(1)

Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (5) (zwana dalej „umową o wystąpieniu”) weszła w życie dnia 1 lutego 2020 r. Tymczasowy okres przejściowy, o którym mowa w art. 126 umowy o wystąpieniu, zakończył się dnia 31 grudnia 2020 r. W okresie przejściowym Unia i Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (zwane dalej „Zjednoczonym Królestwem”) rozpoczęły formalne negocjacje w sprawie przyszłych stosunków.

(2)

Po zakończeniu okresu przejściowego bariery w handlu, wymianie transgranicznej i w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału między Unią a Zjednoczonym Królestwem stały się rzeczywistością i wywołują znaczne i daleko idące skutki dla przedsiębiorstw, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw (zwanych dalej „MŚP”) i ich pracowników, dla społeczności lokalnych, a także administracji publicznej i obywateli. Ponieważ skutki te są nieuniknione, należy je w jak największym stopniu łagodzić, a zainteresowane strony muszą się upewnić, że są na te skutki gotowe.

(3)

Unia jest zobowiązana do złagodzenia negatywnych skutków gospodarczych, społecznych, środowiskowych i terytorialnych wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii oraz do okazania solidarności ze wszystkimi państwami członkowskimi, w tym z ich regionami i społecznościami lokalnymi, oraz z sektorami gospodarczymi, zwłaszcza tymi, które zostały najbardziej niekorzystnie dotknięte skutkami tych wyjątkowych okoliczności.

(4)

Unia jest również zobowiązana do zrównoważonego zarządzania rybołówstwem zgodnie z celami wspólnej polityki rybołówstwa ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 (6), w tym zasadą osiągnięcia maksymalnego podtrzymywalnego połowu w odniesieniu do wszystkich stad w oparciu o najlepsze dostępne opinie naukowe, a także do zakończenia przeławiania, przywrócenia populacji poławianych gatunków i ochrony środowiska morskiego, również zgodnie z zobowiązaniami międzynarodowymi.

(5)

Należy ustanowić pobrexitową rezerwę dostosowawczą (zwaną dalej „rezerwą”), aby zapewnić wsparcie w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii w państwach członkowskich, regionach i sektorach, w szczególności w tych najbardziej dotkniętych wystąpieniem, a tym samym w celu złagodzenia związanego z tym negatywnego wpływu na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Rezerwa ta powinna pokrywać w całości lub w części dodatkowe wydatki, które zostały poniesione i pokryte przez instytucje publiczne w państwach członkowskich w związku z działaniami podjętymi konkretnie w celu złagodzenia tych skutków. Ustalony w niniejszym rozporządzeniu okres referencyjny określający kwalifikowalność wydatków powinien mieć zastosowanie do płatności dokonywanych przez instytucje publiczne w państwach członkowskich na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, w tym płatności na rzecz podmiotów publicznych lub prywatnych, związanych z realizowanymi działaniami. Biorąc pod uwagę znaczenie sektora rybołówstwa w niektórych państwach członkowskich, należy przeznaczyć część zasobów rezerwy na udzielenie specjalnego wsparcia lokalnym i regionalnym społecznościom nadbrzeżnym.

(6)

W przypadku gdy państwa członkowskie zdecydują się wspierać działania mające na celu utrzymanie i tworzenie miejsc pracy, ich celem powinno być zatrudnienie wysokiej jakości.

(7)

Cele rezerwy powinny być realizowane zgodnie z celem wspierania zrównoważonego rozwoju określonym w art. 11 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), z uwzględnieniem celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (7) (zwanego dalej „porozumieniem paryskim”), które zostało zatwierdzone przez Unię w dniu 5 października 2016 r. (8), z zasadą „nie czyń poważnych szkód” w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (9), Europejskim Zielonym Ładem, Europejską agendą cyfrową oraz zasadą partnerstwa i z zasadami określonymi w Europejskim filarze praw socjalnych, w tym z nieodłącznym elementem, jakim jest przyczynianie się przez rezerwę do eliminacji nierówności oraz do promowania równouprawnienia płci i uwzględniania aspektu płci, zapewniając poszanowanie praw podstawowych.

(8)

Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, opracowując działania wspierające i alokując wkłady finansowe z rezerwy, państwa członkowskie powinny wspierać prywatne i publiczne podmioty, które zostały niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia, w tym MŚP i ich pracowników, a także osoby samozatrudnione, ponieważ ich działalność jest obecnie utrudniona barierami w przepływach handlowych, rozszerzonymi procedurami administracyjnymi i celnymi oraz większymi obciążeniami regulacyjnymi i finansowymi, w tym zakłóceniami we współpracy i wymianie. Należy zatem przedstawić wykaz przykładowych rodzajów działań, w przypadku których istnieje największe prawdopodobieństwo, że przyczynią się do osiągnięcia tego celu.

(9)

Z uwagi na znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii do realizacji porozumienia paryskiego i celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych unijne fundusze i programy mają za zadanie włączenie działań w dziedzinie klimatu w główny nurt polityki i osiągnięcie ogólnego celu, jakim jest przeznaczenie 30 % wydatków z budżetu Unii na cele klimatyczne. Rezerwa powinna też przyczynić się do realizacji celów klimatycznych stosownie do określonych potrzeb i priorytetów poszczególnych państw członkowskich. Komisja powinna ocenić wkład w dziedzinie klimatu w oparciu o informacje dostępne w sprawozdaniu końcowym w sprawie wykorzystania rezerwy.

(10)

Ważne jest jasne określenie wszelkich wyłączeń ze wsparcia udzielanego z rezerwy. Oprócz wyłączenia podmiotów, które odnoszą korzyści z wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, w tym podmiotów sektora finansowego, ze wsparcia udzielanego z rezerwy należy wyłączyć podatek od wartości dodanej (VAT), ponieważ stanowi on dochód państwa członkowskiego, który kompensuje powiązane koszty dla budżetu danego państwa członkowskiego. Zgodnie z ogólnym podejściem do polityki spójności ze wsparcia udzielanego z rezerwy należy również wyłączyć wydatki związane z przeniesieniami lub sprzeczne z jakimkolwiek obowiązującym prawem Unii lub prawem krajowym.

(11)

Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne, pomoc techniczna w zakresie zarządzania, monitorowania, informacji i komunikacji oraz kontroli i audytu rezerwy może być realizowana w oparciu o stawkę ryczałtową opartą na kwocie wydatków kwalifikowalnych zaakceptowanych przez Komisję. Pomoc techniczna może być wykorzystywana, aby pomóc władzom lokalnym, regionalnym i krajowym w wykorzystywaniu rezerwy poprzez wspieranie MŚP, w szczególności tych, którym ze względu na wielkość brakuje zasobów i wiedzy, aby uporać się ze zwiększonymi obciążeniami administracyjnymi i kosztami związanymi z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z Unii.

(12)

W celu uwzględnienia wpływu negatywnych skutków gospodarczych, społecznych, terytorialnych, i – w stosownych przypadkach – środowiskowych wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii na państwa członkowskie i ich gospodarki, a także w stosownych przypadkach uwzględnienia działań realizowanych przez państwa członkowskie przed końcem okresu przejściowego w dążeniu do łagodzenia negatywnych skutków, których oczekuje się w wyniku wystąpienia, okres referencyjny powinien rozpocząć się w dniu 1 stycznia 2020 r. i trwać przez ograniczony okres 4 lat.

(13)

Komisja powinna przedstawić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wpływu wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii na unijne przedsiębiorstwa i sektory gospodarki, z uwzględnieniem skutków wahań kursów walutowych na stosunki handlowe.

(14)

Należy określić, że budżet Unii przeznaczony na rezerwę powinien być wykonywany przez Komisję w ramach zarządzania dzielonego z państwami członkowskimi w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (10) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”). Właściwe jest zatem określenie zasad, których państwa członkowskie powinny przestrzegać, i szczególnych obowiązków, które powinny one wypełniać, zwłaszcza zasad należytego zarządzania finansami, przejrzystości i niedyskryminacji oraz braku konfliktu interesów.

(15)

Państwa członkowskie powinny zapewnić skoordynowane wykorzystanie rezerwy z innymi unijnymi funduszami i programami, w tym w stosownych przypadkach poprzez konsultacje z właściwymi władzami lokalnymi i regionalnymi.

(16)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu Unii oraz przewidują kontrole odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości w zakresie ochrony budżetu Unii ustanowiony w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 (11).

(17)

W celu należytego zarządzania finansami należy określić przepisy szczegółowe dotyczące zobowiązań budżetowych, płatności, przeniesień oraz odzyskiwania środków rezerwy. Ze względu na wyjątkowy i szczególny charakter rezerwy w niniejszym rozporządzeniu należy przewidzieć możliwości przeniesienia niewykorzystanych środków finansowych, wykraczające poza możliwości określone w rozporządzeniu finansowym, przy poszanowaniu zasady corocznego ustalania budżetu Unii, zwiększając tym samym do maksimum zdolność rezerwy do przeciwdziałania negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii dla państw członkowskich, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, i dla ich gospodarek.

(18)

Aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie dodatkowych zasobów oraz zapewnić wystarczające środki finansowe do szybkiego wdrożenia działań w ramach rezerwy, w latach 2021, 2022 i 2023 należy wypłacić znaczną ich część w formie płatności zaliczkowych, w trzech transzach. W odniesieniu do metody alokacji zasobów rezerwy należy uwzględnić w oparciu o wiarygodne i oficjalne dane statystyczne znaczenie rybołówstwa w wyłącznej strefie ekonomicznej Zjednoczonego Królestwa, znaczenie handlu ze Zjednoczonym Królestwem, a także znaczenie sąsiednich połączeń dla nadmorskich regionów graniczących ze Zjednoczonym Królestwem i ich społeczności. Biorąc pod uwagę wyjątkowy charakter wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii oraz niepewność, jaka towarzyszyła kluczowym aspektom stosunków między Unią a Zjednoczonym Królestwem po zakończeniu okresu przejściowego, trudno jest przewidzieć, jakie odpowiednie działania będą musiały szybko podjąć państwa członkowskie, aby przeciwdziałać skutkom wystąpienia. Konieczne jest zatem zapewnienie państwom członkowskim elastyczności, a w szczególności umożliwienie Komisji przyjęcia decyzji w sprawie finansowania przewidującej płatności zaliczkowe bez obowiązku przedstawienia zgodnie z art. 110 ust. 2 rozporządzenia finansowego opisu działań, które mają zostać sfinansowane.

(19)

W terminie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia oraz przed płatnością pierwszej transzy płatności zaliczkowych państwa członkowskie powinny przekazać Komisji dane wyznaczonych podmiotów oraz podmiotu, na rzecz którego należy uiszczać płatności zaliczkowe, a także potwierdzić, że opracowano opisy systemów zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy.

(20)

Aby zapewnić równe traktowanie wszystkich państw członkowskich, należy wyznaczyć jeden termin składania wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy, obowiązujący wszystkie państwa członkowskie. Szczególny charakter rezerwy i stosunkowo krótki okres jej wykorzystywania uzasadniają ustanowienie dostosowanego do potrzeb okresu referencyjnego i sprawiają, że wymóg corocznego dostarczania przez państwa członkowskie dokumentów wymaganych w art. 63 ust. 5, 6 i 7 rozporządzenia finansowego byłby nieproporcjonalny. Biorąc także pod uwagę, że ryzyko dla budżetu Unii jest łagodzone przez wymóg stosowania na potrzeby rezerwy już istniejącego w państwach członkowskich wiarygodnego systemu zarządzania i kontroli lub, w stosownych przypadkach, ustanowienia takiego systemu przez państwa członkowskie, uzasadnione jest odstąpienie od obowiązku przedkładania przez państwa członkowskie wymaganych dokumentów do lutego lub marca każdego roku. Aby umożliwić Komisji sprawdzenie poprawności wykorzystania wkładu finansowego z rezerwy, państwa członkowskie powinny być również zobowiązane do przedłożenia – jako części wniosku dotyczącego wkładu finansowego z rezerwy – sprawozdań z wykorzystania zawierających bardziej szczegółowe informacje na temat sfinansowanych działań, opisujących negatywne skutki wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii dla przedsiębiorstw i sektorów gospodarki, elementów zestawienia wydatków, podsumowania końcowych sprawozdań z audytów i przeprowadzonych kontroli, deklaracji zarządczej, a także opinii niezależnego podmiotu audytowego sporządzonych zgodnie z przyjętymi na poziomie międzynarodowym standardami audytu.

(21)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (12) rezerwa powinna być przedmiotem ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla władz krajowych, regionalnych i lokalnych, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę ewaluacji skutków rezerwy w praktyce.

(22)

Aby zapewnić równe traktowanie wszystkich państw członkowskich oraz spójność oceny wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy, Komisja powinna oceniać wnioski jako pakiet. Powinna ona w szczególności zbadać kwalifikowalność i prawidłowość zadeklarowanych wydatków, bezpośredni związek negatywnych skutków wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii z realizowanymi działaniami oraz procedurami wprowadzonymi przez dane państwo członkowskie w celu uniknięcia podwójnego finansowania. Komisja powinna ocenić treść sprawozdania z wykorzystywania w sposób proporcjonalny, biorąc pod uwagę całkowite wydatki ujęte we wniosku dotyczącym wkładu finansowego z rezerwy. W ramach dokonywania oceny wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy Komisja powinna rozliczyć wypłacone płatności zaliczkowe, odzyskać niewykorzystaną kwotę i podjąć decyzję o płatnościach w granicach alokacji tymczasowej. Biorąc pod uwagę zakres przewidywanego wstrząsu gospodarczego, niewykorzystane kwoty alokacji tymczasowej należy udostępnić tym państwom członkowskim, których całkowita kwota zaakceptowana przekracza ich odpowiednią alokację tymczasową.

(23)

Z uwagi na wyjątkowy i szczególny charakter rezerwy i jej celów Komisja powinna wspierać państwa członkowskie, aby pomóc im w identyfikowaniu działań mających na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, w tym w zakresie oceny bezpośredniego związku wydatków z wystąpieniem.

(24)

W celu zapewnienia właściwego funkcjonowania zarządzania dzielonego państwa członkowskie powinny ustanowić system zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy. Każde państwo członkowskie powinno wyznaczyć podmiot lub, gdy tak wynika z ram konstytucyjnych państwa członkowskiego, podmioty odpowiedzialne za zarządzanie rezerwą i odrębny niezależny podmiot audytowy oraz przekazać Komisji dane wyznaczonego podmiotu lub wyznaczonych podmiotów. Państwa członkowskie powinny móc wykorzystać istniejące wyznaczone podmioty, na odpowiednim poziomie terytorialnym, i systemy zarządzania i kontroli ustanowione już do celów wdrażania polityki spójności lub Funduszu Solidarności Unii Europejskiej ustanowionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 2012/2002 (13). Konieczne jest określenie obowiązków państw członkowskich i ustanowienie konkretnych wymogów dla wyznaczonych podmiotów.

(25)

Aby wzmocnić ochronę budżetu Unii, Komisja powinna udostępnić zintegrowany i interoperacyjny system do celów informowania i monitorowania, w tym jednolite narzędzie eksploracji danych i punktowej analizy ryzyka służące do dostępu do odnośnych danych i ich analizy oraz zachęcać do jego użycia z myślą o powszechnym zastosowaniu przez państwa członkowskie.

(26)

W celu zmniejszenia obciążenia administracyjnego państwa członkowskie mogą zwracać koszty tym, którzy korzystają z wkładu finansowego z rezerwy, wykorzystując uproszczone opcje rozliczania kosztów, takie jak stawki zryczałtowane, płatności ryczałtowe lub koszty jednostkowe, gdy są one wiarygodnym wskaźnikiem zastępczym dla kosztów rzeczywistych.

(27)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (14) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (15), (Euratom, WE) nr 2185/96 (16) i (UE) 2017/1939 (17) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona, w stosownych przypadkach, do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (18). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF i Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, w stosownych przypadkach, EPPO niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(28)

Aby złagodzić negatywny wpływ na przedsiębiorstwa i sektory gospodarcze oraz uniknąć administracyjnych wąskich gardeł, państwa członkowskie i regiony powinny ukierunkować swoje kampanie informacyjne na zwiększanie świadomości na temat wkładu Unii z rezerwy i odpowiednio informować opinię publiczną, ponieważ działania w zakresie przejrzystości, komunikacji i widoczności mają zasadnicze znaczenie dla uwidocznienia działań Unii w praktyce. Działania te powinny być oparte na dokładnych i aktualnych informacjach.

(29)

W celu zwiększenia przejrzystości w zakresie wykorzystania wkładu Unii z rezerwy Komisja powinna przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów sprawozdanie końcowe w sprawie wykorzystania rezerwy.

(30)

W celu zapewnienia jednolitych warunków określania zasobów finansowych dostępnych dla każdego państwa członkowskiego należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze.

(31)

Zgodnie z art. 42 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 (19) skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię w dniu 14 kwietnia 2021 r.

(32)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie utrzymanie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz zapewnienie państwom członkowskim narzędzia solidarności w radzeniu sobie ze skutkami wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, które ma wpływ na całą Unię, jednakże w różnym stopniu w poszczególnych regionach i sektorach, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działania możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(33)

W świetle nadrzędnej potrzeby niezwłocznego przeciwdziałania negatywnym skutkom gospodarczym, społecznym, terytorialnym i, w stosownych przypadkach, środowiskowym wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii w państwach członkowskich, w tym w ich regionach i społecznościach lokalnych, oraz w sektorach, w szczególności w tych, które zostały najbardziej niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia, oraz złagodzenia związanego z tym negatywnego wpływu na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,