52007DC0769

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 5.12.2007

KOM(2007) 769 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO

na temat stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy pomiędzy sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych

1. KONTEKST

Niniejsze sprawozdanie Komisji sporządzono zgodnie z art. 23 rozporządzenia Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy pomiędzy sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych.[1]

Do roku 2001 nie istniał w dziedzinie przeprowadzania dowodów instrument wiążący dla wszystkich państw członkowskich. W 2001 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła rozporządzenie (WE) nr 1206/2001 w sprawie współpracy pomiędzy sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych, które określa zasady proceduralne mające ułatwić przeprowadzanie dowodów w innym państwie członkowskim. Poczynając od dnia 1 stycznia 2004 r., rozporządzenie obowiązuje w całej Unii z wyjątkiem Danii. W relacjach pomiędzy zainteresowanymi państwami członkowskimi zastępuje ono konwencję haską z 1970 r. Tekst rozporządzenia oraz wszelkie informacje konieczne do jego stosowania dostępne są w Europejskim Atlasie Sądowniczym w sprawach cywilnych:

http://ec.europa.eu/justice_home/judicialatlascivil/html/te_information_pl.htm

Od chwili wejścia w życie rozporządzenia Komisja omawiała kwestię jego stosowania przy różnych okazjach w kontekście Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych i handlowych. W porozumieniu z siecią Komisja sporządziła również przewodnik w sprawie stosowania rozporządzenia. Ponadto Komisja zleciła przeprowadzenie badania na temat stosowania rozporządzenia.

1.1. Posiedzenia Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych

Kwestia stosowania rozporządzenia była przedmiotem dyskusji podczas szeregu posiedzeń Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych.

Na corocznych posiedzeniach wszystkich członków sieci w dniach 13–14 grudnia 2004 r. i 11 grudnia 2006 r. omawiano doświadczenia ze stosowania rozporządzenia. Główne punkty dyskusji to:

- Problemy praktyczne (np. w niektórych przypadkach wnioski w dalszym ciągu przesyłane były do jednostek centralnych, w formularzach stosowano niekiedy język państwa wzywającego, pojawiały się inne problemy z komunikacją pomiędzy sądami wzywającymi a wezwanymi).

- Zakres stosowania rozporządzenia, w szczególności pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” oraz „dowód” (zwłaszcza problemy w związku z pobieraniem próbek DNA i krwi, w szczególności w kontekście badań mających na celu ustalenie ojcostwa).

- Wykorzystanie nowoczesnych technik łączności w kontekście przeprowadzania dowodów. Zgłaszano szczególnie skargi na ciągłą niedostępność w wielu państwach członkowskich technicznych środków do przeprowadzania wideokonferencji.

W dniu 21 kwietnia 2005 r. w ramach sieci omówiono również projekt przewodnika sporządzonego przez służby Komisji w porozumieniu z siecią. Ma on dostarczać wskazówek stronom, sędziom, prawnikom i jednostkom centralnym, a także zapewnić lepsze zrozumienie treści rozporządzenia. Przewodnik dostępny jest pod adresem:

http://ec.europa.eu/civiljustice/evidence/evidence_ec_guide_pl.pdf

Na przełomie 2006 i 2007 r. Komisja rozprowadziła przewodnik w państwach członkowskich w liczbie 50 tys. egzemplarzy. Wszystkie sądy zaangażowane w stosowanie rozporządzenia powinny były taki egzemplarz otrzymać.

1.2. Badanie na temat stosowania rozporządzenia (WE) nr 1206/2001

Jak wspomniano powyżej, w celu sporządzenia niniejszego sprawozdania Komisja zleciła zewnętrznemu wykonawcy przeprowadzenie badania na temat stosowania rozporządzenia. Jego wyniki dostępne są pod adresem:

http://ec.europa.eu/justice_home/doc_centre/civil/studies/doc_civil_studies_en.htm

Głównym celem badania było dostarczenie empirycznej analizy kwestii stosowania rozporządzenia, w szczególności tego, czy w efekcie jego stosowania współpraca pomiędzy sądami przy przeprowadzaniu dowodów uległa poprawie, uproszczeniu i przyspieszeniu.

Badanie opiera się na ankiecie przeprowadzonej przez wykonawcę zewnętrznego w okresie od listopada 2006 r. do stycznia 2007 r. i wykorzystuje 424 z 544 odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu w sprawie stosowania poszczególnych artykułów rozporządzenia. W ankiecie wzięli udział przedstawiciele administracji państw członkowskich, sędziowie, adwokaci oraz inne osoby zaangażowane w stosowanie rozporządzenia.

2. STOSOWANIE ROZPORZąDZENIA (WE) NR 1206/2001

W niniejszym punkcie zbadano, czy w efekcie stosowania rozporządzenia współpraca pomiędzy sądami przy przeprowadzaniu dowodów uległa uproszczeniu i przyspieszeniu oraz skupiono się na kwestii praktycznego stosowania poszczególnych jego artykułów.

2.1. Czas konieczny do wykonania wniosku

Jak wynika z badania, większość wniosków o wykonanie przeprowadzenia dowodu wykonuje się w ciągu 90 dni, zgodnie z art. 10 ust. 1 rozporządzenia (zob. załącznik I). Zdaniem respondentów następuje to szybciej niż przed wejściem w życie rozporządzenia. Odnotowano jednak również wiele przypadków, w których dochodzi do przekroczenia 90-dniowego terminu. W niektórych przypadkach potrzeba nawet ponad pół roku. Ponadto długość okresu koniecznego do wykonania wniosków znacznie różni się w poszczególnych państwach członkowskich. Szczególnie warty odnotowania jest fakt, iż w wielu państwach członkowskich, które przystąpiły do Unii Europejskiej w 2004 r., wnioski na ogół wykonywane są w ciągu 90 dni, podczas gdy w niektórych pozostałych państwach członkowskich okres ten bywa dłuższy.

2.2. Jednostki centralne

Jak się wydaje, jednostki centralne na ogół skuteczne realizują zadania nałożone na nie przez rozporządzenie (zob. załącznik II). Ich skuteczność w poszczególnych państwach członkowskich wydaje się jednak mocno zróżnicowana.

Badanie wskazuje również na fakt, że jednostki centralne muszą niekiedy poszukiwać rozwiązań dla wszelkiego rodzaju problemów pojawiających się w związku z wnioskami, do czego zobowiązane są przepisami art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia.[2]

Pomimo iż, zgodnie z treścią rozporządzenia, przekazywanie wniosków o wykonanie przeprowadzenia dowodu powinno odbywać się bezpośrednio pomiędzy sądami państw członkowskich, a w konsekwencji jednostki centralne powinny przekazywać wnioski do właściwego sądu wyłącznie „w wyjątkowych przypadkach”, z badania wynika, że jednostki centralne przekazują wnioski do właściwego sądu „czasami”, a nawet „często”. Można zatem uznać, że w trwającym wciąż okresie adaptacyjnym znajomość rozporządzenia jest niewystarczająca, oraz że należy podjąć wszelkie starania w celu lepszego zapoznania z nim sądów w Unii Europejskiej.

2.3. Formularze

Z badania wynika, że korzystanie ze standardowych formularzy nie powoduje na ogół problemów (zob. załącznik III). Wprowadzenie formularzy odbierane jest bardzo pozytywnie i uznawane za główną przyczynę uproszczenia i przyspieszenia przeprowadzania dowodów. Jednakże poziom przeszkolenia prawników zajmujących się wypełnianiem formularzy jest niewystarczający, co prowadzi do problemów przy korzystaniu z nich. Zdarza się w szczególności, że formularze nie są wypełniane w całości, jak również, że nie są podawane informacje istotne dla wykonania wniosku.

2.4. Techniki łączności

Z badania wynika, że wykorzystanie technik łączności zgodnie z art. 10 ust. 4 i art. 17 ust. 4 rozporządzenia w praktyce uprościło i przyspieszyło przeprowadzanie dowodów w innych państwach członkowskich, przy czym wciąż są one wykorzystywane dość rzadko. W przypadkach, w których korzystano z technik łączności, a szczególnie z wideokonferencji, nie powodowały one na ogół żadnych problemów (zob. załącznik IV).

Z tych ustaleń wynika, że z jednej strony techniki łączności znacznie uprościły przeprowadzanie dowodów, z drugiej zaś jednak ich potencjał wciąż wykorzystywany jest w niewielkim tylko zakresie ze względu na ograniczoną dostępność koniecznych środków technicznych.[3] W przyszłości państwa członkowskie powinny podjąć daleko idące starania w celu zwiększenia stopnia wykorzystania technik łączności, szczególnie wideokonferencji. Znaczenie dalszej promocji projektu E-Justice (e-prawo) podkreśliła również Rada, która podczas posiedzenia w dniach 12 i 13 czerwca 2007 r. poprosiła o kontynuację prac nad projektem E-Justice „w celu stworzenia platformy technicznej na poziomie europejskim”, a także Rada Europejska, która na szczycie w dniach 21 i 22 czerwca 2007 r. stwierdziła, iż „Rada powinna również w dalszym ciągu promować komunikację elektroniczną w sprawach prawnych («E-Justice»)”.

2.5. Przekazywanie wniosków

Wyniki badania (zob. załącznik V) pozwalają sądzić, że wnioski i informacje przekazywane są zwykle „w możliwie najszybszy sposób” (art. 6 rozporządzenia).[4]

2.6. Bezpośrednie kontakty pomiędzy sądami

W odróżnieniu od konwencji haskiej o przeprowadzaniu dowodów z 1970 r., rozporządzenie określa, iż przekazywanie wniosków o wykonanie przeprowadzenia dowodu następuje bezpośrednio pomiędzy sądami państw członkowskich, co stanowi jedną z najważniejszych innowacji w stosunku do konwencji haskiej.

Z badania wynika, że sądy wzywające i wezwane (art. 2) na ogół skutecznie wypełniają swoje zadania wynikające z rozporządzenia, choć w różnym stopniu w poszczególnych państwach członkowskich.

Bezpośrednie przekazywanie wniosków pomiędzy sądami nie wydaje się powodować żadnych szczególnych problemów. Jak wspomniano powyżej (ppkt 2.2), w obecnym okresie adaptacyjnym wciąż wiele jest przypadków, w których, ze względu na niewystarczającą znajomość rozporządzenia, nie są wykorzystywane bezpośrednie kontakty pomiędzy sądami, a przeprowadzanie dowodów opóźnia się ze względu na konieczność występowania do jednostek centralnych o przekazywanie wniosków do właściwego sądu.

2.7. Bezpośrednie przeprowadzanie dowodów (art. 17)

Kolejną istotną cechą rozporządzenia jest możliwość bezpośredniego przeprowadzenia dowodów przez sąd wzywający w innym państwie członkowskim.

Jak wynika z badania, metoda bezpośredniego przeprowadzania dowodów w trybie art. 17 rozporządzenia wciąż wykorzystywana jest w niewielkim stopniu. W przypadkach, w których faktycznie została użyta, uprościła ona jednak i przyspieszyła przeprowadzenie dowodu, nie powodując na ogół szczególnych problemów (zob. załącznik VII).

2.8. Stosowanie art. 18 (koszty)

Jak wynika z badania, art. 18 rozporządzenia nie powodował na ogół żadnych szczególnych problemów (zob. załącznik VIII). Badanie wskazuje jednak na fakt, że różnice pomiędzy krajowymi systemami prawnymi w zakresie zwrotu kosztu wynagrodzeń wypłacanych biegłym postrzegane są niekiedy negatywnie.

2.9. Problemy interpretacyjne

Z badania wynika, że rozporządzenie nie powodowało istotnych problemów interpretacyjnych, choć pojawiają się sygnały, że pojęcia „sprawy cywilne lub handlowe”, „dowód” oraz „sąd” nie zawsze są jasne, i że niekiedy wskazane byłoby doprecyzowanie ich znaczenia (zob. załącznik IX).

Wydaje się, że problemy powodował szczególnie brak w treści rozporządzenia definicji pojęcia „dowodu”. Powodowało to istotne różnice w interpretacji tego, co uznawane jest za „dowód” w rozumieniu rozporządzenia, szczególnie w odniesieniu do pobierania próbek DNA i krwi oraz ekspertyz z zakresu pomocy rodzinie lub pomocy dzieciom. Uznając fakt, iż ostateczna odpowiedzialność za interpretację pojęcia „dowodu” spoczywa na Europejskim Trybunale Sprawiedliwości,[5] Komisja wyraża jednocześnie pogląd, że pojęcie to należy interpretować w sposób autonomiczny, oraz że dążąc do osiągnięcia celów rozporządzenia nie należy niepotrzebnie ograniczać jego zakresu stosowania poprzez zbyt wąską interpretację. W omawianej kwestii należałoby kontynuować wymianę poglądów i doświadczeń w ramach Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych.

2.10. Odwołania do prawa krajowego

Fakt zawarcia w treści rozporządzenia szeregu odwołań do prawa krajowego nie jest postrzegany jako bardzo problematyczny, choć, jak wynika z badania, niekiedy pojawia się przekonanie o konieczności stopniowej harmonizacji krajowych systemów prawnych (zob. załącznik X).

2.11. Zgodność z konwencją haską z 1970 r.

Nie występują problemy w kwestii zgodności rozporządzenia z innymi instrumentami prawnymi, w tym konwencją haską o przeprowadzaniu dowodów z 1970 r. (zob. załącznik XI).

2.12. Uproszczenie i przyspieszenie przeprowadzania dowodów

Rozporządzenie uprościło i przyspieszyło przeprowadzanie dowodów (zob. załącznik XII), przy czym stopień uproszczenia i przyspieszenia w poszczególnych państwach istotnie się różni.

3. WNIOSKI

Komisja wyciąga poniższe wnioski odnośnie do stosowania rozporządzenia nr 1206/2001 od chwili jego wejścia w życie w 2004 r.

Zastosowanie rozporządzenia na ogół wpłynęło na poprawę, uproszczenie i przyspieszenie współpracy pomiędzy sądami przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych. Rozporządzenie osiągnęło swoje dwa główne cele, jakimi było, po pierwsze, uproszczenie współpracy pomiędzy państwami członkowskimi, po drugie zaś przyspieszenie przeprowadzania dowodu, we względnie zadowalającym stopniu. Uproszczenie uzyskano głównie dzięki wprowadzeniu bezpośredniego przekazywania wniosków pomiędzy sądami (choć niekiedy, a wręcz często, są one wciąż przesyłane do jednostek centralnych) i użyciu standardowych formularzy. W kwestii przyspieszenia można stwierdzić, że większość wniosków o wykonanie przeprowadzenia dowodu wykonywana jest szybciej niż przed wejściem w życie rozporządzenia, w przewidzianym w rozporządzeniu terminie 90 dni.

Wobec powyższego nie są konieczne zmiany rozporządzenia, choć należy usprawnić jego funkcjonowanie. W trwającym wciąż okresie adaptacyjnym pozostaje szereg aspektów z zakresu stosowania rozporządzenia, które wymagają udoskonalenia:

Po pierwsze, jak wynika z różnych ustaleń – pomimo dyskusji trwających w ramach Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych i udostępnienia wszystkim państwom członkowskim stosownego podręcznika – treść rozporządzenia nie jest w wystarczającym stopniu znana prawnikom, co prowadzi do niepotrzebnych opóźnień i problemów.

Państwa członkowskie powinny zatem lepiej wykorzystywać dorobek Europejskiej Sieci Sądowej w sprawach cywilnych i handlowych, w szczególności zaś należy zapewnić dystrybucję podręcznika wśród prawników przy wykorzystaniu wszelkich środków i na szeroką skalę.

Jak się wydaje, stopień uproszczenia i przyspieszenia przeprowadzania dowodów w poszczególnych państwach członkowskich różni się w sposób istotny. Widać to szczególnie wyraźnie w kwestii długości okresu koniecznego do przeprowadzenia dowodu, ponieważ w niektórych państwach członkowskich często nie dotrzymuje się 90-dniowego terminu. Istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi występują jednak także w kwestii skuteczności jednostek centralnych i dostępności nowoczesnych technik łączności, a szczególnie wideokonferencji.

Wreszcie stwierdzić należy, iż nie tylko potencjał technik łączności nie jest w pełni wykorzystywany, ale także możliwość bezpośredniego przeprowadzania dowodów – stanowiąca ważną innowację wprowadzoną przez rozporządzenie – wciąż wykorzystywana jest dość rzadko.

Wobec powyższego Komisja:

- zachęca do podejmowania dalszych starań – szczególnie wykraczających poza dystrybucję podręcznika – w celu podnoszenia poziomu znajomości rozporządzenia wśród prawników w Unii Europejskiej.

- wyraża pogląd, iż państwa członkowskie powinny podjąć działania w celu zapewnienia dotrzymania 90-dniowego terminu na wykonanie wniosku.

- wyraża pogląd, iż nowoczesne techniki łączności, a w szczególności technika wideokonferencyjna, mająca istotne znaczenie dla uproszczenia i przyspieszenia przeprowadzania dowodów, zdecydowanie nie były dotychczas wykorzystywane w dostępnym zakresie, a także zachęca państwa członkowskie do podjęcia działań w celu wyposażenia własnych sądów i trybunałów w środki niezbędne do odbywania wideokonferencji na potrzeby przeprowadzania dowodów. Rada (na posiedzeniu w dniach 12 i 13 czerwca 2007 r.) i Rada Europejska (na szczycie w dniach 21 i 22 czerwca 2007 r.) podkreśliły również znaczenie dalszej promocji systemu E-Justice.

Załącznik I: Czas konieczny do wykonania wniosku

Z Pana/Pani doświadczenia wynika, że średnia długość okresu koniecznego do wykonania wniosku wynosi:

[pic]

Czy odbywa się to szybciej niż przed wejściem w życie rozporządzenia?

[pic]

Załącznik II: Jednostki centralne

Jak skutecznie jednostki centralne dostarczają informacji sądom i poszukują rozwiązań dla wszelkich trudności pojawiających się w związku z wnioskiem?

[pic] Jak często jednostki centralne musiały szukać rozwiązań dla trudności pojawiających się w związku z wnioskiem?

[pic]

W oparciu o własne doświadczenie proszę określić, jak często jednostki centralne przekazywały wniosek do właściwego sądu na wniosek sądu wzywającego.

[pic]

Załącznik III: Formularze

Czy w praktyce korzystanie z formularzy powodowało problemy? Jeśli tak, to których formularzy? Dlaczego?

[pic]

Załącznik IV: Techniki łączności

Jak często do przeprowadzania dowodów wykorzystywane są techniki łączności? W przypadku jakiego rodzaju wniosków?

[pic]

Czy w praktyce korzystanie z technik łączności uprościło i przyspieszyło przeprowadzanie dowodów w innych państwach członkowskich?

[pic]

Czy korzystanie z technik łączności powodowało problemy? Jeśli tak, to jakie?

[pic]

Załącznik V: Przekazywanie wniosków

Czy wnioski i informacje kierowane do Pana/Pani państwa członkowskiego zgodnie z rozporządzeniem przekazywane są „w możliwie najszybszy sposób” (art. 6 rozporządzenia) akceptowany przez Pana/Pani państwo członkowskie?

[pic]

Załącznik VI: Bezpośrednie przekazywanie wniosków pomiędzy sądami

Jak skutecznie sądy wzywające i wezwane (art. 2) realizują swoje zadania wynikające z rozporządzenia?

[pic]

Czy wprowadzenie bezpośrednich kontaktów pomiędzy sądami spowodowało szczególne problemy?

[pic]

Załącznik VII: Bezpośrednie przeprowadzanie dowodów

Jak często wykorzystywana jest metoda bezpośredniego przeprowadzania dowodów?

[pic]

Czy w praktyce wprowadzenie tej metody przeprowadzania dowodów uprościło i przyspieszyło przeprowadzanie dowodów w innych państwach członkowskich?

[pic]

Czy stosowanie art. 17 powodowało problemy? Jeśli tak, to jakie?

[pic]

Załącznik VIII: Stosowanie art. 18

Czy w praktyce stosowanie art. 18 (koszty) powodowało problemy? Jeśli tak, to jakie?

[pic]

Załącznik IX: Problemy interpretacyjne

Czy wystąpiły problemy w związku z interpretacją rozporządzenia, w szczególności odnośnie do jego zakresu i pojęcia „dowodu”? Czy bywało to przyczyną odmowy wykonania wniosku (art. 14)?

[pic]

Załącznik X: Odwołanie do prawa krajowego

Czy Pana/Pani zdaniem częste odwołania do prawa krajowego poszczególnych państw członkowskich w treści rozporządzenia stanowią problem?

[pic]

Czy dostrzega Pan/Pani potrzebę harmonizacji przepisów proceduralnych państw członkowskich w dziedzinie przeprowadzania dowodów?

[pic]

Załącznik XI: Zgodność z konwencją haską z 1970 r.

Czy spotkał/spotkała się Pan/Pani z problemami dotyczącymi zgodności rozporządzenia z innymi instrumentami prawnymi, takimi jak konwencja haska o przeprowadzaniu dowodów z 1970 r.?

[pic]

Załącznik XII: Uproszczenie i przyspieszenie przeprowadzania dowodów

W oparciu o własne doświadczenie proszę określić, czy zastosowanie rozporządzenia nr 1206/2001 uprościło i przyspieszyło współpracę pomiędzy sądami przy przeprowadzaniu dowodów.

[pic]

[1] Dz.U. L 174 z 27.6.2001, str. 1.

[2] Uwagi przedstawiane w kwestionariuszu zawierają jednak niewiele informacji na temat charakteru problemów, z którymi miały do czynienia jednostki centralne.

[3] Sądy, w których istnieje obecnie możliwość przeprowadzenia wideokonferencji, wymienione są w podręczniku dostępnym w Europejskim Atlasie Sądowniczym w sprawach cywilnych. W chwili obecnej prowadzenie wideokonferencji możliwe jest we wszystkich sądach na terenie Niderlandów i Portugalii, a także w niektórych sądach na terenie Austrii, Cypru, Estonii, Finlandii, Irlandii, Niemiec, Słowenii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.

[4] Tu należy zaznaczyć, iż wszystkie państwa członkowskie przyjmują wnioski przesyłane pocztą, a większość z nich (wszystkie z wyjątkiem Hiszpanii i Polski) także faksem. Pocztę elektroniczną dopuszcza jedynie 13 państw członkowskich (Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Irlandia, Łotwa, Malta, Portugalia, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia, Węgry i Włochy).

[5] W tym miejscu należy wskazać, iż kwestia interpretacji rozporządzenia jest obecnie rozpatrywana przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. W sprawie nr C-175/06 (Tedesco/Fittings Srl) sąd krajowy zapytuje, czy wniosek o uzyskanie opisu towarów, o którym mowa w art. 128 i 130 włoskiego Kodeksu własności przemysłowej i intelektualnej, stanowi jedną z form przeprowadzania dowodu w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 1206/2001.