państw w procesie rozszerzenia zaobserwowano postępy w realizacji reform związanych z przystąpieniem do UE. Obywatelom dwóch kolejnych państw Bałkanów Zachodnich – Albanii oraz Bośni i Hercegowiny – zapewniono możliwość podróżowania bez wiz.

Niemniej jednak w szeregu państw istotne reformy opóźniają się co jest nierzadko wynikiem rozwoju wewnętrznej sytuacji politycznej oraz konfliktów wewnętrznych. Szczególnie poważne były opóźnienia i przestoje w Bośni i Hercegowinie oraz w Albanii. Do najważniejszych wyzwań w większości państw w dalszym ciągu należą: dobre sprawowanie władzy, praworządność, potencjał administracyjny, bezrobocie, reformy gospodarcze oraz włączenie społeczne. Odnotowano szereg niepokojących zdarzeń w obszarze wolności słowa oraz mediów. W dalszym ciągu sytuacja w Kosowie, ale także w całym regionie, pozostaje pod negatywnym wpływem rozbieżnych stanowisk w sprawie statusu Kosowa[2]. Poważne obawy wzbudziły niedawne wydarzenia na północy Kosowa. Nierozwiązana pozostaje kwestia nazwy byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii.

W ciągu minionego roku osiągnięto postępy w procesie przystąpienia Islandii. Postępy w negocjacjach możliwe są dzięki wysoce zintegrowanym strukturom Islandii, ugruntowanej od dawna demokracji, członkostwu w Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz strefie Schengen, jak również administracji publicznej działającej na wysokim poziomie.

Najskuteczniejsze ramy promujące reformy związane z przystąpieniem do UE w Turcji stanowi sam proces przystąpienia; proces ten przyczynia się do pogłębiania dialogu na temat kwestii dotyczących polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wzmocnienia konkurencyjności i zróżnicowania oferty w obszarze źródeł energii. Niestety, przez ponad rok nie udało się otworzyć nowego rozdziału w negocjacjach w sprawie przystąpienia. Należy rozpocząć nowy etap konstruktywnych kontaktów z Turcją, opierając się w tym celu o konkretne osiągnięcia w sektorach leżących w obopólnym interesie.

Zbliżające się przystąpienie Chorwacji jest dowodem na to, że rozszerzenie jest ukierunkowane na maksymalizację korzyści wynikających z transformacji w zainteresowanych państwach. Ulepszenia w procesie przystąpienia wprowadzone w oparciu o odnowiony w 2006 r. konsensus w sprawie rozszerzenia zostały wypróbowane w praktyce w odniesieniu do Chorwacji i dowiodły swojej wartości. Na tych doświadczeniach powinny opierać się negocjacje z innymi państwami w procesie rozszerzenia, zarówno te, które są realizowane obecnie, jak i te, które podjęte zostaną w przyszłości. Przede wszystkim należy jak najwcześniej zajmować się trudnymi rozdziałami negocjacyjnymi, takimi jak te, które dotyczą sądownictwa i praw podstawowych oraz sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa; w ten sposób państwo kandydujące zyskuje dość czasu na zapewnienie niezbędnych rezultatów przeprowadzanych reform.

Przystąpienie Chorwacji będzie zasadniczym krokiem w zintegrowaniu Bałkanów Zachodnich z UE, co jest przedsięwzięciem o historycznym znaczeniu. UE nieustannie proklamuje otwarty charakter swojej polityki przyjętej wobec Bałkanów Zachodnich; politykę tę zapoczątkowano, realizując w połowie lat 90. strategię regionalną, a kontynuowano przede wszystkim w oparciu o proces stabilizacji i stowarzyszenia rozpoczęty w 1999 r., jak również szczyt w Salonikach, podczas którego potwierdzono, że w przyszłości państwa zachodniobałkańskie powinny znaleźć się w Unii Europejskiej. Idea ta daleka jest od podzielenia regionu Bałkanów, ma ona raczej posłużyć jako bodziec i katalizator dla pozostałej jego części oraz przyspieszyć jego zbliżenie do UE. Biorąc pod uwagę zobowiązania UE, jak również przeszłość i geografię regionu, do momentu włączenia całego regionu – po spełnieniu wszystkich warunków – pozostaną pewne „sprawy niezałatwione”.

W tym kontekście Komisja pozostaje w pełni zaangażowana w realizację zasady oceny osiągnięć państwa kandydującego. Tempo, w jakim poszczególne państwa postępują w kierunku członkostwa, zależy przede wszystkim od ich osiągnięć w realizowaniu ustalonych kryteriów i warunków.

Zwieńczone sukcesem doświadczenia Chorwacji stanowią cenny przekaz dla pozostałych państw w procesie rozszerzenia.

· UE dotrzymuje swoich zobowiązań pod warunkiem dopełnienia warunków.

· Kryteria i warunki przystąpienia są wymagające, zaś ich wypełnienie jest monitorowane ze zwiększoną uwagą. Nie jest to jednak przeszkoda; w rezultacie państwo kandydujące osiąga wyższy poziom gotowości, co po przystąpieniu przynosi korzyści zarówno zainteresowanemu państwu jak i całej UE.

· Dwustronne spory sąsiedzkie powinny i mogą być rozwiązywane w drodze dialogu i kompromisu, zgodnie z ustalonymi zasadami.

Istotnym elementem gwarantującym postępy w obrębie reform w państwach w procesie rozszerzenia oraz zapewniającym wsparcie państw członkowskich jest nieustająca wiarygodność procesu rozszerzenia. Rozwój sytuacji w minionym roku potwierdził, że w momencie spełnienia odnośnych warunków możliwe jest osiągnięcie wymiernych wyników na drodze do UE również w okresie poprzedzającym przystąpienie. Wiele mówiącymi przykładami są zawarte w niniejszym komunikacie zalecenia Komisji dotyczące przejścia do następnych etapów procesu przystąpienia oraz rozszerzenie liberalizacji reżimu wizowego, tak aby objęła ona Albanię oraz Bośnię i Hercegowinę. Z drugiej strony, tam, gdzie brak jest woli politycznej i zaangażowania w osiągnięcie konkretnych wyników oraz tam, gdzie są one niedostateczne, proces przystąpienia nie posunął się do przodu, zaś zagrożenia nawarstwiają się.

W niniejszym komunikacie oceniono, na jakim etapie realizacji znajduje się obecnie strategia rozszerzenia Unii Europejskiej, obejmująca Bałkany Zachodnie, Turcję i Islandię. W oparciu o załączone szczegółowe analizy poszczególnych państw[3] w komunikacie podsumowano osiągnięcia w ramach przygotowań do członkowstwa, oceniono obecną sytuację państw, ich perspektywy na nadchodzące lata i przedstawiono szereg zaleceń w tym względzie. Podobnie jak w minionych latach, szczególną uwagę zwrócono na szereg kluczowych wyzwań.

2. Główne wyzwania

2.1. Zwiększenie nacisku na umacnianie rządów prawa oraz reformę administracji publicznej

Niezmiennie istotnym wyzwaniem i zasadniczym warunkiem do spełnienia przez państwa dążące do integracji z UE jest umacnianie rządów prawa. Zgodnie z odnowionym konsensusem w sprawie rozszerzenia w minionych latach kwestii tej poświęcano większą uwagę na wszystkich etapach procesu przystąpienia.

Nacisk na rządy prawa znalazł swoje odbicie podczas negocjacji w sprawie przystąpienia Chorwacji, gdy kwestiom tym poświęcono szczególną uwagę, przede wszystkim w odniesieniu do rozdziału negocjacyjnego dotyczącego sądownictwa i praw podstawowych oraz sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Znaczenie kwestii dotyczących rządów prawa, jakie przypisano im w obrębie kluczowych priorytetów będących warunkiem rozpoczęcia z Albanią i Czarnogórą negocjacji w sprawie przystąpienia, jest kolejnym przykładem na to, że zagadnienia te zyskują zasadnicze znaczenie jeszcze przed negocjacjami.

Doświadczenie zgromadzone podczas prowadzonych z Chorwacją negocjacji w sprawie przystąpienia zostanie poddane ocenie i wykorzystane w negocjacjach prowadzonych obecnie oraz w przyszłości z innymi państwami. W tym celu Komisja zaproponuje nowe podejście do kwestii związanych z sądownictwem i prawami podstawowymi oraz wymiarem sprawiedliwości i sprawami wewnętrznymi. Kwestie te należy podejmować na wczesnym etapie procesu przystąpienia, zaś związane z nimi rozdziały powinny być otwierane w oparciu o plany działania, ponieważ w tym obszarze niezbędne jest dokonanie przekonujących osiągnięć. Przez cały czas trwania procesu Komisja będzie regularnie składać sprawozdania z postępów osiągniętych w powyższych obszarach, opierając się na poszczególnych etapach określonych w planach działania, proponując w razie potrzeby niezbędne środki korygujące. Na wsparcie tego procesu przeznaczone zostaną środki w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA).

W ramach procesu poprzedzającego przystąpienie Komisja zachęca państwa do tworzenia niezależnego i skutecznego systemu sądownictwa i do wprowadzania środków zapobiegających istniejącym niedociągnięciom. W tym kontekście Chorwacja dokonała ulepszeń w swoim systemie mianowania sędziów, Serbia uruchomiła przegląd procedury ponownego mianowania sędziów i prokuratorów, Czarnogóra rozpoczęła weryfikację kluczowych przepisów prawnych i konstytucyjnych dotyczących sądownictwa. W Kosowie zakończono proces weryfikacji sędziów i prokuratorów.

W większości państw w procesie rozszerzenia jednym z kluczowych wyzwań, z jakimi muszą zmierzyć się rządy prawa, jest walka z korupcją. Korupcja jest w dalszym ciągu poważnym problemem, który wpływa na codzienne życie obywateli w tak istotnych obszarach jak opieka zdrowotna czy edukacja. Co więcej, korupcja ma również poważny negatywny wpływ na inwestycje i działalność gospodarczą, szkodzi budżetom poszczególnych państw, przede wszystkim w obszarze zamówień publicznych i prywatyzacji. Od paru lat Komisja z zaostrzoną uwagą przygląda się zwalczaniu korupcji przez państwa w procesie rozszerzenia.

Istotne doświadczenia uzyskane podczas współpracy z państwami w procesie rozszerzenia przyczyniło się do opracowania przez UE własnej strategii zwalczania korupcji we wszystkich obszarach polityki, zarówno w aspekcie wewnętrznym jak i zewnętrznym[4]. Z jednej strony Komisja ustala mechanizm monitorowania korupcji obowiązujący w państwach członkowskich; jednocześnie Komisja w dalszym ciągu duże znaczenie przykładać będzie do monitorowania polityki antykorupcyjnej w państwach w procesie rozszerzenia, począwszy od pierwszych etapów przygotowania do przystąpienia; szczególny nacisk położony zostanie na wyniki oraz na trwałe rozwiązania. Komisja będzie również promować ścisłą współpracę międzynarodowych donatorów, zapewniając tym samym optymalne wykorzystanie zasobów.

Ważnym priorytetem dla państw w procesie rozszerzenia w dalszym ciągu jest walka z przestępczością zorganizowaną. Jest ona ściśle powiązana ze zwalczaniem korupcji oraz tworzeniem niezależnych systemów sądownictwa. Istotnym wyzwaniem w walce z przestępczością zorganizowaną jest transgraniczny charakter wielu działań przestępczych. Szczególnie duże znaczenie dla rozwiązania tego problemu ma regionalna współpraca organów ścigania i organów sądownictwa, w tym stworzenie sieci osób zajmujących się tym zagadnieniem zawodowo. Komisja wspiera utworzenie regionalnej sieci prokuratorów, która uzyskiwałaby pomoc oddelegowanych ekspertów z państw członkowskich i odpowiednich agencji europejskich. Komisja wspiera także stworzenie w regionie skoordynowanych programów ochrony świadków.

Na przestrzeni minionego roku Komisja pogłębiła prowadzony z państwami Bałkanów Zachodnich dialog dotyczący rządów prawa. Jego celem jest usprawnienie przygotowań na wcześniejszych etapach procesu poprzedzającego przystąpienie, w oparciu o dogłębne analizy w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. W tym celu w większości państw w procesie rozszerzenia przeprowadzono misje eksperckie. Komisja pogłębiła współpracę i wymianę informacji z właściwymi agencjami UE, w tym Europolem, Frontexem, Eurojustem oraz Europejskim Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, jak również z podmiotami podejmującymi inicjatywy regionalne, z Radą Europy oraz innymi organizacjami międzynarodowymi. W stosowanych przypadkach już na wczesnym etapie procesu zastosowano poziomy odniesienia. Nawiązano usystematyzowany dialog z Bośnią i Hercegowiną na temat wymiaru sprawiedliwości; Komisja zaproponowała nawiązanie podobnego dialogu z Kosowem, który dotyczyłby rządów prawa, i którego celem byłoby podjęcie wyzwań w tym obszarze oraz wsparcie reform sądownictwa.

Wśród kryteriów politycznych w większości państw w procesie rozszerzenia w dalszym ciągu kluczowe znaczenie mają reformy administracji publicznej, zmierzające do zwiększenia przejrzystości, odpowiedzialności i skuteczności, zasadnicze z punktu widzenia demokracji i rządów prawa. Decydujące znaczenie dla wdrożenia dorobku prawnego UE mają odpowiednie procedury administracyjne, w tym procedury dotyczące zasobów ludzkich i zarządzania finansami publicznymi. Państwa muszą zwiększyć swoje wysiłki na rzecz poprawy ich administracji publicznej w oparciu o ogólne strategie krajowe.

Gromadzonych jest coraz więcej dowodów na to, że w niektórych państwach w procesie rozszerzenia rozgraniczenie między partiami rządzącymi i państwem nie jest należycie przestrzegane. Takie praktyki grożą podważeniem rządów prawa i zasad funkcjonowania demokracji.

2.2. Gwarancja wolności słowa w mediach

Wolność słowa jest prawem podstawowym, zagwarantowanym przez prawo międzynarodowe. Jest ona nierozerwalnie związana z funkcjonowaniem demokracji pluralistycznej. Zapewnienie wolności słowa jest kluczowym elementem politycznych kryteriów kopenhaskich, których spełnienie jest w procesie przystąpienia niezbędne.

Ogólnie rzecz biorąc, krajobraz medialny w państwach w procesie przystąpienia ma charakter pluralistyczny. Jednak niedawno w szeregu państw zaobserwowano negatywne tendencje w tym obszarze. Są one źródłem poważnych obaw. Komisja analizuje kwestię wolności słowa w towarzyszących sprawozdaniach, w których zaprezentowana została sytuacja w poszczególnych państwach.

Wyzwania związane z wolnością słowa i wolnością mediów obejmują: ingerencję polityczną, która czasami znajduje swój wyraz także w systemie prawnym; naciski polityczne; wykorzystywanie działalności przestępczej i korupcji do wywierania wpływu na media; niewystarczającą ochronę dziennikarzy przed szykanami, a czasem wręcz przemocą. Wyzwania gospodarcze wiążą się z brakiem przejrzystości, z koncentracją własności, brakiem uczciwej konkurencji oraz brakiem niezależności organów odpowiedzialnych za regulację rynku. W szeregu państw w procesie rozszerzenia niezadowalające jest ogólne wdrożenie ustawodawstwa regulującego działalność mediów. Nierozwiązane pozostają liczne przypadki napaści na dziennikarzy, w tym morderstwa, mimo że od tych zdarzeń upłynęło kilka lat. W Turcji ramy prawne nie gwarantują dostatecznej wolności słowa. Poważne obawy budzi także duża liczba spraw wszczynanych wobec dziennikarzy oraz dochodzeń związanych z ich działalnością, jak również niewłaściwe naciski na media.

Powyższe tendencje poważnie ograniczają wolność słowa mediów krytycznych wobec rządzących oraz zniechęcają do uprawiania dziennikarstwa śledczego. Media i dziennikarze są nierzadko zmuszani do samocenzury.

Bardzo ważne jest, aby państwa w procesie rozszerzenia zapewniły mediom otwarte i pluralistyczne otoczenie, dzięki któremu możliwy będzie rozwój krytycznego i niezależnego dziennikarstwa. Nadawcy publiczni muszą poprawić swoją sytuację ekonomiczną i zwiększyć niezależność, dzięki czemu będą mogli pełnić swą rolę. Jednocześnie grupy zawodowe związane z mediami powinny zobowiązać się do samoregulacji w oparciu o obszerne kodeksy etyki i normy zawodowe.

W maju 2011 r. Komisja zorganizowała konferencję dotyczącą wolności słowa, podczas której spotkali się przedstawiciele mediów oraz społeczeństwa obywatelskiego reprezentujący Bałkany Zachodnie oraz Turcję. Celem tej konferencji było nawiązanie kontaktów – w uzupełnieniu do oficjalnych partnerów rządowych – z bezpośrednio zainteresowanymi podmiotami, a także poznanie ich poglądów i doświadczeń. Wnioski z konferencji będą w dalszym ciągu wspomagać Komisję w realizowanych przez nią pracach w tym sektorze.

Komisja będzie ściślej nadzorować rozwój w ramach istniejących porozumień i usystematyzowanego dialogu prowadzonego z państwami w procesie rozszerzenia. W dalszym ciągu będzie uwzględniać te kwestie w negocjacjach dotyczących przystąpienia, zwłaszcza w ramach rozdziału dotyczącego sądownictwa i praw podstawowych. Komisja określi najważniejsze cele i zachęci do tego, aby wysiłki rządów zmierzały do osiągnięcia europejskich norm w obszarze wolności słowa. W tym celu pogłębiona zostanie współpraca z odpowiednimi państwami partnerskimi i organizacjami międzynarodowymi – przede wszystkim z Radą Europy i Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Pogłębiany będzie dialog z dziennikarzami i ich stowarzyszeniami.

2.3. Pogłębienie współpracy regionalnej i pojednanie w regionie Bałkanów Zachodnich

Zasadniczymi elementami procesu stabilizacji i stowarzyszenia są współpraca regionalna i dobre stosunki sąsiedzkie. W związku z tym Komisja ściśle monitoruje je na wszystkich etapach procesu przystąpienia. Współpraca regionalna jest wsparciem i zachętą dla pojednania w regionie, w którym w niedawnej przeszłości doszło do poważnych konfliktów. Regionalna współpraca i wymiana handlowa mogą przynieść regionowi dalsze korzyści gospodarcze. Jest to również integralna część procesu integracji z UE, który często wymaga podejścia regionalnego i stosowania środków regionalnych.

W tym obszarze osiągnięto w ciągu minionego dziesięciolecia znaczący postęp; poczynienie kolejnych istotnych kroków odnotowano w minionym roku. Do procesu pojednania w regionie w dużym stopniu przyczyniły się wizyty, jakie przywódcy pochodzący z tego regionu – zwłaszcza przywódcy z Serbii i Chorwacji – składali w sąsiadujących państwach, jak również oświadczenia złożone w sprawie konfliktów, które miały miejsce w latach 90. W nadchodzących dniach dobiegnie końca proces z Sarajewa w sprawie powrotu uchodźców, w który zaangażowane są Serbia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina oraz Czarnogóra. Istotną rolę w nakłanianiu obywateli regionu do pojednania – realizowanego równolegle do pojednania rządów – pełnią inicjatywy podejmowane przez organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie, np. Inicjatywę Młodych na rzecz Praw Człowieka, Komisję Prawdy i Pojednania (RECOM), inicjatywę z Igman.

W praktyce sprawdza się współpraca w określonych obszarach, która ulega pogłębieniu; realizowana jest ona między innymi przez Wspólnotę Energetyczną, Wspólny Europejski Obszar Lotniczy oraz wspólne szkolenia w Regionalnej Szkole Administracji Publicznej (ReSPA), która prowadzi już swoją działalność w pełnym wymiarze. W grudniu 2010 r. Komisja zaproponowała strategię, przyjętą następnie przez państwa członkowskie, która miała sprzyjać rozwojowi regionu Dunaju[5]. Rozwija się regionalna wymiana handlowa w ramach Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA); zakres umowy jest rozszerzany tak, by objął dalsze obszary, na przykład politykę konkurencji, dalsze znoszenie barier celnych oraz liberalizację usług. Rada Współpracy Regionalnej rozpoczęła wykonywanie swojej trzyletniej strategii i programu prac, skupiając się na działaniach lepiej ukierunkowanych na wyniki.

Jednocześnie kluczowe wyzwania w kontekście stabilizacji w Bałkanach Zachodnich to zagadnienia wynikające z konfliktów z przeszłości, a także inne nierozwiązane kwestie dwustronne; mają one wpływ na regionalną współpracę, wzajemne kontakty państw oraz ich wewnętrzne funkcjonowanie i proces reform. Ważne jest podjęcie tych problemów. Ich rozwiązanie usunie zasadniczą przeszkodę na drodze Bałkanów Zachodnich w kierunku integracji z UE.

W dalszym ciągu normalne funkcjonowanie instytucji utrudniają spory związane z różnymi grupami etnicznymi i statusem, zwłaszcza w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie; spory te wpływają hamująco na proces reform i strategię europejską, czasami mogą mieć też szersze implikacje regionalne. Komisja jest zdania, że realizowanie przez te państwa idei integracji z UE jest dla nich najlepszą drogą do rozwiązania wspomnianych problemów. Niedawne zdarzenia, w szczególności postępy we wspieranym przez UE dialogu między Belgradem a Pristiną są w tym kontekście kluczowe. Dziesiąta rocznica podpisania umowy ramowej z Ochrydy, która przypadła w sierpniu tego roku, przypomina, że trudne kwestie etniczne mogą być skutecznie rozwiązywane w drodze dialogu i kompromisu.

Niedawno osiągnięto pozytywne rezultaty w pokonywaniu wynikających z odmiennych poglądów na temat statusu Kosowa problemów dotyczących integrującego funkcjonowania inicjatyw regionalnych; należy jednak zrobić jeszcze więcej w tym zakresie. W ramach dialogu między Belgradem a Pristiną w sprawie akceptacji przez Serbię znaczków celnych Kosowa osiągnięto porozumienie; powinno to pomóc w przywróceniu regionalnej wymiany handlowej w obrębie CEFTA. Wcześniej przywrócono spotkania CEFTA i RCC z udziałem wszystkich stron i podpisano paneurośródziemnomorską konwencję w sprawie preferencyjnych reguł pochodzenia. Jednak doprowadzenie do końca i podpisanie Traktatu o Wspólnocie Transportowej oraz rozszerzenie autonomicznych środków wymiany handlowej dla Kosowa i innych partnerów z Bałkanów Zachodnich w dalszym ciągu utrudniały różnice w poglądach dotyczących statusu Kosowa. Wspomniane różnice w dalszym ciągu pozostają przeszkodą dla rozwoju stosunków umownych między UE a Kosowem.

W ramach dialogu między Belgradem a Pristiną na kompleksowe rozwiązanie czekają kwestie dotyczące regionalnej współpracy. Komisja wzywa wszystkie zainteresowane strony do poszukiwania praktycznych i pragmatycznych rozwiązań w celu dopilnowania, aby we współpracę regionalną zostały zaangażowane wszystkie strony, niezależnie od różnicy opinii w sprawie statusu Kosowa. Postępy osiągnięte w minionych latach pokazały, że jest to możliwe.

Dla trwałego pojednania niezbędne jest dokończenie procesu wymierzania sprawiedliwości za zbrodnie popełnione w czasie wojen w byłej Jugosławii. Niezbędnym warunkiem dla procesu przystąpienia Bałkanów Zachodnich jest pełna współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla Byłej Jugosławii. Niedawne zatrzymanie dwóch ostatnich oskarżonych przez ICTY i przekazanie ich do Hagi było ogromnym krokiem w tym kierunku. Komisja wzywa również rządy, których dotyczy ten problem, aby z większym zaangażowaniem przeprowadzały procesy w sprawie zbrodni popełnionych w czasie wojny domowej.

Komisja bardzo poważnie traktuje sprawozdanie zatwierdzone przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w styczniu (raport Marty’ego) dotyczące zbrodni, w tym handlu narządami ludzkim, rzekomo popełnionych w okresie konfliktu w Kosowie oraz po jego zakończeniu. Komisja w pełni wspiera dochodzenie prowadzone przez EULEX, odnotowuje znaczenie ochrony świadków w tym kontekście oraz z zadowoleniem przyjmuje stworzenie grupy zadaniowej EULEX z siedzibą w Brukseli, jak również współpracę zainteresowanych rządów z tą grupą zadaniową.

Ogólnie rzecz biorąc, ważne jest aby rządy i organizacje społeczeństwa obywatelskiego w regionie poczyniły więcej w celu wyjaśnienia obywatelom, że pojednanie jest integralną częścią ich europejskiej przyszłości, oraz że sprawiedliwość w odniesieniu do zbrodni wojennych jest niezbędnym elementem tego procesu. Przywódcy polityczni powinni unikać wypowiedzi i działań, które mogłyby podważać te ważne zasady.

Jeżeli chodzi o otwarte kwestie dwustronne, powinny być one rozwiązywane przez zainteresowane strony na etapie procesu rozszerzenia, jak najwcześniej, z determinacją, w duchu dobrych stosunków sąsiedzkich i z uwzględnieniem ogólnych interesów UE. Komisja wzywa zainteresowane strony do podjęcia wszelkich wysiłków na rzecz rozwiązania otwartych sporów granicznych zgodnie z ustanowionymi zasadami i środkami, które w stosownych przypadkach obejmują przekazanie sporów do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Dwustronne spory nie powinny hamować procesu rozszerzenia. Komisja jest gotowa ułatwić wypracowanie niezbędnego bodźca politycznego na etapie poszukiwania rozwiązań oraz wesprzeć powiązane z tym inicjatywy.

Porozumienie dotyczące przekazania do arbitrażu sprawy sporu granicznego między Słowenią i Chorwacją, którego wykonanie ma rozpocząć się jeszcze w tym roku, toruje drogę do podejmowania kwestii dwustronnych. Komisja zdecydowanie zachęca strony do podjęcia dyskusji nad nazwą byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii, tak aby podczas rozmów toczących się pod auspicjami ONZ można było przyjąć zbliżone, konstruktywne podejście.

2.4. Osiągnięcie trwałego ożywienia gospodarczego i uwzględnienie strategii Europa 2020

Wszystkie państwa w procesie rozszerzenia weszły na ścieżkę ożywienia, aczkolwiek dzieje się to w różnym tempie: Turcja wyszła z kryzysu z silniejszą gospodarką, zaś jej wzrost gospodarczy w dalszym ciągu robi wrażenie, jednak pojawiają się coraz silniejsze oznaki przesilenia. Gospodarka Bałkanów Zachodnich również zaczyna się ożywiać, aczkolwiek osiągnięcie poziomu sprzed kryzysu zabierze jej jeszcze jakiś czas. Gospodarka Islandii w dalszym ciągu walczy z poważnymi zakłóceniami gospodarki, jakich doświadczyła w okresie kryzysu.

Państwa w procesie rozszerzenia stoją jednak w obliczu ważnych wyzwań społeczno-ekonomicznych. W większości państw stopa bezrobocia utrzymuje się na wysokim poziomie i dalej rośnie. Bezrobocie w Kosowie, Bośni i Hercegowinie oraz w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii jest najwyższe w Europie. Niskie są współczynniki aktywności zawodowej, szczególnie w odniesieniu do kobiet i ludzi młodych; wyzwaniem pozostaje rozpowszechnione zatrudnienie nieformalne. Działalność eksportowa Bałkanów Zachodnich, która ma swój udział w ożywieniu gospodarczym, w dalszym ciągu zdominowana jest przez produkty o niskiej wartości dodanej, w tym surowce, które są narażone na duże wahania cen i poważną konkurencję ze strony rynków wschodzących.

Większość państw w procesie rozszerzenia utrzymało w zasadzie rozsądną politykę makroekonomiczną. Najpilniejsze cele, które należy zrealizować szybko, to konsolidacja finansów i reforma rynków pracy; w dużym stopniu jest to odzwierciedleniem wyzwań, z jakimi mierzy się obecnie UE. Niezbędne jest zwiększenie liczby reform strukturalnych na rzecz konkurencyjności i poprawy klimatu dla inwestycji; dzięki temu przyciągnięte zostaną bezpośrednie inwestycje zagraniczne, co sprzyjać będzie tworzeniu miejsc pracy i zapewnieniu trwałego wzrostu gospodarczego. Zwiększenie potencjału administracji publicznej i wzmocnienie rządów prawa – w tym za sprawą reformy systemu sądownictwa i zwalczania rozpowszechnionej korupcji – wiąże się w Bałkanach Zachodnich ze szczególnymi wyzwaniami. Postęp w tych obszarach przyczyniłby się również do poprawy otoczenia biznesu. Niewielki jest w dalszym ciągu zakres usług publicznych na rzecz środowiska biznesu oraz inwestycje podejmowane w obrębie infrastruktury.

Reformy rynku pracy, w tym przegląd systemów transferu świadczeń, kwestie podatkowe, gruntowna rewizja systemów kształcenia, powinny przyczynić się do pokonania zasadniczych braków strukturalnych w regionie Bałkanów Zachodnich oraz przeszkód na drodze do osiągnięcia silnego i trwałego wzrostu gospodarczego, sprzyjającego włączeniu społecznemu.

Uwzględnienie celów strategii „Europa 2020”

Strategia „Europa 2020” jest strategią wzrostu gospodarczego w obecnym dziesięcioleciu, która w zmieniającym się świecie poprowadzi Unię w kierunku inteligentnej, trwałej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu. Zachęca się państwa w procesie rozszerzenia do przyłączenia się do strategii „Europa 2020” i jej inicjatyw przewodnich[6]. Stanowi to przydatny punkt wyjścia dla reform.

Cele zawarte w strategii „Europa 2020” znajdują swoje stosowne odzwierciedlenie w dialogach prowadzonych przez Komisję i państwa w procesie rozszerzenia na temat polityki gospodarczej oraz polityki zatrudnienia i społecznej. Komisja pokierowała programowaniem pomocy finansowej na rzecz realizacji celów strategii „Europa 2020”, szczególnie w odniesieniu do rozwoju społeczno-ekonomicznego. Cele te uwzględnione są we współpracy Komisji z międzynarodowymi instytucjami finansowymi.

Utrzymujący się w Europie kryzys wywołany zadłużeniem podkreślił znaczenie zdrowych finansów publicznych. Komisja udostępnia niektóre ze swoich mechanizmów wzajemnej weryfikacji krajom kandydującym oraz potencjalnym krajom kandydującym. Wielostronny nadzór finansowy realizowany przez UE jest istotnym narzędziem służącym temu celowi. Będzie on stopniowo dostosowywany do silniejszego zarządzania gospodarczego w UE, z jakim będziemy mieli do czynienia w nadchodzącej przyszłości.

Jeżeli chodzi o obszar rozwoju sektora prywatnego, koordynacja polityki z Bałkanami Zachodnimi i Turcją jest realizowana zgodnie z przepisami unijnego programu Small Business Act[7]. Powyższa koordynacja, oparta na regularnym dokonywaniu oceny w stosunku do określonych przez UE poziomów odniesienia, zaowocowała powstaniem sprawdzonych zaleceń będących odzwierciedleniem szczególnych właściwości poszczególnych państw w procesie rozszerzenia. Komisja proponuje, aby wyniki programu Small Business Act zostały wykorzystane jako narzędzie odniesienia dla potrzeb przyszłych działań związanych z MŚP, podejmowanych w regionie.

Komisja zachęca partnerskie międzynarodowe instytucje finansowe do tego, aby w oparciu o ramy inwestycyjne dla Bałkanów Zachodnich wspierały nowe formy finansowania małych i średnich przedsiębiorstw, w szczególności mechanizmy kapitału własnego, kapitału ryzyka oraz gwarancji. Komisja będzie współfinansować zachodniobałkańską platformę MŚP, której celem jest ułatwienie MŚP dostępu do finansowania za pośrednictwem gwarancji i kapitału ryzyka.

Jeżeli chodzi o obszar badań i innowacji, współpraca państw w procesie rozszerzenia z UE odnotowała postępy w kontekście kwalifikowalności do uczestnictwa w inicjatywach UE. Państwa w procesie rozszerzenia uczestniczą w 7. programie ramowym w zakresie badań i rozwoju technologicznego oraz w programie na rzecz konkurencyjności i innowacji. Bieżące wskaźniki dowodzą jednak, że w odniesieniu do inwestycji i rozwoju polityki badań i innowacji w większości przypadków znajdują się one grubo poniżej średniej UE. Zachęca się przywódców regionalnych do podejmowania zobowiązań na rzecz zwiększenia inwestycji w badania, innowacje oraz kapitał ludzki, w tym podczas nadchodzących konferencji na szczeblu ministerialnym.

Państwa w procesie rozszerzenia powinny lepiej przygotować się do odpierania skutków zmian klimatu i dostosować się do wysiłków podejmowanych przez UE w celu realizacji tego wyzwania, w tym w drodze działań informacyjnych. Postępujące działania na rzecz klimatu przyniosą korzyści dzięki rozwiązaniom gwarantującym niską emisję węgla, mogą również przyczyniać się do tworzenia miejsc pracy.

Rodzące się ożywienie gospodarcze powinno znaleźć swoje odbicie w poprawie sytuacji socjalnej. Odsetek osób żyjących poniżej granicy ubóstwa jest w dalszym ciągu wysoki; odsetek ten rośnie w regionie Bałkanów Zachodnich. Wysoki wskaźnik zatrudnienia nieformalnego negatywnie odbija się na sytuacji socjalnej, dotykając szczególnie ludzi młodych.

Celem nadrzędnym jest zabezpieczenie miejsc pracy dla grup w trudnej sytuacji, a także ich włączenie społeczne. Jednak w sektorze socjalnym dokonano niewielu faktycznych inwestycji, zaś współpraca z donatorami międzynarodowymi napotykała trudności na etapie planowania strategicznego. Komisja podkreśla znaczenie polityki zatrudnienia i polityki społecznej w swoim dialogu politycznym i zachęca państwa do określania wyraźnych i realistycznych celów w tych dwóch obszarach, a także do lepszego przeznaczania wydatków na cele społeczne oraz lepszego definiowania priorytetów w tym zakresie. Państwa w procesie rozszerzenia powinny jak najszybciej rozpocząć realizację celów Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym.

Należy podjąć trwałe działania w celu włączenia wszystkich grup w trudnej sytuacji społecznej do głównego nurtu społeczeństwa. Jeżeli chodzi o znajdującą się w szczególnie niekorzystnej sytuacji mniejszość romską, Komisja wezwała Bałkany Zachodnie oraz Turcję do współpracy w obrębie unijnych platform Romów, które systematycznie monitorują proces włączenia i proponują stosowne działania. Komisja zorganizowała szereg seminariów na temat kwestii dotyczących Romów, zachęcając państwa regionu do rewizji i wzmocnienia stosownych krajowych planów działania oraz ich wykonania, celem zwalczania dyskryminacji Romów i poprawy ich integracji, przede wszystkim w obszarze wykształcenia, zatrudnienia, mieszkalnictwa i opieki zdrowotnej. Państwa Bałkanów Zachodnich powinny podjąć znaczne wysiłki w celu przyspieszenia urzędowej rejestracji wewnętrznych przesiedleńców.

Kluczowym czynnikiem umożliwiającym strukturalne zmiany na rzecz trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu jest poprawa systemu edukacji i szkoleń. Dotychczas inwestycje podejmowane w obrębie nauki, umiejętności i kwalifikacji były zazwyczaj ograniczone; kwalifikacje uzyskiwane w poszczególnych państwach są w niewystarczającym stopniu uznawane przez inne państwa w regionie. Systemy edukacji państwowej i infrastruktura powinny zostać zreformowane, zaś porównywalne na poziomie międzynarodowym programy zawodowe, edukacyjne i szkoleniowe powinny odpowiadać na istniejące problemy związane z niedopasowaniem umiejętności potencjalnych pracowników do potrzeb pracodawców.

Komisja umożliwiła uczestnictwo krajów kandydujących w strategicznych ramach programu w zakresie kształcenia i szkolenia (ET 2020); dołączyć do nich miałyby jeszcze była jugosłowiańska republika Macedonii oraz Czarnogóra. Komisja zaproponowała stworzenie platformy Bałkanów Zachodnich dotyczącej szkolenia i edukacji, która opierałaby się na otwartych metodach koordynacji, co umożliwiłoby uczestnictwo wszystkich państw w procesie rozszerzenia. Pogłębi to dialog w sprawie podstawowych wyzwań politycznych i zabezpieczy wykonanie oraz monitorowanie działań. Państwa Bałkanów Zachodnich zostały zaproszone do udziału w scentralizowanych działaniach w ramach unijnego programu „Uczenie się przez całe życie”.

2.5. Rozszerzanie sieci transportowych i energetycznych

Lepsza współpraca z państwami w procesie rozszerzenia realizowana w obszarze transportu i energii przynosi korzyści europejskim obywatelom i przedsiębiorstwom. We współpracy UE z wszystkimi państwami sąsiadującymi, zmierzającej do promowania trwałego wzrostu gospodarczego, wymiany handlowej i kulturalnej, zatrudnienia i poprawy warunków życia, kluczowymi elementami są wzajemne połączenia transportowe i energetyczne. W przypadku państw w procesie rozszerzenia współpraca ta zmierza również do przygotowania tych państw do pełnego przejęcia i wdrożenia dorobku prawnego w obszarze transportu i energii.

Turcja, która jest strategicznie położona na skrzyżowaniu Europy, Bliskiego Wschodu i Kaukazu, stale rozwija i wzmacnia swoje powiązania z UE; dowodzi tego niedawny rozwój odnotowany w sektorze lotniczym lub rola, jaką Turcja pełniła w ustanowieniu południowego korytarza gazowego. Dalszy rozwój tych powiązań przyniósłby korzyści obu stronom. Południowy korytarz gazowy przyczyniłby się do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego w Europie , jako że miałby znaczny wkład w rozszerzenie tras dostawy i stymulowałby konkurencję na międzynarodowym rynku gazu. Komisja wspiera Turcję finansowo w dalszym rozwoju jej sieci transportu, w szczególności w odniesieniu do połączeń kolejowych o dużej prędkości i modernizacji infrastruktury portowej. Jednocześnie należy zachęcać Turcję do poszerzania jej rynku gazu, zwiększenia płynności i elastyczności w zawieraniu umów. Taki proces mógłby doprowadzić do stworzenia „centrum energii”, którego funkcjonowanie zapewniłoby większe bezpieczeństwo dostaw energii.

W ramach Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej zdefiniowano sieć transportu regionalnego, określając priorytetowe projekty o znaczeniu regionalnym. Państwa Bałkanów Zachodnich uczestniczą, wraz z państwami członkowskimi UE oraz innymi państwami europejskimi, w Umowie o europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej, którą podpisano w 2006 r. Współpracę w dziedzinie transportu przewidziano także w strategii na rzecz Dunaju.

Od 2008 r. Komisja prowadziła rokowania w sprawie zawarcia Traktatu o Wspólnocie Transportowej z państwami Bałkanów Zachodnich, który przyczyniłby się do stworzenia zintegrowanego rynku dla infrastruktury i transportu lądowego, wodnego transportu śródlądowego oraz morskiego. Rokowania zostały prawie zakończone, jednak wstrzymują je różnice dotyczące nazwy Kosowa. Komisja wzywa zainteresowane strony do podjęcia niezbędnych kroków, które pozwolą na szybkie zakończenie rokowań i podpisanie traktatu.

Komisja zaproponowała rewizję unijnych sieci transeuropejskich w obszarze transportu (TEN-T), mając na względzie poprawę połączeń z krajami objętymi polityką rozszerzenia i polityką sąsiedztwa[8].

Również w sektorze energii UE realizuje integrację sieci, zwłaszcza za pośrednictwem wsparcia udzielanego Wspólnocie Energetycznej, która obejmuje UE oraz jej państwa członkowskie, wszystkie państwa Bałkanów Zachodnich oraz niektóre państwa sąsiadujące[9]. Wspólnota Energetyczna tworzy – w oparciu o unijne przepisy w sektorze energii – otwarty, przejrzysty i konkurencyjny rynek regionalny, który pomoże przyciągać inwestycje. Dorobek prawny Wspólnoty Energetycznej obejmuje już wewnętrzny rynek energii, efektywność energetyczną i źródła energii odnawialnej, jak również wybrane elementy dorobku prawnego w dziedzinie środowiska naturalnego, polityki społecznej i konkurencji. Zostanie on rozszerzony tak, aby swoim zasięgiem objąć obowiązkowe zapasy ropy naftowej, w uzupełnieniu rynku energii elektrycznej i gazu.

3. Postępy w państwach w procesie rozszerzenia i program działań na lata 2011–2012

3.1. Bałkany Zachodnie

Chorwacja

Negocjacje w sprawie przystąpienia Chorwacji zostały zamknięte w czerwcu. Było to możliwe dzięki temu, że w ciągu minionego roku Chorwacja osiągnęła poziomy odniesienia, niezbędne dla zamknięcia negocjacji, w tym dotyczące trudnych rozdziałów takich jak sądownictwo i prawa podstawowe oraz polityka konkurencji. Chorwacja osiągnęła istotne wyniki w walce z korupcją, wprowadziła nowy, obiektywny i przejrzysty system mianowania sędziów i prokuratorów, oraz znacząco poprawiła wykonanie programów mieszkaniowych dla powracających uchodźców. Znacznie posunęła się do przodu restrukturyzacja chorwackich stoczni znajdujących się w trudnej sytuacji.

Wynik negocjacji w sprawie przystąpienia znajdzie swoje odzwierciedlenie w traktacie o przystąpieniu, który – jak przewidziała Rada Europejska podczas posiedzenia w czerwcu – powinien zostać podpisany przed upływem bieżącego roku. Powinno to umożliwić przystąpienie Chorwacji do UE w dniu 1 lipca 2013, pod warunkiem dopełnienia niezbędnych procedur ratyfikacyjnych. Chorwacja osiągnęła bardzo wysoki poziom przygotowań, dzięki któremu będzie w momencie przystąpienia w stanie przyjąć obowiązki związane z członkowstwem. Chorwacja spełnia polityczne kryteria kopenhaskie. Przewiduje się, że Chorwacja spełni kryteria dotyczące gospodarki i dorobku prawnego do dnia 1 lipca 2013 r. Należy utrzymać to tempo.

Chorwacja powinna w dalszym ciągu opierać się na reformach przeprowadzonych w trakcie negocjacji w sprawie przystąpienia oraz wypracowanym w tym okresie potencjale. Komisja będzie dokładnie monitorować wypełnianie przez Chorwację wszelkich podjętych zobowiązań oraz jej nieustających przygotowań do przyjęcia w momencie przystąpienia obowiązków związanych z członkostwem. Czynności monitorujące skupią się w szczególności na zobowiązaniach podjętych przez Chorwację w następujących obszarach: sądownictwa i praw podstawowych; sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa; oraz polityki konkurencji.

Monitorowanie będzie obejmowało regularnie aktualizowane zestawienia monitorujące, dialog w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, misje w celu dokonywania wzajemnych ocen, program gospodarczy poprzedzający przystąpienie i notyfikacje fiskalne. Do momentu przystąpienia Chorwacji Komisja będzie co sześć miesięcy wydawać oceny dotyczące wywiązywania się z zobowiązań podjętych przez to państwo we wspomnianych rozdziałach. Jesienią 2012 r. Parlamentowi Europejskiemu i Radzie przedstawione zostanie obszerne sprawozdanie z procesu monitorowania.

Jeżeli w trakcie procesu monitorującego stwierdzone zostaną kwestie budzące obawy, wobec których Chorwacja nie zastosuje środków naprawczych, Komisja skieruje do władz Chorwacji – w razie potrzeby i odpowiednio wcześnie – pisemne ostrzeżenia; Komisja może także zaproponować Radzie podjęcie wszystkich niezbędnych kroków jeszcze przed przystąpieniem. Ponadto – podobnie jak w przypadku piątego rozszerzenia, traktat o przystąpieniu będzie zawierał ogólną gospodarczą klauzulę ochronną, klauzulę ochronną dotyczącą rynku wewnętrznego oraz klauzulę ochronną dotyczącą sektora sprawiedliwości wolności i bezpieczeństwa.

Oczekuje się, że Chorwacja w dalszym ciągu będzie odgrywać aktywną rolę w regionalnej współpracy w regionie Bałkanów Zachodnich. Komisja oczekuje na wykonanie porozumienia dotyczącego przekazania do arbitrażu sprawy sporu granicznego między Słowenią i Chorwacją. Komisja wesprze utworzenie sądu polubownego i jego działanie, zgodnie z postanowieniami wspomnianego porozumienia. Komisja z zadowoleniem przyjmuje oświadczenie rządu Chorwacji, iż będzie wspierać on inne państwa regionu w ich staraniach na rzecz członkostwa w UE, oraz zachęca Chorwację do tego, aby jeszcze przed przystąpieniem rozwiązała ostatnie otwarte kwestie dwustronne z sąsiadami. Jednocześnie przywódcy polityczni powinni unikać oświadczeń i działań, które mogłyby podawać w wątpliwość znaczenie pojednania lub lekceważyć wagę popełnionych zbrodni wojennych.

Była jugosłowiańska republika Macedonii

Wybory parlamentarne, które odbyły się w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii w czerwcu, przebiegały w przeważającej części zgodnie z normami międzynarodowymi, zaś państwo kontynuowało reformy związane z przystąpieniem. Koalicja rządząca była stabilna. Państwo w dalszym ciągu w dostateczny sposób spełnia kryteria polityczne. Odnotowano pewien postęp w odniesieniu do reform parlamentu, sądownictwa, administracji publicznej oraz poszanowania i ochrony mniejszości, aczkolwiek zasadnicze kwestie są w dalszym ciągu otwarte. Niezbędne są dalsze wysiłki, w szczególności w odniesieniu do wolności słowa, niezależności sądownictwa, reformy administracji publicznej oraz zwalczania korupcji. Wzmocnić należy wysiłki podejmowane przez siły polityczne na rzecz współpracy.

Państwo nadal wypełnia swoje zobowiązania poczynione w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Komisja podtrzymuje swój wniosek o przejście do drugiego etapu stowarzyszenia, zgodnie z postanowieniami układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, oraz zachęca Radę do tego, aby podjęła działania bez dalszej zwłoki.

Komisja odnotowuje, że Rada nie była w stanie zrealizować zaleceń Komisji z 2009 r. dotyczących rozpoczęcia negocjacji z byłą jugosłowiańską republiką Macedonii. Przejście tego państwa do kolejnego etapu procesu przystąpienia przyniesie korzyści w kontekście tempa reform oraz poprawi klimat towarzyszący stosunkom między poszczególnymi grupami etnicznymi, a ponadto w pozytywny sposób odbije się na rozwoju regionu.

Od niemal dwudziestu lat nierozwiązany pozostaje spór między Grecją a byłą jugosłowiańską republiką Macedonii dotyczący nazwy tej ostatniej. Od lat 90. prowadzony jest dialog pod auspicjami ONZ; od 2009 r. uzupełnieniem tego dialogu są kontakty dwustronne, w tym na szczeblu premierów. Procesy te jednak jeszcze nie przyniosły wyników. Zasadnicze znaczenie ma utrzymanie dobrych stosunków sąsiedzkich, w tym przyjęcie wynegocjowanego pod auspicjami ONZ i zadowalającego dla obu stron rozwiązania kwestii nazwy. Komisja podkreśla potrzebę podwojenia wysiłków na rzecz bezzwłocznego rozwiązania sporu. Komisja przypomina również, że należy unikać działań i oświadczeń, które w negatywny sposób mogłyby odbić się dobrych stosunkach sąsiedzkich. Rozwiązanie w kwestii nazwy jest już mocno spóźnione.

Czarnogóra

W grudniu 2010 r. Rada Europejska nadała Czarnogórze status kraju kandydującego i przyjęła siedem kluczowych priorytetów dla rozpoczęcia negocjacji w sprawie przystąpienia, które określono w opinii Komisji w sprawie wniosku Czarnogóry o członkostwo w UE.

Od momentu przyjęcia opinii Czarnogóra poczyniła pozytywne postępy w kierunku spełnienia politycznych kryteriów kopenhaskich, osiągając wyniki ogólnie zadowalające, w szczególności w obszarze ustalonych kluczowych priorytetów. Poprawiono ramy legislacyjne i instytucjonalne, mając na uwadze wzmocnienie pracy parlamentu, system wyborczy, profesjonalizację i odpolitycznienie administracji publicznej, niezależności i odpowiedzialność sądownictwa, walkę z korupcją i przestępczością zorganizowaną, wolność mediów i współpracę ze społeczeństwem obywatelskim. Niezbędne są jednak nieustające wysiłki na rzecz dalszych osiągnięć w obszarze rządów prawa, przede wszystkim w odniesieniu do korupcji na wysokim szczeblu oraz przypadków przestępczości zorganizowanej. Odnotowano pozytywne działania w obszarze polityki antydyskryminacyjnej oraz w związku z poprawą sytuacji przesiedleńców. Teraz działania te należy przełożyć na ograniczenie dyskryminacji w życiu codziennym, z jaką stykają się osoby w trudnej sytuacji, w tym przesiedleńcy.

Komisja będzie ze szczególną uwagą monitorować postępy Czarnogóry w obszarze rządów prawa i walki z dyskryminacją, mając w perspektywie utrzymanie tempa reform we wspomnianych obszarach. Komisja będzie w dalszym ciągu wspierać Czarnogórę w realizacji reform związanych z przystąpieniem do UE.

Albania

Krajowa scena polityczna w Albanii jest w dużym stopniu zdominowana przez utrzymujący się zastój polityczny oraz wydarzenia, które mają wzajemnie hamujący wpływ na siebie. Gwałtowne starcia policji z protestującymi przeciwko rządowi doprowadziły do śmierci czterech osób i zaostrzyły klimat braku zaufania między siłami politycznymi, a także wobec niektórych instytucji państwowych. Lokalne wybory w maju zostały wprawdzie ocenione jako przejrzyste i odbywające się w atmosferze konkurencji; jednak towarzyszyły im niedociągnięcia, które powinny zostać wyeliminowane. Przede wszystkim kontrowersje wokół liczenia głosów oddanych na burmistrza Tirany, związane z głosami wrzuconymi do niewłaściwych urn, zwiększyły polaryzację między rządzącą większością a opozycją.

Obecnie sprawą pilną jest ponowne nawiązanie przez albańskie siły polityczne dialogu politycznego i utrzymanie go na poziomie, który umożliwiałby właściwe funkcjonowanie kluczowych instytucji demokratycznych, zwłaszcza parlamentu, a także postępy na drodze do integracji z UE. Znaczące niedociągnięcia, których istnienie stwierdzono podczas ostatnich dwóch procesów wyborczych, wymagałyby obszernej reformy systemu wyborczego, która zyskałaby dzięki niezależnym wskazówkom z zewnętrz oraz porozumieniu osiągniętemu przez partie polityczne.

Propozycja UE dotycząca ponownego zaangażowania w realizację priorytetów związanych z integracją europejską Albanii została podjęta przez dwie najważniejsze partie polityczne. Obecnie najważniejsze dla albańskich partii politycznych jest to, aby zaangażowały się one w systematyczny i trwały proces współpracy na rzecz europejskich reform. Droga naprzód powinna obejmować proces wspólnego przeglądu i przyjęcia planu działania, w którym uwzględnione byłyby zalecenia zawarte w opinii, a także planu gruntownych reform, w tym w odniesieniu do pracy parlamentu i wyborów.

Ogólnie rzecz biorąc, Albania poczyniła ograniczone postępy na drodze do spełnienia kryteriów politycznych umożliwiających członkostwo oraz realizacji dwunastu kluczowych priorytetów dla otwarcia negocjacji w sprawie przystąpienia; potwierdza to opinia Komisji przyjęta przez Radę w grudniu 2010 r. Odnotowano pewne sukcesy w kontekście walki z przestępczością zorganizowaną, traktowania osób przetrzymywanych w więzieniach oraz praw dziecka, jednak w dalszym ciągu niewystarczające postępy odnotowuje się w obszarze sądownictwa, polityki antykorupcyjnej, praw własności oraz poprawy warunków życia społeczności romskiej. Dodatkowo niezbędne jest podjęcie działań w obszarze procedur parlamentarnych i wyborów. Albania rozpoczęła wykonywanie planu działania, odpowiadając tym samym na zalecenia zawarte w opinii Komisji. Wymagane są jednak dalsze wysiłki w celu zapewnienia skuteczności i kompletności planowanych działań, w tym w drodze ścisłej współpracy z opozycją. Zanim Komisja będzie mogła zalecić nadanie Albanii statusu kraju kandydującego i rozpocząć negocjacje w sprawie przystąpienia do UE, Albania będzie musiała podjąć trwałe starania i osiągnąć widoczne postępy we wszystkich wymienionych wyżej obszarach.

Albania w dalszym ciągu sprawnie wprowadzała w życie układ o stabilizacji i stowarzyszeniu. W grudniu 2010 r. obywatelom Albanii przyznano bezwizowy dostęp do strefy Schengen, co było wynikiem zadowalających osiągnięć dialogu na temat liberalizacji reżimu wizowego.

Komisja w dalszym ciągu z zaangażowaniem wspiera Albanię w przeprowadzaniu reform pod kątem integracji z UE oraz w realizacji kluczowych priorytetów określonych w jej opinii.

Bośnia i Hercegowina

Jeżeli chodzi o Bośnię i Hercegowinę, działania jej politycznych przedstawicieli w dalszym ciągu odzwierciedlają brak porozumienia odnośnie do ogólnego kierunku i przyszłości państwa oraz jego struktury instytucjonalnej. Nie osiągnięto konsensusu w sprawie zagwarantowania funkcjonowania i poprawy funkcjonowania instytucji, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów narodów Bośni i Hercegowiny, szczególnie w perspektywie powszechnie popieranych dążeń do integracji z UE. W dalszym ciągu zakończenia wymaga proces ustanowienia organów wykonawczych i legislacyjnych, rozpoczęty po wyborach w październiku 2010 r.; niezbędne jest powołanie rządu na szczeblu państwowym. To długie opóźnienie utrudniało przeprowadzenie w Bośni i Hercegowinie bardzo potrzebnych reform, które pozwoliłyby temu państwu na osiągnięcie dalszych postępów na drodze do UE. Proces przystąpienia do UE wymaga sprawnych instytucji na wszystkich szczeblach oraz skutecznego mechanizmu koordynującego dla potrzeb współpracy z UE, który pozwoliłby Bośni i Hercegowinie na zajęcie jednolitego stanowiska.

W związku z powyższym ogólne tempo reform było bardzo ograniczone. Odnotowano pewne osiągnięcia, zwłaszcza te, które w grudniu 2010 r. doprowadziły do przyznania obywatelom Bośni i Hercegowiny możliwości bezwizowego wjazdu na obszar UE. W czerwcu przywódcy państwa osiągnęli porozumienie odnośnie do podjęcia – w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia – usystematyzowanego dialogu z UE dotyczącego wymiaru sprawiedliwości; celem dialogu jest zapewnienie niezależnego, skutecznego, bezstronnego i odpowiedzialnego systemu sądowego.

Zasadniczym wymogiem określonym w umowie przejściowej oraz w układzie o stabilizacji i stowarzyszeniu jest zgodność z europejską konwencją praw człowieka. W tym względzie poważne obawy budzi utrzymujące się opóźnienie w dostosowaniu konstytucji do orzeczenia wydanego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie dyskryminacji etnicznej w kontekście reprezentacji w instytucjach państwowych[10]. Należy uruchomić wiarygodny proces zapewniający odpowiednią reakcję na orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw człowieka, a także przyjąć na szczeblu państwowym ustawę w sprawie pomocy państwa. Dla przyspieszenia procesu integracji Bośni i Hercegowiny z UE niezbędny jest także postęp w kierunku uchwalenia ustawy o krajowym spisie ludności oraz przyspieszenie reform. Kwestią priorytetową dla zapewnienia stabilności fiskalnej jest przyjęcie globalnych ram fiskalnych

System rządów w Bośni i Hercegowinie nadal wymaga obecności międzynarodowej z mandatem wykonawczym. Jeżeli chodzi o przynależność okręgu Brczko (kwestia ta była jednym z celów i warunków związanych z zamknięciem Biura Wysokiego Przedstawiciela)[11], osiągnięto postęp w rozwiązaniu kwestii elektryczności. Niezbędne są dalsze wysiłki w celu spełnienia pozostałych niezrealizowanych celów, ułatwienia przejścia od kraju o międzynarodowym systemie zarządzania i bezpieczeństwa w kierunku kraju, którego wewnętrzne instytucje ponoszą pełną odpowiedzialność za proces polityczny i ustawodawczy, zgodnie z wymaganiami, jakie stawia się przed państwem dążącym do członkostwa w UE. Uwzględnienie powyższych kwestii jest niezbędne dla zapewnienia stabilnej sytuacji politycznej.

Drogę do przodu wskazuje usystematyzowany dialog dotyczący wymiaru sprawiedliwości, a także doświadczenia wypływające z reform, które zostały przeprowadzone w ramach procesu liberalizacji reżimu wizowego: poprzez przyjęcie strategii europejskiego dialogu i kompromisu oraz skupienie się na programie UE Bośnia i Hercegowina będzie w stanie stopniowo przejść od sytuacji paraliżu i konfrontacji w kierunku współpracy, od międzynarodowego nadzoru do przyszłości w UE.

UE wzmocniła swoją rolę w Bośni i Hercegowinie; podjął tam swój urząd pierwszy pojedynczy przedstawiciel. UE w dalszym ciągu będzie kontynuować umacnianie swojego wsparcia dla instytucji państwowych wdrażających cele strategii UE, zgodnie z konkluzjami Rady przyjętymi na posiedzeniu w marcu tego roku.

Serbia

Równolegle z niniejszym komunikatem Komisja przyjęła opinię w sprawie wniosku Serbii o członkostwo w Unii Europejskiej. Wnioski i rekomendacje zawarte w opinii znajdują się w załączniku do niniejszego komunikatu.

Kosowo

W okresie wcześniejszych wyborów parlamentarnych i przedłużającego się wyboru nowego prezydenta przez parlament, dokonano niewielu postępów w kontekście programu reform. Samym wyborom towarzyszyły poważne niedociągnięcia, które należy pokonać. Pozytywną rolę odegrał sąd konstytucyjny, w drodze wykonywania swoich obowiązków.

Nowy rząd dowiódł swojego zaangażowania na rzecz europejskiej perspektywy Kosowa, między innymi poprzez stałe wysiłki podejmowane w obszarach takich jak wizy i wymiana handlowa oraz poprzez utworzenie Krajowej Rady na rzecz Integracji Europejskiej. Nowy parlament niedawno rozpoczął uchwalanie odpowiednich przepisów umożliwiających zapoczątkowanie kluczowych reform. Należy dokonać znacznie więcej na rzecz walki z przestępczością zorganizowaną i korupcją. Administracja publiczna jest słaba, wyzwaniem pozostaje przeprowadzenie reformy wymiaru sprawiedliwości.

W następstwie rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, podjętej we wrześniu 2010 r., nawiązano wspierany przez UE dialog między Pristiną a Belgradem. Celem dialogu jest promowanie współpracy, osiągnięcie postępu na drodze do integracji z UE oraz poprawa warunków życia ludności. Ogólnie rzecz biorąc, dialog prowadzony był w konstruktywnym duchu i doprowadził do porozumienia w odniesieniu do kilku kwestii: swobodnego przepływu towarów i osób, rejestru cywilnego i katastru. Należy kontynuować te konstruktywne starania i podjąć kolejne kroki na drodze do normalizacji stosunków. Osiągnięte porozumienia należy wprowadzać w życie w dobrej wierze.

Osiągnięto poprawę w kwestii integracji kosowskich Serbów na południu rzeki Ibar. Kosowscy Serbowie wzięli udział w powszechnym spisie mieszkańców Kosowa, wzrosło ich uczestnictwo w przeprowadzonych niedawno wyborach parlamentarnych. Z drugiej strony w północnej części Kosowa trwają napięcia między poszczególnymi grupami etnicznymi oraz zdarzają się incydenty. Oddzielne struktury serbskie, wspierane przez Belgrad, sprzeciwiały się przeprowadzeniu spisu i zachęcały do bojkotu wyborów organizowanych przez władze Kosowa. Komisja wzywa wszystkie zainteresowane strony w Kosowie do łagodzenia napięć i do pełnej kooperacji z EULEX-em.

Jedyną możliwą drogą zapewnienia postępu w Kosowie jest dążenie do osiągnięcia rozwiązań w drodze dialogu, odrzucanie jednostronnych działań i przemocy. Komisja wzywa wszystkie zainteresowane podmioty do odrzucenia przemocy i odstąpienia od podejmowania jakichkolwiek kroków zagrażających stabilizacji.

Kosowo jest zaangażowane w realizację europejskiej perspektywy Bałkanów Zachodnich. W marcu Komisja przedstawiła wniosek porozumienia ramowego pozwalającego na uczestnictwo Kosowa w programach UE; jest to jedna z kluczowych inicjatyw zapowiedziana w komunikacie dotyczącym Kosowa z 2009 r.[12] Komisja będzie w dalszym ciągu wspierać dążenia Kosowa do zrealizowania dwóch pozostałych celów zasadniczych: ostatecznej liberalizacji reżimu wizowego i umowy handlowej z UE, jak również pozostałe wysiłki dotyczące reform i umacniające europejską perspektywę Kosowa. Komisja dokona przeglądu swojego komunikatu z 2009 r., tak aby Kosowo w dalszym ciągu mogło odnosić korzyści z procesu przystąpienia do UE. Komisja proponuje nawiązanie z Kosowem usystematyzowanego dialogu dotyczącego rządów prawa. Komisja podkreśla również, iż bardzo istotne jest zapoczątkowanie przez Kosowo kompleksowego programu obejmującego północ kraju.

3.2. Turcja

Dzięki swojej dynamicznej gospodarce, dużym znaczeniu w regionie oraz zaangażowaniu w unijną politykę zagraniczną i bezpieczeństwo energetyczne, Turcja jest państwem o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa i dobrobytu Unii Europejskiej. Jeżeli chodzi o wymianę handlową oraz inwestycje zagraniczne, Turcja została już w dużej mierze zintegrowana z UE za pośrednictwem unii celnej. Turcja stała się istotną platformą przemysłową dla szeregu wiodących przedsiębiorstw europejskich, jest zatem cennym elementem składowym europejskiej konkurencyjności. Wysoki wzrost PKB Turcji, który w 2010 r. osiągnął niemal 9%, i który prawdopodobnie osiągnie 6,1% w tym roku, jak również uczestnictwo Turcji w grupie G-20 dodatkowo przyczyniają się do rosnącego znaczenia gospodarczego państwa.

Wkład Turcji w Unię Europejską w szeregu kluczowych obszarów będzie w pełni skuteczny, jeżeli towarzyszyć mu będzie aktywnie realizowany i wiarygodny proces przystąpienia. W procesie tym przestrzegane muszą być zobowiązania UE oraz ustalone uwarunkowania.

Zasadnicze znaczenie ma kontynuowanie przez Turcję reform dotyczących politycznych kryteriów przystąpienia. Zachęcającym sygnałem w tym kierunku jest utworzenie oddzielnego ministerstwa do spraw UE. W ciągu minionych dziesięciu lat dokonał się znaczący postęp, jednak niezbędne są dalsze istotne wysiłki gwarantujące w praktyce poszanowanie praw podstawowych, przede wszystkim wolności słowa, praw kobiet i wolności religii. Znaczącym krokiem do przodu jest niedawne przyjęcie przez Turcję przepisów w sprawie fundacji religijnych, które ułatwiają odzyskiwanie przez fundacje religijne skonfiskowanej własności. Komisja jest gotowa do tego, aby w dalszym ciągu wspierać Turcję w realizacji niezbędnych reform, w tym procesu reform konstytucji.

Turcja w dalszym ciągu zwiększa swoją dyplomatyczną aktywność w następstwie wydarzeń, jakie miały miejsce w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Turcja pozostaje również konstruktywnym partnerem w regionie Bałkanów Zachodnich. Jako stabilne państwo posiadające demokratyczne instytucje i gospodarkę wykazującą szybki wzrost, a także jako kraj kandydujący, prowadzący negocjacje w sprawie przystąpienia do UE, Turcja może odegrać istotną rolę w promowaniu stabilizacji oraz wspieraniu reform w krajach sąsiadujących, które są jednocześnie krajami sąsiadującymi Unii Europejskiej. UE w dalszym ciągu pogłębia dialog polityczny prowadzony z Turcją w kwestiach polityki zagranicznej, które leżą w interesie obu stron. W obecnej sytuacji ważne jest, aby dialog ten był pogłębiany jako uzupełnienie procesu przystąpienia; jego celem powinna być lepsza koordynacja.

W świetle postępów osiągniętych przez przywódców obu społeczności dzięki wykorzystaniu dobrych usług Sekretarza Generalnego ONZ, mających na celu ostateczne rozstrzygnięcie problemu cypryjskiego, zachęca się Turcję do konkretnego zwiększenia swego zaangażowania oraz wkładu w powyższe rozmowy. Ostateczne rozwiązanie leży w interesie wszystkich stron, jako że przyczyniłoby się ono do umocnienia stabilności w południowo-wschodnim regionie Morza Śródziemnego, zaowocowałoby nowymi możliwościami gospodarczymi i stanowiłoby silny bodziec dla negocjacji w sprawie przystąpienia do UE, które znajdują się w punkcie krytycznym.

Komisja z niepokojem obserwuje napięcia, jakie pojawiły się niedawno w stosunkach Turcji z Cyprem. Komisja przypomina, że Rada wezwała do unikania wszelkiego rodzaju gróźb, źródeł napięć lub działań, które mogłyby zaszkodzić dobrym sąsiedzkim kontaktom oraz idei pokojowego rozwiązywania sporów. UE podkreśliła również wszystkie suwerenne prawa państw członkowskich UE, które obejmują zawieranie umów dwustronnych, zgodnie z dorobkiem prawnym UE oraz prawem międzynarodowym, w tym Konwencją Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawie morza. Zgodnie z powtórzonymi stanowiskami Rady i Komisji z minionych lat Komisja podkreśla, że sprawą pilną jest wypełnienie przez Turcję jej zobowiązań polegających na pełnym wykonaniu protokołu dodatkowego i poczynienie postępów w kierunku normalizacji dwustronnych stosunków z Republiką Cypru. Komisja wzywa również do unikania wszelkiego rodzaju gróźb, źródeł napięć lub działań, które mogłyby zaszkodzić dobrym sąsiedzkim kontaktom oraz idei pokojowego rozwiązywania sporów. UE będzie kontynuować działania następcze w stosunku do postępów dokonanych w tych obszarach i będzie te postępy weryfikować, zgodnie z odnośnymi decyzjami Rady.

Turcja powinna wzmocnić wysiłki na rzecz rozwiązania otwartych kwestii dwustronnych z państwami sąsiadującymi, w tym sporów dotyczących granic. Grecja złożyła liczne skargi formalne dotyczące naruszeń jej wód terytorialnych oraz przestrzeni powietrznej przez Turcję, w tym przelotów nad wyspami greckimi.

Komisja będzie prowadzić działania zmierzające do uruchomienia nowej spirali korzyści płynących z procesu przystąpienia Turcji. W oparciu o pragmatyczne podejście i z uwzględnieniem konkretnych kroków w obszarach leżących we wspólnym interesie, należy opracować wspólne porozumienie w sprawie istniejących ograniczeń oraz pożądanych postępów w zbliżeniu Turcji do UE; należy ponadto opracować świeży i pozytywny program, który umożliwi bardziej konstruktywne i pozytywne relacje.

Program ten powinien objąć szeroki zakres sektorów, w tym zintensyfikowany dialog i współpracę w zakresie reform politycznych, wiz, mobilności i migracji, energii, walki z terroryzmem, przyszłego uczestnictwa Turcji w programach wspólnotowych takich jak „Europa dla obywateli” czy partnerstwo miast, a także w zakresie wymiany handlowej i unii celnej; celem programu byłoby eliminowanie problemów utrudniających wymianę handlową, poszukiwanie ściślejszej koordynacji w obszarze negocjacji w sprawie umów o wolnym handlu i poszukiwanie nowych ścieżek w celu pełnego wykorzystania wspólnego potencjału gospodarczego UE i Turcji. Zgodnie z negocjacjami w sprawie przystąpienia Komisja zamierza pogłębić swoją współpracę z Turcją, wspierając jej dążenia do realizacji reform i zbliżenia do dorobku Wspólnoty, w tym w obrębie tych rozdziałów, odnośnie do których nie można obecnie rozpocząć negocjacji. Komisja będzie w dalszym ciągu informować Radę, gdy tylko uzna, że Turcja osiągnęła istotne poziomy odniesienia[13].

3.3. Islandia

Islandia w dalszym ciągu odradza się po załamaniu finansowym i gospodarczym, jakie miało miejsce w latach 2008 i 2009. Sytuacja polityczna pozostaje stabilna, aczkolwiek rząd koalicyjny został kilkakrotnie poddany próbie, a jego większość w parlamencie zmniejszyła się.

Kontynuowano proces przystąpienia Islandii, zakończono przegląd (ang. screening) islandzkiego ustawodawstwa. Ogromną zaletą w procesie przystąpienia jest wysoki już poziom integracji państwa z UE w szeregu obszarów politycznych. Komisja uwzględniła szczególne właściwości i oczekiwania Islandii w istniejącej strategii negocjacji w sprawie przystąpienia, w pełni gwarantując przestrzeganie zasad i dorobku prawnego Unii. Nieustające prace – otwarte i konstruktywne – zaowocują rozwiązaniami, które będą odzwierciedleniem wysokiego poziomu współpracy między władzami UE a Islandii.

Na tej podstawie rozpoczęto negocjacje w sprawie przystąpienia dotyczące konkretnych rozdziałów negocjacyjnych. Otwarto cztery rozdziały, z których dwa zostały tymczasowo zamknięte. Ogólnie rzecz biorąc, poziom dostosowania, przede wszystkim w obrębie rozdziałów objętych Europejskim Obszarem Gospodarczym i porozumieniami Schengen, jest dobry, negocjacje powinny zatem postępować sprawnie. Islandia musi jeszcze podjąć istniejące zobowiązania, takie jak te, które określił Urząd Nadzoru EFTA w ramach Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Rozpoczęły się działania informacyjne, które promują merytoryczną debatę na temat procesu przystąpienia Islandii. Przystąpienie do UE w dalszym ciągu jest w Islandii sprawą budzącą kontrowersje. Komisja będzie dalej wspierać Islandię w obszarze informacji i kontaktów międzyludzkich.

4. Wsparcie procesu rozszerzenia

4.1. Pomoc finansowa

Komisja udostępnia państwom w procesie rozszerzenia wsparcie finansowe i techniczne na potrzeby przygotowań do przystąpienia. Pomoc jest zasadniczo realizowana w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA); środki przydzielone z tego źródła w okresie 2007–2013 wynoszą 11,6 mld EUR[14].

Od 2010 r. Komisja stopniowo przesuwa pomoc finansową – od wsparcia dla projektów indywidualnych do bardziej globalnego podejścia, obejmującego całe sektory. Komisja skupia się przy tym na kluczowych obszarach programu reform państw będących beneficjentami. Zachęca się rządy państw w procesie rozszerzenia do przyjmowania obszernych i zrównoważonych strategii w priorytetowych sektorach, takich jak administracja publiczna, rozwój sektora prywatnego, transport, energia, środowisko naturalne i zmiana klimatu, rozwój społeczny, rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.

W dokumentach dotyczących wieloletniego orientacyjnego planowania (MIPD) na lata 2011–2013 określono sektory kluczowe dla każdego państwa, zgodnie z konkretną sytuacją w danym państwie i postępem osiągniętym w procesie przystąpienia. Szczególną uwagę poświęcono walce z korupcją, rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego i wolności słowa. Około 10% środków dostępnych w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej zostanie przeznaczonych na projekty obejmujące kilka państw obszaru Bałkanów Zachodnich i Turcji. Dzisiaj Komisja przyjęła corocznie weryfikowane wieloletnie orientacyjne ramy finansowe dla pomocy udzielanej w ramach IPA, które obejmują lata 2012–2013.

Zgodnie ze swoim komunikatem z czerwca 2011 r. „Budżet z perspektywy „Europy 2020”[15] Komisja przygotowuje obecnie ramy prawne na potrzeby przyznania pomocy poprzedzającej przystąpienie w ramach kolejnych wieloletnich ram finansowych, które obejmą lata 2014–2020. Pomoc będzie stanowić element pakietu instrumentów w obszarze działań zewnętrznych.

Pomoc udzielana na podstawie bieżącego rozporządzenia w sprawie IPA okazała się skuteczna i efektywna. Autorzy wniosku w sprawie nowego instrumentu finansowego, który ma zostać przedstawiony w grudniu 2011 r., skorzystają z doświadczeń zgromadzonych przy okazji realizacji bieżącego instrumentu. W oparciu o te doświadczenia, postanowiono, że nowy instrument obejmie zarówno wsparcie w celu realizacji kryteriów przystąpienia jak również wsparcie rozwoju społeczno-ekonomicznego.

W drodze dialogu z państwami będącymi beneficjentami, z innymi donatorami oraz przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, jak również opierając się na zgromadzonych dotychczas doświadczeniach, Komisja rozważała sposoby wzmocnienia powiązań między pomocą finansową a priorytetami określonymi w strategii rozszerzenia; Komisja rozważała również sposoby uczynienia pomocy finansowej bardziej strategiczną, lepiej ukierunkowaną, bardziej elastyczną oraz uproszczenia procedur. W tym kontekście rozważane elementy obejmują długoterminowe i obszerne planowanie pomocy obejmującej wszystkie sektory polityczne, większe skupienie się na potrzebach i priorytetach państw będących odbiorcami pomocy, nagradzanie postępów w procesie przystąpienia, wykorzystanie funduszy IPA w celu zmobilizowania kolejnych funduszy od innych donatorów i sektora prywatnego, a także zwiększenie roli społeczeństwa obywatelskiego.

4.2. Liberalizacja reżimu wizowego i mobilność

Możliwość podróżowania do państw UE bez konieczności posiadania wizy ma dla obywateli wszystkich państw – partnerów w procesie rozszerzenia – ogromne znaczenie i stanowi element procesu przystąpienia. Podjęcie kroków w kierunku liberalizacji reżimu wizowego jest jednak uzależnione od tego, czy zainteresowane państwa spełniają warunki gwarantujące interesy UE w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i polityki migracyjnej.

W strefie Schengen znajduje się już Islandia. Jeżeli chodzi o Bałkany Zachodnie, obywatele Chorwacji zawsze podróżowali do UE bez wiz. Obywatelom byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii, Czarnogóry i Serbii przyznano prawo bezwizowego podróżowania do strefy Schengen w grudniu 2009 r.; ten sam status przyznano rok później obywatelom Albanii oraz Bośni i Hercegowiny.

Niedawne decyzje prowadzące do rezygnacji z wymogów wizowych dla obywateli Bałkanów Zachodnich opierają się na tym, że wspomniane państwa osiągnęły poziomy odniesienia określone w planach działania sporządzonych w kontekście prowadzonych przez Komisję dialogów dotyczących liberalizacji reżimu wizowego. Dialogi były silnym bodźcem do podjęcia reform prowadzących do osiągnięcia unijnych standardów w obszarze sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, zwłaszcza w odniesieniu do wzmocnienia potencjału administracyjnego w obszarze zarządzania granicami i bezpieczeństwa dokumentów, ale również w odniesieniu do umocnienia rządów prawa i zwalczania transnarodowej przestępczości zorganizowanej, korupcji i nielegalnej migracji.

W następstwie zniesienia obowiązku wizowego w niektórych państwach członkowskich UE odnotowano jednak znaczny wzrost liczby wniosków o azyl składanych przez obywateli wspomnianych państw, w szczególności Serbii i byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii, co wskazuje na nadużycia reżimu bezwizowego. W odpowiedzi Komisja uruchomiła – począwszy od stycznia 2011 r. – mechanizm monitorowania związany z wprowadzeniem liberalizacji reżimu wizowego w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia, nawiązując dialog z powyższymi państwami w celu oceny wspólnego wykonania reform i skutecznych środków zaradczych. Państwa wzmocniły od tamtego momentu kontrolę w miejscu i uruchomiły kampanie informacyjne, przekazując obywatelom wiadomości dotyczące praw i obowiązków związanych z ruchem bezwizowym. Komisja zachęca władze powyższych państw do podjęcia wszelkich niezbędnych dalszych kroków, umożliwiających sprawne funkcjonowanie reżimu bezwizowego. Sukces takich działań będzie musiał być również uzupełniony o zwiększone wsparcie dla grup w najtrudniejszej sytuacji, w tym Romów, oraz działania na rzecz poprawy warunków ich życia.

W wyniku obszernego przeglądu unijnej polityki wizowej Komisja przedstawiła Radzie projekt zmian do rozporządzenia wizowego, które pozwoliłoby na czasowe zawieszanie reżimu bezwizowego stosowanego wobec danego państwa trzeciego w przypadku nagłego napływu ludzi[16].

Wspomniany proces funkcjonujący w odniesieniu do Bałkanów Zachodnich dopełniłaby liberalizacja reżimu wizowego dla Kosowa. W grudniu 2010 r. Rada wyraziła się pozytywnie o tej perspektywie, pod warunkiem spełnienia wszystkich wymogów. W celu realizacji tych wymogów Kosowo przyjęło ramy prawne dotyczące readmisji i podpisało dwustronne umowy o readmisji z 13 państwami strefy Schengen. Kosowo przyjęło programy reintegracji i kontynuowało ich wykonanie. Pod koniec tego roku Komisja nawiąże zatem z Kosowem dialog w sprawie wiz.

UE oraz Turcja rozpoczęły pogłębianie współpracy w kwestiach dotyczących wiz, zaś Komisja – zgodnie z konkluzjami Rady z lutego 2011 r. – nawiązała z Turcją dialog w sprawie wiz, mobilności i migracji. W następstwie tego procesu zaczęły pojawiać się pierwsze rezultaty, zarówno w przypadku wydawania wiz dla podróżnych z Turcji jak i rozwiązywania kwestii nielegalnej imigracji do UE. Proces ten pomoże również określić konkretne działania, które Turcja musi przeprowadzić w kontekście przyszłej liberalizacji reżimu wizowego. W związku z powyższym ważnym krokiem byłoby podjęcie przez Turcję niezbędnych działań na rzecz szybkiego zawarcia umowy o readmisji.

4.3. Informacja i komunikacja

Kluczem do sukcesu polityki rozszerzenia jest poparcie społeczeństwa. W tym celu władze państw członkowskich i państw w procesie rozszerzenia na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym muszą odegrać wiodącą rolę, podejmując wysiłki związane z informowaniem i powiadamianiem.

Komisja jest zaangażowana w ułatwienie merytorycznej debaty dotyczącej procesu rozszerzenia, opartej na faktach prezentowanych w przystępnej formie i udostępnianych w mediach wszelkiego rodzaju. Informacje muszą w pierwszym rzędzie kierować się do ludzi młodych oraz osób mających kluczowe znaczenie dla kształtowania opinii, takich jak dziennikarze oraz przedstawiciele organizacji społeczeństwa obywatelskiego i sektora biznesu. Do merytorycznej debaty i wzajemnego zrozumienia procesu rozszerzenia przyczynić się mogą również w znacznym stopniu wymiany parlamentarne.

W nadchodzącym okresie tematem dyskusji będą kolejne kroki w drodze do akcesji państw w procesie rozszerzenia. Najlepszą reklamą unijnej polityki rozszerzenia są wymierne rezultaty. Wiele mówiącym przykładem mogą być zakończone sukcesem negocjacje z Chorwacją, podobnie jak gospodarcza odporność w Europie Południowo-Wschodniej oraz konkretne osiągnięcia w kluczowych sektorach, takich jak dostawy energii czy sieci transportu. Ogromnie ważne jest, aby wyjaśnić społeczeństwu, w jaki sposób realizowanie strategii rozszerzenia może pomóc UE w osiągnięciu jej celów w kontekście kryzysu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy, polityki dotyczącej środowiska i zmian klimatu, bezpieczeństwa i migracji, przy jednoczesnym przyspieszaniu programu reform i poprawie warunków życia w państwach w procesie rozszerzenia.

5. Wnioski i zalecenia

Na podstawie powyższej analizy Komisja przedstawia następujące wnioski i zalecenia:

1. Celem polityki rozszerzenia jest powiększenie unijnej strefy pokoju, stabilizacji, demokracji i dobrobytu. Rozszerzenie przynosi korzyści UE jako całości i pozwala jej zająć lepszą pozycję, umożliwiającą podejmowanie globalnych wyzwań. Wraz z zakończeniem negocjacji w sprawie przystąpienia Chorwacji, w czerwcu tego roku, rozpoczął się nowy etap procesu rozszerzenia Unii Europejskiej.

2. Polityka rozszerzenia okazała się być istotnym narzędziem służącym transformacji społeczeństw. Zarówno w tych państwach, które już przystąpiły do UE, jak również w tych, które znajdują się na drodze do przystąpienia, miały miejsce ogromne zmiany, możliwe dzięki reformom demokratycznym i gospodarczym, dokonywanym w duchu przystąpienia. Świeżym dowodem tego potencjału UE służącego przemianom jest rozwój Chorwacji, jaki miał miejsce od momentu, gdy państwo to weszło na ścieżkę przystąpienia.

3. Za pośrednictwem swojej polityki w sprawie rozszerzenia, opartej na odnowionym konsensusie zatwierdzonym przez Radę Europejską w grudniu 2006 r., UE stosuje wymagające uwarunkowania i ze zwiększoną uwagą monitoruje postępy. Dzięki temu państwa aspirujące do członkostwa osiągają wysoki poziom gotowości, który przyniesie korzyści zarówno im, jak i UE.

4. Doświadczenie pozyskane w toku negocjacji z Chorwacją zostanie wykorzystane podczas obecnych i przyszłych negocjacji. W tym celu Komisja zaproponuje nową strategię w odniesieniu do kwestii związanych z sądownictwem i prawami podstawowymi, jak również wymiarem sprawiedliwości oraz wolnością i bezpieczeństwem. Kwestie te należy podejmować na wczesnym etapie procesu przystąpienia, zaś związane z nimi rozdziały powinny być otwierane w oparciu o plany działania; niezbędne jest bowiem dokonanie przekonujących osiągnięć w tym obszarze. Przez cały czas trwania procesu Komisja będzie regularnie składać sprawozdania z postępów osiągniętych w powyższych obszarach, opierając się na poszczególnych etapach określonych w planach działania, proponując w razie potrzeby niezbędne środki korygujące. Na wsparcie tego procesu przeznaczone zostaną środki pochodzące z Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA).

5. Wiarygodny proces rozszerzenia, który stanowi wyraźną perspektywę rozszerzenia w oparciu o rygorystyczne warunki, ma zasadnicze znaczenie dla wsparcia reform w państwach w procesie rozszerzenia oraz zapewnia mieszkańcom państw w procesie rozszerzenia wymierne rezultaty jeszcze na etapie przygotowań do integracji z UE. Warunki umożliwiające zbliżenie się do UE stanowią silny bodziec dla rozpoczęcia trudnych reform. Jest to również klucz do zapewnienia wsparcia idei rozszerzenia przez państwa członkowskie.

6. Sukces Chorwacji na drodze do Europy wskazuje drogę pozostałym państwom w procesie rozszerzenia. Wraz z wejściem do Unii pierwszego państwa Bałkanów Zachodnich europejska przyszłość regionu staje się rzeczywistością.

7. Poważnym wyzwaniem dla większości państw w procesie rozszerzenia pozostają rządy prawa; jest to kluczowy warunek dla wejścia na drogę do członkostwa w UE. Komisja w dalszym ciągu priorytetowo traktuje reformy sądownictwa i administracji publicznej, walkę z przestępczością zorganizowaną i korupcją, w tym za pośrednictwem ich regularnego monitorowania, a także usystematyzowane dialogi, wzajemne oceny, tworzenie instytucji, programy partnerskie i pomoc finansową.

8. W szeregu państw w procesie rozszerzenia odnotowano negatywne tendencje w obszarze wolności słowa. Bardzo ważne jest, aby państwa w procesie rozszerzenia zapewniły otwarte i pluralistyczne otoczenie medialne, dzięki któremu możliwy będzie rozwój krytycznego i niezależnego dziennikarstwa. Komisja w dalszym ciągu będzie ściśle monitorować rozwój w tym obszarze i uwzględniać te kwestie w negocjacjach dotyczących przystąpienia, zwłaszcza w ramach rozdziału dotyczącego sądownictwa i praw podstawowych.

9. Zasadniczą częścią składową procesu stabilizacji i stowarzyszenia jest współpraca regionalna, która jest podstawą procesu pojednania i integracji z UE. Współpraca ta naznaczyła dalsze postępy w szeregu obszarów, jednak kwestie wynikające przede wszystkich z minionych konfliktów w dalszym ciągu w negatywny sposób odbijają się na stabilizacji Bałkanów Zachodnich, będąc dla niej wyzwaniem. Sprawą pilną jest podjęcie tych kwestii. Naglącą sprawą priorytetową jest zwłaszcza osiągnięcie integracyjnego charakteru współpracy regionalnej. Wszystkie strony przyjmujące konstruktywne i pragmatyczne podejście powinny być w stanie to osiągnąć, niezależnie od różnic w poglądach dotyczących statusu Kosowa.

10. Kwestie dwustronne powinny być rozwiązywane przez zainteresowane strony w sposób zdecydowany, w duchu dobrych stosunków sąsiedzkich oraz z uwzględnieniem ogólnych interesów UE. Powinny być one rozwiązywane możliwie najwcześniej, tak aby nie wstrzymywały procesu przystąpienia. Przestoje wywołane dwustronnymi nieporozumieniami mogą w negatywny sposób odbijać się na potencjale przekształceniowym, jaki niesie ze sobą proces rozszerzenia. Komisja wzywa zainteresowane strony do podjęcia wszelkich wysiłków na rzecz rozwiązania otwartych sporów granicznych zgodnie z ustanowionymi zasadami i środkami, które w stosownych przypadkach obejmują przekazanie sporów do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Kluczowe znaczenie mają dobre stosunki sąsiedzkie. UE jest gotowa ułatwić poszukiwanie rozwiązań oraz wesprzeć powiązane z tym inicjatywy.

11. Ogromne znaczenie dla obywateli wszystkich państw w procesie rozszerzenia ma możliwość podróżowania do państw UE bez konieczności posiadania wizy. Odnotowano dalsze postępy w obszarze liberalizacji reżimu wizowego, która stanowi element procesu przystąpienia. W grudniu 2010 r. zniesiono obowiązek posiadania wizy przez obywateli Bośni i Hercegowiny oraz Albanii, po tym jak oba te kraje dopełniły ustalonych warunków. Komisja wzywa władze państw Bałkanów Zachodnich do podjęcia wszystkich niezbędnych kroków dla zapobieżenia przypadkom nadużywania systemu bezwizowego. Ze swojej strony Komisja wzmocniła mechanizm monitorowania związany z wprowadzeniem liberalizacji reżimu wizowego, nawiązując z zainteresowanymi państwami dialog i przewidując środki zaradcze na wypadek nadużyć.

12. Biorąc pod uwagę postęp Kosowa w obszarze readmisji i ponownej integracji osób powracających, a także zgodnie z konkluzjami Rady z grudnia 2010 r., Komisja do końca tego roku nawiąże z Kosowem dialog w sprawie wiz. UE pogłębiła współpracę w sprawach wizowych z Turcją, natomiast Komisja nawiązała z Turcją dialog dotyczący wiz, mobilności i migracji; Komisja zamierza też określić konkretne kroki, których podjęcia wymagać się będzie od Turcji w kontekście przyszłej liberalizacji reżimu wizowego. Ważnym krokiem byłoby podjęcie przez Turcję niezbędnych działań na rzecz szybkiego zawarcia oraz wejścia w życie umowy o readmisji.

13. Po zmierzeniu się ze światowym kryzysem gospodarczym państwa w procesie rozszerzenia weszły na ścieżkę ożywienia gospodarczego, aczkolwiek dzieje się to w różnym tempie: Turcja wyszła z kryzysu z silniejszą gospodarką, zaś jej wzrost gospodarczy w dalszym ciągu robi wrażenie. Jednak wszystkie państwa w procesie rozszerzenia stoją w obliczu istotnych wyzwań. W większości państw stopa bezrobocia utrzymuje się na wysokim poziomie lub dalej rośnie. Najważniejszymi priorytetami niezbędnymi dla zapewnienia trwałości ożywienia gospodarczego i dla osiągnięcia wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu są: konsolidacja finansów, reformy strukturalne, poprawa otoczenia biznesu, w tym w drodze wzmocnienia rządów prawa i reformy rynku pracy. W związku z powyższym Komisja wzywa państwa w procesie rozszerzenia do wykorzystania celów strategii „Europa 2020” jako punktu wyjścia dla reform.

14. W grudniu 2011 r. Komisja przedstawi ramy przedakcesyjnej pomocy finansowej w wieloletnich ramach finansowych na lata 2014–2020; Komisja dokona tego w oparciu o pozytywne doświadczenia zgromadzone podczas realizacji bieżącego instrumentu. Opierając się na tym doświadczeniu, Komisja wesprze powiązania między pomocą a priorytetami strategii rozszerzenia, podkreślając rozwój społeczno-gospodarczy, zwiększając elastyczność pomocy oraz upraszczając procedury.

15. Kluczem do sukcesu polityki rozszerzenia jest poparcie społeczeństwa. W tym celu władze państw członkowskich i państw w procesie rozszerzenia na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym muszą odegrać wiodącą rolę, podejmując wysiłki związane z informowaniem i powiadamianiem. Komisja jest zaangażowana w ułatwienie merytorycznej debaty dotyczącej procesu rozszerzenia, opartej na faktach prezentowanych w przystępnej formie. Komisja zachęca do rozwoju aktywnego społeczeństwa obywatelskiego, które jest zasadniczą częścią składową demokracji, pełniącą między innymi rolę katalizatora przyczyniającego się do uruchomienia świadomej debaty dotyczącej rozszerzenia UE.

16. Komisja przyjęła pozytywną opinię w sprawie przystąpienia Chorwacji do UE z dniem 1 lipca 2013 r. Zamknięcie negocjacji w sprawie przystąpienia było możliwe dzięki temu, że Chorwacja osiągnęła poziomy odniesienia, niezbędne dla zamknięcia negocjacji, w tym dotyczące trudnych rozdziałów takich jak sądownictwo i prawa podstawowe oraz polityka konkurencji. Chorwacja musi dalej konsolidować swoje reformy, zgodnie z zobowiązaniami podjętymi na etapie negocjacji w sprawie przystąpienia. Komisja będzie uważnie monitorować dalsze przygotowania Chorwacji do przyjęcia obowiązków związanych z członkowstwem w momencie przystąpienia do UE. Oczekuje się, że Chorwacja w dalszym ciągu będzie wspierać proces przystąpienia pozostałych państw Bałkanów Zachodnich.

17. Kluczowym krajem dla Unii Europejskiej jest Turcja, która może pochwalić się dynamiczną gospodarką, i która pełni ważną rolę w regionie. Podkreśleniem tego są bieżące wydarzenia na płaszczyźnie regionalnej i światowej – zarówno w dziedzinie polityki, jak i gospodarki. Turcja kontynuowała realizację reform istotnych z punktu widzenia UE, jednak wymagane jest podjęcie dalszych wysiłków, w tym na rzecz zagwarantowania zasadniczych praw podstawowych. Niestety, od ponad roku negocjacje w sprawie przystąpienia nie posunęły się do przodu. Komisja podejmie prace nad odnowionym pozytywnym programem obejmującym stosunki między UE a Turcją, w dalszym ciągu zapewniającym wsparcie reform, przede wszystkim procesu reform konstytucjonalnych, oraz integracji gospodarczej. Program ten mógłby objąć szeroki zakres sektorów leżących we wspólnym interesie, w tym reformy polityczne, dialog w sprawie polityki zagranicznej, zbliżenie do dorobku prawnego UE, politykę wizową, mobilność i migrację, energię, walkę z terroryzmem, wymianę handlową oraz uczestnictwo w programach UE. Wkład Turcji w UE będzie w pełni skuteczny jedynie w ramach wiarygodnej i aktywnie realizowanej perspektywy przystąpienia.

Komisja z niepokojem obserwuje napięcia, jakie pojawiły się niedawno w kontaktach Turcji z Cyprem. Komisja przypomina również, że Rada wezwała Turcję do unikania wszelkiego rodzaju gróźb, źródeł napięć lub działań, które mogłyby zaszkodzić dobrym sąsiedzkim kontaktom oraz idei pokojowego rozwiązywania sporów. Ponadto UE przypomniała również o wszystkich suwerennych prawach państw członkowskich UE, które obejmują zawieranie umów dwustronnych, zgodnie z dorobkiem prawnym UE oraz prawem międzynarodowym, w tym Konwencją Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawie morza.

UE wielokrotnie powtarzała, iż sprawą pilną jest, aby Turcja wypełniła swoje zobowiązania związane z wdrożeniem – w sposób niedyskryminacyjny – dodatkowego protokołu do układu o stowarzyszeniu, oraz aby poczyniła postępy w normalizacji dwustronnych stosunków z Republiką Cypru. W znacznym stopniu przyczyniłoby się to do osiągnięcia postępów w procesie przystąpienia. UE będzie kontynuować realizację działań następczych w stosunku do postępów dokonanych w obszarach objętych oświadczeniem z dnia 21 września 2005 r. i będzie te postępy weryfikować, zgodnie z właściwymi decyzjami Rady. Jeżeli postępy nie zostaną odnotowane, Komisja zaleca, aby UE utrzymała swoje środki z 2006 r.

18. Jeżeli chodzi o kwestię cypryjską, przywódcy wspólnot Greków cypryjskich i Turków cypryjskich zintensyfikowali negocjacje pod auspicjami ONZ w sprawie znalezienia kompleksowego rozwiązania. Komisja w zdecydowany sposób wspiera ich wysiłki i udziela technicznej pomocy w kwestiach wchodzących w zakres kompetencji UE. Komisja wzywa obydwu przywódców do tego, aby już teraz wypracowali niezbędne kompromisy prowadzące do skutecznego zakończenia negocjacji, wzywa również wszystkie zaangażowane w ten spór strony do skupienia wszystkich wysiłków i całego potencjału na doprowadzeniu kwestii cypryjskiej do ostatecznego rozwiązania. Ważne jest, aby podczas trwającej intensywnej fazy rozmów w kwestii cypryjskiej, wszystkie zainteresowane strony postępowały spokojnie i zrobiły wszystko co leży w ich mocy dla zapewnienia pozytywnego klimatu; dzięki temu możliwe będzie przyspieszenie skutecznego zamknięcia procesu, a tym samym kompleksowe rozwiązanie sporu.

19. Proces przystąpienia Islandii nabiera tempa, rozpoczęto negocjacje w sprawie konkretnych rozdziałów obejmujących dorobek prawny. Ogromną zaletą okazuje się wysoki poziom integracji państwa z UE w szeregu obszarów politycznych. Komisja uwzględniła szczególne właściwości i oczekiwania Islandii, w pełni przestrzegając ustalonej strategii negocjacji w sprawie przystąpienia i gwarantując przestrzeganie zasad i dorobku prawnego Unii, jak również ram negocjacyjnych. Komisja w dalszym ciągu będzie udostępniać fakty dotyczące członkowstwa w UE na potrzeby toczącej się w Islandii publicznej debaty w sprawie przystąpienia.

20. Była jugosłowiańska republika Macedonii w dalszym ciągu w dostatecznym stopniu spełnia kryteria polityczne. Dokonano pewnych postępów w sprawie reform zasadniczych. W dalszym ciągu jednak do najważniejszych wyzwań należą: wykonanie przyjętego ustawodawstwa, a także zagwarantowanie wolności słowa w mediach, wzmocnienie niezależności sądownictwa, reforma administracji publicznej, a także walka z korupcją.

Komisja ponawia swoje zalecenie, aby rozpocząć negocjacje w sprawie przystąpienia byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii do Unii Europejskiej. Komisja powtarza również swój wniosek dotyczący bezzwłocznego przejścia do drugiego etapu przystąpienia, zgodnie z postanowieniami układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Zasadnicze znaczenie ma utrzymanie dobrych stosunków sąsiedzkich, w tym przyjęcie wynegocjowanego pod auspicjami ONZ i wspólnie zaakceptowanego rozwiązania w kwestii nazwy. Nie należy tracić kolejnego roku.

21. Czarnogóra skutecznie podjęła kluczowe priorytety, określone przez UE w 2010 r. jako wstępny warunek rozpoczęcia negocjacji w sprawie przystąpienia. Państwo umocniło krajowy konsensus w sprawie integracji europejskiej. Biorąc pod uwagę poczynione postępy, Komisja uznaje, że Czarnogóra osiągnęła niezbędny stopień zgodności z kryteriami członkostwa, a przede wszystkim z kopenhaskimi kryteriami politycznymi. Zasadniczą kwestią pozostaje jednak utrzymanie tempa reform, ze szczególnym naciskiem na wdrażanie ustawodawstwa oraz polityki w obszarze rządów prawa. W tym celu Komisja zamierza zaproponować zastosowanie w przypadku Czarnogóry nowej strategii dotyczącej rozdziałów negocjacyjnych w obszarze sądownictwa i praw podstawowych oraz sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa, o której mowa w punkcie 4 powyżej.

W świetle powyższych rozważań, a także uwzględniając konkluzje Rady z grudnia 2010 r., Komisja zaleca rozpoczęcie negocjacji z Czarnogórą w sprawie przystąpienia.

22. W ciągu minionego roku polityczna scena Albanii była w dużym stopniu zdominowana przez zastój polityczny między rządzącą większością a opozycją i wydarzenia, które miały wzajemnie hamujący wpływ na siebie. Obecnie pilną kwestią jest, aby – opierając się na ostatnich zachęcających sygnałach – siły polityczne w Albanii ponownie stworzyły i utrzymały taki poziom dialogu politycznego, który pozwalałby na funkcjonowanie kluczowych instytucji demokratycznych, udoskonalenie ram wyborczych oraz przeprowadzenie zasadniczych reform. Komisja zachęca kluczowych aktorów do wspólnego wypracowania konkretnych metod pozwalających na pokonanie wewnętrznych rozbieżności w celu otwarcia Albanii drogi do perspektywy europejskiej.

23. W dniu dzisiejszym Komisja przedstawiła swoją opinię w sprawie wniosku Serbii o członkostwo w UE. Biorąc pod uwagę osiągnięte dotychczas postępy i wychodząc z założenia, że Serbia ponownie zaangażuje się w dialog z Kosowem oraz przystąpi szybko do wykonania w dobrej wierze osiągniętych dotychczas porozumień, Komisja zaleca Radzie Europejskiej nadanie Serbii statusu kraju kandydującego.

Serbia jest na dobrej drodze do wystarczającego wypełnienia kryteriów politycznych określonych przez Radę Europejską w Kopenhadze w 1993 r., a także warunków związanych z procesem stabilizacji i stowarzyszenia, pod warunkiem, że będzie kontynuować te postępy i znajdzie praktyczne rozwiązanie problemów dotyczących Kosowa.

Komisja zaleca zatem rozpoczęcie negocjacji w sprawie przystąpienia Serbii do Unii Europejskiej, gdy tylko państwo to osiągnie dalsze znaczne postępy w spełnieniu następującego celu będącego kluczowym priorytetem:

– podjęcia dalszych kroków w celu normalizacji stosunków z Kosowem zgodnie z warunkami procesu stabilizacji i stowarzyszenia poprzez: pełne przestrzeganie zasad współpracy regionalnej, w której uczestniczą wszystkie zainteresowane strony; pełne przestrzeganie postanowień Traktatu o Wspólnocie Energetycznej; znalezienie rozwiązań w kwestii telekomunikacji i wzajemnego uznawania dyplomów; dalsze wykonywanie w dobrej wierze osiągniętych dotychczas porozumień; oraz czynne współdziałanie z misją EULEX na rzecz wykonywania przez nią funkcji we wszystkich częściach Kosowa.

Jak tylko osiągnięte zostaną wystarczające postępy, Komisja przedstawi sprawozdanie dotyczące wdrażania wyżej wymienionego celu priorytetowego.

24. UE będzie nadal działać na rzecz pogłębienia dialogu między Belgradem a Prisztiną; celem dialogu jest promowanie współpracy, osiągnięcie postępu na drodze do Europy i poprawa warunków życia ludności. Dotychczas dialog ten sprawdzał się jako metoda odnoszenia się do różnic między dwiema stronami i doprowadził do osiągnięcia szeregu porozumień w obszarach takich jak swobodny przepływ towarów i osób, rejestr cywilny i kataster.

25. W roku, który naznaczały przedłużające się procesy wyborcze w Kosowie, postępy w obszarze programu reform były ograniczone. Prezydent i rząd dowiedli swojego zaangażowania na rzecz europejskiej perspektywy Kosowa. Zaowocowało to podjęciem pewnych reform początkowych. Utrzymują się w dalszym ciągu zasadnicze wyzwania dotyczące przestępczości zorganizowanej i korupcji, a także wzmocnienia administracji publicznej. Komisja proponuje podjęcie z Kosowem usystematyzowanego dialogu w sprawie rządów prawa, którego celem byłoby podjęcie tych wyzwań i wsparcie reformy wymiaru sprawiedliwości.

Integracja kosowskich Serbów na południu poprawiła się, jednak zwiększyły się napięcia na północy Kosowa. Również mieszkańcy północy muszą mieć możliwość skorzystania z europejskiej perspektywy. W związku z tym Komisja podkreśla, iż bardzo istotne jest zapoczątkowanie przez Kosowo kompleksowego programu obejmującego północ kraju.

Komisja w dalszym ciągu będzie wspierać wysiłki Kosowa na rzecz dalszej realizacji jego europejskiej perspektywy, zwłaszcza w odniesieniu do polityki wizowej, umowy o wymianie handlowej oraz uczestnictwa Kosowa w unijnych programach, zgodnie z komunikatem Komisji wydanym w 2009 r. W tym celu Komisja dokona przeglądu swojego komunikatu z 2009 r., tak aby Kosowo w dalszym ciągu mogło odnosić korzyści z procesu przystąpienia do UE. Komisja zachęca do podejmowania wysiłków na rzecz pokonywania przeszkód w rozwoju stosunków między UE a Kosowem, spowodowanych różnicami w poglądach na temat statusu Kosowa.

26. W Bośni i Hercegowinie w dalszym ciągu trwał impas polityczny i instytucjonalny, powodując przedłużające się zastoje w funkcjonowaniu państwa oraz wykonywaniu reform powiązanych z UE. Sprawą naglącą jest stworzenie rządu na szczeblu państwowym w celu zapewnienia skutecznego zarządzania krajem. W celu zbliżenia się do UE Bośnia i Hercegowina ciągle jeszcze musi zmienić swoją konstytucję w myśl orzeczenia wydanego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, eliminując dyskryminację na tle etnicznym w kontekście reprezentacji w instytucjach państwowych, a także przyjąć ustawę w sprawie pomocy państwa. Należy uchwalić ustawę o spisie ludności. Drogę do przodu – realizowaną poprzez dialog i kompromisy, a także skupienie się na programie UE – wytycza zaangażowanie Bośni i Hercegowiny w usystematyzowany dialog z UE dotyczący wymiaru sprawiedliwości, prowadzony w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia.

Zasadnicze znaczenie w dalszym ciągu ma osiąganie postępów w realizacji celów i wypełnianiu kryteriów związanych z zamknięciem Biura Wysokiego Przedstawiciela. Mianowanie pierwszego pojedynczego przedstawiciela UE w Bośni i Hercegowinie umacnia pozycję UE i wspiera państwo w jego drodze od międzynarodowego nadzoru do przyszłości europejskiej, w myśl konkluzji Rady, podjętych podczas jej posiedzenia w marcu 2011 r.

27. Polityka rozszerzenia UE doprowadziła do głębokich przemian demokratycznych i gospodarczych w państwach dążących do integracji z Unią. Osiągnięcia minionego roku podkreślają wartość wiarygodnej polityki rozszerzenia. Jednocześnie tam, gdzie brak jest woli politycznej i zaangażowania w osiągnięcie konkretnych wyników oraz tam, gdzie są one niedostateczne, proces przystąpienia nie posunął się do przodu, nawarstwiają się zagrożenia. Realizacja trudnych reform przybliża stabilne, lepiej przygotowane i lepiej prosperujące państwa w procesie rozszerzenia do UE.

ZAŁĄCZNIK 1

Wnioski i zalecenia zawarte w opinii Komisji w sprawie wniosku Serbii o członkostwo w Unii Europejskiej

W świetle znacznych reform przeprowadzonych w ostatnich latach, Serbia osiągnęła znaczne postępy na drodze do wypełnienia politycznych kryteriów związanych ze stabilnością instytucji gwarantujących demokrację, rządami prawa, prawami człowieka oraz poszanowaniem praw mniejszości i ich ochroną, określonych przez Radę Europejską w Kopenhadze w 1993 r., jak również uwarunkowań związanych z procesem stabilizacji i stowarzyszenia. Serbia posiada kompleksowe ramy konstytucyjne, legislacyjne i instytucjonalne, które, ogólnie rzecz biorąc, odpowiadają europejskim i międzynarodowym normom. W swojej działalności ustawodawczej w ramach obowiązującego prawa parlament stał się znacznie wydajniejszy. W zakresie rządów prawa istnieją kompleksowe ramy prawne i instytucjonalne, w tym w dziedzinie zwalczania korupcji i zorganizowanej przestępczości, gdzie widać już pierwsze rezultaty. Prawne i polityczne ramy regulujące kwestię praw człowieka i ochrony mniejszości są dobrze ukształtowane; rozpoczęło się ich wdrażanie. Serbia osiągnęła całkowicie satysfakcjonujący poziom, jeśli chodzi o współpracę z MTKJ i odgrywa coraz bardziej aktywną rolę w pielęgnowaniu pojednania w regionie. Serbia przystała na proces dialogu z Kosowem, aby ułatwić byt tamtejszej ludności, i uczestniczyła w nim; jego efektem jest szereg porozumień (dotyczących swobodnego przepływu towarów i osób, rejestru cywilnego oraz katastru), których wdrażanie jest już przygotowywane przez Serbię.

Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze, Serbia poczyniła wyraźne postępy na drodze do stworzenia sprawnej gospodarki rynkowej i – w trudnym kontekście światowego kryzysu gospodarczego i finansowego – osiągnęła pewien stopień stabilizacji makroekonomicznej. Konieczne będą jednak dalsze wysiłki ukierunkowane na restrukturyzację gospodarki i poprawę otoczenia biznesu, zwłaszcza poprzez wzmocnienie rządów prawa i zmniejszenie biurokracji, wzmocnienie konkurencji oraz roli sektora prywatnego, a także zniesienie ograniczeń na rynku pracy. Aby móc sprostać w perspektywie średnioterminowej naciskom konkurencji i siłom rynkowym w obrębie Unii, Serbia musi kontynuować reformy strukturalne i poprawić zdolności produkcyjne gospodarki oraz stworzyć klimat sprzyjający zwiększonemu przyciąganiu inwestycji zagranicznych.

Serbia osiągnęła zadowalające wyniki w zakresie realizacji zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu i z umowy przejściowej.

W perspektywie średnioterminowej Serbia byłaby w stanie podjąć zobowiązania wynikające z członkostwa niemal we wszystkich dziedzinach dorobku prawnego pod warunkiem, że będzie kontynuować proces dostosowania i dalej podejmować wysiłki, aby zapewnić wdrożenie prawodawstwa i jego egzekwowanie. Szczególną uwagę należy zwrócić na dziedziny takie jak rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, sądownictwo i prawa podstawowe, sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo oraz kontrola finansowa. Osiągnięcie pełnej zgodności z dorobkiem w obszarze środowiska naturalnego i zmian klimatu możliwe będzie dopiero w perspektywie długoterminowej; będzie się ono wiązać z koniecznością dokonywania większych inwestycji.

Na podstawie wstępnych szacunków ogólne skutki przystąpienia Serbii dla poszczególnych dziedzin polityki Unii Europejskiej byłyby ograniczone i nie wpłynęłyby na zdolność Unii do utrzymania swojego własnego rozwoju i jego pogłębiania.

Biorąc pod uwagę osiągnięte dotychczas postępy i wychodząc z założenia, że Serbia ponownie angażuje się w dialog z Kosowem oraz przystąpi szybko do wykonania w dobrej wierze osiągniętych dotychczas porozumień, Komisja zaleca Radzie nadanie Serbii statusu kraju kandydującego.

Serbia jest na dobrej drodze do wystarczającego wypełnienia kryteriów politycznych określonych przez Radę Europejską w Kopenhadze w 1993 r., a także uwarunkowań związanych z procesem stabilizacji i stowarzyszenia pod warunkiem, że będzie kontynuować te postępy i znajdzie praktyczne rozwiązanie problemów dotyczących Kosowa.

Komisja zaleca zatem rozpoczęcie negocjacji w sprawie przystąpienia Serbii do Unii Europejskiej, gdy tylko państwo to osiągnie dalsze znaczne postępy w spełnieniu następującego celu będącego kluczowym priorytetem:

– Podjęcia dalszych kroków w celu normalizacji stosunków z Kosowem zgodnie z warunkami procesu stabilizacji i stowarzyszenia poprzez: pełne przestrzeganie zasad współpracy regionalnej, w której uczestniczą wszystkie zainteresowane strony; pełne przestrzeganie postanowień Traktatu o Wspólnocie Energetycznej; znalezienie rozwiązań w kwestii telekomunikacji i wzajemnego uznawania dyplomów; dalsze wykonanie w dobrej wierze osiągniętych dotychczas porozumień; oraz czynne współdziałanie z misją EULEX na rzecz wykonywania przez nią funkcji we wszystkich częściach Kosowa.

Jak tylko osiągnięte zostaną wystarczające postępy, Komisja przedstawi sprawozdanie dotyczące wdrażania wyżej wymienionego priorytetowego celu.

Zachęca się Serbię do utrzymania tempa reform na rzecz osiągnięcia dostatecznego stopnia zgodności z kryteriami członkostwa, zwłaszcza w zakresie rządów prawa, oraz do kontynuowania swojego konstruktywnego zaangażowania we współpracę regionalną i pogłębianie kontaktów dwustronnych z państwami sąsiadującymi. Spodziewane jest dalsze wdrażanie umowy przejściowej oraz układu o stabilizacji i stowarzyszeniu (po jego wejściu w życie). Komisja będzie nadal wspierać finansowo te wysiłki poprzez Instrument Pomocy Przedakcesyjnej.

ZAŁĄCZNIK 2

Wnioski dotyczące Chorwacji, byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii, Czarnogóry, Albanii, Bośni i Hercegowiny, Kosowa[17], Turcji i Islandii

Chorwacja

W czerwcu 2011 r., zakończono negocjacje z Chorwacją, po tym jak osiągnęła ona poziomy odniesienia niezbędne dla zamknięcia negocjacji. Teraz Chorwacja powinna skupić się na pracy, jaką należy wykonać przed przystąpieniem, bazując przy tym na wysokim stopniu dostosowania, jaki już osiągnęła. Niniejsze sprawozdanie w sprawie postępu prac jest elementem działań Komisji mających na celu monitorowanie tego, czy Chorwacja dopełnia wszystkich zobowiązań podjętych w toku negocjacji w sprawie przystąpienia oraz czy w dalszym ciągu przygotowuje się do przyjęcia w momencie przystąpienia obowiązków wynikających z członkowstwa.

Chorwacja nadal spełnia kryteria polityczne. We wszystkich obszarach, w tym w obszarze rządów prawa, dokonano znaczących postępów, które stają się wymierne. Należy podjąć wysiłki w celu skonsolidowania tych rezultatów.

W dalszym ciągu umacniano demokrację i rządy prawa. Zarówno rząd jak i parlament w dalszym ciągu funkcjonowały skutecznie. W obszarze reformy administracji publicznej niezbędne są dalsze wysiłki służące umocnieniu skutecznego wdrożenia ram prawnych w celu zakończenia procesu budowy nowoczesnej, wiarygodnej, odpolitycznionej służby publicznej ukierunkowanej na obywateli.

Chorwacja poczyniła widoczne postępy w obszarze sądownictwa. Nowe przepisy wzmocniły niezależność systemu sądownictwa, podjęto wiele środków na rzecz poprawy jego skuteczności. Ustanowiono nowy system powoływania urzędników sądowych. Utrzymują się pewne wyzwania, w szczególności związane z potrzebą dalszego zwiększenia skuteczności systemu sądownictwa, a także służące praktycznemu wykonaniu nowych środków odnoszących się do niezależności, bezstronności i odpowiedzialności sądownictwa. Osiągnięto postępy w odniesieniu do bezstronnego rozwiązywania sporów dotyczących zbrodni wojennych. Ustanowiono cztery wyspecjalizowane izby ds. zbrodni wojennych, posiadające wyłączne kompetencje we wszystkich nowych sprawach; należy wzmocnić ich rolę w sprawach oczekujących na rozwiązanie. Ministerstwo Sprawiedliwości przyjęło strategię rozwiązania problemu bezkarności, przede wszystkim w przypadkach, gdy ofiary były pochodzenia serbskiego lub gdy domniemani sprawcy byli członkami chorwackich sił zbrojnych.

Zasadnicze postępy odnotowano w dziedzinie walki z korupcją. Przyspieszono starania w obszarze walki z korupcją, co przyniosło pozytywne wyniki; udoskonalono ustawodawstwo, wzmocniono odpowiednie władze. Należy dalej pogłębiać osiągnięcia związane ze skutecznym rozwiązywaniem przypadków korupcji, przede wszystkim w odniesieniu do korupcji na wysokim szczeblu, korupcji na szczeblu lokalnym oraz w przypadku spraw dotyczących zamówień publicznych i sądownictwa. Niezbędne jest gromadzenie dalszych doświadczeń dotyczących praktycznego wykonywania przyjętych niedawno zapobiegawczych ram prawnych; należy wzmocnić struktury umożliwiające ich wdrażanie.

Jeżeli chodzi o poszanowanie praw człowieka, sytuacja jest w dalszym ciągu – ogólnie rzecz biorąc – poprawna; osiągnięto dalsze postępy w obszarze praw człowieka i ochrony mniejszości. Chorwacja w dalszym ciągu podejmowała różne środki na rzecz zwiększenia świadomości społeczeństwa i lepszej ochrony praw człowieka. Jeżeli chodzi o dostęp do wymiaru sprawiedliwości, odnotowano dalszą poprawę wykonania ustawy o pomocy prawnej, zwłaszcza w drodze upraszczania procedur. Jeżeli chodzi o system więziennictwa, kontynuowano prace dotyczące rozbudowania dotychczasowych jednostek przetrzymywania i resocjalizacji, jednak chorwackie więzienia są w dalszym ciągu przepełnione. Jeżeli chodzi o niewłaściwe traktowanie, do rzecznika praw obywatelskich nadal wpływały skargi na nadużywanie siły przez policję; skargi te wymagają stosowanego rozpatrzenia.

Chorwackie przepisy gwarantują wolność słowa, w tym wolność i pluralizm mediów; przepisy te są, ogólnie rzecz biorąc, przestrzegane. Osiągnięto dalsze postępy dotyczące przejrzystości w zakresie własności środków masowego przekazu; niewielkie są jednak postępy w zakresie rozpoznawania spraw zgłoszonych w minionym roku, a dotyczących zastraszania dziennikarzy pracujących nad sprawami korupcyjnymi oraz przypadkami przestępczości zorganizowanej. Zgłoszono jednak niewiele nowych spraw. Rozwój dziennikarstwa śledczego utrudniają przede wszystkim naciski gospodarcze. Utrzymują się problemy wynikające z politycznej ingerencji na szczeblu lokalnym. Nieustannej uwagi wymaga wolność zgromadzeń ze względu na sposób traktowania demonstracji.

Odnotowano pewne postępy w odniesieniu do praw kobiet i równości płci. Pozycja kobiet na rynku pracy nie uległa jednak zasadniczej zmianie; poziom bezrobocia wśród kobiet w dalszym ciągu jest wysoki. Odnotowano ograniczone postępy w zakresie praw dziecka. Rzecznik praw dziecka podjął bardziej aktywne działania w sprawach, w których właściwe władze nie reagowały w odpowiedni sposób na przypadki przemocy wobec dzieci.

Osiągnięto pewne postępy w odniesieniu do włączenia społecznego osób znajdujących się w trudnej sytuacji oraz osób niepełnosprawnych. Rozbudowywany jest obecnie Urząd Rzecznika ds. Osób Niepełnosprawnych. Niejednolicie stosowane są kryteria związane z ustalaniem uprawnień, przepisy regulujące szczególne prawa są rozdrobnione. Powoli przebiega przejście od opieki zinstytucjonalizowanej do opieki realizowanej przez odpowiednie służby na szczeblu gminy. Prawa pracownicze i prawa związkowe są – ogólnie rzecz biorąc – przestrzegane.

Chorwacja zaczęła odnosić sukcesy we wdrażaniu ustawy o przeciwdziałaniu dyskryminacji oraz ustawy o przestępstwach z nienawiści. Podjęto różne działania w obszarze podnoszenia świadomości, rozbudowywany jest Urząd Rzecznika Praw Człowieka. W oparciu o obowiązujące przepisy w sprawie przestępstw z nienawiści organy ścigania wszczęły szereg spraw. Należy jednak dalej pogłębiać osiągnięcia, rozwiązując problemy wywołane przez pojawiające się w społeczeństwie nastroje homofobiczne i ksenofobiczne.

Odnotowano pewien postęp w zakresie poszanowania i ochrony praw mniejszości oraz praw kulturalnych. W dalszym ciągu osoby na wysokim szczeblu publicznie wypowiadały się w obronie praw mniejszości, potwierdzając, że mają one swoje miejsce w chorwackim społeczeństwie. Zabezpieczono fundusze dla organizacji mniejszościowych. Policja udoskonaliła sposób prowadzenia dochodzeń w sprawie incydentów skierowanych przeciwko mniejszościom. Podjęto działania na rzecz lepszego wykonania konstytucyjnych przepisów w sprawie zatrudnienia dotyczących praw mniejszości narodowych; przyjęto ponadto plan zatrudniania mniejszości, który wymaga obecnie realizacji. Chorwacja powinna jednak kontynuować wspieranie idei tolerancji w stosunku do mniejszości, przede wszystkim chorwackich Serbów. W dalszym ciągu pojawiają się przypadki dyskryminacji, przede wszystkim w sektorze państwowym na szczeblu lokalnym. Odnotowano poprawę w zakresie edukacji mniejszości romskiej, szczególnie na etapie edukacji przedszkolnej. W dalszym ciągu udoskonalano infrastrukturę w niektórych osiedlach zamieszkałych przez Romów. Utrzymują się problemy dotyczące uczestnictwa społeczności romskiej w systemie edukacji. Należy podejmować dalsze działania na rzecz ludności romskiej. Problemem dla Romów jest w dalszym ciągu dostęp do odpowiednich mieszkań, ochrona socjalna i opieka zdrowotna; bezrobocie w tej grupie jest wyjątkowo wysokie.

W zakresie kwestii związanych z powrotem uchodźców osiągnięto zadowalające postępy. Uchodźcy w dalszym ciągu powracają do Chorwacji. Osiągnięto postępy w kwestiach związanych z mieszkalnictwem, przede wszystkim poprzez zapewnianie zakwaterowania w ramach programów mieszkaniowych dla osób powracających. Zmniejszono również liczbę zaległych odwołań od odrzuconych wniosków o odbudowę domu. Osiągnięto postępy w zakresie odbudowy istniejących nieruchomości. Kontynuowano wdrażanie decyzji w sprawie zatwierdzenia praw emerytalnych. Chorwacja musi jednak poczynić postępy w zakresie zapewnienia zakwaterowania dla około 2 500 osób, które złożyły wnioski o objęcie ich opieką mieszkaniową. Należy przyspieszyć starania na rzecz stworzenia niezbędnych warunków gospodarczych i społecznych umożliwiających trwały proces powrotów uchodźców.

Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, Chorwacja w dalszym ciągu współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ). Rządowa grupa zadaniowa obejmująca przedstawicieli różnych sektorów uwzględniła w swoim dochodzeniu istotne nowe tropy, dążąc do ustalenia, gdzie znajduje się brakująca dokumentacja, o którą zwrócił się urząd prokuratora MTKJ, dotycząca wykorzystania artylerii. Chorwacja nie była jednak w stanie w pełni wyjaśnić, jaki był los zaginionej dokumentacji wojskowej. Przywódcy polityczni powinni unikać stwierdzeń i działań, które mogłyby podważyć znaczenie procesu pojednania oraz potrzeby zadośćuczynienia poprzez ściganie zbrodni wojennych.

Osiągnięto znaczący postęp w procesie realizacji Deklaracji z Sarajewa. Po odbyciu spotkań w czerwcu i we wrześniu 2011 r. Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra i Serbia osiągnęły porozumienie w sprawie szeregu kwestii, w tym w sprawie treści wspólnego oświadczenia, które ma zostać podpisane na zaplanowanej na listopad 2011 r. konferencji ministrów w Belgradzie.

W lipcu rząd Chorwacji przyjął oświadczenie w sprawie promowania wartości europejskich w Europie południowo-wschodniej, w którym Chorwacja potwierdza zdecydowanie, że spory dwustronne, takie jak spory graniczne, nie mogą utrudniać procesu przystąpienia krajów kandydujących do UE – począwszy od rozpoczęcia procedur przystąpienia do momentu wejścia w życie traktatu o przystąpieniu. Oświadczenie zostało następnie przekazane do parlamentu w celu jego przyjęcia.

Chorwacja w dalszym ciągu aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP) i w pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a ponadto przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA). Nadal rozwijają się dwustronne stosunki z innymi państwami w procesie rozszerzenia, w tym również z Serbią, oraz z państwami sąsiadującymi, należącymi do UE. Dalszej uwagi wymagają jednak pewne określone punkty, zwłaszcza w odniesieniu do współpracy w dochodzeniu i ściganiu zbrodni wojennych. Wraz z wejściem w życie porozumienia dotyczącego przekazania do arbitrażu sprawy sporu granicznego dalszej poprawie uległy kontakty ze Słowenią.

W 2010 r. oraz w pierwszym kwartale 2011 r. gospodarka Chorwacji ciągle jeszcze przeżywała recesję – mimo ożywienia gospodarczego obserwowanego w UE oraz u innych partnerów handlowych. Jednak począwszy od wiosny obserwuje się oznaki rosnącej aktywności gospodarczej. W dalszym ciągu rosło bezrobocie, deficyt państwa oraz dług publiczny. Źródłem największej podatności gospodarki na zagrożenia w dalszym ciągu jest wysokie zadłużenie zewnętrzne.

Pod względem kryteriów gospodarczych gospodarka Chorwacji jest funkcjonującą gospodarką rynkową. Chorwacja powinna być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem że w sposób zdecydowany będzie realizować kompleksowy program reform, który zmniejszy słabości strukturalne.

Utrzymano powszechne porozumienie polityczne w sprawie podstaw gospodarki rynkowej. Biorąc pod uwagę istniejące ograniczenia, polityka makroekonomiczna była w dużej mierze kształtowana w sposób umożliwiający pokonanie wyzwań związanych z recesją. Bank centralny zdołał utrzymać stopę wymiany i stabilność finansową, zachowując akomodacyjną politykę pieniężną, jako że presja inflacyjna leżąca u źródeł polityki była niska. Sektor bankowy był w dalszym ciągu odporny na wstrząsy. W obszarze budżetowym władze starały się ograniczyć rosnący deficyt, utrzymując w ryzach wydatki. Poprawiono ramy budżetowe na rzecz osiągnięcia średnioterminowej stabilności fiskalnej. W dalszym ciągu malał deficyt obrotów bieżących, w miarę jak rósł eksport, zaś umiarkowany popyt wewnętrzny sprawił, iż import utrzymał się na niskim poziomie. Osiągnięto pewien postęp, aczkolwiek ograniczony, w zakresie reform strukturalnych w ramach planu odnowy gospodarczej.

Ogólnie rzecz biorąc, tempo reform strukturalnych było jednak w dalszym ciągu niewielkie, zwłaszcza w odniesieniu do prywatyzacji oraz restrukturyzacji deficytowych przedsiębiorstw. Klimat dla inwestycji w dalszym ciągu był pod negatywnym wpływem skomplikowanych przepisów, braku przewidywalności decyzji administracyjnych, przede wszystkim na szczeblu lokalnym, a także licznych opłat pozafiskalnych. Planowane reformy bardzo trudnego rynku pracy zostały ograniczone, zaś stopa zatrudnienia oraz współczynnik aktywności zawodowej – i tak już niskie – w dalszym ciągu spadły. Płatności z tytułu transferów socjalnych, które stanowiły stosunkowo dużą część budżetu państwowego, były w dalszym ciągu niezbyt dobrze ukierunkowane. Biorąc pod uwagę potrzebę osiągnięcia średnioterminowej stabilności budżetowej, można byłoby dokonać dalszych usprawnień procesu budżetowego. Kluczowym wyzwaniem pozostaje zwiększenie skuteczności wydatków publicznych.

Jeżeli chodzi o zdolność Chorwacji do przyjęcia na siebie obowiązków wynikających z członkowstwa, przygotowania do spełnienia wymogów UE posuwają się naprzód w stałym tempie, a stopień dostosowania przepisów do prawodawstwa UE w większości sektorów jest wysoki. W większości dziedzin odnotowano dalszy postęp, w tym w rozdziałach, w których poziom dostosowania jest już zaawansowany. Niezbędne jest podjęcie dodatkowych wysiłków w niektórych obszarach w celu wzmocnienia potencjału administracyjnego, niezbędnego dla właściwego wykonania dorobku prawnego. Sprawnie postępowało wykonanie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Poczyniono zadowalające postępy w dziedzinie swobodnego przepływu towarów. Dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w tym rozdziale jest zaawansowane. Niezbędne są jednak dalsze starania, w szczególności w odniesieniu do pozostałej rewizji przepisów horyzontalnych oraz ustawodawstwa z zakresu nowego i starego podejścia dotyczącego produktów; jest to niezbędne dla pełnego zbliżenia krajowego ustawodawstwa do dorobku prawnego UE.

Nieustanne postępy osiągane są w obszarze swobodnego przepływu pracowników oraz przygotowań do zastosowania dorobku prawnego UE. Należy zwracać nieustanną uwagę na wzmacnianie potencjału administracyjnego w odniesieniu do koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Osiągnięto dalsze postępy w dziedzinie prawa przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług; w obszarze tym zadowalający jest, ogólnie rzecz biorąc, stopień zbliżenia do dorobku prawnego UE. Niezbędne są nieustanne działania na rzecz wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych oraz transpozycji i wykonania dyrektywy o usługach w celu osiągnięcia pełnego dostosowania ustawodawstwa; konieczne jest również dalsze wzmocnienie potencjału administracyjnego urzędu regulacyjnego w zakresie usług pocztowych.

Poczyniono dalsze postępy w obszarze swobodnego przepływu kapitału, w odniesieniu do dorobku prawnego dotyczącego usług płatniczych, liberalizacji przepływu kapitału oraz przeciwdziałania zjawisku prania pieniędzy. Dokonano już niemal całkowitego dostosowania ustawodawstwa.

Dalsze postępy poczyniono w obszarze zamówień publicznych. Realizowane jest dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE; proces ten zbliża się ku końcowi. Należy zwrócić szczególną uwagę na dostosowanie prawodawstwa wtórnego do nowych przepisów w obszarze zamówień publicznych, oraz na wzmocnienie instytucji w tym sektorze, możliwe dzięki nieustannemu szkoleniu oraz zawodowemu kształceniu pracowników tych instytucji.

Odnotowano postępy w dziedzinie prawa spółek. Sprawnie realizowany jest proces dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE. Osiągnięto dalsze postępy w obszarze prawa własności intelektualnej; dostosowanie do dorobku prawnego UE osiągnęło już bardzo wysoki poziom. Należy dalej pogłębiać świadomość społeczną w zakresie praw własności intelektualnej.

Osiągnięto znaczące postępy w dziedzinie polityki konkurencji, przede wszystkim dzięki zatwierdzeniu planów restrukturyzacji stoczni. Nie podpisano jednak jeszcze żadnej umowy w sprawie prywatyzacji. Osiągnięto wysoki poziom dostosowania ustawodawstwa. Wymagane są dalsze starania na rzecz poprawy osiągnięć Chorwackiego Urzędu ds. Konkurencji w sprawach dotyczących karteli w następstwie wejścia w życie nowej ustawy o konkurencji.

Osiągnięto zadowalające postępy w obszarze usług finansowych, zarówno jeżeli chodzi o dostosowanie ustawodawstwa, jak i wzmacnianie potencjału administracyjnego. Dostosowanie jest na wysokim poziomie.

Chorwacja poczyniła pozytywne postępy w obszarze społeczeństwa informacyjnego i mediów, osiągając wysoki poziom dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE. Niezbędne są dalsze starania na rzecz podtrzymania liberalizacji wszystkich segmentów rynków komunikacji elektronicznej oraz promowania niezależności nadawców publicznych.

Zadowalające postępy odnotowano w obszarze rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, przede wszystkim w zakresie tworzenia agencji płatniczej i wdrażania zintegrowanych systemów administracji i kontroli, a także organizacji wspólnego rynku. Ogólnie rzecz biorąc, trwają prace przygotowawcze. Chorwacja musi w dalszym ciągu podejmować istotne wysiłki we wszystkich tych obszarach, aby jej systemy były w pełni sprawne i zgodne z ustawodawstwem. Niezbędne są również nieustanne wysiłki na rzecz dostosowania systemu wsparcia rolnictwa do dorobku prawnego UE. Chorwacja powinna niezwłocznie zwiększyć potencjał wykorzystania środków przez fundusze rozwoju obszarów wiejskich.

Odnotowano zadowalające postępy w obszarze bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej, przede wszystkim dzięki transpozycji przepisów UE oraz przyjęciu przepisów wykonawczych. Transpozycja przepisów dobiega końca w kilku sektorach. Chorwacja musi podtrzymać wysiłki na rzecz modernizacji i monitorowania zakładów, ustanowienia punktów kontroli granicznej, monitorowania sektora produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego oraz wzmacniania swojego potencjału administracyjnego i kontrolnego.

Chorwacja w dalszym ciągu osiągała zadowalające postępy, dostosowując przepisy do dorobku prawnego UE w dziedzinie rybołówstwa. Ogólnie rzecz biorąc, przygotowania są mocno zaawansowane. Chorwacja powinna kontynuować starania na rzecz wykonania ustawodawstwa; dotyczy to przede wszystkim zarządzania flotą, inspekcji, kontroli oraz polityki strukturalnej.

W obszarze polityki transportowej osiągnięto dalsze postępy; zadowalający jest poziom dostosowania. przepisów Konieczne są dodatkowe działania, przede wszystkim należy kontynuować prace nad drugą fazą Umowy o europejskiej wspólnej przestrzeni lotniczej, tak aby zakończyć proces dostosowania przepisów w obrębie przestrzeni lotniczej i zapewnić pełne funkcjonowanie organu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo kolei, jak również systemu monitorowania i informacji o ruchu statków.

Odnotowano pewien postęp w sektorze energii, w którym poziom dostosowania jest już wysoki. Niezbędne są dalsze starania, przede wszystkim na rzecz otwarcia rynków energii elektrycznej i gazu oraz osiągnięcia celów UE dotyczących źródeł energii odnawialnej oraz efektywności energetycznej. Należy uprościć procedury administracyjne dotyczące projektów z dziedziny energii odnawialnej, a także wzmocnić potencjał administracyjny w tym zakresie.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie opodatkowania. Bardzo wysoki jest poziom dostosowania ustawodawstwa, niezbędne są jednak pewne dalsze wysiłki, zwłaszcza w obszarze podatku VAT oraz podatku akcyzowego. Chorwacja powinna kontynuować prace nad przygotowaniami do zapewnienia interoperacyjności sieci informatycznych.

Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o politykę gospodarczą i pieniężną; dostosowanie przepisów do dorobku prawnego w tych obszarach jest zakończone. Korzystne byłoby nieustawanie w staraniach na rzecz poprawy koordynacji polityki gospodarczej.

Dokonano zadowalających postępów w sektorze statystyki. Osiągnięto zadowalający poziom dostosowania ustawodawstwa. Należy kontynuować starania na rzecz pełnego dostosowania statystyk sporządzanych w Chorwacji do wymogów UE.

Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o politykę społeczną i zatrudnienie. Poziom dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE jest zadowalający. Niemniej jednak utrzymują się pewne luki w dostosowaniu przepisów, zwłaszcza w odniesieniu do transpozycji dyrektyw z zakresu prawa pracy, nieobjętych zakresem ustawy o pracy, oraz w odniesieniu do walki z dyskryminacją i równości płci. Należy zwrócić należną uwagę na usuwanie zasadniczych niedociągnięć strukturalnych na rynku pracy, a także na funkcjonowanie dialogu społecznego oraz tworzenie potencjału po stronie partnerów społecznych. Potencjał administracyjny wymaga nieustannego umacniania we wszystkich sektorach.

Odnotowano pewne postępy w zakresie polityki przedsiębiorstw i przemysłu. Dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w tym rozdziale jest bardzo zaawansowane. Należy skoncentrować kolejne, trwałe wysiłki na poprawie otoczenia biznesu, ograniczając obciążenia administracyjne, jak również na udoskonalaniu innowacji i umiejętności. Należy zakończyć dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w zakresie definicji MŚP. Należy w dalszym ciągu podejmować starania na rzecz restrukturyzacji przemysłu stoczniowego.

Chorwacja poczyniła dalsze postępy w obszarze sieci transeuropejskich; zakończono dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w tym sektorze.

Zadowalające postępy poczyniono także w dziedzinie polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych. Chorwacja znajduje się na zaawansowanym etapie przygotowań do wdrożenia polityki spójności we wszystkich obszarach. Należy skupić dalsze, trwałe wysiłki na zwiększaniu potencjału administracyjnego Chorwacji na rzecz dalszego wykonywania polityki spójności oraz na tworzeniu zestawu wypracowanych projektów.

Chorwacja poczyniła zasadnicze postępy w dziedzinie sądownictwa i praw podstawowych. Kontynuowano reformy sądownictwa, przyjmując nowe przepisy wzmacniające niezależność sądownictwa oraz zmniejszając liczbę zaległych spraw. Nieustannej uwagi wymaga reforma wymiaru sprawiedliwości, szczególnie w odniesieniu do skuteczności systemu sądownictwa i praktycznego wykonania nowych środków dotyczących niezależności, bezstronności i odpowiedzialności sądownictwa. Chorwacja w dalszym ciągu usprawniała proces rozpatrywania praw dotyczących zbrodni wojennych. Należy w sposób kompleksowy rozwiązać problem bezkarności. Przyspieszono działania antykorupcyjne, co przyniosło pozytywne wyniki, przede wszystkim w formie lepszego ustawodawstwa i wzmocnienia odpowiednich organów. Należy dalej rozszerzać osiągnięcia związane ze skutecznym rozwiązywaniem przypadków korupcji, przede wszystkim w odniesieniu do korupcji na wysokim szczeblu, korupcji na szczeblu lokalnym, oraz w sprawach dotyczących zamówień publicznych i sądownictwa. Niezbędne jest gromadzenie dalszych doświadczeń w zakresie praktycznego wykonania przyjętych niedawno zapobiegawczych ram prawnych. Wzmocniono ochronę praw podstawowych, jednak należy w dalszym ciągu poprawiać sytuację w praktyce, przede wszystkim w odniesieniu do mniejszości i uchodźców.

Odnotowano zadowalające postępy w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa, gdzie poziom dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE jest zaawansowany. Wzmocniono ramy prawne regulujące kwestie azylu. Należy zwrócić uwagę na lepszą integrację osób, którym przyznano ochronę na terenie Chorwacji, a także na ochronę małoletnich będących nielegalnymi imigrantami. Należy kontynuować dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE dotyczącego wiz. Osiągnięto postępy w zakresie granic zewnętrznych. Wzmocniono straż graniczną, zarówno pod kątem liczby pracowników, jak i wyposażenia. Chorwacja powinna skupić się na terminowym wykonaniu zweryfikowanego planu działania w dziedzinie zintegrowanego zarządzania granicami. Poczyniono postępy w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach cywilnych i karnych. Zadowalające postępy odnotowano w dziedzinie walki z przestępczością zorganizowaną oraz w dziedzinie zwalczania narkotyków.

Osiągnięto dalsze postępy w dziedzinie nauki i badań naukowych, poziom dostosowania jest wysoki, jednak niezbędne są dalsze wysiłki w odniesieniu do poziomu inwestycji dokonywanych w obszarze badań, jak również wykwalifikowanych pracowników naukowych i ich praw. Należy w odpowiedni sposób uwzględnić przygotowania do Unii innowacji.

Odnotowano zadowalające postępy w dziedzinie kształcenia, szkoleń, młodzieży i kultury. Poziom dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE jest zadowalający. Od stycznia 2011 r. Chorwacja w pełni uczestniczy w programach „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Nieustannej uwagi wymaga kształcenie i szkolenia zawodowe oraz system szkolenia osób dorosłych.

Odnotowano postępy w obrębie środowiska naturalnego. Ogólnie rzecz biorąc, przygotowania Chorwacji zbliżają się do końca – zarówno w odniesieniu do dostosowania ustawodawstwa jak i jego wykonania, w szczególności w sektorze jakości wody oraz substancji chemicznych. Usprawnić należy wykonanie horyzontalnego dorobku prawnego, w szczególności wzmocnienia wymaga skuteczne uczestnictwo społeczeństwa oraz dostęp do wymiaru sprawiedliwości w kwestiach dotyczących środowiska. Ciągle jeszcze niezbędne są znaczące wysiłki na rzecz dalszego wzmocnienia potencjału administracyjnego, przede wszystkim w odniesieniu do ochrony przyrody i zmian klimatu. Jeżeli chodzi o zmiany klimatu, ciągle jeszcze niezbędne jest podejmowanie znaczących dalszych wysiłków na rzecz zakończenia dostosowania ustawodawstwa i zapewnienia jego wykonania, w szczególności w sektorze lotniczym, w sektorze nieodpłatnych przydziałów, rejestrów oraz sprzedaży na aukcjach.

Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia i konsumentów. Daleko zaawansowany jest proces dostosowywania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE oraz przygotowania w obszarze ochrony konsumentów. Niezbędne jest nieustanne podejmowanie starań na rzecz rozwiązania otwartych jeszcze kwestii w obszarze zdrowia publicznego.

Chorwacja w dalszym ciągu dokonywała zadowalających postępów w obszarze unii celnej. Bardzo wysoki jest stopień dostosowania ustawodawstwa w tym obszarze, w ocenianym okresie dokonano dalszego dostosowania. Chorwacja w dalszym ciągu wzmacniała swój potencjał administracyjny i operacyjny, modernizując wyposażenie niezbędne dla kontroli fizycznych oraz rozszerzając swój potencjał niezbędny dla analizowania zagrożeń. Zaawansowane są także przygotowania w obszarze interoperacyjności sieci informatycznych i powinny być one kontynuowane. Niezbędne są starania na rzecz wzmocnienia potencjału administracyjnego w sektorze kontroli wewnętrznych, postępowania po odprawie celnej oraz zarządzania ryzykiem.

Chorwacja w dalszym ciągu odnotowywała postępy w obszarze stosunków zewnętrznych, osiągając zaawansowany poziom dostosowania ustawodawstwa i kontynuując koordynację i dostosowanie swoich stanowisk do stanowisk UE reprezentowanych w międzynarodowych organizacjach. Chorwacja powinna jednak wzmocnić wysiłki na rzecz dostosowania swoich umów międzynarodowych do dorobku prawnego UE oraz dalszego wzmacniania jej administracyjnego potencjału w obszarze polityki rozwoju i pomocy humanitarnej.

Chorwacja osiągnęła dalsze postępy w dziedzinie polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obronnej. Chorwacja nadal uczestniczy w szeregu realizowanych przez UE misji WPBiO. Chorwacja może poszczycić się wysokim poziomem dostosowania ustawodawstwa w tym obszarze. Powinna ona kontynuować wzmacnianie egzekwowania przepisów dotyczących kontroli zbrojeń, w tym podejmować działania na rzecz przejrzystości informacji dotyczących zbrojeń.

Chorwacja osiągnęła kolejne postępy w obszarze kontroli finansowej, w którym poziom dostosowania ustawodawstwa jest zaawansowany. Niezbędne jest nieustanne podejmowanie wysiłków na rzecz poprawy ogólnej publicznej wewnętrznej kontroli finansów oraz audytu zewnętrznego w Chorwacji, zarówno na szczeblu centralnym, jak i lokalnym.

Odnotowano zadowalające postępy w obszarze przepisów finansowych i budżetowych. W dużej mierze istnieje już infrastruktura i procedury administracyjne niezbędne dla zarządzania systemem zasobów własnych w momencie przystąpienia.

Była jugosłowiańska republika Macedonii

Była jugosłowiańska republika Macedonii w dalszym ciągu w dostatecznym stopniu spełnia kryteria polityczne. Państwo kontynuowało reformy związane z przystąpieniem, aczkolwiek zasadnicze kwestie są w dalszym ciągu otwarte. Przeprowadzone w czerwcu wybory parlamentarne były, ogólnie rzecz biorąc, zgodne z międzynarodowymi normami. Sprawnie utworzono nową koalicję rządzącą. Odnotowano pewne postępy w obszarze sądownictwa i administracji publicznej, przede wszystkim w odniesieniu do ram prawnych. Konieczne jest podjęcie dalszych starań na rzecz zapewnienia skutecznego wykonania przepisów, w szczególności w odniesieniu do wolności słowa w mediach, reformy sądownictwa i administracji oraz walki z korupcją. Należy wzmocnić dialog między rządem a opozycją w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania instytucji.

W dalszym ciągu zasadniczą bazą dla demokracji oraz rządów prawa w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii jest umowa ramowa z Ochrydy, która obowiązuje już od dziesięciu lat. Osiągnięto pewne postępy we wdrażaniu ustaw o językach, o decentralizacji oraz o sprawiedliwej reprezentacji. Konieczne jest podejmowanie nieustannych starań na rzecz rozwiązywania utrzymujących się problemów, na przykład w sektorze edukacji, a także na rzecz zagwarantowania harmonijnych stosunków między wszystkimi społecznościami.

Odnotowano poprawę w przeprowadzaniu wyborów, które w całym kraju przebiegały w duchu rywalizacji, i które były odpowiednio zarządzane. Rząd powinien zapełnić luki i w pełni wykonać wnioski i zalecenia międzynarodowej misji obserwacji wyborów OBWE/ODIHR. Należy zwiększyć zasoby parlamentu, pozwalając mu na wypełnianie swojej roli. Bojkot zorganizowany przez opozycję utrudniał funkcjonowanie parlamentu w okresie od stycznia aż do wyborów. Po wyborach opozycja zyskała mandaty w nowym parlamencie. Dokonano pewnych postępów w sprawie reform parlamentu. Posunęły się prace nad wykonaniem ustawy o językach oraz kodeksu postępowania. Konieczne jest dalsze umocnienie dialogu politycznego.

Koalicja rządząca pokonała trudności i wzmocniła swoją wewnętrzną współpracę. Nowy rząd nadał nowy impuls procesowi reform związanych z przystąpieniem do UE. Jeżeli chodzi o instytucje samorządowe, ramy finansowe dla potrzeb realizacji usług na szczeblu lokalnym muszą być bardziej przejrzyste i sprawiedliwe.

Odnotowano postęp w odniesieniu do ram administracji publicznej, powołując ministerstwo odpowiedzialne za reformę administracji publicznej. Osiągnięto postęp w zakresie usług administracji elektronicznej, usprawniając realizację usług na rzecz obywateli. Odnotowano jednak jedynie niewielki postęp w zakresie ogólnego wykonania reform. Niezbędne są dalsze znaczące wysiłki, zwłaszcza w odniesieniu do polityki zatrudnienia oraz w związku z poszanowaniem zasad przejrzystości, profesjonalizmu oraz niezależności służby cywilnej. Zmiany w ustawie o ogólnych procedurach administracyjnych nie gwarantują skutecznej realizacji usług administracyjnych oraz ochrony obywateli.

Celem wzmocnienia skuteczności sądownictwa przyjęto pakiet instrumentów prawnych o szerokim zasięgu. Elementy tego pakietu wejdą w życie w latach 2012-2015. Powołano Najwyższy Sąd Administracyjny, zamykając tym samym lukę w systemie sądowniczym. Zniesiono prawo ministra sprawiedliwości do głosowania w radzie sądowniczej, umacniając tym samym niezależność sądownictwa. Niezbędne są dalsze działania w celu zwiększenia niezależności i profesjonalizmu w praktyce, przede wszystkim poprzez zastosowanie odpowiedniej polityki rekrutacji. Wzmocnić należy wykonanie poprzednich reform.

Dokonano kolejnych zmian w ramach prawnych dotyczących polityki antykorupcyjnej. Ustosunkowano się do zaleceń wystosowanych przez Grupę Państw Przeciwko Korupcji (GRECO); rozpoczęła się systematyczna weryfikacja oświadczeń majątkowych. Należy jednak dokonać osiągnięć dotyczących spraw korupcyjnych na wysokim szczeblu; należy również usystematyzować weryfikację oświadczeń o konflikcie interesów. Wydatki publiczne oraz finansowanie partii politycznych są w dalszym ciągu niedostatecznie przejrzyste. Korupcja w dalszym ciągu jest zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach i nadal stanowi poważny problem. .

W dużej mierze obowiązują już prawne i instytucjonalne ramy dotyczące praw człowieka i ochrony mniejszości. Ogólnie rzecz biorąc, przestrzegane są prawa obywatelskie i polityczne oraz dokonano ograniczonych postępów. Odnowiono niektóre więzienia, jednak należy jeszcze opracować skuteczną strategię krajową dla systemu więziennictwa. Utrzymują się niedociągnięcia związane ze zwalczaniem problemu bezkarności w obrębie organów ścigania. Rozpoczął się dialog w sprawie poważnych obaw dotyczących braku wolności słowa w mediach. Redaktorzy i dziennikarze donosili o rosnących naciskach politycznych i przypadkach zastraszania. Pod zarzutem uchylania się od płacenia podatków zamknięto główny kanał telewizyjny oraz trzy gazety o zasadniczym znaczeniu dla rządu, co rozbudziło obawy dotyczące proporcjonalności i selektywności procedury, ograniczając różnorodność krajobrazu mediów. W tym kontekście łatwo jest wywierać wpływ na dziennikarzy i na strategie redakcyjne, co prowadzi do powszechnej samocenzury. Nadawca publiczny nie jest w stanie wypełniać swojej statutowej roli.

W dużej mierze funkcjonują prawa gospodarcze i społeczne, odnotowano tu pewne dalsze postępy. Zastosowano nowe kryteria dotyczące reprezentatywnego udziału partnerów społecznych. Powołano Krajową Radę Zapobiegania Przestępczości Nieletnich oraz Komisję Ochrony przed Dyskryminacją. Należy dokonać całkowitego dostosowania ustawy o przeciwdziałaniu dyskryminacji do dorobku prawnego UE, zwłaszcza w odniesieniu do dyskryminacji na tle orientacji seksualnej. Należy wzmocnić potencjał komisji ds. przeciwdziałania dyskryminacji.

Osiągnięto pewne postępy w obszarze praw mniejszości i praw kulturalnych. Dziesiąta rocznica zawarcia umowy ramowej z Ochrydy stała się dobrą okazją dla wzmocnienia dialogu miedzy poszczególnymi społecznościami w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii. Zarówno prezydent republiki jak i premier wzięli udział w uroczystościach zorganizowanych dla uczczenia tego ogromnego kroku naprzód. W parlamencie osiągnięto postęp w związku z wykonaniem ustawy o językach. Reprezentacja albańskiej społeczności etnicznej w służbie cywilnej jest zgodna z jej reprezentacją w społeczeństwie; zwiększyła się reprezentacja społeczności romskiej i tureckiej. Poprawiła się integracja Romów w systemie edukacji. Coraz więcej Romów korzysta z edukacji na poziomie średnim i wyższym. Niezbędne jest kontynuowanie starań na rzecz umacniania zaufania, zwłaszcza w obszarze edukacji, kultury i języka. Romowie nadal borykają się z bardzo trudnymi warunkami życia i dyskryminacją.

Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, państwo w dalszym ciągu współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii (MTKJ). W lipcu parlament przyjął wykładnię autentyczną ustawy o amnestii, w której stwierdzono, że amnestia powinna obejmować podejrzanych we wszystkich sprawach, które nie będą rozpatrywane przez MTKJ. Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i zasadami przewodnimi UE w tej kwestii. Była jugosłowiańska republika Macedonii powinna dostosować swoje stanowisko do stanowiska UE.

Państwo aktywnie uczestniczyło w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także Środkowoeuropejskiej umowie o wolnym handlu (CEFTA).

Była jugosłowiańska republika Macedonii jest aktywnym partnerem w regionie, który w dalszym ciągu rozwijał stosunki z państwami sąsiadującymi oraz innymi państwami w procesie rozszerzenia. Na stosunkach z Grecją w dalszym ciągu niekorzystnie odbija się nierozstrzygnięta kwestia nazwy kraju. W celu rozwiązania tej kwestii państwo jest w dalszym ciągu zaangażowane w rozmowy prowadzone pod auspicjami ONZ oraz w ramach bezpośrednich spotkań premierów. Należy unikać działań i stwierdzeń mogących negatywnie wpłynąć na dobre stosunki sąsiedzkie. Nadal konieczne jest utrzymanie dobrych stosunków sąsiedzkich, w tym przyjęcie wynegocjowanego w ramach negocjacji pod auspicjami ONZ i zaakceptowanego przez obie strony rozwiązania problemu nazwy państwa.

Była jugosłowiańska republika Macedonii zwiększyła swoją zdolność do przyjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa w UE. Poczyniła postępy w zakresie spełniania priorytetów określonych w Partnerstwie dla członkostwa. Jednak państwo w dalszym ciągu zmaga się z poważnymi niedociągnięciami w obszarze wykonywania i skutecznego egzekwowania przepisów. Brakuje stosownych zasobów ludzkich i finansowych, które pozwoliłyby na całkowite wykonanie dorobku prawnego UE.

W drugiej połowie 2010 r. gospodarka byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii zaczęła się ożywiać, korzystając z popytu zewnętrznego oraz większych inwestycji, przede wszystkim w sektorze budownictwa. Pod koniec 2010 r. rząd zawarł porozumienie z MFW w sprawie przezornej linii kredytowej. Dzięki temu powinno wzrosnąć zaufanie rynków międzynarodowych. W dalszym ciągu realizowano reformy strukturalne. Jednak poważnym powodem do niepokoju pozostaje wysokie bezrobocie strukturalne, szczególnie wśród osób młodych i słabo wykształconych. Ciągle jeszcze nieodpowiedni jest potencjał instytucjonalny administracji publicznej oraz organów zajmujących się regulacją i nadzorem.

Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze, była jugosłowiańska republika Macedonii jest w dalszym ciągu bardzo zaawansowana. W niektórych obszarach odnotowano dalsze postępy na drodze do osiągnięcia sprawnej gospodarki rynkowej, zwłaszcza dzięki ułatwieniom w rejestracji przedsiębiorstw, przyspieszeniu procedur sądowych, poprawie funkcjonowania rynków finansowych, dalszego uproszczenia ram regulacyjnych oraz poprawie komunikacji ze społecznością przedsiębiorców. Była jugosłowiańska republika Macedonii powinna w perspektywie średniookresowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem że energicznie przeprowadzi program reform w celu zmniejszenia znacznych słabości strukturalnych.

W kraju nadal istnieje szerokie porozumienie co do zasadniczych elementów polityki gospodarczej. Poprawił się dialog gospodarczy prowadzony ze społecznością przedsiębiorców. Pozycja polityki monetarnej, opartej na faktycznym sprzężeniu z euro, stanowiła wsparcie wzrostu gospodarczego i przyczyniła się do stabilizacji makroekonomicznej. Polityka fiskalna utrzymała swoje dążenie do zachowania stabilności. Osiągnięto pewne postępy, jeżeli chodzi o przyspieszenie procesu wejścia na rynek oraz uproszczenie ram prawnych. Jeszcze bardziej skrócono czas trwania postępowania upadłościowego, a proces rejestracji nieruchomości jest praktycznie zakończony. Sektor finansowy zaczął wykazywać oznaki ożywienia po okresie światowego kryzysu finansowego. Lekko poprawiła się konkurencja w tym sektorze, jak również poziom pośrednictwa finansowego.

Niedociągnięcia w obszarze rządów prawa w dalszym ciągu blokowały prawidłowe funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Cały czas niska jest wydajność administracji publicznej, co jest odzwierciedleniem trudnych procedur, niedoborów kadrowych oraz wysokiej fluktuacji zatrudnionych urzędników. Niektóre organy zajmujące się regulacją i nadzorem w dalszym ciągu nie dysponują niezbędnym stopniem niezależności i zasobami, które pozwalałyby na skuteczne pełnienie ich funkcji. W dalszym ciągu niezmiennie trudne jest realizowanie umów, co szkodzi otoczeniu biznesu, przede wszystkim zaś działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Niska jest jakość kształcenia oraz jakość kapitału ludzkiego. Kapitał fizyczny wymaga dalszego rozszerzenia oraz modernizacji. Niska jest w dalszym ciągu jakość zarządzania budżetem, po części ze względu na silne krótkoterminowe kierunkowanie wydatków publicznych. W związku z powyższym bardzo ograniczony jest w dalszym ciągu postęp w obszarze zmniejszania bezrobocia strukturalnego, które jest bardzo wysokie. Wzrósł dług sektora publicznego, co jest odzwierciedleniem utrzymujących się deficytów budżetowych i rosnącego wolumenu pożyczek zewnętrznych. Dużym wyzwaniem pozostaje nieformalny sektor gospodarki.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie swobodnego przepływu towarów. Wzrósł budżet przeznaczony na wykonanie obszernej strategii dotyczącej instytucji horyzontalnych, jednak przepisy ramowe w dalszym ciągu nie są w pełni dostosowane do horyzontalnego dorobku prawnego UE. Poczyniono niewielkie postępy w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników; prace nad dostosowaniem przepisów do dorobku prawnego UE w tym obszarze są nadal w stadium początkowym. W dziedzinie prawa przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług państwo postępuje we właściwym kierunku, przede wszystkim w odniesieniu do usług pocztowych. Poprawiła się również koordynacja między różnymi organami odpowiedzialnymi za wydawanie zezwoleń na realizację usług transgranicznych. W odniesieniu do wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych państwo znajduje się na wczesnym etapie. Postępy w obszarze swobodnego przepływu kapitału skoncentrowane były na egzekwowaniu przepisów w obszarze przeciwdziałania procederowi prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. W oczekiwaniu na przejście do drugiego etapu układu o stabilizacji i stowarzyszeniu odnotowuje się ograniczenia w zakresie średnioterminowych inwestycji portfelowych oraz transgranicznych przekazów płatności.

Odnotowano postępy w zakresie zamówień publicznych. Procedury zamówień publicznych są bardziej przejrzyste i usprawniono ich wykonanie. W dalszym ciągu należy dostosować do dorobku prawnego UE ustawodawstwo obowiązujące w odniesieniu do koncesji oraz partnerstw publiczno-prywatnych. Słaby jest w dalszym ciągu potencjał administracyjny w obszarze środków zaradczych oraz koncesji, a także poziom działania instytucji zamawiających.

Poczyniono postępy w obszarze prawa spółek, przede wszystkim w odniesieniu do dalszego dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE. W dalszym ciągu jedynie częściowo dostosowane są ramy prawne w obszarze kontroli finansowej. Osiągnięto pewne postępy, udoskonalając ramy prawne dotyczące własności intelektualnej. Niezadowalające są osiągnięcia w zakresie prowadzenia dochodzeń, ścigania przestępstw oraz sądowego rozpatrywania spraw związanych z procederem piractwa i fałszowania; społeczeństwo w dalszym ciągu ma niską świadomość przepisów związanych z prawami własności intelektualnej.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie konkurencji. Poprawiły się osiągnięcia związane z realizacją przepisów w obszarze łączenia przedsiębiorstw i pomocy państwa. Są one jednak w dalszym ciągu niewielkie, jeżeli chodzi o problem karteli. Należy w dalszym ciągu podnosić jakość decyzji podejmowanych w związku z pomocą państwa. Komisja Ochrony Konkurencji nie dysponuje stosownymi zasobami finansowymi i ludzkimi w sektorze przeciwdziałania praktykom monopolistycznym oraz łączenia przedsiębiorstw.

W dziedzinie usług finansowych odnotowano, ogólnie rzecz biorąc, zadowalające postępy. Stopniowo wprowadza się nadzór oparty na ocenie ryzyka. Wprowadzono nowe ustawodawstwo dotyczące regulacji usług finansowych takich jak leasing czy usługi przedsiębiorstw finansowych niebędących bankami.

Postępy osiągnięto w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów. Postępuje zbliżenie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE, wprowadzono większość zabezpieczeń kluczowych z punktu widzenia konkurencji. Niedostateczny jest w dalszym ciągu potencjał Rady Radiofonii i Telewizji, niezbędny dla skutecznego monitorowania rynku.

Odnotowano dalsze postępy w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Kluczowe strategie dotyczące udzielania pomocy w związku z rolnictwem i rozwojem obszarów wiejskich są stopniowo dostosowywane do wymogów UE Dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE wymaga podejmowania nieustających wysiłków. Obawy w odniesieniu do przedmiotowego sektora budzi potencjał administracyjny. Odnotowano zadowalające postępy w obszarze bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej, przede wszystkim dzięki przyjęciu nowego ustawodawstwa. Niewystarczający jest jednak w dalszym ciągu potencjał administracyjny Agencji Żywnościowej i Weterynaryjnej, co uniemożliwia jej poprawne wykonywanie dorobku prawnego.

Odnotowano postępy w obszarze polityki transportu, przede wszystkim w związku ze stosowaniem tachografów. Pozostałe wyzwania dotyczą przede wszystkim niedostatecznego – jak dotąd – potencjału administracyjnego organów zajmujących się regulacją i bezpieczeństwem transportu. Należy wprowadzić procedury certyfikacji w zakresie bezpieczeństwa.

Zadowalające postępy poczyniono w sektorze energii, w szczególności w zakresie obowiązywania nowych przepisów ramowych i rozwiązania długotrwałego sporu z operatorem systemu dystrybucyjnego, dużym inwestorem pochodzącym z UE. Należy stworzyć skutecznie funkcjonujący rynek energii elektrycznej, zapewniając warunki dla funkcjonowania konkurencji. Ciągle jeszcze nie jest zagwarantowana finansowa niezależność organu regulacyjnego ds. ochrony przed promieniowaniem.

Odnotowano ograniczony postęp w obszarze dostosowania przepisów dotyczących opodatkowania do dorobku prawnego UE. W dalszym ciągu poprawia się potencjał dotyczący administracji podatkowej. Należy wprowadzić skuteczne środki zwalczania oszustw podatkowych; brak jest kodeksu postępowania w przypadku opodatkowania przedsiębiorstw.

Odnotowano znaczący postęp w obszarze polityki gospodarczej i pieniężnej, zwłaszcza w związku z uchwaleniem ustawodawstwa dotyczącego banku centralnego. Poprawiła się jakość programu gospodarczego poprzedzającego przystąpienie. Odnotowano zadowalające postępy w kilku obszarach statystyki; niezbędne są jeszcze znaczące wysiłki na rzecz poprawy – przede wszystkim – statystyk gospodarczych.

Odnotowano niewielki postęp, jeżeli chodzi o dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia. Rozpoczęło się wykonanie przepisów ramowych dotyczących przeciwdziałania dyskryminacji. Należy doprowadzić do pełnego dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE. Niepokojąca jest w dalszym ciągu wysoka stopa bezrobocia oraz niski współczynnik aktywności zawodowej. Proces włączenia Romów, osób niepełnosprawnych oraz innych osób wykluczonych społecznie przebiega powoli. Dalej należy realizować skuteczną politykę zatrudnienia i politykę włączenia społecznego oraz pogłębiać dialog społeczny. Niewystarczający jest ogólny potencjał administracyjny.

Odnotowano zadowalające postępy w zakresie polityki przedsiębiorstw i przemysłu, jednak były one nierównomierne. Odnotowano pewne osiągnięcia w zakresie uproszczenia procedur ustawodawczych i administracyjnych dotyczących działalności przedsiębiorstw oraz ograniczania kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Środki wspierające przedsiębiorczość są w dalszym ciągu rozproszone w obrębie kilku programów.

Dalsze postępy osiągnięto w dziedzinie sieci transeuropejskich. Państwo w dalszym ciągu rozwija swoje sieci transportu, energii i telekomunikacji, a ponadto aktywnie uczestniczy w Obserwatorium ds. Transportu w Europie Południowo-Wschodniej oraz Wspólnocie Energetycznej. Wykonanie korytarza X jest w dalszym ciągu opóźnione, ponieważ potrzebny był dodatkowy czas na stworzenie ram finansowych.

Osiągnięto pewne postępy w zakresie rozwoju regionalnego i koordynacji funduszy strukturalnych. Odnotowano pewne postępy w związku z wykonaniem elementów IPA dotyczących programów operacyjnych na rzecz rozwoju regionalnego oraz rozwoju zasobów ludzkich. Nieadekwatna wiedza ekspercka oraz niedostateczna koordynacja w obrębie instytucji doprowadziły do znacznych opóźnień. Niezbędne jest zwiększenie odpowiedzialności władz za wykonywane programy.

Odnotowano pewne ograniczone postępy w odniesieniu do niezależności i skuteczności sądownictwa, w tym postępy osiągnięte dzięki zmienionej roli Ministerstwa Sprawiedliwości w Radzie Sądowniczej oraz powołaniu Najwyższego Sądu Administracyjnego. Niezbędne są dalsze wysiłki dotyczące oceny i bezpieczeństwa kadencji sędziów. Pewne ograniczone postępy poczyniono w obszarze polityki antykorupcyjnej. Kontynuowano dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE; wprowadzono systematyczną weryfikację oświadczeń majątkowych. Niezbędne są konkretne osiągnięcia w wyjaśnianiu spraw związanych z korupcją na wysokim szczeblu. Jeżeli chodzi o prawa podstawowe, niezbędne jest lepsze wykonanie obowiązujących już w dużej mierze ram prawnych i instytucjonalnych. Nawiązano dialog w odpowiedzi na poważne obawy dotyczące wolności słowa w mediach. Osiągnięto pewne postępy w odniesieniu do praw kulturalnych oraz mniejszości. Zasadniczym elementem demokracji i praworządności w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii jest umowa ramowa z Ochrydy.

Jeżeli chodzi o sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo, odnotowano zadowalające postępy w dziedzinie granic zewnętrznych oraz Schengen, współpracy sądowej i współpracy celnej. Straż graniczna ciągle jeszcze boryka się z brakami w wyposażeniu technicznym oraz niedostatecznymi środkami finansowymi. Odnotowano pewne postępy w obszarze migracji, polityki wizowej, współpracy organów policyjnych oraz walki z przestępczością zorganizowaną. Kontynuowane jest wykonywanie reformy policji, utrzymują się jednak problemy strukturalne, niedobory kadrowe, brak jest przepisów budżetowych. Niewystarczające jest w dalszym ciągu wdrożenie przepisów w sektorze azylu, w tym odnośnie do przepisów w sprawie pomocy prawnej, wykładni i dostępu do praw społecznych.

Odnotowano postępy dotyczące europejskich norm w sektorze nauki i badań. Przyjęto strategię krajową na lata 2011-2020. Dalej wzrosła stopa uczestnictwa w 7. programie ramowym UE w zakresie badań i rozwoju. Słaby jest potencjał administracyjny stanowiący wsparcie dla uczestnictwa w programach ramowych. Odnotowano pewne postępy w odniesieniu do norm europejskich w dziedzinie kształcenia, szkoleń, młodzieży i kultury. Państwo poprawiło osiągnięcia w odniesieniu do wspólnych poziomów odniesienia obowiązujących dla programu w zakresie kształcenia i szkolenia („ET2020”). W dalszym ciągu zawieszone są programy „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Wyzwaniem w dalszym ciągu są coraz silniejsze interakcje między społecznościami etnicznymi w sektorze edukacji.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie środowiska naturalnego, przede wszystkim w odniesieniu do przenoszenia dorobku prawnego UE do ustawodawstwa krajowego oraz ratyfikowania wielostronnych umów w sprawie środowiska. Wymagane jest podjęcie znaczących wysiłków na rzecz wykonania przepisów krajowych, przede wszystkim w obszarze gospodarki wodnej i kontroli zanieczyszczeń przemysłowych. Jeżeli chodzi o zmiany klimatu, osiągnięto niewielki postęp w obszarze dostosowania do dorobku prawnego UE w sektorze zmian klimatu oraz wdrożenia tego dorobku. Wymagane są dalsze wysiłki na rzecz wzmocnienia potencjału instytucjonalnego oraz współpracy międzyinstytucjonalnej. Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia i konsumentów. Ograniczone zasoby finansowe oraz słabe struktury operacyjne blokują podejmowanie wysiłków.

Zadowalające postępy osiągnięto w obszarze unii celnej, zarówno w odniesieniu do ustawodawstwa celnego, jak i potencjału administracyjnego i operacyjnego.

Osiągnięto postępy w stosunkach zewnętrznych, przede wszystkim w odniesieniu do dostosowania przepisów do wspólnej polityki handlowej.

Poczyniono postępy również w dziedzinie polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obronnej. Państwo podjęło działania w celu zapewnienia lepszej koordynacji między właściwymi organami wykonującymi międzynarodowe środki ograniczające. Państwo dostosowało się do wszystkich oświadczeń UE oraz decyzji Rady i okazywało nieustanne zaangażowanie na rzecz uczestnictwa w cywilnych i wojskowych operacjach zarządzania kryzysowego.

Postęp w dziedzinie kontroli finansowej był związany głównie z dostosowaniem ustawodawstwa; wzywa się do podjęcia starań na rzecz zapewnienia jego wykonania, przede wszystkim na rzecz stworzenia systemów zarządzania finansowego i kontroli finansowej. Wzmocniono dodatkowo potencjał administracyjny Państwowego Urzędu ds. Kontroli; należy jednak zagwarantować jego niezależność, wprowadzając odpowiedni zapis w konstytucji. Nie odnotowano szczególnych postępów, jeżeli chodzi o przepisy finansowe i budżetowe. Ogólnie rzecz biorąc, nie ma znaczących rozbieżności między systemami w kraju i w UE w odniesieniu do podstawowych zasad i instytucji funkcjonujących w obszarach polityki leżących u podstaw przepisów, które to rozbieżności mogłyby w negatywny sposób odbijać się na poprawnym stosowaniu przepisów w obrębie zasobów własnych. Ciągle jeszcze nie wprowadzono ram administracyjnych na rzecz zastosowania ram dotyczących zasobów własnych.

Czarnogóra

Czarnogóra odnotowała postępy na drodze do spełnienia kryteriów politycznych umożliwiających członkowstwo w UE, osiągając – ogólnie rzecz biorąc – zadowalające wyniki, przede wszystkim podejmując realizację kluczowych priorytetów określonych w opinii Komisji wydanej w 2010 r.[18]. Poprawiono ramy prawne i instytucjonalne, mając na uwadze wzmocnienie pracy parlamentu, systemu wyborczego, profesjonalizację i odpolitycznienie administracji publicznej, niezależność i odpowiedzialność sądownictwa, politykę walki z korupcją, wolność mediów i współpracę ze społeczeństwem obywatelskim. Czarnogóra wzmocniła starania na rzecz poprawy osiągnięć w zwalczaniu korupcji i walki z przestępczością zorganizowaną. Podjęto działania na rzecz lepszego wykonania strategii walki z dyskryminacją oraz zagwarantowania statusu prawnego wysiedleńców i zapewnienia poszanowania ich praw. W praktyce jednak grupy osób znajdujących się w trudnej sytuacji ciągle jeszcze narażone są na dyskryminację. Czarnogóra w dalszym ciągu odgrywała pozytywną rolę w regionie, sprawnie wykonując układ o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Jeżeli chodzi o demokrację i rządy prawa, ujednolicono z konstytucją przepisy dotyczące praw mniejszości, swobód oraz wyborów.

Znacząco poprawiono ramy prawne i instytucjonalne dotyczące wyborów, co było jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii; dokonano tego zgodnie z głównymi zaleceniami określonymi przez OBWE/ODIHR oraz Komisję Wenecką. Nowa ustawa wyborcza jest wykonaniem konstytucyjnego zobowiązania do zapewnienia faktycznej reprezentacji mniejszości poprzez wprowadzenie działań potwierdzających reprezentację wszystkich mniejszości w wyborach parlamentarnych. W oparciu o ustawę poprawie uległa administracja i zwiększyła się przejrzystość procesu wyborczego. Osiągnięto postęp w umacnianiu prawodawczej i nadzorczej roli parlamentu, co również było jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Było to możliwe dzięki zwiększeniu wsparcia komitetów parlamentarnych, lepszemu planowaniu pracy parlamentarnej oraz ściślejszej kontroli, przede wszystkim w obszarze bezpieczeństwa i obrony. W dalszym ciągu należy poprawić ogólny potencjał i środki parlamentu, pozwalające mu na kontrolowanie projektów ustawodawczych pod kątem zbliżenia do dorobku prawnego UE. Niezbędne są dalsze wysiłki na rzecz wzmocnienia roli nadzorczej parlamentu oraz zwiększenia jego potencjału administracyjnego.

Nowy rząd traktuje proces integracji z UE jako jeden z najważniejszych priorytetów. Dalszej poprawie uległa koordynacja pracy rządu i proces kształtowania polityki, przede wszystkim w odniesieniu do jakości konsultacji prowadzonych z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Prace rządu nad realizacją kluczowych priorytetów określonych w opinii Komisji były systematyczne i skuteczne. Potencjał poszczególnych ministerstw, pozwalający na zapewnienie spójności i nadzorowanie skutecznego wykonania przepisów uległ pewnej poprawie, jednak należy dalej nad nim pracować. Należy zasadniczo wzmocnić potencjał administracyjny, wykorzystywany w celu koordynowania integracji europejskiej, w tym w obszarze pomocy finansowej. Ciągle jeszcze nie wprowadzono zmian w przepisach, mających zapewnić przejrzystą, skuteczną i odpowiedzialną administrację na szczeblu lokalnym.

Czarnogóra podjęła istotne kroki w celu rozwiązania problemów wiążących się z reformą administracji publicznej, która jest jednym z kluczowych priorytetów określonych w opinii. Rząd przyjął strategię reformy administracji publicznej ukierunkowaną na wprowadzenie norm europejskich w obszarze mianowania i awansowania pracowników oraz zwiększania ich efektywności, a następnie rozpoczął jej wykonanie. Przyjęto udoskonalone ramy w obszarze służby cywilnej i administracji państwowej, których celem jest zwiększenie skuteczności służby i administracji, odpolitycznienie służby oraz zapewnienie procedury zatrudniania w oparciu o zasługi. Wprowadzono zmiany w przepisach regulujących procedury administracyjne; uruchomiono kolejną obszerną reformę. Wzmocniono działalność Organu Zarządzania Zasobami Ludzkimi. Należy zintensyfikować przygotowania do wykonania przyjętego ustawodawstwa i skupić się na zapewnieniu apolitycznej, profesjonalnej, skutecznej i bezstronnej administracji, w tym w oparciu o procedurę zatrudniania i awansowania w oparciu o zasługi. Podczas realizacji tej strategii należy wziąć pod uwagę potrzebę racjonalizacji struktur administracyjnych i wzmocnienia potencjału administracyjnego, przede wszystkim w obszarach związanych z integracją europejską, przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności finansów administracji publicznej. Należy dalej rozszerzać potencjał urzędu rzecznika oraz państwowej agencji obrachunkowej.

Jeżeli chodzi o system sądowy, Czarnogóra poczyniła postępy we wzmacnianiu niezależności, autonomii, skuteczności i odpowiedzialności sędziów i prokuratorów, co jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Ramy prawne zostały poprawione na poziomie przepisów niższej rangi niż konstytucja w odniesieniu do niezależności sądownictwa oraz autonomii organów sądowych. Poza tym postępuje proces reform konstytucyjnych. Zaostrzono przepisy dotyczące kwestii odpowiedzialności sędziów i prokuratorów. Niezbędne będą znaczące wysiłki w okresie poprzedzającym przystąpienie, w celu zapewnienia zakończenia reformy prawnej oraz skutecznego wykonania nowo przyjętego ustawodawstwa, w tym przekonujące wyniki dotyczące spraw związanych z korupcją i przestępczością zorganizowaną na wszystkich szczeblach. W dalszym ciągu niezbędne jest wprowadzenie jednolitego, obowiązującego w całym kraju systemu pierwszego mianowania sędziów, opartego na anonimowych testach. Należy uruchomić systematyczne szkolenia dla wszystkich sędziów i prokuratorów, przede wszystkich w zakresie nowego ustawodawstwa oraz przepisów UE. Zwiększono starania w kierunku zmniejszenia liczby zaległych spraw czekających na rozpatrzenie przez sąd, należy jednak stosować spójniejsze metody ich rozpatrywania. Na skuteczność systemu sądownictwa w dalszym ciągu negatywnie wpływa brak stosownej infrastruktury oraz wyposażenia. Należy zapewnić pełną jawność orzeczeń sądowych.

W obszarze polityki antykorupcyjnej osiągnięto postępy, wykonując rządową strategię antykorupcyjną oraz plan działania, co jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Wzmocniono antykorupcyjne ramy prawne i strategiczne obowiązujące w kluczowych obszarach: finansowania partii politycznych, konfliktu interesów, oskarżeń, ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia oraz zamówień publicznych. Zakończono analizy ryzyka w najbardziej narażonych grupach; planowane jest dalsze udoskonalanie polityki prewencyjnej. Wzmocniono potencjał techniczny i administracyjny służący zapobieganiu korupcji i jej zwalczaniu, przeprowadzono kilka dochodzeń w sprawach korupcyjnych. Podjęto działania na rzecz konkretnych osiągnięć w obszarze aktywnego prowadzenia dochodzeń w sprawach korupcyjnych na wszystkich poziomach, ścigania takich przypadków oraz ostatecznego skazywania winnych, co stanowi element zawartych w opinii kluczowych priorytetów dotyczących walki z korupcją. Należy jednak wzmocnić wysiłki w celu dalszej poprawy sytuacji. Liczba osób skazanych prawomocnym wyrokiem sądowym, w szczególności w przypadku korupcji na wysokim szczeblu, pozostaje wciąż niewielka. Wykorzystanie specjalistycznych środków dochodzeniowych w dalszym ciągu jest utrudnione ze względu na brak odpowiedniego wyposażenia i wykwalifikowanych pracowników. Należy dalej udoskonalać współpracę międzyresortową, a przede wszystkim współpracę między prokuratorami a policją. Niejednolite jest wdrożenie ram prawnych. Należy zdecydowanie wykonywać uchwalone niedawno przepisy w obszarze konfliktu interesów oraz finansowania partii politycznych. W dalszym ciągu istnieje potrzeba ściślejszego monitorowania korupcji i konfliktu interesów w sektorze sądownictwa. Korupcja w dalszym ciągu jest zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach i nadal stanowi poważny problem.

W Czarnogórze powszechnie zapewnione jest poszanowanie praw człowieka i ochrona mniejszości. Podjęto starania na rzecz dalszej poprawy właściwych ram prawnych i instytucjonalnych. Należy zapewnić skuteczne wykonywanie istniejącego ustawodawstwa oraz wzmocnienie potencjału administracyjnego.

Niewielkie postępy osiągnięte zostały w obszarze upowszechniania i egzekwowania praw człowieka. Znacząco umocniono kompetencje oraz wpływ Urzędu Ochrony Praw Człowieka i Wolności (rzecznik): w lipcu uchwalono nową ustawę o rzeczniku, ustanawiającą urząd tego ostatniego jako krajowy mechanizm ochrony przed torturami i dyskryminacją. Jednak urząd rzecznika w dalszym ciągu zmaga się z niedociągnięciami związanymi z jego finansowym i administracyjnym potencjałem, utrudniającymi skuteczną realizację zadań. Odnotowano pewne ograniczone postępy w związku z niewłaściwym traktowaniem oraz walką z bezkarnością. Przeprowadzono dalsze szkolenia właściwych pracowników. W dalszym ciągu zgłaszane są pojedyncze przypadki przemocy, przede wszystkim na posterunkach policji. Ciągle jeszcze zbyt powoli toczy się rozpatrywanie zgłoszonych spraw. Jeżeli chodzi o system więziennictwa, opracowano ramy prawne i regulacyjne na potrzeby stworzenia systemu sankcji alternatywnych oraz wykonania sankcji karnych. Cały czas utrzymuje się potrzeba dalszego zbliżenia warunków, jakie panują w więzieniach, do norm międzynarodowych, przede wszystkim w odniesieniu do leczenia i tzw. pokoi rodzinnych. Należy również rozwiązać kwestię skutecznego wykonywania sankcji.

Dokonano postępów w obszarze wolności słowa, która jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Wprowadzono przepisy znoszące sankcje karne za pomówienie i zniesławienie Sąd Najwyższy przyjął wytyczne przesłane do sądów krajowych, regulujące poziom odszkodowań pieniężnych w sprawach wytaczanych mediom o pomówienie, zgodnie z normami europejskimi i orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Ciągle jeszcze nie przeprowadzono jednak dochodzenia ani nie wniesiono oskarżenia we wcześniejszych przypadkach użycia przemocy wobec dziennikarzy i aktualnych przypadkach zastraszania dziennikarzy.

Powszechnie przestrzegana jest wolność zgromadzeń i zrzeszania się. Odnotowano bardzo dobre postępy w obrębie współpracy instytucji państwowych z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, która jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. W lipcu przyjęto ustawę o organizacjach pozarządowych. Najwyższe władze państwowe utrzymywały regularne kontakty z organizacjami pozarządowymi i – ogólnie rzecz biorąc – realizowały otwartą i konstruktywną współpracę z zainteresowanymi podmiotami. Należy podjąć starania na rzecz poprawy współpracy z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu lokalnym.

Czarnogóra poczyniła postępy w odniesieniu do strategii walki z dyskryminacją, która jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. W lipcu uchwalono ustawę o rzeczniku; odpowiada on teraz za sprawy związane z przeciwdziałaniem dyskryminacji. We wrześniu w gabinecie premiera mianowano doradcę do spraw przeciwdziałania dyskryminacji. Romowie, Aszkali oraz Egipcjanie, osoby niepełnosprawne oraz lesbijki, geje, biseksualiści i osoby transgenderowe (LGBT) w dalszym ciągu narażani są na dyskryminację, w tym ze strony podmiotów publicznych. Przepisy z zakresu przeciwdziałania dyskryminacji powinny być skutecznie wykonywane. W tym celu należy rozszerzyć potencjał urzędu rzecznika oraz organów ścigania, tak aby sprawy dotyczące dyskryminacji były właściwie rozpatrywane. Osiągnięto postępy w odniesieniu do egzekwowania praw osób niepełnosprawnych. Przyjęto przepisy zakazujące dyskryminacji osób niepełnosprawnych oraz przepisy dotyczące rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Uruchomiono działania edukacyjne sprzyjające integracji osób niepełnosprawnych, podjęto pewne starania na rzecz promowania ich zatrudnienia. Jednak w ramach prawnych stale znajdują się pewne niedociągnięcia, zwłaszcza w odniesieniu do działań pozytywnych oraz mechanizmu sankcji; wspomniane osoby w dalszym ciągu mają do czynienia z dyskryminacją, zwłaszcza w związku zatrudnieniem i dostępem do miejsc publicznych. W dalszym ciągu niepokój budzi sytuacja w okolicy Komańskiego Mostu. Odnotowano pewne postępy w odniesieniu do upowszechniania poszanowania praw kobiet, jednak wykonanie tych praw jest w dalszym ciągu ograniczone, w szczególności w odniesieniu do ochrony ofiar przemocy domowej. Należy zwiększyć dostęp kobiet do stanowisk decyzyjnych.

Jeżeli chodzi o prawa własności, odnotowano ograniczone postępy. W dalszym ciągu bardzo powoli przebiega proces przywracania poprzedniego stanu, należy go zatem przyspieszyć. Ze względu na przypadki podrabiania dokumentów dotyczących własności, podjęto działania na rzecz wzmocnienia kontroli urzędów prowadzących księgi wieczyste. W lipcu parlament przyjął poprawki do ustawy w sprawie kontroli państwowej i ksiąg wieczystych dla nieruchomości; należy jednak w dalszym ciągu pracować nad funkcjonowaniem systemu ksiąg wieczystych, przede wszystkim w odniesieniu do kompletności i dokładności, a także ogólnokrajowego zasięgu danych.

Kontakty między grupami etnicznymi w Czarnogórze były w dalszym ciągu stabilne. Podjęto wysiłki na rzecz lepszej reprezentacji politycznej mniejszości, nowelizując ustawę w sprawie praw mniejszości i dostosowując ją do zapisów w konstytucji. Postępy w zakresie gospodarczego, społecznego i politycznego włączenia Romów, Aszkali oraz Egipcjan są raczej ograniczone, mimo nieustających starań podejmowanych przez władze na szczeblu krajowym i lokalnym. Osiągnięto ograniczone postępy w odniesieniu do poprawy sytuacji przesiedleńców, co jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Mimo podejmowanych przez władze starań na rzecz nadania tym osobom statusu prawnego, uciążliwe procedury spowodowały, iż do tej pory status prawny rezydenta otrzymało jedynie niewiele osób.

Jeżeli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, Czarnogóra w dalszym ciągu w zadowalający sposób wypełnia uwarunkowania związane z procesem stabilizacji i stowarzyszenia i dotyczące współpracy z MTKJ oraz współpracy regionalnej. Czarnogóra aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP) i w pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a ponadto przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA). W latach 2010-2011 Czarnogóra przewodniczyła Inicjatywie Środkowoeuropejskiej (CEI), Procesowi Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP) oraz Inicjatywnie Adriatycko-Jońskiej (AII). Państwo w dalszym ciągu silnie angażuje się we współpracę regionalną i odgrywa konstruktywną rolę w regionie. Należy podjąć dwustronne kwestie, które nie zostały jeszcze rozwiązane.

Osiągnięto znaczący postęp w procesie realizacji Deklaracji z Sarajewa. Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra i Serbia osiągnęły porozumienie – po odbyciu spotkań w czerwcu i we wrześniu 2011 r. – w sprawie szeregu kwestii, w tym w sprawie treści wspólnego oświadczenia, które ma zostać podpisane na zaplanowanej na listopad 2011 r. konferencji ministrów w Belgradzie.

Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, zawarte w 2003 r. dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i zasadami przewodnimi UE w tej kwestii. Czarnogóra powinna dostosować swoje stanowisko do stanowiska UE.

W 2010 r. gospodarka Czarnogóry zaczęła się ożywiać po okresie kryzysu, który stanowił wyzwanie dla ram polityki gospodarczej kraju. Brak standardowych narzędzi polityki pieniężnej[19] sprawił, że polityka budżetowa musiała zmierzyć się z trudnym zadaniem zachowania równowagi między przywracaniem wzrostu gospodarczego a konsolidacją. Niemniej jednak państwo zdołało zwiększyć ogólną stabilność makroekonomiczną oraz jakość finansów publicznych, zachowując tempo reform. Proces ożywienia gospodarki Czarnogóry w dalszym ciągu jest bardzo kruchy. Konkurencyjność gospodarki jest w dalszym ciągu ograniczona, a zróżnicowanie w poszczególnych sektorach jest niewielkie. Utrzymują się niedociągnięcia związane z rządami prawa, administracją publiczną, zasobami ludzkimi i infrastrukturą.

W zakresie kryteriów gospodarczych Czarnogóra poczyniła dalsze postępy na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawną gospodarkę rynkową, co jest wynikiem postępów w stabilizacji sektora bankowego i utrzymania stosunkowo rozważnej polityki budżetowej; oba te czynniki miały wpływ na umocnienie stabilności makroekonomicznej. Czarnogóra powinna być w stanie sprostać presji konkurencyjnej i siłom rynkowym w ramach Unii w perspektywie średnioterminowej, pod warunkiem że zareaguje na istniejące niedociągnięcia strukturalne, wdrażając swój program reform.

Ożywienie w gałęziach przemysłu ukierunkowanych na eksport przyczyniło się do stymulacji wzrostu gospodarczego. W połączeniu z umiarkowanym popytem wewnętrznym oraz rozwojem w sektorze turystycznym wpłynęło ono na zmniejszenie ciągle jeszcze znaczących zaburzeń nierównowagi zewnętrznej. Polityka gospodarcza była w dalszym ciągu spójna, niektóre reformy strukturalne posunęły się do przodu. Reforma państwowego systemu emerytur jest krokiem w kierunku wyższej jakości i trwałości finansów publicznych. Dalszej poprawie uległy mechanizmy wejścia na rynek oraz wychodzenia z rynku, wykonywanie umów, jak również procedury rejestracji działalności gospodarczej i rejestracji własności. Opracowano przepisy finansowe, których celem jest zwiększenie odporności sektora finansów.

Jednak w dalszym ciągu ograniczona jest pełniona przez banki rola pośredników finansowych, ponieważ banki w dalszym ciągu prowadzą konsolidację swoich bilansów. Obawy w kontekście stabilności finansowej budzi bardzo wysoki odsetek kredytów zagrożonych. Przedsiębiorstwa w dalszym ciągu borykają się z restrykcyjnymi i niekorzystnymi warunkami udzielania kredytów. Wysokie jest bezrobocie. Potrzeby w zakresie finansowania budżetowego doprowadziły do wzrostu zadłużenia publicznego, przy czym znacznie wzrosły zobowiązania warunkowe wynikające z gwarancji państwowych i zaległości budżetowych. Niekorzystny rozwój sytuacji na świecie w negatywny sposób wpłynął na proces prywatyzacji. Niezależnie od turystyki i eksportu surowców działalność gospodarcza w dalszym ciągu koncentruje się na sektorze towarów i usług niepodlegających wymianie. Dużym wyzwaniem pozostaje nieformalny sektor gospodarki. Utrzymujące się niedociągnięcia w obszarze rządów prawa w negatywny sposób wpływają na środowisko inwestycji i otoczenie biznesu.

Czarnogóra poczyniła zadowalające postępy, jeżeli chodzi o poprawę jej zdolności do przyjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa, przede wszystkim w obszarze zamówień publicznych, prawa spółek, statystyki, usług finansowych, sądownictwa i praw podstawowych, nauki i badań, edukacji, młodzieży i kultury. Ograniczone były postępy w innych obszarach, takich jak swobodny przepływ pracowników, swoboda świadczenia usług, rolnictwo, środowisko naturalne, polityka regionalna i koordynacja funduszy strukturalnych. Ogólnie rzecz biorąc, Czarnogóra nadal sprawnie wypełnia swoje zobowiązania poczynione w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Utrzymują się jednak pewne luki dotyczące pomocy państwa i ruchu tranzytowego; niezbędne są dalsze wysiłki na rzecz zbliżenia ustawodawstwa w tym obszarze.

W sektorze swobodnego przepływu towarów odniesiono pewne postępy dotyczące standaryzacji, akredytacji, metrologii i nadzoru rynku. Niezbyt zaawansowany jest proces dostosowania horyzontalnych ram prawnych do dorobku prawnego UE, nie rozpoczęła się jeszcze w całości transpozycja dorobku prawnego UE dotyczącego określonych produktów. Niewielkie postępy poczyniono w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników, zwłaszcza w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego. Ciągle jeszcze na wczesnym etapie znajduje się proces dostosowania ram prawnych do dorobku prawnego UE. Niewielkie postępy osiągnięto w obszarze prawa przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług, przede wszystkim w odniesieniu do wydawania zezwoleń na budowę. Nie zagwarantowano pełnej niezależności Agencji Komunikacji Elektronicznej i Usług Pocztowych. Należy wzmocnić starania na rzecz dostosowania przepisów do unijnej dyrektywy o usługach. Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o swobodny przepływ kapitału, a dokładnie w obszarze zwalczania procederu prania pieniędzy, przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu oraz współpracy między organami nadzoru finansowego a organami ścigania. W dalszym ciągu słaby jest potencjał administracyjny i nadzorczy. Zadowalające postępy odnotowano w dziedzinie zamówień publicznych. Wzmocniono potencjał administracyjny, poprawiła się przejrzystość procedur. Pewne obawy budzi ogólna struktura instytucjonalna w obszarze zamówień publicznych. Czarnogóra dokonała zadowalających postępów w dziedzinie prawa spółek. Posunięto się do przodu w obszarze dostosowania do dorobku prawnego UE przepisów dotyczących organizacji przedsiębiorstw, rachunkowości i kontroli, a także publicznych ofert przejęcia.

Pewne postępy osiągnięto w obszarze prawa własności intelektualnej, przede wszystkim w odniesieniu do dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w obszarze praw autorskich i powiązanych, znaków towarowych i ochrony wzorów przemysłowych. Dla osiągnięcia dalszych postępów w tym obszarze zasadnicze znaczenie ma dalsze rozszerzenie potencjału administracyjnego.

W obszarze polityki konkurencji osiągnięto pewne postępy, jeżeli chodzi o dostosowanie przepisów krajowych do dorobku prawnego UE. W dalszym ciągu utrzymują się jednak wyzwania związane z potencjałem administracyjnym instytucji odpowiedzialnej za ochronę konkurencji, jak również organów zajmujących się pomocą państwa. Ponadto nie został zakończony proces dostosowania ram prawnych dotyczących kontroli pomocy państwa do przepisów UE. Powodem obaw jest brak pełnego poszanowania zobowiązań poczynionych w obszarze pomocy państwa w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Należy w dalszym ciągu zmierzać do zapewnienia operacyjnej niezależności władzy odpowiedzialnej za pomoc państwa. Jeżeli chodzi o przemysł metalowy, władze powinny zapewnić pełną przejrzystość w związku z wysokością kwoty pomocy udzielanej przedsiębiorstwom działającym w sektorze przemysłu aluminiowego i stalowego. Decyzje dotyczące własności przedsiębiorstw działających w przemyśle stalowym, które ogłosiły bankructwo, powinny być podejmowane bez zbędnej zwłoki.

Czarnogóra osiągnęła nierównomierne postępy w obszarze usług finansowych, przede wszystkim w odniesieniu do banków. Wzmocniono współpracę między trzema instytucjami odpowiedzialnymi za regulację. Cały czas na wczesnym etapie znajduje się proces dostosowania ustawodawstwa w obszarze ubezpieczeń, infrastruktury finansowej, rynków papierów wartościowych i usług inwestycyjnych; należy podjąć również problemy związane z sytuacją pracowniczych funduszy emerytalnych.

Jeżeli chodzi o społeczeństwo informacyjne i media, odnotowano dalsze postępy w procesie dostosowywania prawodawstwa. W obszarze komunikacji elektronicznej i społeczeństwa informacyjnego zwiększyła się niezależność organów odpowiedzialnych za regulację, jednak w dalszym ciągu jest ona zagrożona. Należy w dalszym ciągu podejmować wysiłki na rzecz całkowitego wykonania przepisów i wprowadzenia konkurencyjnych zabezpieczeń, gwarantujących równe reguły gry dla wszystkich operatorów. Jeżeli chodzi o politykę audiowizualną, wzmocniono rolę Agencji Mediów Elektronicznych, jednak niewystarczający jest jej potencjał, który miałby zapewniać skuteczne monitorowanie rynku.

Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich. Na etapie tworzenia jest baza umożliwiająca prowadzenie dokładnej statystyki rolniczej. Stosunkowo ograniczone były postępy w zakresie rozwoju polityki oraz w zakresie korzystania z pomocy finansowej przeznaczonej na rozwój obszarów wiejskich.

Odnotowano pewne postępy w obszarze bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej, zmierzające do wzmocnienia potencjału związanego z bezpieczeństwem żywności oraz do dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE w sektorze polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej. Odnotowano pewne postępy w sektorze rybołówstwa, głównie dzięki zwiększeniu potencjału administracyjnego, wzmocnieniu kontroli oraz monitorowaniu morskich zasobów rybnych, jak również bardziej systematycznemu gromadzeniu danych. W dalszym ciągu słabe jest zarządzanie i potencjał kontrolny w obszarze administracji rybołówstwa.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie polityki transportu; dotyczyły one dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE, przede wszystkim w obszarze transportu drogowego i lotniczego. Należy podjąć dalsze wysiłki w celu pełnego dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE w obszarze transportu, w szczególności do trzeciego pakietu kolejowego. Przyjęto decyzje dotyczące zniesienia dyskryminujących opłat drogowych, jakie pobierano od pojazdów z UE. Muszą one jednak zostać w pełni wykonane. Czarnogóra odnotowała pewne postępy w obszarze energii, przede wszystkim w sektorze energii odnawialnej. Przyjęto nową strategię w obszarze polityki energetycznej, która obowiązywać będzie do 2030 r. Należy podjąć dalsze wysiłki na rzecz przyjęcia przepisów dotyczących zapasów ropy naftowej oraz wprowadzić regulacje, które przyczyniłyby się do zwiększonego stosowania źródeł energii odnawialnej we wszystkich sektorach. Ciągle jeszcze dość ograniczony jest potencjał administracyjny.

Czarnogóra poczyniła pewne postępy w dziedzinie opodatkowania, przede wszystkim dzięki rozwojowi informatycznego systemu rejestracji i poboru. W dalszym ciągu słaby jest potencjał administracyjny w obszarze technologii informatycznych oraz skuteczności systemów danych w obszarze współpracy administracyjnej i kontroli wewnętrznej.

Odnotowano dalszy postęp w obszarze polityki gospodarczej i pieniężnej, polegający przede wszystkim na poprawie ram prawnych i przyjęciu szczegółowych przepisów odnośnie do wymogów dotyczących rezerw, rejestru kredytowego, a także wycofywania, zastępowania i niszczenia zużytych banknotów i monet.

Dokonano zadowalających postępów w sektorze statystyki. Sukcesem zakończył się przeprowadzony przez Czarnogórę w kwietniu 2011 r. spis ludności i gospodarstw; pierwsze kompletne wyniki zostały opublikowane w lipcu. Niezbędne są dalsze, znaczące wysiłki w celu wyeliminowania istniejących niedociągnięć oraz poprawy infrastruktury statystycznej pod kątem osiągnięcia dostatecznego poziomu dostosowania do dorobku prawnego UE w obrębie statystyki.

Osiągnięto niewielkie postępy w związku z dostosowaniem przepisów do dorobku prawnego w obszarze polityki społecznej i zatrudnienia, przede wszystkim w obszarze BHP, włączenia społecznego i ochrony socjalnej. Dokonano pewnych postępów dotyczących dialogu społecznego. Poczyniono starania w obszarze walki z dyskryminacją, przede wszystkim uchwalając ustawę o rzeczniku oraz podejmując działania informacyjne. Potencjał publicznej służby odpowiedzialnej za zatrudnienie oraz środki stosowane na rynku pracy jest w dalszym ciągu niewielki w kontekście walki z problemem niskiego współczynnika aktywności zawodowej i zatrudnienia, a także z problemem niedopasowania umiejętności potencjalnych pracowników do potrzeb pracodawców. Ogólna sytuacja, w jakiej znajdują się finanse publiczne, w sposób negatywny odbija się na reformach w dziedzinie polityki społecznej.

Osiągnięto pewne postępy w obszarze polityki przedsiębiorstw i przemysłu, przede wszystkim dzięki rozwiązaniom politycznym korzystnym dla MŚP. Należy jednak wzmocnić wysiłki na rzecz rozwoju polityki przemysłowej oraz polityki w sektorach produkcyjnych istotnych ze strategicznego punktu widzenia.

Niewielkie postępy odnotowano, jeżeli chodzi o sieci transeuropejskie. Jeżeli chodzi o infrastrukturę TEN-T, należy podjąć dalsze działania na rzecz poprawy połączeń drogowych i kolejowych. Postępy w obrębie sieci TEN-E polegały przede wszystkim na usprawnieniu połączeń elektrycznych.

Niewielki postęp odnotowano w obszarze polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych, dotyczył on przede wszystkim stworzenia istotnych struktur wykonawczych dla komponentów III oraz IV. Tworzenie tych struktur musi zostać zakończona jak najszybciej. Należy stworzyć stosowny potencjał administracyjny, przede wszystkim w takich obszarach jak planowanie strategiczne, rozwój projektów, zarządzanie projektami oraz zarządzanie i kontrola finansowa.

Czarnogóra poczyniła pewne postępy w obszarze sądownictwa i praw podstawowych, przede wszystkim w odniesieniu do realizowania kluczowych priorytetów określonych w opinii Komisji. W dalszym ciągu niezbędne są dalsze trwałe wysiłki na rzecz dostosowania przepisów do dorobku prawnego w tym rozdziale, przede wszystkim dotyczy to wdrożenia i wykonania przepisów w perspektywie średniookresowej. Niezbędne są dalsze osiągnięcia dotyczące walki z poważnymi przestępstwami, zwłaszcza korupcją na wysokim szczeblu. W obszarze praw podstawowych dokonano pewnych postępów polegających na umocnieniu ram prawnych i instytucjonalnych, jednak należy jeszcze całkowicie egzekwować istniejące gwarancje prawne, a także wzmocnić potencjał administracyjny.

Jeżeli chodzi o sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo, odnotowano zadowalające postępy, polegające na wzmocnieniu współpracy sądowej, przede wszystkim w sprawach karnych. Odnotowano pewne postępy w obszarze migracji i azylu. Odnotowano postęp również w zakresie zarządzania granicami. Przyjęto nową strategię zwalczania terroryzmu. Odnotowano postępy dotyczące podejmowania wyzwań w walce z przestępczością zorganizowaną, przede wszystkim dzięki ściślejszej współpracy międzynarodowej i regionalnej. Odnotowano lekki wzrost powiązanych śledztw i aresztowań, zwłaszcza w obszarze handlu narkotykami. Dochodzenia finansowe w dwóch poważnych sprawach doprowadziły do tymczasowego zajęcia aktywów o znacznej wartości. Jednak niska jest w dalszym ciągu liczba dochodzeń finansowych i przypadków zajęcia mienia pochodzącego z przestępstwa. Należy poprawić współpracę policji wywiadowczej i poszczególnych resortów. Należy wzmocnić mechanizmy prowadzenia dochodzeń i ścigania przestępstw, przede wszystkim w odniesieniu do handlu ludźmi i procederu prania pieniędzy. Ciągle jeszcze nie wprowadzono zmian do ustawy o sprawach wewnętrznych oraz o przeciwdziałaniu procederowi prania pieniędzy. Dalszego dostosowania wymaga polityka wizowa. Konieczne są dalsze wysiłki na rzecz przygotowania właściwych warunków przyjmowania osób ubiegających się o azyl oraz nielegalnych imigrantów.

Dokonano zadowalających postępów w obszarze badań naukowych i innowacji. Wzmocniono ramy instytucjonalne i prawne w zakresie działań dotyczących badań naukowych; podjęto kilka kroków na rzecz poprawy mobilności naukowców. Należy w odpowiedni sposób uwzględnić przygotowania do Unii innowacji.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie edukacji i kultury, przede wszystkim dzięki dostosowaniu przepisów do ustawodawstwa UE. Ciągle jeszcze niezbędne są dalsze starania na rzecz zapewnienia edukacji obejmującej grupy znajdujące się w trudnej sytuacji oraz dzieci o specjalnych potrzebach.

Czarnogóra odnotowała niewielkie postępy jeżeli chodzi o dostosowanie i wykonanie dorobku w obszarze środowiska i zmian klimatu. Postępy są przede wszystkim wynikiem przyjęcia przepisów wykonawczych dotyczących gospodarowania odpadami oraz obszarów przyrodniczych, jak również ratyfikacji międzynarodowych umów dotyczących środowiska naturalnego. Potencjał administracyjny agencji ds. ochrony środowiska uległ poprawie, jednak ciągle jeszcze wymaga istotnego wzmocnienia, w szczególności w obrębie kontroli. Czarnogóra ciągle jeszcze musi przyspieszyć planowanie strategiczne we wszystkich sektorach, bardziej systematycznie uwzględniać w innych sektorach kwestie ochrony środowiska, zapewniając zrównoważone finansowanie procesu wdrożenia. Odpowiedniego wzmocnienia wymaga potencjał administracyjny związany z kwestiami środowiska i zmian klimatu na szczeblu lokalnym i krajowym.

W obszarze ochrony zdrowia i konsumentów Czarnogóra osiągnęła postępy, dostosowując przepisy do unijnej polityki konsumenckiej oraz unijnej strategii ochrony zdrowia. Wymagane są jednak dalsze starania w celu zbliżenia krajowego ustawodawstwa do dorobku prawnego Unii oraz umocnienia potencjału administracyjnego. Niskie jest w dalszym ciągu wsparcie udzielane organizacjom konsumentów i działaniom informacyjnym.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie unii celnej, przede wszystkim dzięki dostosowaniu połączonej nomenklatury oraz zniesieniu opłat celnych, które nie są zgodne z dorobkiem prawnym wspólnoty i zobowiązaniami poczynionymi w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu. Niezbędne są dalsze starania w obszarach takich jak zarządzanie kontyngentami, przepisy dotyczące bezpieczeństwa i dostosowanie do unijnego kodeksu celnego.

Odnotowano pewne postępy związane ze stosunkami zewnętrznymi. Niezbędne jest wzmocnienie potencjału instytucjonalnego oraz administracyjnego, jeżeli chodzi o politykę handlową, rozwojową i humanitarną. Czarnogóra osiągnęła dalsze postępy w dziedzinie polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obronnej. Przede wszystkim w dalszym ciągu silnie angażowała się w zachowanie stabilizacji w regionie.

Czarnogóra osiągnęła postępy w obszarze kontroli finansowej, przede wszystkim kontroli wewnętrznej i zewnętrznej. Cały czas wzmocnienia wymaga jednak krajowy potencjał wykonawczy w obszarach związanych z zarządzaniem i kontrolą finansową, niezbędny dla pełnego i skutecznego wykonania przepisów. Jeżeli chodzi o przepisy finansowe i budżetowe, nie ma większych różnic między systemami obowiązującymi w Czarnogórze i UE w kontekście podstawowych zasad i instytucji w obszarach polityki leżących u podstaw stosowania przepisów w odniesieniu do zasobów własnych. Ciągle jeszcze nie funkcjonują jednak ramy administracyjne niezbędne dla wykonania tych przepisów.

Albania

Polityczna scena Albanii była w dużym stopniu zdominowana przez utrzymujący się zastój polityczny oraz częściowe zbojkotowanie parlamentu przez opozycję. Ten polityczny impas rozpoczął się w czerwcu 2009 r., gdy odbyły się wybory parlamentarne. Zgodnie z opinią OBWE/ODIHR wybory te w większości spełniły międzynarodowe normy, aczkolwiek towarzyszyły im pewne niedociągnięcia. Mimo to partia socjalistyczna zgłosiła protest dotyczący wyniku wyborów. Gwałtowne wydarzenia z dnia 21 stycznia 2011 r., które doprowadziły do śmierci czterech demonstrantów, zaostrzyły klimat braku zaufania zarówno między dwiema większymi partiami politycznymi, jak i wobec określonych instytucji państwowych. Wybory lokalne, które odbyły się dnia 8 maja, dodatkowo podkreśliły różnice między rządzącą większością a opozycją. Było to spowodowane kontrowersyjnym zliczeniem głosów wrzuconych do niewłaściwej urny i zgłoszeniem protestu wobec wyników głosowania w Tiranie. Powyższe wydarzenia odwróciły polityczną uwagę od reform niezbędnych dla integracji z UE.

W tej sytuacji rząd podjął określone starania na rzecz osiągnięcia postępów w programie integracji z UE, a w szczególności na rzecz przygotowania planu działania stanowiącego odpowiedź na zalecenia Komisji zawarte w jej opinii z 2010 r. Starania te znalazły odzwierciedlenie w konstruktywnej współpracy rządzącej większości i opozycji, która realizowana była w parlamentarnej komisji do spraw integracji europejskiej i która dotyczyła planu działania i wspólnych działań na rzecz porozumienia odnośnie do niezbędnych reform. Starania te, które polegały również na powołaniu grup roboczych pracujących nad reformą wyborczą, zostały ostatecznie zablokowane. W dniu 5 września opozycja zakończyła swój bojkot i powróciła do pracy w parlamencie.

Ogólnie rzecz biorąc, Albania poczyniła ograniczone postępy w wypełnianiu kryteriów politycznych niezbędnych do członkowstwa w UE. Realizacja istotnych reform związanych z przystąpieniem do UE była utrudniana przez utrzymujący się zastój polityczny. Niejednolity był postęp w realizacji kluczowych priorytetów[20] i innych wyzwań, wymienionych w opinii Komisji. Odnotowano pewien postęp w odniesieniu do środków wykonawczych na rzecz zwalczania przestępczości zorganizowanej, lepszego traktowania osób przetrzymywanych w więzieniach oraz praw dziecka. Odnotowano jednak niewielki postęp w odniesieniu do prac parlamentu i wyborów, sądownictwa, strategii antykorupcyjnej, praw własności i poprawy warunków życia społeczności romskiej. Albania będzie musiała podjąć znaczące i trwałe wysiłki we wszystkich obszarach wymienionych w opinii z zeszłego roku.

Jeżeli chodzi o demokrację i rządy prawa, na programie reform Albanii w negatywny sposób odbił się utrzymujący się zastój polityczny, dalsze wydarzenia, które miały na siebie wzajemnie hamujący wpływ, jak również rosnący brak zaufania między rządzącą większością a opozycją. W obszarze kluczowych refom trwają prace, istotne części ustawodawstwa oczekują na przyjęcie lub finalizację.

Mimo pewnych ulepszeń w obszarze zasad i praktyki parlamentarnej, a także pewnego wzrostu administracyjnego potencjału w parlamencie, niewystarczające są osiągnięcia parlamentu w obszarze funkcji ustawodawczej i nadzorczej, stanowiącej jeden z kluczowych priorytetów ujętych w opinii. Zastój polityczny poważnie utrudniał prace parlamentu, uniemożliwiając również nawiązanie zrównoważonego i konstruktywnego dialogu politycznego. Uniemożliwił on również osiągnięcie konsensusu, który pozwoliłby na wykonanie istotnych reform UE. Częściowy bojkot przeprowadzony przez partię opozycji zahamował działalność parlamentu, utrudniając tym samym przyjęcie ustaw, które wymagały większości liczącej trzy piąte głosów. Zakończenie bojkotu opozycji i powrót opozycji do pracy parlamentarnej, co miało miejsce w dniu 5 września, jest pozytywnym krokiem w kierunku normalizacji dialogu politycznego i współpracy politycznej. Należy umacniać stworzenie takiego otoczenia politycznego w parlamencie, które uwzględniałoby wszystkie partie i przyczyniało się do osiągnięcia przez te partie porozumienia. Klimat polaryzacji i braku zaufania między rządem a opozycją wpłynął negatywnie na wybory lokalne, które miały miejsce dnia 8 maja. W pewnych obszarach obowiązują już międzynarodowe normy, dotyczy to przeprowadzania wyborów – jest to kluczowym priorytetem wymienionym w opinii. Istnieją jednak również obszary, w których normy nie zostały jeszcze osiągnięte. Reforma wyborcza, jeden z kluczowych priorytetów zawartych w opinii, została zablokowana. Parlament nie zapewnił jeszcze uporządkowanego procesu czytania i głosowania w parlamencie w przypadku mianowania sędziów sądu konstytucyjnego i sądu najwyższego, co było jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii.

Rząd oraz parlamentarna komisja do spraw integracji europejskiej podjęły wysiłki na rzecz osiągnięcia postępów w reformach związanych z integracją z UE oraz koordynacji tych reform; starania te odzwierciedlają również dążenia do zorganizowania i przeprowadzenia konsultacji w sprawie planu działania, który byłby odpowiedzią na zalecenia zawarte w opinii Komisji, a przede wszystkim na dwanaście priorytetów kluczowych w niej wymienionych. Należy znacząco poprawić jakość projektów aktów prawnych oraz konsultacji z trzecimi stronami. Trudne kontakty między rządem centralnym a lokalnym negatywnie odbiły się na procesie reform związanych z decentralizacją.

Nie zakończono zasadniczych działań w obszarze reformy administracji publicznej, w tym wprowadzania zmian do ustawy o urzędnikach służby cywilnej, co jest jednym z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Mimo pewnych środków w postaci reform, takich jak decyzja Rady Ministrów w sprawie struktury organizacji organów publicznych z czerwca 2011 r., ciągle jeszcze nie nastąpiło przyjęcie zasadniczego ustawodawstwa; jest ono uzależnione od ostatecznego przełamania zastoju politycznego, wymaga bowiem większości trzech piątych głosów w parlamencie. W dalszym ciągu nienajlepsze jest wykonanie istniejących przepisów i aktów administracyjnych. Departament administracji publicznej w dalszym ciągu nie dysponuje dostateczną władzą w kontekście instytucjonalnym, która pozwalałaby mu na pełne objęcie swoich zadań. Niezbędne jest utworzenie niezależnej, profesjonalnej służby cywilnej, której pracownicy mianowani są w oparciu o zasługi, i która jest wolna od politycznej ingerencji. Rzecznik ciągle jeszcze nie został mianowany.

Jeżeli chodzi o sądownictwo, dokonano niewielkich postępów, jeżeli chodzi o zakończenie reform sądownictwa, co jest jednym z priorytetów określonych w opinii. W lipcu przyjęto strategię i plan działania związany z reformą sądownictwa. Stanowią one dobrą podstawę dla wysiłków na rzecz przeprowadzenia tej reformy. Wykonanie będzie wymagało przyznania odpowiednich zasobów ludzkich i finansowych, a także sprawnej współpracy międzyinstytucjonalnej. Na przyjęcie przez parlament oczekują ważne przepisy, wymagające większości trzech piątych głosów, takie jak ustawa o sądach administracyjnych. Skuteczność systemu sądowniczego cierpi wskutek długotrwałych procedur sądowych prowadzących do zalegania spraw. Ogólnie rzecz biorąc, niewystarczające są środki budżetowe przeznaczone na sądownictwo. Cały czas niski jest wskaźnik wykonywanych decyzji. Nie podjęto konkretnych działań na rzecz zwalczania korupcji w sektorze sądownictwa, w tym poprzez ograniczanie lub znoszenie immunitetu sędziów.

Osiągnięto ograniczone postępy w obszarze polityki przeciwdziałania korupcji, która jest jednym z priorytetów określonych w opinii. W większości istnieją już ramy prawne oraz struktury międzyresortowe, jednak w dalszym ciągu nieskuteczne jest wykonanie konkretnych działań, zaś wyniki są niedostateczne. Rozpoczynają się dopiero kampanie informacyjne. W dalszym ciągu posiadanie przez niektórych urzędników państwowych immunitetu, brak aktywnego podejścia oraz brak zasobów i wyposażenia poważnie utrudnia prowadzenie dochodzeń. Na wszystkich szczeblach brak jest osiągnięć w odniesieniu do prowadzenia dochodzeń, ścigania oraz ostatecznego skazywania winnych. Korupcja jest zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach i nadal stanowi szczególnie poważny problem.

Albania w dalszym ciągu doskonaliła ramy instytucjonalne i prawne obowiązujące w obszarze praw człowieka i ochrony mniejszości. Osiągnięto postęp w określonych kluczowych obszarach priorytetowych, takich jak wzmocnienie ochrony praw dziecka, przyjmując obszerne przepisy i zmiany dotyczące poprawy warunków, w jakich przetrzymywani są więźniowie, a także wprowadzając rozwiązania alternatywne w stosunku do przetrzymywania w placówkach zamkniętych. Niemniej jednak postępy w obszarze praw człowieka były niejednolite, ponownie pojawiły się obawy w pewnych obszarach, m.in. wolności mediów, gdzie niezależność redaktorów w dalszym ciągu pozostaje pod negatywnym wpływem interesów politycznych i biznesowych. Zasadniczo wzmocnić należy skuteczność wdrożenia i egzekwowanie narzędzi ustawodawczych i politycznych obowiązujących w obszarze praw człowieka i ochrony mniejszości.

Źródłem poważnych obaw są w dalszym ciągu prawa własności. Osiągnięto niewielkie postępy w związku z przyjęciem i wykonaniem spójnej strategii i planu działania w obszarze reformy własności. Jest to jeden z kluczowych priorytetów zawartych w opinii. Rozproszenie odpowiedzialności i brak koordynacji między różnymi zaangażowanymi instytucjami w sposób negatywny odbija się na skutecznym wykonaniu strategii politycznych i prowadzi do niepewności prawnej oraz stwarza systemowe zagrożenie korupcją.

Odnotowano częściowe postępy w odniesieniu do kluczowego priorytetu związanego ze wzmocnieniem ochrony praw człowieka, zwłaszcza do kobiet, dzieci i Romów, a także w odniesieniu do skutecznego wykonania strategii przeciwdziałania dyskryminacji. Odnotowano postęp w tym obszarze, między innymi przyjęto nową krajową strategię w sprawie równości płci i walki z przemocą domową; rozpoczęto wykonanie ustawy o ochronie przed dyskryminacją. Utrzymują się pewne luki prawne, przede wszystkim w odniesieniu do osób niepełnosprawnych; Albania powinna zapewnić spójne wdrożenie istniejących narzędzi prawnych i politycznych. Należy zwiększyć ogólną świadomość dotyczącą przepisów zapobiegających dyskryminacji oraz mechanizmu składania skarg. W dalszym ciągu istnieją obawy dotyczące utrzymującej się dyskryminacji skierowanej przeciwko pewnym grupom znajdującym się w szczególnie trudnej sytuacji, takim jak lesbijki, geje, biseksualiści i osoby transgenderowe, a także Romowie. Społeczność romska w dalszym ciągu żyje na marginesie społeczeństwa, nie ma dostępu do ochrony socjalnej i usług socjalnych.

Osiągnięto pewne postępy w kierunku rozwiązania kluczowych priorytetów dotyczących poprawy traktowania osób przetrzymywanych i stosowania się do zaleceń rzecznika w tym obszarze. Podjęto środki na rzecz poprawy warunków pobytu w ośrodkach zamkniętych oraz usystematyzowania działań podejmowanych w następstwie zaleceń rzecznika. Cały czas zgłaszane są jednak przypadki niewłaściwego traktowania, zwłaszcza osób aresztowanych i przetrzymywanych przez policję. Poprawie musi ulec traktowanie sprawców chorych psychicznie. Poważnym problemem jest w dalszym ciągu brak stałych, odpowiednich rozwiązań umożliwiających kierowanie takich osób na leczenie przymusowe.

W odniesieniu do kwestii regionalnych i zobowiązań międzynarodowych, Albania w dalszym ciągu angażowała się w zachowanie stabilizacji w regionie, umacniając pozytywne kontakty z sąsiadami i partnerami w regionie. Obecnie między Albanią a wszystkimi państwami Bałkanów Zachodnich obowiązuje ruch bezwizowy. Albania aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także Środkowoeuropejskiej umowie o wolnym handlu (CEFTA).

Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i zasadami przewodnimi UE w tej kwestii. Albania powinna dostosować swoje stanowisko do stanowiska UE.

Albania utrzymała stabilność makroekonomiczną gospodarki i odnotowała dodatni wzrost gospodarczy w okresie kryzysu, a także po jego zakończeniu. Jednak zdolność rządu do przeprowadzenia niezbędnych reform strukturalnych była zakłócana przez utrzymujący się zastój polityczny. W 2010 r. gospodarka odnotowała wzrost na poziomie 3,8%, dzięki eksportowi, przy stłumionym popycie wewnętrznym. Odpowiednia polityka monetarna pomogła w utrzymaniu inflacji na stałym poziomie mimo rosnących międzynarodowych cen surowców. W dalszym ciągu rozwój gospodarczy utrudniają niedociągnięcia związane z wykonalnością umów oraz rządami prawa oraz towarzysząca im słaba infrastruktura i niedostateczny kapitał ludzki, jak również gospodarka nieformalna.

Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze, Albania poczyniła pewne postępy w kierunku przekształcenia się w sprawną gospodarkę rynkową, ograniczając deficyt budżetowy oraz deficyt bilansu płatniczego, utrzymując przewidywania dotyczące inflacji na ograniczonym poziomie i wzmacniając tym samym stabilność makroekonomiczną. Albania powinna w perspektywie średnioterminowej być w stanie sprostać presji konkurencji i siłom rynkowym w Unii, pod warunkiem że nasili reformy strukturalne, w tym poprzez wzmocnienie systemu prawnego i umocnienie kapitału fizycznego i ludzkiego.

Mimo bardziej spolaryzowanego krajobrazu politycznego utrzymano powszechne porozumienie odnośnie do kluczowych kwestii zasadniczych związanych z gospodarką rynkową. Gospodarka Albanii w dalszym ciągu się rozwijała, aczkolwiek w wolniejszym tempie, mimo nienajlepszych warunków ekonomicznych po stronie istotnych partnerów handlowych. Polityka monetarna była w dalszym ciągu poprawna, udało się utrzymać stabilne ceny, zaś inflacja utrzymała się na poziomie zgodnym z założeniami. W 2010 r. spadł deficyt obrotów bieżących, zmniejszyły się zakłócenia równowagi budżetowej. Niskie jest zaangażowanie państwa w gospodarkę; ograniczone są w dalszym ciągu dotacje. Kapitał sektora bankowego utrzymuje się na dobrym poziomie; zapewniona jest płynność sektora. Dokonano pewnych postępów na rzecz dalszego ułatwiania wejścia na rynek. W dalszym ciągu największym partnerem handlowym i inwestycyjnym Albanii jest UE.

Nie udało się jednak trwale ograniczyć stosunkowo wysokiego długu publicznego. Dalsze ograniczenie nierównowagi zewnętrznej może okazać się wyzwaniem, zwłaszcza jeżeli spadek wartości przekazów dokonywanych przez emigrujących pracowników będzie się utrzymywać. W 2010 r. pogorszyły się wyniki rynku pracy, przy czym bezrobocie jest w dalszym ciągu wysokie. Nie dokończono wdrażania procedur związanych z postępowaniem upadłościowym, przy czym słabe rządy prawa utrudniają wykonywanie kontraktów i ogólnie szkodzą otoczeniu biznesu. W dalszym ciągu nierozwiązana pozostaje kwestia praw własności. Również w dalszym ciągu kwestią budzącą obawy jest wysoki udział kredytów zagrożonych w systemie bankowym. Nieadekwatne są nadal inwestycje w kapitał ludzki i w infrastrukturę. Wyzwaniem pozostaje nieformalny sektor gospodarki. Koncentracja produkcji, zarówno w odniesieniu do sektorów jak i rynków eksportowych, sprawia, że gospodarka narażona jest na wstrząsy zewnętrzne.

Albania poczyniła pewne postępy, zwiększając swoją zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, w szczególności w zakresie swobodnego przepływu towarów, polityki przedsiębiorstw i przemysłu, sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa, stosunków zewnętrznych i kontroli finansowej. Odnotowano postępy w innych obszarach, takich jak swobodny przepływ pracowników, zamówienia publiczne, prawo własności intelektualnej, społeczeństwo informacyjne i media, a także energia, środowisko i transport lotniczy. Ogólnie rzecz biorąc, konieczne jest nieustanne podejmowanie działań zmierzających do zwiększenia potencjału administracyjnego w celu skutecznego wprowadzania w życie przepisów i ich egzekwowania. Wymagane są dalsze wysiłki na rzecz zapewnienia terminowego wykonania zobowiązań dokonanych w ramach układu o stabilizacji i stowarzyszeniu.

Poczyniono zadowalające postępy dotyczące standaryzacji w obszarze swobodnego przepływu towarów. Należy stworzyć adekwatne struktury nadzoru rynku. Odnotowano niewielki postęp w obszarze swobodnego przepływu pracowników, a przygotowania znajdują się na wczesnym etapie. Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie prawa przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług, przede wszystkim w odniesieniu do usług pocztowych. Pewne postępy poczyniono w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału, jeżeli chodzi o ramy prawne obowiązujące dla systemów płatności i zwalczanie zjawiska prania pieniędzy. Wymagane są dalsze starania na rzecz skutecznego wykonywania krajowej strategii przeciwdziałania zjawisku prania pieniędzy i przestępstwom finansowym.

Odnotowano niewielkie postępy w zakresie zamówień publicznych. W dalszym ciągu słaby jest potencjał instytucjonalny, brak jest jednoznacznej definicji i rozdziału kompetencji we wszystkich instytucjach zajmujących się zamówieniami publicznymi. Średnio zaawansowane są przygotowania w tym obszarze. Odnotowano pewne postępy w obszarze prawa spółek. W dalszym ciągu jednak niewielki jest potencjał Krajowej Rady ds. Rachunkowości, jak i operacyjna niezależność Państwowej Rady Nadzorczej. Ograniczone postępy odnotowano w obszarze prawa własności intelektualnej, a przygotowania nie są bardzo zaawansowane. Niewystarczająco skuteczne jest w dalszym ciągu wykonanie praw własności intelektualnej i przemysłowej. Albania nie zdołała dopełnić na czas swoich zobowiązań wynikających z układu o stabilizacji i stowarzyszeniu dotyczących zagwarantowania poziomu ochrony zbliżonego do tego, który obowiązuje w UE, w tym w odniesieniu do wykonania. Odnotowano umiarkowany postęp w obszarze konkurencji, zarówno w kontekście przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, jak i pomocy państwa. Odpowiedzialnym organom brak jednak stosownego potencjału administracyjnego. Należy zagwarantować operacyjną niezależność Komisji ds. Pomocy Państwa. Realizowane są przygotowania w tym obszarze.

W dziedzinie usług finansowych odnotowano pewne postępy. Poprawie uległy ramy regulacyjne dotyczące zarządzania ryzykiem i adekwatności kapitałowej. Niewystarczający jest potencjał nadzorczy w sektorze pozabankowym.

Postępy odnotowane w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów były nierównomierne. Poprawia się zakres dostosowania ustawodawstwa do dorobku prawnego UE oraz liberalizacja rynku w obszarze komunikacji elektronicznej. Jednak prawodawstwo dotyczące mediów nie zostało jeszcze dostosowane do dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, zaś potencjał organów regulacyjnych odpowiedzialnych za radio i telewizję jest w dalszym ciągu słaby. Przygotowania w tym obszarze są niezbyt zaawansowane.

Odnotowano pewne postępy w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Osiągnięto postępy w tworzeniu struktur umożliwiających wykonanie przepisów dotyczących rozwoju obszarów wiejskich. Słaby jest jednak potencjał umożliwiający przeprowadzanie analiz, a także opracowywanie i wykonywanie strategii rozwoju obszarów wiejskich. Odnotowano pewne postępy w obszarze bezpieczeństwa żywności oraz polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej, aczkolwiek były to postępy nierównomierne. Znacząco zwiększono potencjał operacyjny Krajowego Urzędu ds. Żywności, odnotowano poprawę w obszarze ram prawnych regulujących kwestie bezpieczeństwa żywności oraz weterynaryjne. W dalszym ciągu słaby jest ogólny potencjał, współpraca poszczególnych instytucji oraz sposób określania kompetencji. Osiągnięto pewne postępy w dziedzinie rybołówstwa, zwłaszcza jeżeli chodzi o inspekcje i kontrole. W dalszym ciągu słabe jest wykonanie ram regulacyjnych z uwagi na brak zasobów fizycznych i finansowych, jak również niedostateczną współpracę instytucji.

Odnotowano pewne postępy, aczkolwiek nierównomierne, w obszarze polityki transportu. Posunęły się do przodu prace nad dostosowaniem przepisów w obszarze transportu drogowego i zarządzania ruchem lotniczym, jednak obawy budzi w dalszym ciągu bezpieczeństwo ruchu lotniczego. Podjęcia dalszych wysiłków wymagają sektory transportu kolejowego i morskiego. Odnotowano ograniczone postępy w obszarze energii. Nieznacznej poprawie uległo bezpieczeństwo dostaw, jednak nie przeprowadzono jeszcze skutecznie reformy rynku sektora energii elektrycznej; zapewnienie efektywności ekonomicznej tego sektora będzie wymagało dalszych wysiłków. Wzmocnienia wymaga potencjał i instytucjonalna niezależność organów regulacyjnych odpowiedzialnych za energię elektryczną, gaz oraz ochronę przed promieniowaniem. Przygotowania w tym obszarze powoli postępują do przodu.

Dokonano wprawdzie pewnych postępów w obszarze dostosowania przepisów podatkowych dorobku prawnego UE, przygotowania postępują dalej, jednak wymagane są kolejne wysiłki dotyczące potencjału administracyjnego i technicznego, w tym w obszarze oszustw podatkowych i unikania opodatkowania. Nie odnotowano postępów, jeżeli chodzi o politykę gospodarczą i pieniężną. Odnotowano postępy w obszarze statystyki, zwłaszcza w odniesieniu do klasyfikacji i infrastruktury statystycznej. Postępy w obrębie sektora statystyki były nierównomierne.

Nierównomierne były postępy w dziedzinie polityki społecznej i zatrudnienia. Odnotowano pewne pozytywne tendencje w obszarze zdrowia i bezpieczeństwa w pracy, dialogu społecznego i ochrony socjalnej, jednak w dalszym ciągu na rynku pracy odnotowuje się wysoki poziom rozwiązań nieformalnych i brak działania. Niewystarczające jest również ogólne wykonanie strategii, szczególnie w odniesieniu do włączenia społecznego. Przygotowania w tym obszarze są niezbyt zaawansowane.

Odnotowano postępy, jeżeli chodzi o politykę przedsiębiorstw i przemysłu, zwłaszcza dzięki poprawie ram regulacyjnych dotyczących przedsiębiorstw oraz ułatwieniu dostępu MŚP do źródeł finansowania. Powołano instytucje mające za zadanie przyspieszenie rozwoju w sektorze innowacji i technologii. Przygotowania w tym obszarze postępują do przodu.

Pewne postępy osiągnięto w dziedzinie sieci transeuropejskich. Posunęły się do przodu prace związane z zakończeniem korytarzy drogowych, funkcjonować zaczęły nowe połączenia elektryczne.

Postępy w zakresie rozwoju regionalnego i koordynacji funduszy strukturalnych były ograniczone. Niezbędne jest podjęcie znaczących starań na rzecz stworzenia niezbędnego potencjału instytucjonalnego i administracyjnego, pozwalającego na przygotowanie zestawu wypracowanych projektów w dziedzinie rozwoju regionalnego. Przygotowania w tym obszarze cały czas znajdują się na wczesnym etapie.

Jeżeli chodzi o sądownictwo i prawa podstawowe, ciągle jeszcze utrzymują się pewne istotne luki, mimo wysiłków podjętych na rzecz opracowania przepisów zgodnych z europejskimi normami. Ponadto w dalszym ciągu niedostateczne jest ogólne wdrażanie narzędzi prawnych i politycznych, co stanowi poważne wyzwanie. Proces dostosowania przepisów Albanii do europejskich norm i unijnego dorobku prawnego w obszarze sądownictwa i praw podstawowych cały czas znajduje się na wczesnym etapie.

Albania poczyniła postępy w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. W grudniu 2010 r. w życie weszły przepisy umożliwiające bezwizowy wjazd do państw strefy Schengen dla obywateli Albanii posiadających paszport biometryczny. Zadowalające postępy poczyniono w zakresie walki z przestępczością zorganizowaną, zwłaszcza dzięki dobrej współpracy międzynarodowej i wykonaniu przepisów skierowanych przeciwko organizacjom „mafijnym”, w tym przepisów przewidujących konfiskatę mienia pochodzącego z przestępstwa. Niemniej jednak wyzwaniem pozostaje przestępczość zorganizowana. Należy utrzymać starania na rzecz skutecznego wykonania ram prawnych oraz wzmocnienia walki z przestępczością zorganizowaną, która stanowi jeden z kluczowych priorytetów ujętych w opinii. Obejmują one wykazanie wiarygodnych osiągnięć w obszarze aktywnego prowadzenia dochodzeń, ścigania przestępstw oraz – w stosownych przypadkach – ostatecznego skazywania winnych. Należy aktywnie realizować środki na rzecz zwiększenia wiedzy specjalistycznej pracowników prowadzących dochodzenia i ich uprawnień, a także współpracy organów ścigania. Należy nasilić i systematycznie realizować walkę z handlem narkotykami, zjawiskiem prania pieniędzy, handlem ludźmi oraz poprawić ochronę pokrzywdzonych; należy systematycznie wykonywać ramy prawne na rzecz konfiskaty mienia pochodzącego z przestępstwa.

Odnotowano postęp w odniesieniu do potencjału umożliwiającego wykonanie dorobku prawnego w obszarze nauki i badań. Poprawie uległ potencjał administracyjny dotyczący uczestnictwa w 7. programie ramowym UE w zakresie badań i rozwoju, aczkolwiek krajowy potencjał badawczy jest w dalszym ciągu niewielki. Pewne postępy odnotowano w obszarze edukacji i kultury, przede wszystkim w odniesieniu do szkolenia i kształcenia zawodowego.

Odnotowano niewielkie postępy, jeżeli chodzi o dostosowanie dorobku prawnego w obszarze środowiska. Niedostateczne pozostaje ogólne wykonanie przepisów i ich egzekwowanie. Dalszych starań wymaga wzmocnienie potencjału administracyjnego i współpraca międzyinstytucjonalna. Jeżeli chodzi o zmiany klimatu, Albania nie poczyniła ogólnych postępów, zaś potencjał instytucjonalny jest w dalszym ciągu bardzo słaby.

Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o ochronę zdrowia i konsumentów. Odnotowano postęp również w obszarze przepisów dotyczących ochrony konsumentów i ich wykonania. Ramy prawne uległy, ogólnie rzecz biorąc, poprawie. Jeżeli chodzi o zdrowie publiczne, osiągnięto postęp w odniesieniu do przepisów dotyczących ubezpieczenia zdrowotnego, odnotowano również pozytywne działania w obszarze chorób zakaźnych i zdrowia psychicznego. Utrzymują się jednak nierówności, jeżeli chodzi o dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej.

Osiągnięto pewne postępy w obszarze unii celnej, które dotyczyły dostosowania przepisów; przygotowania w tym obszarze postępują. Jednak wykorzystanie cen referencyjnych przy ustalaniu wartości celnej jest w dalszym ciągu zbyt duże w porównaniu z normami UE. Wymagane są dalsze wysiłki, jeżeli chodzi o procedury uproszczone i ułatwienia w handlu. W dalszym ciągu słaby jest potencjał wykonawczy i zarządzanie zasobami ludzkimi.

Osiągnięto pewne postępy w stosunkach zewnętrznych, przede wszystkim w odniesieniu do wspólnej polityki handlowej. Wymagane jest wzmocnienie potencjału instytucjonalnego i administracyjnego. Poczyniono postępy w dziedzinie polityki zagranicznej, polityki bezpieczeństwa i obronnej. Albania dokonała dostosowania do większości deklaracji i wspólnych stanowisk UE, a ponadto w dalszym ciągu angażowała się w udział w operacjach z zakresu WPBiO.

Poczyniono pewne postępy w zakresie kontroli finansowej. Poprawie uległy pierwotne ramy prawne na rzecz publicznej wewnętrznej kontroli finansów oraz kontroli budżetu centralnego. Wzmocnienia wymaga potencjał administracyjny w obszarze kontroli wewnętrznej. Na wczesnym etapie znajdują się przygotowania w obszarze ochrony interesów finansowych UE.

Jeżeli chodzi o przepisy finansowe i budżetowe, obowiązują już podstawowe zasady i instytucje umożliwiające działania w obszarach polityki mających wpływ na system zasobów własnych. Ciągle jeszcze nie wprowadzono ram administracyjnych na rzecz zastosowania zasad dotyczących zasobów własnych.

Bośnia i Hercegowina

Postępy na drodze do spełnienia kryteriów politycznych przez Bośnię i Hercegowinę były ograniczone.

Jeżeli chodzi o demokrację i rządy prawa, rok po wyborach powszechnych (3 października 2010 r.) nie zakończono procesu powołania władzy wykonawczej i ustawodawczej i nie utworzono rządu na szczeblu państwa. To długie opóźnienie utrudniało osiągnięcie przez Bośnię i Hercegowinę postępów w zakresie bardzo potrzebnych reform.

Kwestią budzącą poważne obawy jest brak wiarygodnych postępów w obszarze dostosowania konstytucji do europejskiej konwencji praw człowieka. Pierwsza międzyinstytucjonalna grupa robocza, którą powołano w celu wykonania orzeczenia wydanego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Sejdić-Finci[21], nie osiągnęła porozumienia. Nie powołano nowej grupy roboczej, co było zaleceniem Rady Ministrów.

Zgromadzenie Narodowe RS (ZNRS) przyjęło konkluzje i decyzję w sprawie przeprowadzenia referendum podważającego władzę instytucji sądowych na szczeblu państwowym. Po interwencji UE ZNRS uchyliło decyzję w sprawie referendum i w dniu 1 czerwca wniosło zmiany do konkluzji. Bośnia i Hercegowina zaangażowała się – w ramach procesu stabilizacji i stowarzyszenia – w usystematyzowany dialog z UE dotyczący wymiaru sprawiedliwości.

Zwiększył się potencjał administracyjny parlamentu, jednak brak koordynacji między parlamentem państwowym a parlamentami poszczególnych części składowych państwa, jak również brak politycznego porozumienia między nimi, w dalszym ciągu negatywnie odbijał się na pracy Zgromadzenia Parlamentarnego. Negatywny wpływ na funkcjonowanie instytucji rządowych, na różnych szczeblach, w dalszym ciągu wywierało nieskoordynowany i charakteryzujący się fragmentarycznością proces kształtowania polityki. Troje członków prezydencji zwiększyło swoje wysiłki na rzecz kształtowania i wykonywania wspólnej polityki, jednak w dalszym ciągu przedmiotem nieporozumień są pewne kwestie dotyczące koordynacji polityki zagranicznej. W dalszym ciągu utworzyć należy skuteczny mechanizm koordynacji między państwem a jego częściami składowymi w odniesieniu do kwestii związanych z UE, w tym programowania pomocy finansowej w ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA).

Odnotowano ograniczony postęp w obszarze reformy administracji publicznej. Trwa realizacja strategii reformy administracji publicznej. Jednak w dalszym ciągu słaba jest koordynacja między poszczególnymi jednostkami administracji, zaś procesowi reformy administracji publicznej nie towarzyszy niezbędne wsparcie publiczne. W dalszym ciągu konieczne są trwałe wysiłki na rzecz zapobiegania ingerencji politycznej. Funkcjonuje już państwowy urząd rzecznika, jednak ograniczenia finansowe utrudniają skuteczność jego działań. Należy zająć się kwestią utworzenia zawodowej, odpowiedzialnej, działającej według przejrzystych zasad i skutecznej służby cywilnej, w której kariera oparta byłaby na osiągnięciach zawodowych i posiadanych kompetencjach.

Postępy poczynione przez Bośnię i Hercegowinę w usprawnianiu systemu sądowego były niewielkie. UE i Bośnia i Hercegowina nawiązały usystematyzowany dialog dotyczący wymiaru sprawiedliwości; celem dialogu jest zapewnienie niezależnego, skutecznego, bezstronnego i odpowiedzialnego systemu sądowego. Należy intensywniej wprowadzać w życie strategię reform sądownictwa oraz strategię dotyczącą zbrodni wojennych. Podjęto działania na rzecz zredukowania liczby zaległych spraw sądowych, w szczególności tych, które dotyczą rachunków za media. Ogólna liczba zaległych spraw jest jednak w dalszym ciągu wysoka. Rozdrobnione przepisy prawne na wszystkich poziomach systemu sądowego oznaczają dla sądownictwa znaczne obciążenia prawne i finansowe. Brak przejrzystej odpowiedzialności finansowej w dalszym ciągu w negatywny sposób odbija się na niezależności i skuteczności sądownictwa. Obawy budzą częste ataki polityczne na system sądownictwa oraz liczbę zaległych spraw.

Bośnia i Hercegowina poczyniła bardzo ograniczone postępy w zwalczaniu korupcji, która nadal jest poważnym problemem i która nadal jest powszechna w wielu sferach, zarówno w sektorze państwowym, jak i prywatnym. Nienajlepsze jest w dalszym ciągu wdrażanie strategii antykorupcyjnej oraz planu działania. Urząd odpowiedzialny za przeciwdziałanie korupcji nie podjął jeszcze w pełni swojej działalności. Postępowanie sądowe w sprawach korupcyjnych wciąż przebiega zbyt wolno i tylko w niewielkiej liczbie spraw dotyczących osób na najwyższych stanowiskach wszczyna się dochodzenie. Niewystarczający stopień wdrożenia ustawodawstwa oraz problemy z koordynacją między poszczególnymi częściami składowymi państwa stanowią nadal bardzo poważny problem. Bośnia i Hercegowina potrzebuje silniejszego zaangażowania politycznego i wzmożonych działań na rzecz walki z korupcją.

Powszechnie zapewnione jest poszanowanie praw człowieka i ochrona mniejszości. Bośnia i Hercegowina ratyfikowała najważniejsze konwencje międzynarodowe dotyczące praw człowieka, jednak ich wykonanie się opóźnia.

Prawa obywatelskie i polityczne są powszechnie respektowane. Poczyniono niewielkie postępy na drodze do zharmonizowania sankcji karnych w całym kraju. Wciąż nie przyjęto ustawy ramowej o bezpłatnej pomocy prawnej, niezbędnej dla zapewnienia zgodności z EKPC. Należy zapewnić dostęp do wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych i karnych. Odnotowano pewną poprawę, jeżeli chodzi o warunki w więzieniach, przede wszystkich w zakładach psychiatrycznych; w dalszym ciągu należy jednak rozwiązać problem przepełnienia placówek oraz niewłaściwego traktowania osób przetrzymywanych.

Konstytucja krajowa oraz konstytucje poszczególnych części składowych państwa zawierają przepisy o wolności słowa i wolności mediów, wolności zgromadzeń i zrzeszania się oraz wolności religii. Niezbędne jest jednak lepsze wykonanie istniejących przepisów. Udoskonalono działania o charakterze samoregulacji podejmowane przez Radę Prasową. Rośnie liczba składanych w Radzie Prasowej skarg dotyczących naruszenia kodeksu prasowego. Brak zasobów negatywnie odbija się na potencjale Rady Prasowej, której zadaniem jest egzekwowanie norm zawodowych. Utrzymywały się naciski polityczne na media, a także wzrósł poziom uprzedzeń na tle etnicznym. W dalszym ciągu notowano przypadki zastraszania dziennikarzy. Nie dokonano wdrożenia reformy o radiofonii i telewizji publicznej. Nie ustają dążenia do ograniczenia niezależności Urzędu Regulacji Komunikacji; nie mianowano członków Rady Prasowej. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego wymaga dalszego wsparcia finansowego; niezbędne jest zachowanie przejrzystości przeznaczonych środków.

Istniejące ramy prawne gwarantują prawa gospodarcze i społeczne, jednak ich wykonanie jest w dalszym ciągu słabe ze względu na rozdrobniony poziom kompetencji. Obowiązuje już co prawda kompleksowa ustawa krajowa o przeciwdziałaniu dyskryminacji, zakres jej zastosowania jest jednak ograniczony, zaś wykonanie niedostateczne. Niezbędna jest poprawa ochrony kobiet przed przemocą, podobnie jak ochrony socjalnej dzieci. Jeżeli chodzi o stosunki między poszczególnymi grupami etnicznymi, mimo powołania organu koordynującego na poziomie federacji obawy w dalszym ciągu budzi liczba szkół dzielonych (dwie szkoły w jednym budynku) oraz szkół przeznaczanych jedynie dla jednej grupy etnicznej. System świadczeń socjalnych jest oparty na prawach, nie zaś na potrzebach, co ma negatywne oddziaływanie na grupy w trudnej sytuacji, w tym na osoby niepełnosprawne umysłowo. Brak akceptacji partnerów społecznych na szczeblu krajowym, a także brak kompleksowych ram prawnych utrudnia w dalszym ciągu dialog społeczny i wykonywanie praw pracowniczych.

Powszechnie zapewnione jest poszanowanie i ochrona praw mniejszości oraz praw kulturalnych[22]. Postępy osiągnięto w wykonywaniu planów działania dotyczących Romów, obejmujących sektor mieszkalnictwa i zatrudnienia. Należy wzmocnić wysiłki w celu zapewnienia skutecznego wykonania planów działania w sektorze opieki zdrowotnej i edukacji oraz w celu zwiększenia zasobów przeznaczanych na plany działania i zagwarantowania trwałości ich efektów. Mniejszość romska nadal boryka się z bardzo trudnymi warunkami życia i dyskryminacją. Brak rejestracji urodzeń oraz brak dostępu do bezpłatnej pomocy prawnej w przypadku rejestracji w aktach stanu cywilnego w dalszym ciągu utrudniają dostęp Romów do podstawowych praw społecznych i gospodarczych. Konieczne jest podjęcie dalszych działań w celu lepszego wdrożenia ustawy o mniejszościach narodowych i zagwarantowania praw mniejszości.

Odnotowano pewne postępy dotyczące uchodźców i wewnętrznych przesiedleńców. Przyjęto zweryfikowaną strategię mającą na celu wspieranie procesu powrotu i zapewnienie odpowiedniego wdrożenia załącznika VII do Ogólnej umowy ramowej na rzecz pokoju w Bośni i Hercegowinie. Podjęto pewne kroki na rzecz wykonania strategii, zwłaszcza w odniesieniu do funduszy przeznaczonych na rozwiązanie problemów grup znajdujących się w trudnej sytuacji, żyjących w obozach dla uchodźców. Jednak ciągle jeszcze nie uruchomiono w całości procedur mających na celu przyznawanie pomocy w przypadku powrotu. Brak możliwości zatrudnienia i brak dostępu do ochrony socjalnej w dalszym ciągu negatywnie odbija się na trwałym charakterze powrotów i integracji lokalnej.

Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, kontynuowano wdrażanie Ogólnej umowy ramowej na rzecz pokoju w Bośni i Hercegowinie, jednak polityczni przedstawiciele w Republice Serbskiej często podważali integralność terytorialną Bośni i Hercegowiny. Współpraca z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii w dalszym ciągu była satysfakcjonująca.

Biuro Wysokiego Przedstawiciela przekazało mandat specjalnego przedstawiciela Unii Europejskiej pojedynczemu przedstawicielowi UE, który działa w oparciu o mandat podwójny – jako specjalny przedstawiciel UE oraz jako szef delegatury UE.

W dalszym ciągu realizowana była współpraca między sądami i prokuratorami z Bośni i Hercegowiny, Chorwacji i Serbii. Trwa realizacja umów dwustronnych dotyczących wzajemnego uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach karnych. Jednak zawarte w kodeksie postępowania karnego utrudnienia prawne związane z ekstradycją w dalszym ciągu negatywnie odbijały się na ściganiu zbrodni wojennych.

Jeżeli chodzi natomiast o Międzynarodowy Trybunał Karny, dwustronne porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o niewydawaniu osób jest niezgodne z odpowiednim wspólnym stanowiskiem i zasadami przewodnimi UE w tej kwestii. Bośnia i Hercegowina powinna dostosować swoje stanowisko do stanowiska UE.

Osiągnięto znaczący postęp w procesie realizacji Deklaracji z Sarajewa. Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra i Serbia osiągnęły porozumienie – po odbyciu spotkań w czerwcu i we wrześniu 2011 r. – w sprawie szeregu kwestii, w tym w sprawie treści wspólnego oświadczenia, które ma zostać podpisane na konferencji ministrów w Belgradzie.

Bośnia i Hercegowina aktywnie uczestniczyła w inicjatywach współpracy regionalnej, w tym w Procesie Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej (SEECP), pracach Rady ds. Współpracy Regionalnej, a także przystąpiła do Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu (CEFTA). Rozwijały się kontakty Bośni i Hercegowiny z jej sąsiadami. We wrześniu Bośnia i Hercegowina przyjęła decyzję o uznaniu kosowskich stempli celnych. Wciąż jednak nie rozwiązano niektórych kwestii granicznych z państwami ościennymi.

W 2011 r. gospodarka Bośni i Hercegowiny odnotowała pewne przyspieszenie po okresie umiarkowanego ożywienia w 2010 r. Ożywienie jest jednak w dalszym ciągu umiarkowane, jego źródłem jest przede wszystkim popyt zewnętrzny. Stopa bezrobocia była wciąż bardzo wysoka. Nastąpiła pewna poprawa sytuacji finansowej w wyniku środków dostosowawczych o charakterze fiskalnym, zastosowanych w ramach programu Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz zwiększenia przychodów. Osiągnięcie średnioterminowej stabilności budżetowej było jednak poważnie utrudnione w związku z nieprzyjęciem globalnych ram fiskalnych na lata 2011-2013. W dalszym ciągu niewielkie oraz niejednolite w skali kraju było zaangażowanie na rzecz reform strukturalnych oraz zdrowych finansów publicznych; niska jest w dalszym ciągu jakość finansów publicznych.

W zakresie kryteriów gospodarczych Bośnia i Hercegowina poczyniła niewielkie postępy na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawną gospodarkę rynkową. Konieczne są dalsze reformy, aby kraj mógł w perspektywie długoterminowej sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii Europejskiej.

U podstaw ożywienia gospodarczego leży przede wszystkim popyt zewnętrzny, jednak w wyniku wznowienia działalności kredytowej zwiększył się również popyt wewnętrzny. Rośnie produkcja przemysłowa. Znacząco wzrosła działalność handlowa, a integracja z UE pod względem handlowym utrzymywała się na wysokim poziomie. Udało się zachować stabilność finansową i monetarną. System zarządzania walutą nadal cieszył się wysokim stopniem zaufania. Odnotowano pewną poprawę, jeśli chodzi o otoczenie biznesu, w szczególności w zakresie rejestracji działalności gospodarczej oraz usprawnienia ogólnych procedur administracyjnych.

Nieprzyjęcie globalnych ram fiskalnych na lata 2011-2013 w poważny sposób utrudniało osiągnięcie stabilności i wiarygodności polityki budżetowej w Bośni i Hercegowinie; władze budżetowe nie osiągnęły porozumienia odnośnie do ogólnej linii budżetowej. Utrzymujący się zastój polityczny doprowadził do znacznego opóźnienia przyjęcia budżetu państwowego na 2011 r. i spowodował odroczenie dalszych dyskusji programowych z Międzynarodowym Funduszem Walutowym dotyczących wykonania promesy kredytowej. Finanse publiczne charakteryzowały się niską jakością, głównie ze względu na duży udział wydatków bieżących w PKB. Zwiększyła się nierównowaga zewnętrzna, przede wszystkim deficyt obrotów bieżących, a także odnotowano zdecydowany wzrost inflacji. Nieskuteczna administracja i słabe rządy prawa w dalszym ciągu wpływają negatywnie na otoczenie biznesu. Nie poczyniono żadnych postępów w zakresie planowanej prywatyzacji, restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz liberalizacji sektorów sieciowych. Zdolności produkcyjne oraz konkurencyjność gospodarki utrzymywały się na niskim poziomie, co było spowodowane niewystarczającym wykorzystaniem krajowych źródeł wzrostu. Bariery strukturalne, takie jak wysoki poziom składek społecznych, niewłaściwie ukierunkowane transfery socjalne oraz niska mobilność pracowników, są w dalszym ciągu przeszkodą w tworzeniu nowych miejsc pracy. Nadal utrzymywała się bardzo wysoka stopa bezrobocia, a innym istotnym problemem pozostaje nieformalny sektor gospodarki.

Bośnia i Hercegowina poczyniła niewielkie postępy w zakresie dostosowania swojego ustawodawstwa i polityki do europejskich norm. Osiągnięto pewne postępy w obszarze prawa własności intelektualnej, pomocy państwa, badań, kultury, transportu oraz szeregu kwestii dotyczących sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Nadal konieczne jest podjęcie konkretnych działań w zakresie swobodnego przepływu towarów, osób i usług, w sprawach celnych i podatkowych, w sprawach z zakresu konkurencji, zamówień publicznych, zatrudnienia i polityki społecznej, edukacji, przemysłu i MŚP, rolnictwa i rybołówstwa, bezpieczeństwa żywności, polityki weterynaryjnej i fitosanitarnej, ochrony środowiska i zmian klimatu, energetyki, a także społeczeństwa informacyjnego i mediów oraz statystyki.

Ogólnie rzecz biorąc, wdrażanie umowy przejściowej przebiega, jak dotąd, w sposób nierównomierny. Bośnia i Hercegowina narusza umowę przejściową poprzez nieprzestrzeganie EKPC oraz zasad dotyczących pomocy państwa. Ogólnokrajowa ustawa o pomocy państwa, wymagana dla zachowania zgodności z układem o stabilizacji i stowarzyszeniu, została przyjęta w sierpniu przez Radę Ministrów, jednak wciąż czeka na uchwalenie przez Parlament. Pilną kwestią jest nadal uchwalenie ustawy o krajowym spisie ludności, koniecznej z punktu widzenia społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.

Bośnia i Hercegowina osiągnęła pewne postępy w niektórych obszarach rynku wewnętrznego. W sektorze swobodnego przepływu towarów odniesiono pewne postępy dotyczące nadzoru rynku i ochrony konsumentów. Nadal konieczne jest podjęcie znacznych wysiłków na rzecz zbliżenia ram prawnych do prawodawstwa UE, poprawy potencjału administracyjnego oraz stworzenia jednolitej przestrzeni gospodarczej.

Niewielkie postępy osiągnięto w obszarze przepływu osób i usług oraz swobody przedsiębiorczości. W obu częściach składowych państwa przyjęto przepisy wykonawcze dotyczące usług finansowych. Poprawie uległa koordynacja nadzoru bankowego. Zasadnicze znaczenie ma dalsze uproszczenie procedur rejestracji przedsiębiorstw, a także dostosowanie ram prawnych dotyczących usług pocztowych.

Nie odnotowano postępów w dziedzinie swobodnego przepływu kapitału. Potrzebne jest dalsze dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE, jak również ujednolicenie ustawodawstwa w skali kraju. W sprawach celnych i podatkowych odnotowano zadowalające, aczkolwiek nierównomierne postępy. W dalszym ciągu zasadnicze znaczenie ma dalsze dostosowanie ustawodawstwa do dorobku prawnego UE w sektorze praw własności intelektualnej, a także tworzenie potencjału na rzecz zapewnienia skutecznego wykonania i egzekwowania praw w tym obszarze.

Bośnia i Hercegowina poczyniła pewne postępy w zakresie wykonania reguł konkurencji. Nie odnotowano postępów w zakresie zamówień publicznych, zwłaszcza jeżeli chodzi o pełne dostosowanie Ustawy o zamówieniach publicznych. Odnotowano dalsze postępy w obszarze praw własności intelektualnej.

Niewielkie postępy odnotowano w dziedzinie polityki społecznej i polityki zatrudnienia oraz polityki zdrowia publicznego. Dokumenty strategiczne uwzględniające kontekst ogólnokrajowy już istnieją lub są przygotowywane, jednak w dalszym ciągu rozdrobnione są działania polityczne i ustawodawstwo. Jeśli chodzi o edukację, obowiązują już ustawy ramowe i strategie, nadal jednak nie są one wykonywane. Poczyniono pewne postępy w obszarze kultury. Kontynuowano postępy w obszarze badań naukowych, rozpoczęły się przygotowania do unii innowacji. Negocjacje w sprawie przystąpienia do Światowej Organizacji Handlu posunęły się do przodu.

Bośnia i Hercegowina osiągnęła niewielkie postępy w zakresie spełniania europejskich norm dotyczących polityk sektorowych. W odniesieniu do przemysłu oraz do działalności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), przyjąć należy krajową strategię rozwoju, obejmującą elementy polityki przemysłu; należy wykonać strategię MŚP. Odnotowano pewne postępy, jeżeli chodzi o bezpieczeństwo żywności, politykę weterynaryjną i fitosanitarną oraz rybołówstwo. W dalszym ciągu niewielkie postępy poczyniono w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Zasadnicze znaczenie w tym kontekście ma podjęcie przez państwo i jego części składowe ściślejszej współpracy w zakresie dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE we wspomnianych sektorach. Brak postępów odbija się w negatywny sposób na wymianie handlowej w sektorze produktów rolnych.

Przygotowania Bośni i Hercegowiny w dziedzinie ochrony środowiska są nadal w stadium początkowym. W dalszym ciągu konieczne jest przyjęcie zharmonizowanych ram prawnych w zakresie ochrony środowiska oraz utworzenie krajowego organu ds. ochrony środowiska. Słaby jest potencjał administracyjny, wzmocnienia wymaga horyzontalna i wertykalna komunikacja poszczególnych organów. Jeżeli chodzi o zmiany klimatu, niezbędne są dalsze wysiłki w celu przyjęcia ogólnokrajowej strategii na rzecz zmian klimatu, dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE oraz pogłębienia wiedzy społeczeństwa na ten temat.

Bośnia i Hercegowina poczyniła postępy w sektorze transportu. Odnotowano pewne pozytywne tendencje dotyczące transeuropejskich sieci transportowych oraz sektora transportu drogowego, lotniczego, kolejowego i wodnego transportu śródlądowego. W dalszym ciągu przyjąć należy ustawę o transporcie towarów niebezpiecznych. Nadal na rozwiązanie oczekuje problem modernizacji infrastruktury transportowej. Niezbyt zaawansowane są przygotowania w sektorze energetycznym. Bośnia i Hercegowina, jako strona Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, musi wdrożyć odpowiednie prawodawstwo UE dotyczące energetyki. Osiągnięto pewne postępy polegające na zaopatrzeniu okręgu Brczko w energię elektryczną oraz rozpoczęciu obszernego przeglądu przepisów dotyczących energii elektrycznej na wszystkich szczeblach rządowych. Dla zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej niezbędne jest utworzenie państwowej spółki przesyłowej, funkcjonującej sprawnie na szczeblu krajowym, oraz kompleksowa strategia dla sektora energetyki.

Postępy w obszarze społeczeństwa informacyjnego i mediów były ograniczone. Nadal nie dokonano harmonizacji ram prawnych dotyczących radiofonii i telewizji publicznej. Poważne obawy budzą w dalszym ciągu zakusy na niezależność Urzędu Regulacji Komunikacji, naciski polityczne oraz powolne tempo wdrażania reformy w dziedzinie radiofonii i telewizji publicznej.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie kontroli finansowej. Na szczeblu państwa oraz jego części składowych funkcjonuje centralna jednostka harmonizacji, rozpoczęło się wdrażanie audytu wewnętrznego. Dalszego udoskonalenia wymaga zarządzanie finansowe i systemy kontroli finansowej. Źródłem obaw jest w dalszym ciągu kwestia niezależności urzędu ds. kontroli na szczeblu państwowym. W dziedzinie statystyki odnotowano pewne postępy dotyczące klasyfikacji i rejestrów. Udoskonalenia wymagają statystyki sektorowe, takie jak statystyki dotyczące rachunków narodowych, przedsiębiorstw i rolnictwa. Niedostateczna jest współpraca między instytucjami statystycznymi na szczeblu państwa oraz na szczeblu jego części składowych, a także współpraca z innymi właściwymi instytucjami na szczeblu państwa.

W obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa osiągnięto pewne postępy w różnych dziedzinach. Kontynuowano prace w zakresie polityki wizowej dotyczące zagadnień o charakterze priorytetowym. W dalszym ciągu sprawnie przebiegało wykonywanie umowy o ułatwieniach wizowych między UE a Bośnią i Hercegowiną oraz umowy o readmisji. W grudniu 2010 r. w życie weszły przepisy umożliwiające bezwizowy wjazd do państw strefy Schengen dla obywateli Bośni i Hercegowiny posiadających paszport biometryczny.

Postępują również przygotowania kraju w dziedzinie zarządzania granicami, azylu i migracji. Dalszej poprawie uległ system azylowy, system ochrony międzynarodowej, monitorowanie przepływów migracyjnych oraz współpraca międzyresortowa. Usprawnienia wciąż jednak wymaga infrastruktura na niektórych przejściach granicznych. Odnotowano niewielkie postępy w zwalczaniu procederu prania pieniędzy. Ograniczone jest w dalszym ciągu wykonanie strategii i planu działania na rzecz zapobiegania procederowi prania pieniędzy. Poczyniono niewielkie postępy w zakresie walki z narkotykami. Brak skutecznych działań następczych w postaci postępowania przed sądem znacznie utrudnia walkę z handlem narkotykami, który jest poważnym problemem.

Przygotowania Bośni i Hercegowiny w sektorze policji są coraz bardziej zaawansowane. Siły policyjne w Bośni i Hercegowinie są rozdrobnione, co wciąż negatywnie wpływa na ich skuteczność, wyniki, współpracę i wymianę informacji. Ze względu na brak skutecznej koordynacji między organami ścigania wciąż w niewystarczającym stopniu zwalcza się przestępczość zorganizowaną. Przestępczość zorganizowana nadal jest poważnym problemem, który ma negatywny wpływ na rządy prawa i otoczenie biznesu. Należy zwiększyć wysiłki na rzecz zwalczania handlu ludźmi oraz usunąć niedociągnięcia związane z identyfikacją ofiar handlu ludźmi. Bośnia i Hercegowina osiągnęła pewne postępy w zwalczaniu terroryzmu. Utworzono wspólną grupę zadaniową ds. walki z terroryzmem. Należy jednak wzmocnić wykonanie strategii zapobiegania terroryzmowi i jego zwalczania.

Kontynuowano przygotowania związane z ochroną danych osobowych; niezbędne są jednak dalsze starania na rzecz egzekwowania prawa i zapewnienia niezależności organu nadzorczego. Dobrze funkcjonująca ochrona danych osobowych ma kluczowe znaczenie dla możliwości zawarcia przez Bośnię i Hercegowinę umów z Europolem i Eurojustem.

Kosowo

Sytuację polityczną w Kosowie w okresie od października 2010 r. do kwietnia 2011 r. kształtowały wybory parlamentarne i prezydenckie. Wyborom parlamentarnym towarzyszyły poważne niedociągnięcia i trudności techniczne. W lutym utworzono nową koalicję rządową, zaś w kwietniu wybrano nowego prezydenta.

Prezydent i rząd dowiedli swojego zaangażowania na rzecz strategii europejskiej. Poprawiono koordynację reform związanych z przystąpieniem do UE. Wybory opóźniły przeprowadzenie wielu zasadniczych reform. Niezbędne są teraz trwałe wysiłki na rzecz przyspieszenia reform i ich skutecznego wykonania. Słaba jest zarówno administracja publiczna, jak i sądownictwo. Należy dokonać znacznie więcej na rzecz walki z przestępczością zorganizowaną i korupcją, w tym w obszarze zamówień publicznych. Sytuacja gospodarcza jest poważna, rząd powinien podjąć pilne kroki na rzecz poprawy sytuacji finansowej w ścisłej współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Jeżeli chodzi o bardziej pozytywne zmiany, Kosowo w dalszym ciągu podejmowało trwałe wysiłki na rzecz kluczowych obszarów europejskiej strategii, takich jak wizy i wymiana handlowa.

W oparciu o rezolucję przyjętą dnia 9 września 2010 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, przedłożoną wspólnie przez Serbię i 27 państw członkowskich UE, w marcu rozpoczął się proces dialogu między Belgradem a Prisztiną. Ogólnie rzecz biorąc, dialog prowadzony był w duchu konstruktywnym do września i doprowadził do porozumienia w odniesieniu do szeregu kwestii: swobodnego przepływu towarów i osób, rejestru cywilnego i ksiąg wieczystych. Dotychczas osiągnięte porozumienia należy wykonywać w dobrej wierze. Niezbędne są dalsze osiągnięcia na rzecz wykonania – w trybie priorytetowym – zasad sprawnej współpracy regionalnej angażującej wszystkie zainteresowane strony, oraz osiągnięcia trwałych rozwiązań dotyczących kwestii związanych z dorobkiem prawnym UE w sektorach takich jak energia i telekomunikacja.

W analizowanym okresie poprawiła się integracja serbskiej wspólnoty na południu rzeki Ibar. Serbowie korzystali z ram prawnych chroniących ich prawa. Wzrosło ich uczestnictwo w wyborach parlamentarnych; Serbowie uczestniczyli również w spisie ludności. Kadra nauczycielska zatrudniona w szkołach wspieranych przez Serbię rozpoczęła podpisywanie umów z gminnymi dyrekcjami odpowiedzialnymi za edukację.

Na północy Kosowa w dalszym ciągu funkcjonowały struktury wspierane przez Serbów, nie odnotowano ponadto postępów w obszarze integracji. Gminy wspierane przez Serbów sprzeciwiły się przeprowadzaniu spisu ludności na północy kraju, a Serbowie z północnego Kosowa nielicznie uczestniczyli w wyborach parlamentarnych. Serbowie na północy kraju podważyli także mandat misji EULEX. Sytuacja na północy Kosowa oraz kwestia kontroli granic doprowadziła do wybuchów przemocy, w wyniku których w lipcu i we wrześniu część osób protestujących odniosła obrażenia, była również jedna ofiara śmiertelna. Sytuacja doprowadziła również do nasilenia podżegających wypowiedzi wygłaszanych przez przywódców Kosowa. Wszystkie strony powinny odegrać swoją rolę w łagodzeniu napięć na północy Kosowa, dopuszczając swobodny przepływ osób i towarów, co przyniesie korzyści mieszkańcom regionu.

Władze współpracują z misją EULEX w rozpatrywaniu zarzutów podniesionych w rezolucji przyjętej przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy dotyczących niehumanitarnego traktowania ludzi oraz nielegalnego handlu narządami ludzkimi w Kosowie. Władze Kosowa powinny ponadto zapewnić spójną i skuteczną współpracę z misją EULEX we wszystkich obszarach, za które jest ona odpowiedzialna.

Jeżeli chodzi o demokrację i rządy prawa, poważne obawy budzą w dalszym ciągu przede wszystkim rządy prawa; wymagają one pilnej uwagi ze strony rządu, zgromadzenia i władz sądowych Kosowa.

W dniu 21 lutego rozpoczął się czwarty mandat zgromadzenia, w następstwie wyborów parlamentarnych. W procesie wyborczym odnotowano poważne niedociągnięcia. Kosowo powinno podjąć pilne działania na rzecz usunięcia niedociągnięć, upraszczając system, dostosowując się do norm międzynarodowych oraz przeprowadzając dochodzenia w przypadkach oszustw wyborczych i ścigając takie oszustwa. Zgromadzenie uchwaliło budżet i szereg reform kluczowych, istotnych z punktu widzenia strategii europejskiej. Potencjał zgromadzenia umożliwiający mu kontrolowanie projektów ustawodawczych i pracy parlamentu jest w dalszym ciągu niewystarczający. Istnieją pewne obawy co do tego, że nie zawsze przestrzegany jest regulamin zgromadzenia.

Nowa koalicja rządowa rozpoczęła swoją pracę w dniu 22 lutego. W marcu rząd przyjął rozporządzenie powołujące departamenty ds. integracji europejskiej w obrębie poszczególnych ministerstw oraz wzmacniające ich rolę. Ministerstwo Integracji Europejskiej wzmocniło swoją rolę koordynatora strategii europejskiej i europejskich donatorów, wywierając nacisk na przyspieszenie reform. Niezbędne są dalsze wysiłki na rzecz określenia szczegółowych celów i wymiernych rezultatów, co w lepszy sposób pokierowałoby rządem w jego reformatorskich dążeniach. W dalszym ciągu podejmowano starania na rzecz decentralizacji. Rząd powinien znaleźć rozwiązanie dla długoterminowej stabilności powstałych niedawno gmin, w których zamieszkuje większość serbska. Jednocześnie struktury wspierane przez Serbów w dalszym ciągu prowadziły działania na terenie Kosowa, uniemożliwiając przeprowadzenie całkowitej decentralizacji.

Postępy poczynione w zakresie reformy administracji publicznej są niewielkie. Wzmocniono ramy prawne, jednak ciągle jeszcze wymagają one sfinalizowania. Nie wykonano jeszcze zweryfikowanej strategii administracji publicznej na lata 2010-2013. Poważnym wyzwaniem w dalszym ciągu pozostaje reforma bardzo słabej administracji publicznej. Urząd rzecznika nie dysponuje stosownymi zasobami, nie posiada odpowiedniego lokalu i nie otrzymał wsparcia politycznego.

Odnotowano postęp dotyczący systemu sądowego, zwłaszcza w postaci kluczowych orzeczeń sądu konstytucyjnego. Zgromadzenie przyjęło ważne ustawy, na przykład ustawę o ochronie świadków, odpowiedzialności karnej osób prawnych za popełnione przestępstwa oraz ustawę o międzynarodowej współpracy prawnej. Należy kontynuować proces reform. W zadowalający sposób kontynuowano wykonanie czterech ustaw o reformach, przyjętych w minionym okresie objętym sprawozdaniem. Zwiększono potencjał departamentu ds. międzynarodowej współpracy prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości, który w profesjonalny sposób realizował swoje zadania. Rada Sądownicza Kosowa rozpoczęła realizację kluczowych priorytetów. Mianowano wszystkich dziewięciu członków Rady Prokuratorskiej Kosowa; Rada zaczęła pełnić swoje funkcje. Podwyższono wynagrodzenie sędziów i prokuratorów. Jednocześnie system sądowy w Kosowie w dalszym ciągu jest słaby. Nadal występuje problem znacznego zalegania spraw. W dalszym ciągu odnotowuje się przypadki kierowania gróźb pod adresem sędziów oraz ich zastraszania; obawy w dalszym ciągu budzi problem ingerencji politycznej w prace sądownictwa. Niezbędne jest bardziej aktywne podejście prokuratorów i sędziów do rozpoznawania spraw związanych z przestępczością zorganizowaną i korupcją, a także ich rozstrzygania. Istnieją poważne obawy dotyczące przejrzystości wykonania ustawy o darowaniu kar.

Kosowo poczyniło pewne postępy w dziedzinie przeciwdziałania korupcji, zwłaszcza rozpoczynając rozpoznanie kilku spraw korupcyjnych. Korupcja pozostaje zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach i w dalszym ciągu jest źródłem poważnych obaw, co w negatywnym stopniu odbija się na dostępie obywateli do usług. Wzmocniono prace grupy zadaniowej ds. przeciwdziałania korupcji. Udoskonalono ramy prawne służące zwalczaniu korupcji poprzez przyjęcie kilku istotnych ustaw; ramy te są jednak ciągle jeszcze niekompletne i muszą zostać dodatkowo wzmocnione. Należy udoskonalić ustawę o finansowaniu partii politycznych, która wykazuje poważne niedociągnięcia, a także proces monitorowania jej wdrażania. Obawy w kontekście korupcji w dalszym ciągu budzą przypadku naruszania zasad zamówień publicznych. Oświadczenia majątkowe w dalszym ciągu wykazują rozbieżności między deklarowanym majątkiem a faktycznymi dochodami.

W konstytucji Kosowa znajdują się mocno zakotwiczone przepisy gwarantujące międzynarodowe normy dotyczące praw człowieka oraz poszanowania i ochrony praw mniejszości. Różne instytucje zajmujące się promowaniem, egzekwowaniem i monitorowaniem praw podstawowych nie koordynują swoich działań w dostatecznym stopniu. Rządowe organy władzy wykonawczej borykają się z takimi problemami jak niedostateczny potencjał oraz niedostatecznie zdefiniowany zakres kompetencji i władzy; zakres działań organów często się na siebie nakłada. Ograniczone jest ich polityczne i praktyczne oddziaływanie. Należy podjąć więcej działań na rzecz wykonania prawnych i administracyjnych środków naprawczych w przypadkach naruszenia praw człowieka. Poprawie uległa integracja społeczności Serbów, zwłaszcza na południu rzeki Ibar. Niezbędne jest podjęcie dalszych starań na rzecz zaspokojenia potrzeb Serbów na terenie całego Kosowa, przede wszystkim na jego północnych obszarach.

Niewielkie postępy osiągnięto w obszarze praw obywatelskich i politycznych. Rząd powinien kontynuować starania dotyczące zapobiegania stosowaniu tortur i niewłaściwemu traktowaniu. Niezbędne są dalsze kroki na rzecz wyeliminowania bezkarności. Należy rozwiązać problem braku miejsca oraz przepełnienia w niektórych więzieniach. Dostęp do wymiaru sprawiedliwości nie jest w pełni zagwarantowany, zwłaszcza na północy regionu Mitrovica, gdzie w ramach misji EULEX funkcjonuje sąd rejonowy, dysponujący jedynie ograniczonym potencjałem. Jest to podważenie rządów prawa w tej części Kosowa.

Jeżeli chodzi o wolność słowa, odnotowano ograniczony postęp. Ustawa gwarantuje przejrzystość w zakresie własności środków masowego przekazu i jest poprawnie wykonywana. Dziennikarze w dalszym ciągu mają do czynienia z naciskami politycznymi i przypadkami gróźb. Nie jest zagwarantowana niezależność i bezstronność nadawcy publicznego (RTK). W dużej mierze przestrzegana jest wolność zgromadzeń i zrzeszania się. Prawo do zrzeszania się zostało zagwarantowane dzięki przyjęciu zmian do ustawy o swobodzie zrzeszania się w ramach organizacji pozarządowych. Należy znacząco poprawić otoczenie, w którym funkcjonuje społeczeństwo obywatelskie. Rząd powinien lepiej wykorzystywać wiedzę ekspercką społeczeństwa obywatelskiego.

Jeżeli chodzi o wolność myśli, sumienia i wyznania, policja w dalszym ciągu skutecznie zarządza procesem przejmowania od KFOR odpowiedzialności za ochronę miejsc historycznych i religijnych (w tym miejsc kultu Serbskiego Kościoła Prawosławnego). Kosowo poczyniło kroki związane z renowacją miejsc kultu Serbskiego Kościoła Prawosławnego we współpracy z odpowiednimi członkami kościoła oraz przedstawicielami władz serbskich.

Należy podjąć dalsze wysiłki na rzecz pełnego zagwarantowania praw gospodarczych i społecznych. Poczyniono pewne postępy w dziedzinie praw kobiet, zwłaszcza zwiększając ich obecność w życiu politycznym i udoskonalając ramy prawne gwarantujące ich prawa. Należy wzmocnić odpowiednie instytucje i zwiększyć budżet na rzecz wykonania ustawodawstwa. Lepsza jest ochrona praw dziecka, dzięki wprowadzeniu kodeksu postępowania w sprawach nieletnich. Ustanowiono Radę Ochrony Dziecka i Sprawiedliwości na rzecz Dzieci. Ochrona dziecka jest w dalszym ciągu niewystarczająca, wysoka jest stopa ubóstwa dzieci. Postępy w odniesieniu do osób z grup znajdujących się w trudnej sytuacji socjalnej oraz osób niepełnosprawnych były ograniczone. Opublikowano sprawozdanie z wykonania planu działania dotyczącego osób niepełnosprawnych. Należy poprawić wykonanie planu działania i odpowiednich ustaw w tym sektorze, zwłaszcza na szczeblu gminnym, głównie poprzez zapewnienie dostępu do szkół dla uczniów niepełnosprawnych.

Rząd przeprowadził kampanie informacyjne poświęcone przepisom z zakresu przeciwdziałaniu dyskryminacji. Dyskryminacja budzi w dalszym ciągu obawy. Jeżeli chodzi o prawa pracownicze i prawa związkowe, odnotowano pewien postęp. Przyjęto ustawę o pracy, a także ustawę o związkach zawodowych i ustawę o Radzie Gospodarczo-Społecznej. Odnotowano niejednolite postępy w obszarze praw własności. Udoskonalono ramy prawne oraz mianowano koordynatora ds. praw własności. Jednak duża liczba zaległych spraw sądowych w tym obszarze uniemożliwia obywatelom dochodzenie swoich praw własności. Należy podjąć większe wysiłki na rzecz wykonania istniejących przepisów.

W Kosowie odnotowano pewien postęp w zakresie poszanowania i ochrony praw mniejszości oraz praw kulturalnych. Powstałe niedawno gminy o większości serbskiej mają do czynienia z szeregiem wyzwań, takich jak zarządzanie terenami. Odnotowano ograniczone postępy, jeżeli chodzi o dostęp społeczności mniejszościowych do edukacji. Serbska społeczność, zarówno na północ, jak i na południe od rzeki Ibar, w dalszym ciągu korzysta z książek udostępnianych przez Serbię i z serbskiego systemu szkolnego. Władze Kosowa powinny zaoferować jej alternatywne rozwiązanie, a także opracować serbski program nauczania. Język serbski nie funkcjonuje jako drugi język urzędowy w szkołach na obszarach innych niż te, które są zamieszkane przede wszystkim przez Serbów. Odnotowano niewielkie postępy, jeżeli chodzi o posługiwanie się językami. Nieadekwatne jest wdrożenie ram prawnych. Usługi użyteczności publicznej nie są oferowane w kilku językach. Poprawie uległa pozycja mediów mniejszości serbskiej, zwłaszcza dzięki uruchomieniu „TV Mreža”.

W związku z przeniesieniem rodzin romskich, aszkalskich i egipskich z obszarów skażonych ołowiem, w październiku 2010 r. zamknięto obóz w Cesmin Llug/Česmin Lug. Obóz w Osterode nie został zamknięty, ponieważ nie udostępniono alternatywnych terenów publicznych na północy regionu Mitrovica. Rząd zachęcał wspomniane społeczności do rejestracji w urzędach stanu cywilnego, między innymi organizując bezpłatną rejestrację. Opublikowano sprawozdanie z wykonania strategii integracji społeczności romskiej, aszkalskiej i egipskiej. Jednocześnie bardzo poważne obawy budzą warunki życia tych społeczności oraz ich dostęp do zatrudnienia, edukacji, opieki zdrowotnej i ochrony socjalnej.

Wyzwaniem dla instytucji Kosowa w dalszym ciągu są powroty uchodźców i wewnętrznych przesiedleńców. Środki pochodzące z budżetu państwowego i przeznaczane na powroty zostały zmniejszone o 40% i są bardzo niskie. Poważnymi przeszkodami na drodze do zapewnienia dobrowolnych i trwałych powrotów są kwestie takie jak opóźniające się postępowania zwrotu własności oraz niedostateczne możliwości ekonomiczne. Wielu przesiedleńców ciągle jeszcze żyje w trudnych warunkach. Ograniczone postępy odnotowano w obrębie wykonania praw kulturalnych. Poprawie uległa współpraca między właściwymi ministerstwami oraz na poziomie centralnym i gminnym. Słabe jest w dalszym ciągu ustawodawstwo dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego oraz jego wykonanie.

Jeśli chodzi o kwestie regionalne i zobowiązania międzynarodowe, Kosowo w dalszym ciągu współpracuje z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii. Misja EULEX przeprowadziła szereg operacji, w tym zatrzymań i skazań w sprawach związanych ze zbrodniami wojennymi, przy czym niektóre z nich dotyczyły osób na wysokich stanowiskach politycznych, w tym byłego ministra. Ważnym krokiem naprzód jest ustawa w sprawie osób zaginionych, którą przyjęto w sierpniu. Ustawa gwarantuje uznanie prawa rodziny do informacji, do odszkodowania oraz ustanawia prawny status osoby zaginionej. Rząd powinien nasilić starania na rzecz zgromadzenia informacji i zasobów, pozwalających na ustalenie losu osób zaginionych. W styczniowej rezolucji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy podniesiono poważne zarzuty związane z konfliktem z 1999 r. Misja EULEX ustanowiła grupę zadaniową z siedzibą w Brukseli i biurem łącznikowym w Prisztinie, której zadaniem jest przeprowadzenie dochodzenia w sprawie wspomnianych zarzutów. Władze współpracują z misją EULEX przy tym dochodzeniu.

Po raz pierwszy w okresie od lata 2010 r. Kosowo uczestniczyło w spotkaniu Rady ds. Współpracy Regionalnej, które odbyło się w czerwcu w Czarnogórze. Kosowo w zadowalający sposób przewodniczyło posiedzeniom CEFTA w 2011 r. W ramach dialogu między Prisztiną a Belgradem osiągnięto porozumienie w sprawie stempli celnych. Należy osiągnąć porozumienie odnośnie do trwałych rozwiązań kwestii uczestnictwa Kosowa w forach regionalnych. Wszystkie zaangażowane strony powinny w pełni wdrożyć zasady dobrze funkcjonującej współpracy regionalnej, w której uczestniczą wszyscy zainteresowani.

Gospodarkę Kosowa w dalszym ciągu charakteryzował delikatny wzrost oraz znacząca nierównowaga wewnętrzna i zewnętrzna; sytuację pogarszała nieprzewidywalna polityka finansowa. Wysoka inflacja i borykający się z problemami rynek pracy stanowią główne wyzwania dla spójności gospodarczej i społecznej. Szereg środków doraźnych oraz brak zaangażowania ze strony władz utrudniały dokonywanie ustaleń z Międzynarodowym Funduszem Walutowym w sprawie promesy kredytowej. Nowe porozumienie z MFW o nierealizowaniu płatności, obowiązujące do końca 2011 r., jest istotnym sprawdzianem dla Kosowa, które ma szansę odzyskać wiarygodność swojej polityki gospodarczej i fiskalnej. Przeszkodą w rozwoju sektora prywatnego w dalszym ciągu jest duża niepewność. Przedsiębiorstwa mają do czynienia ze słabą administracją, brakiem wiarygodnych dostaw energii elektrycznej, niedostatecznymi umiejętnościami pracowników, słabą infrastrukturą i niesprawnymi rządami prawa.

Jeżeli chodzi o kryteria gospodarcze, Kosowo nie poczyniło postępów na drodze do przekształcenia swojej gospodarki w sprawną gospodarkę rynkową. Należy zrealizować dogłębne reformy i duże inwestycje, aby umożliwić Kosowu sprostanie presji konkurencyjnej i siłom rynkowym wewnątrz Unii w dłuższej perspektywie czasowej.

Ramy monetarne w dalszym ciągu sprawdzają się stosunkowo dobrze, aczkolwiek istnieje jeszcze potrzeba zmian na lepsze, przede wszystkim w obrębie regulacji sektora finansowego i jego nadzoru. W dalszym ciągu pogłębia się pośrednictwo finansowe, zaś sektor bankowy w dalszym ciągu jest stabilny i rentowny mimo rosnącego udziału kredytów zagrożonych. Odnotowano pewne postępy w procesie prywatyzacji.

Właściwe połączenie polityki budżetowej i monetarnej w wymiarze makroekonomicznym jest w coraz większym stopniu zagrożone przez nieprzewidywalną politykę budżetową, niestabilny wzrost wydatków rządowych i ograniczone opcje finansowania. Nienajlepsze rządy i stosowanie doraźnych środków w negatywny sposób odbiło się na sektorze prywatnym, zaś głębokie problemy strukturalne w dalszym ciągu hamują gospodarkę. Inflacja była wysoka i niestabilna. Stopa bezrobocia była wciąż bardzo wysoka, nie zdołano stworzyć dostatecznej liczby miejsc pracy, by złagodzić presję na rynek pracy i zaoferować nowe możliwości zatrudnienia, szczególnie dla młodych osób pojawiających się na rynku pracy po raz pierwszy. Wysoka jest w dalszym ciągu nierównowaga zewnętrza, zwłaszcza w odniesieniu do obrotu handlowego towarami; ograniczony pozostał napływ inwestycji zagranicznych napędzających produkcję. Państwowe przedsiębiorstwo energetyczne nadal otrzymywało znaczne subsydia z budżetu państwa oraz kredyty na finansowanie programu inwestycyjnego. Słabe rządy prawa i wyzwania związane z prawami własności w dalszym ciągu w negatywny sposób odbijały się na otoczeniu biznesu. Dużym wyzwaniem pozostaje nieformalny sektor gospodarki.

Kampania wyborcza, przyspieszone wybory parlamentarne, a następnie proces formowania nowego rządu i wybory prezydenckie, pozostawiły zgromadzeniu i rządowi niewiele czasu na przyjęcie ustawodawstwa i polityki zgodnych z europejskimi normami. Postępy były nierówne. System przepływu kapitału jest zaawansowany. Kosowo poczyniło postępy w obszarze azylu i migracji, zwłaszcza w odniesieniu do readmisji i reintegracji repatriantów.

Odnotowano pewne postępy w obrębie ustawodawstwa regulujące kwestie z zakresu polityki konkurencji, sektora energii oraz społeczeństwa informacyjnego i mediów. Pewne postępy odnotowano w następujących obszarach: opodatkowania, praw własności intelektualnej, zatrudnienia, polityki społecznej i zdrowia publicznego, kontroli finansowej, statystyki, zarządzania granicami oraz walki z handlem ludźmi. Dalszego rozwoju wymaga infrastruktura transportu. Ograniczone osiągnięcia odnotowano w obszarze środowiska naturalnego, rolnictwa i bezpieczeństwa żywności, handlu narkotykami, walki z przestępczością zorganizowaną i terroryzmem. Niewiele zrobiono na rzecz dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE w dziedzinie swobodnego przepływu osób i usług oraz swobody przedsiębiorczości, a także przeciwdziałania praniu pieniędzy i ochrony danych osobowych.

Jeżeli chodzi o rynek wewnętrzny UE, odnotowano pewne postępy w obszarze ustawodawstwa, związane ze swobodnym przepływem towarów. Odnotowano pewne postępy dotyczące ocen zgodności, akredytacji, metrologii i nadzoru rynku. Ograniczone postępy odnotowano w obszarze standaryzacji. Proces ustawodawczy w sektorze ochrony konsumentów nie nastąpił. Ograniczone jest dostosowanie przepisów do dorobku prawnego UE w obszarze swobodnego przepływu towarów. Potrzebna jest lepsza koordynacja oraz strategia dla procesu dostosowania całości dorobku prawnego UE w tym obszarze. Nieodpowiedni jest potencjał administracyjny, niedostateczne są również wykonanie i środki egzekucyjne. Dostosowanie przepisów prawnych do dorobku prawnego w dziedzinie swobodnego przepływu osób i usług oraz swobody przedsiębiorczości, a także prawa spółek nie jest zaawansowane. System przepływu kapitału jest bardzo liberalny i zaawansowany. Pożądane są dalsze reformy w celu wprowadzenia wymogów dotyczących ryzyka, wynikających z bazylejskiej umowy kapitałowej, a także stworzenia ram prawnych w pełni zgodnych z normami UE.

Kosowskie ustawodawstwo celne jest w dużej mierze zgodne z kodeksem celnym UE. Należy podjąć dalsze starania na rzecz walki z przemytem i fałszerstwem. Niezależna Rada ds. Weryfikacji powinna działać skuteczniej i przyczynić się do zmniejszenia liczby zaległych spraw. Odnotowano pewne postępy w obszarze opodatkowania, przede wszystkim dotyczące wykonania reform na rzecz wsparcia strategii zgodności podatkowej. Niski jest w dalszym ciągu potencjał administracyjny umożliwiający egzekwowanie płatności podatkowych i ograniczanie sektora nieformalnego, który jest dość rozległy.

Dzięki przyjęciu ustawy o pomocy państwa odnotowano pewien postęp w obrębie ustawodawstwa regulującego kwestie z zakresu polityki konkurencji, a przede wszystkim przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, jak i pomocy państwa. Poprawia się wykonanie polityki w zakresie przeciwdziałania praktykom monopolistycznym. Odnotowano postęp w dziedzinie zamówień publicznych, osiągnięty dzięki przyjęciu znowelizowanej ustawy o zamówieniach publicznych; jest ona krokiem w kierunku dostosowania przepisów do norm UE. Wciąż jednak na dokończenie oczekują ramy prawne, należy również poprawić współpracę realizowaną przez zainteresowane instytucje.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie prawa własności intelektualnej, przede wszystkim w odniesieniu do prawa własności przemysłowej. Ciągle jeszcze nie zakończono prac nad ramami prawnymi, niewystarczające jest też wykonanie przepisów dotyczących praw własności intelektualnej. Pewne postępy odnotowano w obszarze dostosowania prawnego polityki zatrudnienia, polityki społecznej oraz polityki zdrowia publicznego do norm UE. Wykonanie tych ram prawnych ma kluczowe znaczenie dla pomocy, jakiej należy udzielić osobom bezrobotnym oraz znajdującym się w trudnej sytuacji w celu poprawy ich warunków życia. Ograniczony pozostaje potencjał administracyjny w tych obszarach, zwłaszcza na szczeblu gmin. Odnotowano pewne postępy w zakresie dostosowania przepisów do europejskich norm w obszarze edukacji i badań naukowych. Należy wzmocnić potencjał na szczeblu centralnym i gminnym, w celu zapewnienia skutecznego wykonania ram prawnych i strategicznych. Ograniczony postęp odnotowano w obszarze badań naukowych i innowacji. Niezbędne są poważne starania na rzecz stworzenia niezbędnego potencjału badań naukowych i innowacji. Należy wzmocnić wykonanie ram prawnych, między innymi poprawiając koordynację między szczeblem centralnym a lokalnym. Należy przydzielić odpowiednie zasoby ludzkie do poszczególnych projektów edukacyjnych i badawczych, umożliwiając w ten sposób pełne wykorzystanie wsparcia donatorów.

W odniesieniu do polityk sektorowych należy przyjąć plan wdrożenia strategii MŚP i strategii przemysłowych, alokować odpowiedni budżet oraz usprawnić prace odpowiedzialnych organów. Wyzwaniem pozostaje koordynacja i współpraca między zainteresowanymi podmiotami. Kosowo poczyniło ograniczone postępy w dziedzinie rolnictwa i bezpieczeństwa żywności. Podjęto działania, by rozwinąć potencjał administracyjny, zwłaszcza w dziedzinie bezpieczeństwa żywności. Głównie z powodu niedostatecznych przydziałów środków budżetowych osiągnięto ograniczone postępy na drodze ku wzmocnieniu ram prawnych i administracyjnych w obszarze ochrony środowiska oraz zmiany klimatu.

Dalszego rozwoju wymaga infrastruktura transportowa. Obawy budzi główny projekt Kosowa w zakresie infrastruktury drogowej – budowa autostrady z Kosowa aż do granicy z Albanią – zważywszy na nieproporcjonalnie wysokie koszty oraz poziom inwestycji wymaganych w perspektywie długoterminowej. Odnotowano pewne postępy w dziedzinie lotnictwa.

W sektorze energetycznym osiągnięto pewne postępy w zakresie dostosowania przepisów prawnych oraz wdrożenia Traktatu o Wspólnocie Energetycznej. By przyciągnąć inwestycje, konieczne są stałe działania w celu poprawy wydajności systemu rachunków za energię elektryczną i ściągania należności z tego tytułu, a także należy wprowadzić niesubsydionowaną stawkę odzwierciedlającą koszty. Opóźnia się planowana budowa nowej elektrowni. Nie pozostało to bez wpływu na harmonogram zamknięcia elektrowni Kosowo A, mocno zanieczyszczającej powietrze. Z uwagi na spory wokół swojego statusu Kosowo nadal nie może uczestniczyć w regionalnych mechanizmach przesyłu energii elektrycznej. Zagraża to stabilności systemu energetycznego Kosowa oraz oznacza utratę przychodów z tytułu przesyłu.

W obszarze społeczeństwa informacyjnego i mediów Kosowo przyjęło niektóre rozporządzenia w sprawie telekomunikacji z myślą o dostosowaniu do norm unijnych. Z programu działania Zgromadzenia usunięto ważne przepisy dotyczące finansowania nadawcy publicznego oraz dotyczące niezależnej komisji ds. mediów, gdyż nie były one zgodne z normami unijnymi ani nie chroniły niezależności zarówno Komisji, jak i nadawcy publicznego. Obydwie kwestie należy bezzwłocznie rozwiązać.

Odnotowano pewne postępy w obszarze kontroli finansowej. Praktyka stosowania publicznej wewnętrznej kontroli finansowej znajduje się we wczesnej fazie. Należy pogłębić wiedzę wśród kierownictwa organizacji budżetowych na temat istotnej roli zarządzania finansami i ich kontroli. W dziedzinie statystyki Kosowo poczyniło pewne postępy, zwłaszcza przeprowadzając w sposób zadowalający spis powszechny ludności i gospodarstw.

Zróżnicowane postępy poczyniono w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych musi podjąć działania w celu przygotowania Kosowa do wydawania paszportów biometrycznych. Odnotowano zadowalające postępy w zakresie przyjęcia stosownych przepisów i poprawy wiarygodności rejestrów urzędu stanu cywilnego. Wciąż konieczne są dalsze działania, by zapewnić bezpieczeństwo dokumentów.

Odnotowano pewne postępy w obszarze zarządzania granicami. Powołano wspólną grupę zadaniową, w skład które weszli przedstawiciele władz celnych i policji. Grupa ma za zadanie zwalczać przestępczość transgraniczną. Agencje zorganizowały wspólne patrole wzdłuż granicy oraz wspólne operacje na punktach granicznych. Wraz z odpowiednikami tych służb w Albanii i byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii zorganizowano wspólne i zsynchronizowane w czasie patrole policji. Policja przejęła dalszą odpowiedzialność od sił KFOR za ochronę zielonej granicy z byłą jugosłowiańską republiką Macedonii oraz Czarnogórą. Poprawy wymaga nadal jakość i spójność kontroli granicznych.

Osiągnięto postępy w dziedzinie azylu. Kosowo zmaga się z problemem rosnącej liczby osób ubiegających się o azyl. Zapadło wiele decyzji w sprawie wniosków o przyznanie azylu. W procedurze azylowej nadal obecne są niedociągnięcia, przede wszystkim brak tłumaczy ustnych, określenia miejsca pochodzenia danej osoby oraz procedur odwoławczych. Osiągnięto postępy w dziedzinie migracji. Kosowo zawiera nowe umowy o readmisji z państwami europejskimi. Wydział ds. Obywatelstwa, Azylu i Migracji w dalszym ciągu skutecznie rozpatruje wnioski o readmisję nadsyłane z państw europejskich. Kosowo poczyniło znaczne postępy w zakresie reintegracji repatriantów, w tym na szczeblu gmin. Niezbędne są nieustające wysiłki na rzecz zapewnienia skutecznej realizacji tych działań.

Odnotowano ograniczone postępy w dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy i przestępstwom gospodarczym i finansowym. Rozpoczął się proces stopniowego przejmowania przez władze Kosowa zadań od centrum wywiadu finansowego działającego przy misji EULEX. Potencjał państwa niezbędny do wykrywania i ścigania przestępstw gospodarczych jest wciąż ograniczony. Nadal poważne obawy budzą przestępstwa gospodarcze i finansowe oraz proceder prania pieniędzy.

Wzrosła liczba konfiskat i aresztowań za przestępstwa narkotykowe, w tym handel narkotykami, lecz ilość skonfiskowanych narkotyków pozostaje nadal ograniczona. Należy znacznie zaostrzyć walkę z handlem narkotykami, tak aby sprostać skali problemów, z którymi boryka się Kosowo. Odnotowano pewne postępy w obszarze ochrony policyjnej. Policja przejęła zwiększoną odpowiedzialność od KFOR. Obecnie policja musi zaradzić problemom strukturalnym i organizacyjnym, a także poprawić swoją zdolność zwalczania złożonych przypadków przestępczości zorganizowanej.

W dziedzinie walki z przestępczością zorganizowaną poczyniono ograniczone postępy. Odnotowano liczne przypadki przeszukań, aresztowań, postawienia w stan oskarżenia i wydania wyroków skazujących. Zwalczanie przestępczości zorganizowanej wymaga bardziej aktywnego podejścia ze strony organów ścigania oraz władz sądowych. Konieczne jest zwiększenie potencjału ludzkiego i technicznego, a także znaczne podniesienie jakości prowadzonych dochodzeń. Potencjał Kosowa niezbędny do zwalczania tego rodzaju przestępczości znajduje się wciąż we wczesnej fazie rozwoju. Niezbędne są poważne działania w celu rozwiązania tego problemu. Odnotowano pewne postępy w walce z handlem ludźmi. W analizowanym okresie nastąpił nieznaczny wzrost liczby zidentyfikowanych ofiar. Na lata 2011 –2014 przyjęto strategię oraz plan działania przeciwko handlowi ludźmi. Policja poprawiła skuteczność działań w ramach Wydziału ds. Dochodzeń dotyczących Handlu Ludźmi. Jednocześnie zdolność prokuratorów oraz sądów w Kosowie do prowadzenia dochodzeń, ścigania i wydawania wyroków w sprawach o handel ludźmi jest nadal słaba.

Kosowo poczyniło ograniczone postępy w walce z terroryzmem. Kosowo wciąż wykazuje słabą zdolność do egzekwowania stosownych przepisów prawnych oraz dokumentów strategicznych, takich jak ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, strategia walki z terroryzmem itp. Poważne obawy budzą niewielkie postępy w zakresie ochrony danych osobowych.

Turcja

Turcja w dalszym ciągu spełnia w dostateczny sposób kryteria polityczne. Dnia 12 czerwca 2011 r. odbyły się wolne i uczciwe wybory parlamentarne. Rząd rozpoczął prace nad wdrożeniem pakietu reform konstytucyjnych z roku 2010 r. W aktualnym klimacie politycznym brakuje odpowiedniego dialogu i chęci kompromisu między partiami politycznymi, a stosunki między najważniejszymi instytucjami są napięte. Atmosfera ta okazała się przeszkodą w kontynuowaniu procesu reform. Po wyborach przystąpiono na nowo do reformy konstytucji. Niezbędne są dalsze istotne wysiłki w celu zagwarantowania praw podstawowych w większości obszarów. Dotyczy to zwłaszcza wolności słowa, gdzie poważne obawy budzą liczne sprawy sądowe wytoczone przeciwko pisarzom i dziennikarzom oraz częste i niewspółmierne do okoliczności przypadki blokowania stron internetowych.

W odniesieniu do demokracji i rządów prawa dochodzenie w sprawie organizacji Ergenekon oraz śledztwa w sprawie innych domniemanych planów zamachu stanu w dalszym ciągu pozwalają Turcji wydobyć na światło dzienne rzekome działania przestępcze wymierzone przeciwko demokracji, a tym samym zwiększyć zaufanie do demokratycznych instytucji i ich właściwego funkcjonowania, a także do rządów prawa. Wystąpiły jednakże poważne obawy co do sposobu prowadzenia dochodzeń, postępowań sądowych oraz zastosowania postępowania karnego, co zagrażało prawom do obrony oraz negatywnie rzutowało na legalność tych spraw.

Jeśli chodzi o reformy administracji publicznej, poczyniono pewne postępy w zakresie reformy ustawodawstwa. Konieczne jest zwrócenie uwagi na powołanie urzędu rzecznika praw obywatelskich. Reforma administracji publicznej oraz proces decentralizacji wymagają wzmocnionego wsparcia politycznego.

Zadowalające postępy poczyniono w zakresie konsolidacji zasady cywilnej kontroli nad siłami bezpieczeństwa. Przede wszystkim wzmożona została kontrola cywilna nad wydatkami na wojsko. Decyzje Najwyższej Rady Wojskowej zaczęły podlegać kontroli sądów cywilnych. Nadal konieczne są dalsze reformy w celu skonsolidowania kontroli cywilnej w sektorze bezpieczeństwa wewnętrznego, zwłaszcza żandarmerii, oraz w celu osiągnięcia dalszych postępów w zakresie systemu sądownictwa wojskowego.

Odnotowano postęp w dziedzinie sądownictwa. Przyjęcie przepisów dotyczących Najwyższej Rady Sędziów i Prokuratorów, a także Trybunału Konstytucyjnego stwarza ramy dla większej niezależności i bezstronności sądownictwa. Podjęto także środki w celu zwiększenia efektywności sądownictwa oraz zaradzenia problemowi piętrzącej się liczby zaległych spraw sądowych. W dalszym ciągu niezbędne są dalsze działania we wszystkich obszarach, w tym w zakresie systemu sądownictwa karnego. W Turcji odnotowuje się bardzo dużą liczbę zaległych poważnych spraw karnych, a w przypadku wysokiego odsetka więźniów nie zapadł jeszcze prawomocny wyrok. Ponadto konieczne jest monitorowanie procesu wdrażania, jako że dotychczas podjęte środki podzieliły środowisko prawne i społeczeństwo obywatelskie w Turcji. Postępowania sądowe nie są dostatecznie przejrzyste. Sądy oraz prokuratura nie informują szczegółowo zainteresowanych stron ani opinii publicznej o kwestiach związanych z interesem publicznym. Strategia dotycząca reformy sądownictwa wymaga rewizji z udziałem wszystkich zainteresowanych podmiotów, środowiska prawnego oraz społeczeństwa obywatelskiego w Turcji.

Realizacja strategii oraz planu walki z korupcją znajduje się we wstępnej fazie. Korupcja pozostaje zjawiskiem powszechnym w wielu dziedzinach. Poważnym wyzwaniem pozostaje brak przejrzystości finansowania partii politycznych oraz zakres immunitetów. Potrzebne jest większe wsparcie polityczne w celu udoskonalenia i wdrożenia ram prawnych dotyczących walki z korupcją. Jeśli chodzi o dochodzenie prowadzone przeciwko organizacji charytatywnej Deniz Feneri w sprawie nadużycia finansowego w Niemczech, zatrzymano byłego szefa Najwyższej Rady Radiofonii i Telewizji (RTUK) oraz czterech kierowników wyższego szczebla sieci telewizyjnej Kanal 7. Turcja musi osiągnąć zadowalające wyniki w zakresie prowadzenia śledztw, stawiania w stan oskarżenia i skazywania winnych w dziedzinie korupcji.

W zakresie praw człowieka i ochrony mniejszości odnotowano ograniczone postępy. Wciąż niezbędne są istotne wysiłki, w szczególności w odniesieniu do wolności słowa oraz wolności religii.

Poczyniono pewne postępy w zakresie przestrzegania międzynarodowych praw człowieka, przede wszystkim w drodze ratyfikacji Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (OPCAT). Przez kilka lat nagromadziło się wiele zaległych reform. Konieczne jest pełne dostosowanie przepisów dotyczących instytucji zajmujących się prawami człowieka z zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Zmiany w zakresie zapobiegania torturom i niewłaściwemu traktowaniu, zarówno pod względem występowania, jak i dotkliwości złego traktowania przez funkcjonariuszy organów ścigania, zmierzają w dobrym kierunku. Funkcjonariusze ci wciąż stosują niewspółmierną siłę, zwłaszcza poza oficjalnymi placówkami zamkniętymi. Wpłynęły wiarygodne zarzuty niewłaściwego traktowania fizycznego, głównie nadużywania siły podczas aresztowania. Nie odnotowano żadnych postępów w rozwiązywaniu problemu bezkarności, w tym w zakresie rozpatrywania spraw wniesionych do sądu o rzekome niewłaściwe traktowanie.

W odniesieniu do więziennictwa wzrost liczby więźniów prowadzi do poważnego przepełnienia więzień, co utrudnia starania zmierzające do poprawy warunków panujących w ośrodkach zamkniętych. Opóźnia się przegląd systemu składania skarg w więzieniach. Oczekuje się, że wprowadzenie OPCAT pomoże zaradzić niektórym z wymienionych problemów. Szczególne działania należy podjąć w zakresie opieki medycznej dla więźniów, a także warunków przetrzymywania nieletnich.

W dziedzinie wolności słowa kontynuowano otwartą debatę na tematy uznawane za drażliwe, takie jak kwestie dotyczące Kurdów i Ormian, prawa mniejszości i prawa kulturalne oraz rola wojska. Prawo do wolności słowa podważają jednak liczne sprawy sądowe oraz dochodzenia przeciwko dziennikarzom, pisarzom, nauczycielom akademickim oraz obrońcom praw człowieka. Prowadzi to do autocenzury, co obok nadmiernych nacisków wywieranych na media budzi poważne obawy. Obecne ustawodawstwo nie gwarantuje w dostateczny sposób wolności słowa zgodnej z Europejską Konwencją Praw Człowieka oraz orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i dopuszcza restrykcyjną wykładnię przez sędziów. Poważne obawy budzi także częste blokowanie stron internetowych. Ustawodawstwo oraz praktyki sądowe w Turcji stanowią przeszkodę dla swobodnej wymiany informacji i idei.

Jeśli chodzi o wolność zgromadzeń, poczyniono pewne postępy: w pokojowej atmosferze odbyły się manifestacje, w tym Newroz (Nowy Rok obchodzony przez Kurdów) oraz obchody dnia 1 maja. W czasie demonstracji zorganizowanych w południowo-wschodniej części kraju oraz innych prowincjach, poświęconych kwestii kurdyjskiej, prawom studentów, działaniom rady nadzorczej do spraw wyższego szkolnictwa YÖK oraz prawom związkowym, odnotowano niewspółmierne użycie siły.

Przepisy prawne dotyczące wolności zrzeszania się są w dużej mierze zgodne z normami UE. Nadal utrzymują się nadmierne kontrole oraz restrykcyjna wykładnia prawa. Nie odnotowano żadnych postępów w zmianie przepisów regulujących rozwiązywanie partii politycznych.

Osiągnięto niewielkie postępy w zakresie wolności myśli, sumienia i religii. Zasadniczo respektowana jest wolność wyznania. Kontynuowano dialog z alewitami i przedstawicielami niemuzułmańskich wspólnot religijnych. Osoby należące do religii mniejszościowych były wciąż celem gróźb ze strony ekstremistów. Nie udało się wprowadzić ram prawnych zgodnych z Europejską Konwencją Praw Człowieka, tak aby wszystkie niemuzułmańskie wspólnoty religijne i alewici mogli funkcjonować bez nadmiernych ograniczeń.

Wielkim wyzwaniem pozostaje ochrona praw kobiet, szerzenie równości płci oraz zwalczanie przemocy wobec kobiet. Turcja wprowadziła już w dużej mierze ramy prawne gwarantujące prawa kobiet i równość płci. Konieczne są jednak dalsze istotne działania, aby wspomniane ramy prawne były faktycznie stosowane w polityce, społeczeństwie i gospodarce. Nie wdrożono jeszcze ustawodawstwa w sposób jednolity w całym kraju. Zabójstwa honorowe, przymusowe małżeństwa zawierane w bardzo młodym wieku oraz przemoc w rodzinie pozostają w Turcji poważnym problemem. Wymagane są dalsze szkolenia oraz pogłębianie wiedzy na temat praw kobiet i równości płci, zwłaszcza w policji.

W odniesieniu do praw dziecka nie ustanowiono jeszcze odpowiedniej liczby sądów dla nieletnich zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dzieci nie są zatrzymywane na minimalny konieczny okres czasu ani w odpowiednich warunkach. Konieczne jest zintensyfikowanie działań, w tym środków prewencyjnych i rehabilitacyjnych, we wszystkich obszarach, takich jak edukacja, zwalczanie zjawiska pracy dzieci, opieka zdrowotna, potencjał administracyjny oraz koordynacja.

Kontynuowano starania na rzecz poprawy położenia osób znajdujących się w trudnej sytuacji socjalnej lub osób niepełnosprawnych. Nadal niezbędne są dalsze środki w celu zwiększenia udziału tych osób w życiu społecznym i ekonomicznym.

Wymagane są dalsze działania w dziedzinie walki z dyskryminacją. Brakuje kompleksowych przepisów zapobiegających dyskryminacji.

W dziedzinie praw pracowniczych i związkowych pozostaje wiele wyzwań. Obecne ramy prawne są niezgodne z normami unijnymi oraz konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy. Utrzymujące się spory między partnerami społecznymi oraz brak odpowiedniej woli politycznej uniemożliwiają osiągnięcie postępów w tym obszarze.

Jeśli chodzi o prawa własności, nowe przepisy zmieniające ustawę z 2008 r. o fundacjach umożliwiają zwrot nieruchomości przedstawicielom niemuzułmańskich wspólnot religijnych.

Turcja nadal stosuje restrykcyjne podejście wobec mniejszości. Nie udało się również osiągnąć pełnego poszanowania i ochrony języka, kultury i praw podstawowych zgodnie z europejskimi standardami. Turcja musi podjąć dalsze działania w celu pogłębienia tolerancji i upowszechniania podejścia integracyjnego w stosunku do mniejszości. Nadal nie dokonano kompleksowego przeglądu obowiązujących przepisów ani nie ustanowiono mechanizmów ochrony lub konkretnych organów do walki z rasizmem, ksenofobią, antysemityzmem oraz brakiem tolerancji.

Turcja poczyniła postępy w dziedzinie praw kulturalnych, przede wszystkim w zakresie posługiwania się językami innymi niż turecki we wszystkich radiostacjach i stacjach telewizyjnych, a także posługiwania się wieloma językami w gminach. Wydano zgodę na otwarcie Wydziału Języka Kurdyjskiego i Literatury Kurdyjskiej na Uniwersytecie Muş Alparslan. W dalszym ciągu stosuje się ograniczenia w posługiwaniu się językami innymi niż turecki w życiu politycznym, w kontaktach ze służbami publicznymi oraz w więzieniach. Ramy prawne regulujące stosowanie języków innych niż turecki podlegają surowej wykładni i są nadal wdrażane w sposób niejednolity w całym kraju.

Odnotowano pewne postępy w zakresie Romów, zwłaszcza w dziedzinie zmiany dyskryminujących przepisów. Brak kompleksowej polityki, która regulowałaby sytuację Romów.

Jeśli chodzi o wschodnią i południowo wschodnią część kraju, nie przeprowadzono do końca tzw. demokratycznego otwarcia zapoczątkowanego w roku 2009. Obawy wzbudziło zatrzymanie wybranych w wyborach polityków oraz obrońców praw człowieka. Należy ustalić w drodze sprawiedliwego procesu sądowego prawdę na temat pozasądowych egzekucji i tortur mających miejsce w południowo-wschodniej części kraju w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. Nadal obawy budzą miny przeciwpiechotne oraz system straży wiejskiej.

Nasiliły się ataki terrorystyczne. PKK widnieje na unijnej liście organizacji terrorystycznych.

Kontynuowano wypłatę odszkodowań dla wewnętrznych przesiedleńców(IDP). Ogólna skuteczność systemu odszkodowań nie została jeszcze poddana ocenie. Nie opracowano jeszcze krajowej strategii, która pomogłaby lepiej sprostać potrzebom wewnętrznych przesiedleńców. Pomimo pewnych ulepszeń brak kompleksowych ram prawnych dotyczących uchodźców oraz osób ubiegających się o azyl stanowi przeszkodę dla zapewnienia im odpowiedniego traktowania. Ogólne warunki panujące w przeznaczonych dla cudzoziemców placówkach zamkniętych wymagają dalszej poprawy.

W odniesieniu do kwestii regionalnych i zobowiązań międzynarodowych Turcja ponownie wyraziła swoje poparcie dla negocjacji między przywódcami obu społeczności toczących się w ramach misji dobrych usług Sekretarza Generalnego ONZ, a mających na celu kompleksowe rozwiązanie problemu cypryjskiego. Jednakże mimo ponawianych apeli Rady i Komisji Turcja wciąż nie wywiązała się ze swojego obowiązku pełnego, niedyskryminującego wdrożenia protokołu dodatkowego do układu o stowarzyszeniu, a także nie usunęła wszystkich przeszkód dla swobodnego przepływu towarów zgodnie z oświadczeniem Wspólnoty Europejskiej i jej państw członkowskich z dnia 21 września 2005 r. oraz konkluzjami Rady, w tym konkluzjami z grudnia 2006 r. i grudnia 2010 r. Nie poczyniono żadnych postępów w kierunku normalizacji stosunków dwustronnych z Republiką Cypryjską.

Jeśli chodzi o stosunki z Grecją, nadal podejmowane są wysiłki na rzecz poprawy stosunków dwustronnych. Kontynuowano wstępne rozmowy dwustronne. Grecja złożyła liczne skargi formalne dotyczące powtarzających się przypadków naruszania przez Turcję wód terytorialnych oraz przestrzeni powietrznej Grecji, w tym przelotów nad wyspami greckimi.

Turcja znacznie pogłębiła kontakty z Zachodnimi Bałkanami, wyrażając zdecydowane zaangażowanie w promowanie pokoju i stabilności w tym regionie.

Obecnie gospodarka Turcji przeżywa wyraźne ożywienie. Widoczna jest poprawa finansów publicznych, rośnie także zaufanie w trwałe zmiany perspektyw gospodarczych oraz w stabilność kraju. Niemniej jednak dynamiczny rozwój działalności gospodarczej, stymulowany wysokim popytem wewnętrznym doprowadził do wyraźnej i pogłębiającej się nierównowagi zewnętrznej, co stwarza zagrożenie dla stabilności makroekonomicznej.

W odniesieniu do kryteriów gospodarczych Turcja jest sprawną gospodarką rynkową. Powinna być w stanie sprostać presji konkurencyjnej i siłom rynkowym w ramach Unii w perspektywie średniookresowej pod warunkiem, że przyspieszy proces wdrażania programu szeroko zakrojonych reform strukturalnych.

W 2010 r. i w pierwszej połowie 2011 r. nastąpił dynamiczny rozwój gospodarczy. W ślad za wysokim wzrostem PKB znacznie wzrosło zatrudnienie, co przyczyniło się do spadku poziomu bezrobocia. Za sprawą przede wszystkim wyższych przychodów cyklicznych oraz niższego obciążenia odsetkami realizowany jest proces konsolidacji finansów publicznych. Dzięki wcześniejszym reformom sektor finansowy okazał się bardzo silny, natomiast system prawny nadal funkcjonuje względnie prawidłowo. Ponadto nowa ustawa dotycząca monitorowania pomocy państwa oraz działalności organu regulacyjnego może poprawić przejrzystość oraz przyczynić się do ograniczenia pomocy państwa. Potwierdzono swobodę wzajemnego oddziaływania sił rynkowych. Proces prywatyzacji nabrał tempa. UE pozostaje najważniejszym partnerem handlowym i inwestorem Turcji.

Rośnie jednak deficyt wymiany handlowej oraz deficyt obrotów bieżących. Obecnie widoczna jest znacząca nierównowaga zewnętrzna. Polityka monetarna jedynie w umiarkowanym stopniu okazała się skuteczna w ograniczaniu ekspansji kredytowej, co w połączeniu z wysokimi cenami towarów, przyczynia się do rosnącego deficytu obrotów bieżących Turcji. By ułatwić miękkie lądowanie gospodarki oraz odciążyć politykę monetarną, trwają starania o uzyskanie większego wsparcia ze strony fiskalnej oraz opracowuje się konkretne ukierunkowane środki ostrożnościowe w skali mikro. Nieznacznie pogorszyła się konkurencyjność Turcji w odniesieniu do cen i kosztów eksportu. Nastąpił wzrost poziomu inflacji, głównie na skutek presji wynikającej z nakładów na energię i żywność, prężnie rozwijającej się działalności gospodarczej oraz wzrostu kosztów administracyjnych. Oczekuje się bardziej zdecydowanego wprowadzania reform strukturalnych. Zastosowane środki mające na celu poprawę przejrzystości fiskalnej oraz lepsze ugruntowanie polityki fiskalnej okazały się umiarkowane, chociaż mogą pomóc Turcji uzyskać większą wiarygodność na rynkach. Wyjście z rynku wiąże się nadal z utrudnieniami, a procedury upadłościowe pozostają względnie uciążliwe.

Turcja stale poprawia swoją zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa w UE. W większości obszarów poczyniono postępy. Dostosowanie do prawodawstwa unijnego jest zaawansowane w niektórych dziedzinach, takich jak swobodny przepływ towarów, polityka antymonopolowa oraz pomoc państwa, energetyka, polityka gospodarcza oraz polityka monetarna, polityka przemysłowa i polityka wobec przedsiębiorstw, ochrona konsumentów, statystyka, sieci transeuropejskie oraz nauka i badania naukowe. Nadal konieczne są wysiłki na rzecz dostosowania w obszarach takich jak ochrona środowiska, zamówienia publiczne, swoboda świadczenia usług, polityka społeczna oraz zatrudnienie i podatki. Należy poprawić egzekwowanie przepisów w obszarach takich jak prawa własności intelektualnej oraz przeciwdziałanie praniu pieniędzy. W odniesieniu do Unii Celnej oraz stosunków zewnętrznych należy dokończyć proces dostosowywania, przede wszystkim w takich obszarach jak generalny system preferencji. Nadal nie usunięto licznych i utrzymujących się od dawna przeszkód i utrudnień w handlu. Ważne jest, by Turcja w pełni respektowała swoje zobowiązania przyjęte w ramach Unii Celnej. W większości dziedzin ogromne znaczenie ma zwiększenie przez Turcję potencjału administracyjnego, tak aby móc stosować dorobek prawny UE.

W odniesieniu do swobodnego przepływu towarów zauważa się zaawansowanie w dostosowywaniu przepisów, lecz w analizowanym okresie poczyniono ograniczone postępy. Nadal napotyka się na bariery techniczne w wymianie handlowej, które uniemożliwiają swobodny przepływ towarów, co stanowi naruszenie zobowiązań Turcji przyjętych w ramach Unii Celnej. Niezauważalne są postępy w dziedzinie swobodnego przepływu siły roboczej, gdzie przygotowania do stosowania dorobku prawnego UE pozostają w fazie wstępnej. Dostosowanie w dziedzinie swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług jest również na wczesnym etapie. Nie odnotowano żadnego postępu w dziedzinie prawa przedsiębiorczości, swobody świadczenia usług transgranicznych, usług pocztowych oraz wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych. W odniesieniu do swobodnego przepływu kapitału Turcja poczyniła pewne postępy, zwłaszcza w zakresie przepływu kapitału oraz realizowania płatności. Nie stwierdzono żadnych postępów w zakresie stopniowej liberalizacji przepisów dotyczących nabywania nieruchomości przez cudzoziemców. W tym obszarze nadal występują rozmaite utrudnienia. W wielu sektorach utrzymują się ograniczenia w zakresie przepływów kapitału, w tym w odniesieniu do inwestycji bezpośrednich pochodzących z państw UE. Niekompletne pozostają ramy prawne dotyczące zapobiegania finansowaniu terroryzmu, ponadto Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy umieściła Turcję na czarnej liście w związku z jej uchybieniami o charakterze strategicznym w tym obszarze.

Ograniczone postępy odnotowano w dziedzinie zamówień publicznych. Funkcjonuje struktura instytucjonalna, lecz konieczne są usprawnienia w zakresie potencjału administracyjnego. Opracowano projekt strategii dostosowania wraz z planem działania o ustalonym harmonogramie, lecz nie zostały one jeszcze przyjęte. Turcja nadal utrzymuje odstępstwa, które są sprzeczne z dorobkiem prawnym UE. Konieczne jest dalsze dostosowywanie przepisów, zwłaszcza tych dotyczących obiektów użyteczności publicznej, wydawania koncesji oraz partnerstw publiczno-prawnych. W odniesieniu do prawa spółek handlowych odnotowano istotne postępy w wyniku przyjęcia przez Turcję nowego Kodeksu Handlowego, który, jak się oczekuje, będzie wspierał otwartość, przejrzystość oraz przestrzeganie międzynarodowych standardów rachunkowości i rewizji finansowej. Prawne oraz instytucjonalne ramy rewizji finansowej nie zostały jeszcze wprowadzone, a także nie poprawiono sprawności sądownictwa gospodarczego. Dostosowanie w dziedzinie prawa własności intelektualnej znajduje się w stosunkowo zaawansowanej fazie, lecz egzekwowanie stosownych przepisów jest nadal niewydolne. Powołana niedawno grupa robocza ds. praw własności intelektualnej we współpracy z Komisją zajmuje się kluczowym elementem negocjacji akcesyjnych. Na przyjęcie oczekują nadal znowelizowane projekty przepisów prawnych regulujących kwestię praw własności intelektualnej oraz przemysłowej, w tym sankcje karne mające powstrzymywać przed naruszaniem tych praw. Istotne znaczenie ma koordynacja oraz współpraca między różnymi podmiotami zainteresowanymi ochroną praw własności intelektualnej, a także kampanie podnoszące ogólny poziom świadomości ryzyka związanego z naruszaniem własności intelektualnej.

W zakresie polityki konkurencji dostosowanie przepisów prawa antymonopolowego oraz kontroli łączenia przedsiębiorstw jest już mocno zaawansowane. Urząd ds. konkurencji skutecznie egzekwuje przepisy antymonopolowe, a jego niezależność jest zadowalająca. Widoczne postępy poczyniono w zakresie pomocy państwa. Przede wszystkim powołano urząd ds. nadzoru pomocy państwa. Szereg ważnych programów pomocy państwa wymaga jednakże dostosowania do reguł Unii Celnej.

W dziedzinie usług finansowych odnotowano dalsze postępy, przede wszystkim organ regulacyjny w sektorze bankowym podjął działania celem wzmocnienia stabilności finansowej. Nie dokończono jednak ogólnego dostosowania do dorobku prawnego UE, zwłaszcza w sektorze ubezpieczeń. W odniesieniu do społeczeństwa informacyjnego i mediów można odnotować pewne postępy w obszarze komunikacji elektronicznej, a także w zakresie polityki audiowizualnej.

Odnotowano pewne postępy w zakresie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Poczyniono istotne postępy we wdrażaniu programu Instrumentu Przedakcesyjnej Pomocy dla Rozwoju Obszarów Wiejskich (IPARD), co doprowadziło do podjęcia przez Komisję decyzji o przyznaniu zarządzania środkami unijnymi, a także w zakresie przygotowań do drugiego etapu programu IPARD. Polityka wsparcia dla rolnictwa znacznie odbiega od wspólnej polityki rolnej, a także nie opracowano nadal żadnej strategii dotyczącej dostosowania w tej dziedzinie. Nadal poważnym uchybieniem jest brak usunięcia wszystkich barier w imporcie wołowiny. W odniesieniu do polityki w sprawie bezpieczeństwa żywności, weterynaryjnej oraz fitosanitarnej nastąpiły postępy w zakresie transpozycji i wdrożenia dorobku prawnego UE. Restrukturyzacja Ministerstwa Rolnictwa i Spraw Wiejskich stanowi pozytywny krok na drodze do wzmocnienia oficjalnego systemu kontroli. Ogólny system kontroli nadal nie jest w pełni zgodny z dorobkiem prawnym UE. Konieczne są znaczne wysiłki w dziedzinie zdrowia zwierząt oraz działania zapewniające zgodność zakładów rolno-spożywczych z wymogami unijnymi dotyczącymi higieny oraz wymogami strukturalnymi. W odniesieniu do rybołówstwa, ogólnie rzecz biorąc, można odnotować pewne postępy. Przede wszystkim dokonano pewnych postępów w zakresie tworzenia struktur administracyjnych, a także zarządzania zasobami i flotą rybacką. Oczekuje się, że Turcja poczyni dalsze postępy w innych obszarach, takich jak inspekcje i kontrole.

Pewne postępy odnotowano w dostosowywaniu przepisów prawnych w sektorze transportu, z wyjątkiem sektora transportu kolejowego. Zaawansowane jest dostosowanie przepisów w zakresie transportu morskiego i lądowego, natomiast postępy w dziedzinie transportu powietrznego następują wolniej. Brak komunikacji pomiędzy ośrodkami kontroli ruchu lotniczego w Turcji i Republice Cypryjskiej nadal poważnie zagraża bezpieczeństwu ruchu lotniczego. W sektorze morskim oczekuje się, że dobrowolny system audytu państw członkowskich przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO) może przyczynić się pozytywnie do decyzji o przystąpieniu do konwencji międzynarodowych. Zdolność wdrażania jest ograniczona, przede wszystkim w odniesieniu do transportu niebezpiecznych towarów drogą lądową i morską.

W sektorze energetycznym odnotowuje się nierównomierne postępy. Nastąpiły zadowalające postępy na rynku wewnętrznym energii elektrycznej oraz energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Konieczne są przede wszystkim środki zapewniające możliwie najwyższe standardy dotyczące bezpieczeństwa nuklearnego, ochrony, zabezpieczeń oraz nierozprzestrzeniania broni nuklearnej. Rozwój w zakresie bezpieczeństwa dostaw, wydajności energetycznej, a także w sektorze gazowym również wymaga dalszych działań.

W dziedzinie opodatkowania poczyniono ograniczone postępy w zakresie dostosowania ustawodawstwa, w szczególności w kierunku wyeliminowania praktyk dyskryminacyjnych dotyczących opodatkowania tytoniu. Wzrost akcyzy na wyroby spirytusowe jest sprzeczny z planem działania uzgodnionym z Komisją w tej sprawie. Zniesienie praktyk dyskryminacyjnych w dziedzinie opodatkowania ma kluczowe znaczenie dla dalszych postępów w tym rozdziale. Nie odnotowano żadnych postępów w dziedzinie podatku bezpośredniego.

Turcja poczyniła pewne postępy w zakresie polityki gospodarczo-monetarnej. Bank Centralny przyjął nową kombinację polityki budżetowej i monetarnej w celu zapewnienia stabilności finansowej poprzez obniżenie stóp procentowych przy jednoczesnym podwyższeniu wymogów dotyczących rezerw, przyjętych dla sektora bankowego. Turcja nie ukończyła procesu dostosowywania do dorobku prawnego UE polityki gospodarczo-monetarnej, zwłaszcza w odniesieniu do kwestii całkowitej niezależności banku centralnego oraz zakazu uprzywilejowanego dostępu sektora publicznego do instytucji finansowych. Ogólny poziom przygotowań ocenia się jako zaawansowany.

Zadowalające postępy zostały poczynione w dziedzinie statystyki, w której ogólny poziom dostosowania do dorobku prawnego UE jest zaawansowany. Konieczne jest dalsze dostosowanie, zwłaszcza w dziedzinie rachunków narodowych i statystyk rolnych.

Turcja dokonała ograniczonych postępów w obszarze polityki społecznej i zatrudnienia. W odniesieniu do potencjału administracyjnego odnotowano pewną poprawę. Zmiany konstytucyjne dotyczące praw związkowych nie przyniosły żadnych dalszych zmian w ustawodawstwie, mających zapewnić pełne prawa związkowe zgodnie z normami unijnymi i konwencjami MOP. Nadal kwestią wymagającą uwagi jest zredukowanie zakrojonego na szeroką skalę pracy nierejestrowanej oraz zwiększenie zatrudnienia wśród kobiet. Zakres prawa pracy pozostaje ograniczony. Należy przyspieszyć egzekwowanie przepisów BHP. Ryzyko ubóstwa pozostaje wysokie, szczególnie wśród mieszkańców obszarów wiejskich i dzieci. Nie przyjęto przepisów ustanawiających organ ds. równości.

Turcja poczyniła dalsze postępy w dziedzinie polityki wspierania przedsiębiorczości i polityki przemysłowej, gdzie utrzymuje się odpowiedni poziom dostosowania do dorobku prawnego UE. Do postępów zalicza się przyjęcie strategii przemysłowej i planu działania na lata 2011–2014, szerszą dostępność instrumentów polityki przemysłowej i polityki wobec przedsiębiorstw, przyjęcie strategii sektorowych i dostosowania w zakresie wyeliminowania spóźnionych płatności w transakcjach handlowych.

Turcja poczyniła postępy w obszarze sieci transeuropejskich, w szczególności transeuropejskich sieci transportowych. Konieczne są dalsze działania w odniesieniu do rzetelnych danych na temat transportu. Odnotowano pewne postępy w dziedzinie transeuropejskich sieci energetycznych.

Pewne postępy poczyniono w dziedzinie polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych. Występują opóźnienia w procesie powoływania organów mających przejąć obowiązki związane z zarządzaniem finansowym oraz kontrolą środków przedakcesyjnych w tym obszarze polityki. Pomimo ukończenia prac nad ramami instytucjonalnymi umożliwiającymi wdrożenie środków przedakcesyjnych oraz poprawy potencjału administracyjnego zachodzi konieczność dalszego rozwoju tego potencjału oraz koordynacji między wszystkimi właściwymi instytucjami w celu przyspieszenia procesu wdrażania.

Odnotowano postępy w zakresie sądownictwa.

W odniesieniu do walki z korupcją dokonano ograniczonych postępów w kierunku wdrożenia strategii i planu działania w tym obszarze. Poważnym uchybieniem pozostaje brak przejrzystości finansowania partii politycznych oraz zakres immunitetów. Turcja musi osiągnąć zadowalające wyniki w zakresie prowadzenia dochodzeń, stawiania w stan oskarżenia i skazywania winnych.

Nierównomierne postępy poczyniono w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa. Przyjęcie ustawy w sprawie cudzoziemców oraz ochrony międzynarodowej pozostaje priorytetem i ma zapewnić solidne podstawy prawne dla wydajnego systemu zarządzania sprawami dotyczącymi azylu i migracji Odnotowano jedynie ograniczone postępy w kierunku sprawozdawczości w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach karnych i cywilnych. Nastąpiły pewne postępy w zwalczaniu handlu narkotykami oraz przestępczości zorganizowanej. Postępy w dziedzinie współpracy policji oraz terroryzmu ocenia się jako ograniczone. Podobnie w zakresie polityki wizowej oraz współpracy celnej osiągnięto ograniczone postępy. Jako bardzo ograniczone ocenia się postępy w dziedzinie zarządzania granicami, gdzie kluczowe znaczenie ma przyjęcie ustawy w sprawie utworzenia nowej agencji ds. bezpieczeństwa granic oraz współpracy między agencjami. Turcja pozostaje ważnym krajem tranzytu oraz miejscem docelowym dla nielegalnych migrantów. Niezbędne są działania zapobiegające nielegalnej migracji oraz na rzecz readmisji nielegalnych migrantów.

Turcja jest dobrze przygotowana do akcesji w dziedzinie nauki i badań naukowych. Zadowalające postępy zaszły w kierunku włączenia Turcji do Europejskiego Obszaru Badawczego oraz przygotowań do uczestnictwa w Unii dla Innowacyjności. Ogólnie rzecz biorąc, rośnie udział Turcji w siódmym programie ramowym i jej sukcesy na tym polu, lecz konieczne są dalsze działania, by sprostać wymogom doskonałości oraz konkurencyjnego uczestnictwa w unijnych programach badawczych.

Poczyniono postępy w obszarze edukacji i kultury, w szczególności w zakresie edukacji i szkoleń. Rosło zainteresowanie udziałem w programach wspólnotowych. Poczyniono pewne postępy w dziedzinie kultury, brak jednak jakichkolwiek postępów w dostosowywaniu ustawodawstwa.

W dziedzinie ochrony środowiska Turcja poczyniła zadowalające postępy w zakresie gospodarki odpadami, natomiast odnotowano jedynie ograniczone postępy w zakresie ustawodawstwa horyzontalnego oraz kontroli jakości powietrza i zanieczyszczeń przemysłowych, a także zarządzania ryzykiem. Postępy Turcji w dziedzinie jakości wody, chemikaliów oraz potencjału administracyjnego są bardzo ograniczone. Nie odnotowano żadnych postępów w dziedzinie ochrony przyrody. W odniesieniu do zmiany klimatu Turcja osiągnęła ograniczone postępy w zakresie pogłębiania wiedzy na temat unijnych wymogów dotyczących klimatu, lecz należy opracować bardziej solidną i ambitną politykę przeciwdziałania zmianie klimatu, zarówno o zasięgu krajowym, jak i międzynarodowym. Konieczna jest wzmocnienie potencjału administracyjnego.

W dziedzinie ochrony konsumentów i zdrowia dokonano pewnych postępów. W odniesieniu do ochrony konsumentów nie zostały jeszcze przyjęte poprawione przepisy ramowe dotyczące ochrony konsumentów i ogólnego bezpieczeństwa produktów. Poprawa nadzoru rynku wymaga przeznaczenia dalszych zasobów finansowych i ludzkich, natomiast współpraca z pozarządowymi organizacjami na rzecz konsumentów wymaga wzmocnienia. W odniesieniu do zdrowia publicznego Turcja nie ukończyła jeszcze procesu dostosowywania przepisów, a także nie poprawiła potencjału administracyjnego w celu sprawniejszego egzekwowania przepisów, tak aby podnieść poziom bezpieczeństwa i zdrowia ludności.

Dzięki Unii Celnej z UE Turcja osiągnęła zaawansowany poziom dostosowania w dziedzinie przepisów celnych. Wolnocłowy status sklepów otwartych na granicach oraz wymóg przedstawiania przez importerów towarów dopuszczonych do swobodnego obrotu w UE informacji i świadectwa pochodzenia towaru w dowolnym formacie przed dokonaniem odprawy celnej nie są zgodne z Unią Celną. Ustawodawstwo dotyczące wolnych obszarów celnych, nadzoru i kontyngentów taryfowych wciąż wymaga dostosowania. Udoskonalone kontrole oparte o ocenę ryzyka oraz uproszczone procedury ułatwiłyby legalny handel poprzez ograniczenie liczby kontroli fizycznych. Wciąż brakuje skutecznego egzekwowania praw własności intelektualnej przy odprawie celnej oraz środków zwalczania podrobionych towarów.

Dzięki Unii Celnej w obszarze stosunków zewnętrznych Turcji udało się osiągnąć wysoki poziom dostosowania. Nadal utrzymują się pewne odstępstwa w takich obszarach jak generalny system preferencji i geograficzny zasięg jego stosowania.

Turcja kontynuowała proces dostosowywania do wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE. W analizowanym okresie nie powiódł się proces dostosowywania do deklaracji WPZiB ani też do środków ograniczających stosowanych przez UE wobec Iranu, Libii i Syrii. Turcja dążyła do dialogu i konsultacji z UE w rozmaitych kwestiach polityki zagranicznej. Podejmowała również działania mające na celu dalszą normalizację stosunków z państwami ościennymi, na przykład z Irakiem, w tym również z istniejącym tam gminnym samorządem kurdyjskim. Nie osiągnięto żadnych postępów na drodze ku normalizacji stosunków z Armenią. W wyniku incydentu związanego ze statkiem Gaza Flotilla w 2010 r. stosunki z Izraelem uległy znacznemu pogorszeniu. Po opublikowaniu przez ONZ niezależnego raportu Turcja ograniczyła stosunki oraz wstrzymała porozumienia wojskowe z Izraelem.

Turcja nadal wnosi wkład w WPBiO oraz dąży do większego zaangażowania w działania z tym zakresie. Nierozstrzygnięta pozostaje kwestia współpracy między UE i NATO, która obejmowałaby wszystkie państwa członkowskie UE, wykraczając poza uzgodnienia „Berlin plus”. Turcja nie dostosowała się do stanowiska zajętego przez UE w sprawie uczestnictwa w porozumieniu z Wassenaar.

Pewne postępy odnotowano w dziedzinie kontroli finansowej, gdzie dostosowanie przepisów jest już dosyć zaawansowane. W pełni obowiązują przepisy wdrażające ustawę o zarządzaniu finansami publicznymi i ich kontroli. Dokument w sprawie publicznej wewnętrznej kontroli finansów oraz plan działania wymagają rewizji. Przyjęcie ustawy o Trybunale Obrachunkowym w Turcji było znaczącym krokiem na drodze ku dalszemu dostosowaniu zewnętrznej kontroli finansowej do stosownych standardów międzynarodowych. W odniesieniu do tureckich struktur współpracy na rzecz zwalczania nadużyć finansowych konieczne jest dalsze wzmocnienie koordynacji, niezależności w działaniu oraz poprawy sieci operacyjnej.

Odnotowano ograniczone postępy w zakresie sprawozdawczości w dziedzinie przepisów finansowych i budżetowych. Przygotowania administracyjne do utworzenia systemu zasobów własnych znajdują się w bardzo wczesnej fazie.

Islandia

Islandia nadal spełnia kryteria polityczne. Islandia jest państwem demokratycznym o silnej strukturze instytucjonalnej i głęboko zakorzenionych tradycjach demokracji pośredniej. System sądowy spełnia wysokie standardy, a Islandia zapewnia stałe podnoszenie zaawansowanego już poziomu ochrony praw podstawowych.

Jedność rządu koalicyjnego została poddana próbie kilkakrotnie, lecz pozostała niezachwiana. Scena krajowa charakteryzuje się zróżnicowaniem poglądów wśród frakcji politycznych oraz w społeczeństwie na temat perspektyw wstąpienia do UE. Rozpoczęły się działania informujące, które promują merytoryczną debatę na temat procesu przystąpienia Islandii.

Zarówno rząd, jak i parlament funkcjonowały w dalszym ciągu prawidłowo. W kwietniu 2011 r. powołano radę konstytucyjną, której zadaniem jest rewizja Konstytucji oraz zaproponowanie zmian. Przygotowano projekt przepisów w celu dalszego podniesienia skuteczności działań parlamentu i administracji publicznej.

Odnotowano zadowalające postępy na drodze ku dalszemu wdrażaniu zaleceń Specjalnej Komisji Śledczej, dotyczących polityczno-administracyjnych konsekwencji kryzysu finansowego. Zgodnie z tymi zaleceniami trybunał ds. procedury umożliwiającej postawienie w stan oskarżenia osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie (Court of Impeachment) zebrał się w marcu 2011 r., by orzec w sprawie przeciwko byłemu premierowi. W rezultacie w maju 2011 r. były premier został oskarżony o rażące zaniedbanie. Równolegle urząd specjalnego prokuratora w dalszym ciągu skutecznie wykonywał swoją pracę. Prowadził dochodzenia w licznych sprawach dotyczących domniemanych nieuczciwych praktyk biznesowych w sektorze bankowym. W efekcie doszło to kilku aresztowań.

Odnotowano postępy w zakresie dalszego podnoszenia wydajności sądownictwa oraz przepisów antykorupcyjnych. Nominowano wielu sędziów zgodnie z zasadami znowelizowanej ustawy o sądownictwie, a w lutym 2011 r. ratyfikowano konwencję NZ przeciwko korupcji. W odniesieniu do konfliktu interesów Islandia przystąpiła do opracowywania specjalistycznych kodeksów postępowania dla ministrów oraz wielu kategorii pracowników.

Islandia w dalszym ciągu stała na straży praw podstawowych, w tym praw ekonomicznych i socjalnych. Islandia nadal nie ratyfikowała Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych.

Gospodarka Islandii powoli wydobywa się z zapaści finansowej oraz głębokiej i długiej recesji, która po niej nastąpiła, lecz perspektywy wzrostu pozostają ograniczone, gdyż gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa nadal borykają się z wysokim zadłużeniem. Polityka gospodarcza nadal nastawiona była na osiągnięcie stabilizacji, a po udanym zakończeniu programu MFW jej podstawy się umocniły. Niedawny wzrost inflacji skłonił bank centralny do podniesienia stóp procentowych, nastąpiło natomiast pewne złagodzenie polityki fiskalnej. Wyzwaniem pozostaje korekta fiskalna, o której w dużej mierze decydują wydatki i która polega na zmniejszeniu długu publicznego do poziomu, który umożliwia jego obsługę. Stopa bezrobocia kształtuje się na wysokim poziomie, zwłaszcza wśród młodych ludzi oraz osób będących na długotrwałym bezrobociu. Pomimo postępów na drodze ku restrukturyzacji sektora bankowego gospodarka nadal zmaga się z niesprawnym sektorem finansowym, a największym wyzwaniem jest usunięcie kontroli przepływu kapitału.

Pod względem kryteriów gospodarczych Islandia posiada sprawną gospodarkę rynkową. Osłabienie sektora finansowego oraz ograniczenia w przepływie kapitału wciąż jednak utrudniają skuteczny przydział środków. Islandia powinna być w stanie w perspektywie średnioterminowej sprostać presji konkurencyjnej oraz siłom rynkowym w Unii pod warunkiem, że w dalszym ciągu będzie przeciwdziałać obecnym problemom strukturalnym poprzez realizowanie właściwej polityki makroekonomicznej i reform strukturalnych.

Kombinacja polityki budżetowej i monetarnej, kładąca duży nacisk na ustabilizowanie kursu wymiany oraz na konsolidację fiskalną, sprzyjała procesowi przywracania wyższego poziomu stabilności makroekonomicznej. W reakcji na nadwyżki handlowe oraz zwyżkujący kurs wymiany w drugiej połowie 2010 r. bank centralny w dalszym ciągu obniżał stopy procentowe , lecz począwszy od sierpnia 2011 r. w umiarkowanym stopniu zaostrzył politykę monetarną w odpowiedzi na osłabienie waluty oraz wyraźny wzrost rocznej stopy inflacji. Islandia w dalszym ciągu podejmowała działania, by zwiększyć przychody publiczne oraz zastosować cięcia wydatków. W obliczu wysokiego poziomu długu publicznego podjęte zostały środki mające na celu zmniejszenie ryzyka refinansowania oraz wzmocnienie finansów instytucji samorządowych na szczeblu lokalnym. Utrzymywał się wzrost rezerw walutowych, a według ostatnich oszacowań banku centralnego możliwe jest lepsze zarządzanie zadłużeniem zewnętrznym. Podjęto nowe środki, by przyspieszyć proces restrukturyzacji zadłużenia sektora prywatnego. Przyjęta została poprawiona strategia dotycząca liberalizacji rachunków kapitałowych. Wyzwaniem pozostaje jej realizacja. Rynek pracy zachował swoją elastyczność, a wskaźniki aktywności zawodowej utrzymały się na względnie wysokim poziomie. Islandia dysponuje dobrą infrastrukturą podstawową, bogatymi zasobami naturalnymi oraz dobrze wykształconym społeczeństwem.

Ryzyko makrofinansowe pozostaje jednak podwyższone. Wzrósł popyt krajowy, lecz ożywienie gospodarcze w dużej mierze opiera się na środkach tymczasowych, które stymulowały spożycie prywatne. Utrzymuje się ryzyko oraz brak pewności co do przyszłych źródeł wzrostu i jego stabilności. Sektor finansowy nadal odczuwa skutki niskiej jakości aktywów, a sprawne pośrednictwo finansowe w dalszym ciągu jest utrudnione z uwagi na nieukończony proces restrukturyzacji zadłużenia w sektorze prywatnym. Dług publiczny przekroczył 90% PKB. Nastąpiło pewne złagodzenie konsolidacji fiskalnej, natomiast finanse publiczne stoją w obliczu wyzwania, jakim jest zastosowanie ostrych cięć wydatków w celu poprawy długoterminowej stabilności. Ryzyko fiskalne wynika z wysokich zobowiązań warunkowych oraz nierozstrzygniętego sporu dotyczącego Icesave. Rynek pracy w dalszym ciągu poważnie odczuwa skutki głębokiej recesji będącej następstwem kryzysu finansowego, czemu towarzyszy najwyższe w historii kraju bezrobocie, zwłaszcza wśród młodych ludzi, oraz wysoki odsetek osób będących na długotrwałym bezrobociu. Problemy w otoczeniu biznesowym, takie jak wysokie bariery wejścia na rynek w niektórych sektorach, hamują wzrost, inwestycje oraz rozwój. Struktura przemysłowa jest w słabym stopniu zróżnicowana.

Zgodnie z metodyką pierwszego sprawozdania w sprawie postępów zdolność Islandii do przyjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa była nadal oceniana w świetle udziału Islandii w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), przy uwzględnieniu wyłączeń przyznanych w ramach EOG, a także ustawodawstwa unijnego wychodzącego poza zakres EOG. Ogólny stan przygotowań do spełnienia wymogów wynikających z dorobku prawnego UE ocenia się w dalszym ciągu jako dobry, co wynika przede wszystkim z faktu, iż Islandia należy do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Nadal nierozstrzygnięty pozostaje spór dotyczący Icesave. Pomimo wysiłków negocjacyjnych nowa ustawa dotycząca warunków spłaty kredytów udzielonych przez rządy Zjednoczonego Królestwa oraz Niderlandów została odrzucona w referendum zorganizowanym w kwietniu 2011 r. Rząd potwierdził, że wyniki referendum nie będą rzutować na rozpoczęcie płatności na rzecz Zjednoczonego Królestwa oraz Niderlandów, które ma nastąpić pod koniec 2011 r. W maju 2011 r. rząd odpowiedział na wezwanie do usunięcia uchybienia, które Urząd Nadzoru EFTA wystosował w maju 2010 r. W czerwcu 2011 r. Urząd Nadzoru EFTA przystąpił do drugiego etapu postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, tj. wydania uzasadnionej opinii. W opinii tej przytoczono w całości ustalenia wypływające z poprzedniego wezwania do usunięcia uchybienia, a mianowicie że Islandia naruszyła dyrektywę w sprawie systemu gwarantowania depozytów. Komisja Europejska podziela opinię prawną przedstawioną przez Urząd Nadzoru EFTA. Rząd Islandii odpowiedział na uzasadnioną opinię Urzędu Nadzoru EFTA pod koniec września. Obecnie Urząd szczegółowo analizuje tę odpowiedź przed podjęciem decyzji w sprawie dalszych działań w tej sprawie. Na tym etapie spór dotyczący Icesave pozostaje nierozwiązany.

Przygotowania do przyjęcia w perspektywie średnioterminowej zobowiązań wynikających z członkostwa w UE kontynuowano, choć raczej powoli, w obszarach objętych częściowo zakresem EOG, ale też w rozdziałach wykraczających poza zakres EOG. Prawo islandzkie zachowuje cały czas dużą zgodność z dorobkiem prawnym UE, a Islandia stosuje znaczną część tego dorobku w dziedzinach objętych zakresem EOG, takich jak swobodny przepływ towarów, swobodny przepływ pracowników, swoboda przedsiębiorczości, swoboda świadczenia usług, swobodny przepływ kapitału, zamówienia publiczne, prawo spółek, prawo własności intelektualnej, konkurencja, usługi finansowe oraz społeczeństwo informacyjne i media.

W sprawozdaniu na temat postępów potwierdzono, że następujące obszary mogą stwarzać wyzwania w procesie przystąpienia: usługi finansowe, rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, ochrona środowiska, rybołówstwo, swobodny przepływ kapitału oraz bezpieczeństwo żywności, polityka weterynaryjna oraz fitosanitarna, podatki i cła.

Z punktu widzenia potencjału administracyjnego należy zwrócić uwagę na to, by zapewnić dostępność zasobów ludzkich i finansowych w związku z koniecznymi przygotowaniami związanymi z procesem przystąpienia do UE.

Prawo islandzkie jest nadal dostosowane do dorobku prawnego UE w zakresie swobodnego przepływu towarów. Nie odnotowano jednak żadnych nowych działań ustawodawczych, jeśli chodzi o środki horyzontalne oraz ustawodawstwo w ramach „starego podejścia” dotyczącego produktów. W wielu obszarach, w których przyjęto nowy dorobek prawny UE, konieczne jest doprowadzenie procesu transpozycji do końca.

Islandia utrzymuje zaawansowany poziom dostosowania z dorobkiem prawnym UE w obszarze swobodnego przepływu siły roboczej.

Ustawodawstwo regulujące prawo przedsiębiorczości oraz swobodę świadczenia usług w dużej mierze jest zgodne z dorobkiem, z wyjątkiem dyrektywy o usługach pocztowych. O wdrożeniu tej dyrektywy powiadomiono w lipcu 2011 r.

Z pewnymi wyjątkami Islandia w dużej mierze stosuje dorobek prawny UE w obszarze swobodnego przepływu kapitału. W następstwie kryzysu jednakże Islandia nadal stosuje kontrole przepływu kapitału, które będzie należało usunąć do momentu przystąpienia do Unii.

W obszarze zamówień publicznych ustawodawstwo Islandii pozostaje w dużym stopniu zgodne z dorobkiem prawnym UE. Islandia wciąż nie dostosowała przepisów w zakresie środków odwoławczych i zamówień w dziedzinie obronności.

Islandia osiągnęła już wysoki poziom dostosowania i stosuje znaczną część dorobku w zakresie prawa spółek. Nie dostosowano jednak w pełni ustawodawstwa w zakresie standardów rachunkowości oraz międzynarodowych standardów rewizji finansowej.

Islandia utrzymuje wysoki poziom dostosowania do dorobku w dziedzinie prawa własności intelektualnej oraz posiada potencjał administracyjny konieczny do wdrożenia stosownych przepisów. Niezbędne jest wdrożenie kompleksowej polityki egzekwowania tych przepisów.

Islandia utrzymuje zaawansowany stopień dostosowania w dziedzinie polityki konkurencji. W zadowalający sposób przebiega monitorowanie środków pomocy państwa podjętych w reakcji na kryzys finansowy.

Konieczne są dalsze działania w celu wdrożenia dorobku prawnego UE w zakresie usług finansowych, w szczególności w celu zapewnienia jego skutecznego egzekwowania oraz odpowiedniego nadzoru sektora finansowego. Nadal nierozstrzygnięty pozostaje spór dotyczący Icesave.

Odnotowuje się pewne luki w procesie transpozycji przepisów w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów.

Islandia realizuje politykę w zakresie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, która jest zasadniczo zgodna z dorobkiem prawnym UE; należy ustanowić stosowne ramy administracyjne niezbędne do wdrożenia tego dorobku.

Ustawodawstwo oraz ramy administracyjne Islandii są częściowo niezgodne z dorobkiem prawnym UE w zakresie bezpieczeństwa żywności, polityki weterynaryjnej oraz fitosanitarnej. Szczególną uwagę należy zwrócić na uzupełnienie pozostałych luk w dostosowaniu do ustawodawstwa unijnego w zakresie żywych zwierząt, środków ochrony roślin oraz nowej żywności.

W obszarze rybołówstwa Islandia nie zaczęła dostosowywać swojego ustawodawstwa do dorobku prawnego UE ani nie przystąpiła do ustanawiania mechanizmów wdrażania i monitorowania środków wsparcia unijnego. Stosowane obecnie ograniczenia nałożone na inwestycje zagraniczne w sektorze rybołówstwa są sprzeczne z dorobkiem prawnym UE.

Poczyniono pewne postępy w dziedzinie transportu, w szczególności transportu drogowego i morskiego. Nadal jednak jest kilka obszarów, w których Islandia musi dokonać transpozycji stosownych przepisów unijnych.

Ustawodawstwo w dziedzinie energetyki pozostaje w dużym stopniu zgodne z dorobkiem, z wyjątkiem przepisów dotyczących zapasów ropy naftowej, niezależności organu regulacyjnego oraz wydajności energetycznej.

Przepisy podatkowe Islandii pozostają częściowo zgodne z dorobkiem prawnym UE. Do celów podatkowych należy zdefiniować strategię uzyskania łączności i interoperacyjności z systemami informatycznymi Unii.

W odniesieniu do unii gospodarczej i walutowej Islandia nie dostosowała w pełni polityki monetarnej, a stosowne struktury administracyjne wymagają dalszego wzmocnienia.

Dalszego udoskonalenia wymaga dostępność danych statystycznych zgodnie z metodami Unii, zwłaszcza danych statystycznych na temat przedsiębiorstw, rynku pracy oraz rolnictwa.

Islandia w dalszym ciągu stosuje i wdraża istotną część dorobku prawnego UE w zakresie polityki socjalnej i zatrudnienia. Nie została jeszcze opracowana kompleksowa strategia zatrudnienia.

Stan przygotowań Islandii w dziedzinie polityki przemysłowej i polityki wobec przedsiębiorstw utrzymuje się na wysokim poziomie. Skutki kryzysu finansowego mają nadal wpływ na dostępność finansowania MŚP.

Islandia utrzymuje zadowalający poziom dostosowania do norm unijnych w zakresie sieci transeuropejskich.

W odniesieniu do polityki regionalnej i koordynacji instrumentów strukturalnych Islandia musi ustalić, jakie instytucje odpowiadają za realizację polityki spójności.

Na dobrej drodze są przygotowania w obszarze sądownictwa oraz praw podstawowych. Poczyniono postępy w dalszym umacnianiu niezależności wymiaru sprawiedliwości oraz ram polityki antykorupcyjnej. Niezbędny jest dalsze monitorowanie procesu wdrażania tych środków. Ustawodawstwo regulujące prawa obywatelskie i kwestie dotyczące ochrony danych nie jest jeszcze zgodne z dorobkiem prawnym UE.

Islandia w dalszym ciągu stosuje się do Układu z Schengen, a dostosowanie do dorobku prawnego UE w dziedzinie sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa jest mocno zaawansowane. Niezbędne są dalsze działania w kierunku ratyfikacji i wdrożenia instrumentów międzynarodowych.

Przygotowania Islandii do przystąpienia do UE i integracji z Europejską Przestrzenią Badawczą są bardzo zaawansowane.

Islandia utrzymuje wysoki stopień dostosowania w dziedzinie edukacji i kultury.

Poczyniono pewne postępy w kierunku wzmocnienia ram prawnych i administracyjnych w zakresie ochrony środowiska oraz zmiany klimatu. Islandia nie osiągnęła jeszcze pełnej zgodności z dorobkiem prawnym UE w zakresie ochrony przyrody oraz jakości wody. Konieczne jest stopniowe dostosowanie do stanowisk Unii prezentowanych na międzynarodowych forach na temat ochrony środowiska, a także ratyfikowanie zaległych porozumień wielostronnych.

Islandia utrzymuje zadowalający poziom dostosowania do dorobku prawnego UE w zakresie zdrowia i ochrony konsumentów. Konieczne są jednak dalsze działania w dziedzinie ochrony konsumentów.

Przepisy celne pozostają częściowo zgodne z dorobkiem prawnym UE. Niezbędne są istotne działania, by wyeliminować rozbieżności w ustawodawstwie, zwłaszcza w dziedzinie zasad celnych, procedur mających skutki gospodarcze, zagadnień związanych ze strefą wolnocłową oraz z bezpieczeństwem. Wciąż nie rozpoczęto przygotowań do skutecznego wdrożenia dorobku prawnego UE z chwilą przystąpienia do Unii, przede wszystkim w odniesieniu do rozwoju łączności z informatycznymi systemami celnymi Unii.

Odnotowano dalsze postępy w dziedzinie stosunków zewnętrznych, przede wszystkim w zakresie współpracy na rzecz rozwoju oraz pomocy humanitarnej. Islandia musi włączyć się do procesu Kimberly.

Islandia utrzymuje wysoki stopień dostosowania w dziedzinie polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony. Nacisk, jaki Islandia kładzie na politykę arktyczną, odzwierciedla jej determinacje, by odgrywać aktywną rolę w regionalnych organizacjach w Europie Północnej.

Odnotowano niewielkie postępy w zakresie ustawodawstwa dotyczącego kontroli finansowej. Konieczne są dalsze działania zmierzające do poprawy planu działania w zakresie publicznej wewnętrznej kontroli finansowej oraz do zapewnienia rozdziału między audytem wewnętrznym i zewnętrznym. Konieczne jest zintensyfikowanie prac przygotowawczych w zakresie ochrony interesów finansowych UE.

W odniesieniu do przepisów finansowych i budżetowych Islandia osiągnęła zadowalający poziom dostosowania w obszarach polityki, które stanowią podstawę tego rozdziału i mają na niego wpływ. Islandia w dalszym ciągu identyfikowała obszary wymagające dostosowania do dorobku prawnego UE. Należy poczynić przygotowania administracyjne oraz opracować koncepcje dotyczące utworzenia systemu zasobów własnych. Islandia nie stworzyła jeszcze formalnych struktur koordynacji.

[1]               Artykuł 49

[2]               Zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1244/1999

[3]               Zestawienia i konkluzje wynikające ze sprawozdań państw są zawarte w załączniku do niniejszego komunikatu.

[4]               Znajduje to swoje odzwierciedlenie w najnowszym komunikacie Komisji dotyczącym zwalczania korupcji COM(2011) 308 wersja ostateczna.

[5]               Strategia zakłada współpracę państw położonych w dorzeczu Dunaju w sektorze środowiska, transportu, energii, rozwoju społeczno-ekonomicznego, edukacji, badań i innowacji oraz bezpieczeństwa. W strategii tej uczestniczą następujące państwa w procesie rozszerzenia: Chorwacja, Serbia, Bośnia i Hercegowina oraz Czarnogóra. Zob. COM(2010) 715 wersja ostateczna i konkluzje Rady z dnia 13 kwietnia 2011 r.

[6]               Inicjatywy przewodnie strategii „Europa 2020” to europejska agenda cyfrowa, unia innowacji, mobilna młodzież, Europa efektywnie korzystająca z zasobów, Polityka przemysłowa w erze globalizacji, Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia , Europejski program walki z ubóstwem.

[7]               COM(2008)394 wersja ostateczna

[8]               COM(2011)415 wersja ostateczna

[9]               Turcja pełni rolę obserwatora. Zaangażowane pastwa sąsiadujące to Ukraina i Mołdawia jako pełni członkowie, a także Gruzja i Armenia jako obserwatorzy.

[10]             Sprawa Sejdić-Finci przeciwko Bośni i Hercegowinie, grudzień 2009 r.

[11]             Dotyczy to pięciu celów: 1) możliwe do przyjęcia i trwałe rozwiązanie kwestii podziału majątku między państwo a inne szczeble administracji; 2) możliwe do przyjęcia i trwałe rozwiązanie kwestii własności majątku związanego z obronnością; 3) ostateczna decyzja co do przynależności okręgu Brczko; 4) stabilność finansów publicznych oraz 5) umacnianie rządów prawa (o czym świadczyć ma przyjęcie krajowej strategii dotyczącej zbrodni wojennych, ustawy o obcokrajowcach i azylu oraz krajowej strategii w zakresie reformy wymiaru sprawiedliwości); ustanowiono również dwa warunki szczególne: 1) podpisanie układu o stabilizacji i stowarzyszeniu oraz 2) zapewnienie stabilnej sytuacji politycznej.

[12]             COM(2009)534 wersja ostateczna

[13]             Przykładem jest rozdział 20-Polityka w zakresie przedsiębiorstw i przemysłu, rozdział 21-sieci transeuropejskie.

[14]             Rozporządzenie (WE) nr 1085/2006.

[15]             COM(2011) 500

[16]             COM(2011) 290

[17]             Na podstawie rezolucji nr 1244 Rady Bezpieczeństwa ONZ.

[18]             Kluczowe priorytety dotyczą następujących obszarów: ramy prawne w zakresie wyborów oraz prawodawcza i nadzorcza rola parlamentu; reforma administracji publicznej; reforma sądownictwa; zwalczanie korupcji; walka z przestępczością zorganizowaną; wolność mediów i współpraca ze społeczeństwem obywatelskim; wykonanie ram w obszarze antydyskryminacji oraz sytuacja przesiedleńców. Pełen zakres kluczowych priorytetów znajduje się w dokumencie COM (2010) 670.

[19]             Czarnogóra jednostronnie stosuje euro jako jedyny prawny środek płatniczy.

[20]             Priorytety kluczowe dotyczą następujących obszarów: prawidłowego funkcjonowania parlamentu; przyjęcia wniosków legislacyjnych wymagających wzmocnionej większości; procedur mianowania oraz mianowania w przypadku instytucji kluczowych; reformy wyborczej; przeprowadzenia wyborów; reformy administracji publicznej; rządów prawa i reformy sądownictwa; zwalczania korupcji; walki z przestępczością zorganizowaną; wyjaśnienia kwestii własności; umocnienia praw człowieka i wykonania strategii przeciwdziałania dyskryminacji; lepszego traktowania osób przetrzymywanych i przestrzegania zaleceń rzecznika. Pełen zakres kluczowych priorytetów znajduje się w dokumencie COM (2010) 680.

[21]             Sprawa Sejdić-Finci przeciwko Bośni i Hercegowinie, grudzień 2009 r., dotyczy dyskryminacji na tle etnicznym w związku z reprezentacją osób nienależących do jednego z trzech narodów tworzących państwo w instytucjach państwowych.

[22]             Według Ustawy o ochronie praw osób należących do mniejszości narodowych, w Bośni i Hercegowinie jest 17 mniejszości narodowych. Trzy narody tworzące państwo, tj. Bośniacy, Chorwaci i Serbowie, nie są zaliczane do mniejszości narodowych.