(1)

W celu osiągnięcia inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, w celu ożywienia tworzenia miejsc pracy oraz z myślą o dotrzymaniu długoterminowych zobowiązań w zakresie dekarbonizacji Unia potrzebuje nowoczesnej, multimodalnej i wysoce efektywnej infrastruktury w sektorach transportu, energii i technologii cyfrowych, która to infrastruktura przyczyni się do połączenia i integracji Unii i wszystkich jej wysp i regionów, w tym jej regionów odległych, najbardziej oddalonych, peryferyjnych, górskich i słabo zaludnionych. Połączenia te powinny pomóc w usprawnieniu swobodnego przepływu osób, towarów, kapitału i usług. Sieci transeuropejskie powinny ułatwiać połączenia transgraniczne, sprzyjać większej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz przyczyniać się do podniesienia konkurencyjności i do zapewnienia bardziej zrównoważonego charakteru społecznej gospodarki rynkowej oraz do przeciwdziałania zmianom klimatu.

(2)

Celem instrumentu „Łącząc Europę” (CEF) jest przyspieszenie inwestycji w dziedzinie sieci transeuropejskich i pozyskanie funduszy zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego, przy jednoczesnym zwiększeniu pewności prawa i poszanowaniu zasady neutralności technologicznej. CEF powinien umożliwić pełne wykorzystanie synergii między sektorami transportu, energii i technologii cyfrowych, co zwiększy skuteczność działań unijnych i pozwoli na minimalizację kosztów ich wdrażania.

(3)

CEF powinien również przyczyniać się do realizacji unijnych działań przeciwko zmianom klimatu oraz wspierać projekty zrównoważone pod względem środowiskowym i społecznym w tym, w stosownych przypadkach, działania na rzecz łagodzenia zmian klimatu i przystosowywania się do niej. W szczególności należy wzmocnić wkład CEF w realizację celów i założeń Porozumienia paryskiego przyjętego w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (4) (zwanego dalej „Porozumieniem paryskim”) oraz wartości docelowych w zakresie klimatu i energii na 2030 r., a także długoterminowego celu w zakresie dekarbonizacji.

(4)

CEF powinien gwarantować wysoki poziom przejrzystości i zapewniać konsultacje publiczne zgodnie z mającym zastosowanie prawem unijnym i krajowym.

(5)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianom klimatu, zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji Porozumienia paryskiego oraz celów ONZ dotyczących zrównoważonego rozwoju, niniejsze rozporządzenie ma na celu przyczynianie się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu i do osiągnięcia celu ogólnego zakładającego, że co najmniej 30 % wydatków budżetowych Unii zostanie przeznaczonych na wspieranie celów klimatycznych. Ponadto niniejsze rozporządzenie powinno przyczyniać się do realizacji zamiaru zakładającego przeznaczenie 7,5 % rocznych wydatków w ramach wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021–2027 na cele dotyczące różnorodności biologicznej w 2024 r. oraz 10 % rocznych wydatków w ramach WRF na lata 2021–2027 na cele dotyczące różnorodności biologicznej w latach 2026 i 2027, przy uwzględnieniu istnienia nakładających się na siebie aspektów celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej. Poprzez swoje działania CEF powinien przeznaczyć 60 % swojej całkowitej puli środków finansowych na realizację celów klimatycznych, na podstawie następujących wskaźników: (i) 100 % dla wydatków dotyczących infrastruktury kolejowej, infrastruktury ładowania, paliw alternatywnych i zrównoważonych, czystego transportu miejskiego, przesyłu energii elektrycznej, magazynowania energii elektrycznej, inteligentnych sieci, transportu CO2 oraz energii odnawialnej; (ii) 40 % dla wydatków dotyczących żeglugi śródlądowej i transportu multimodalnego, jak również infrastruktury gazowej – jeżeli umożliwia zwiększone wykorzystanie wodoru lub biometanu jako odnawialnego źródła energii. Szczegółowe współczynniki śledzenia wydatków na działania związane z klimatem powinny być – w stosownych przypadkach – spójne ze współczynnikami określonymi w załączniku 1 do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 (5). Stosowne działania zostaną określone na etapie przygotowania i wdrażania CEF oraz ponownie ocenione w ramach odpowiednich ewaluacji i przeglądów. Aby zapobiec sytuacji, w której infrastruktura jest narażona na potencjalne długoterminowe skutki zmian klimatu oraz aby zapewnić uwzględnienie – w ramach oceny ekonomicznej projektu – kosztów emisji gazów cieplarnianych powstałych w wyniku realizacji projektu, projekty wspierane przez CEF powinny, w stosownych przypadkach, podlegać mechanizmowi uodparniania na klimat zgodnie z wytycznymi, które powinny zostać opracowane przez Komisję w sposób spójny z wytycznymi opracowanymi dla innych programów unijnych.

(6)

Zgodnie z art. 8 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) we wszystkich swoich działaniach Unia ma zmierzać do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet. W całym okresie oceny, przygotowywania, wdrażania i monitorowania CEF należy brać pod uwagę i promować równość płci, a także równe prawa i szanse dla wszystkich oraz uwzględnianie tych celów w głównym nurcie działań.

(7)

W celu wypełnienia obowiązków sprawozdawczych dotyczących korzystania z funduszy unijnych przeznaczonych na wsparcie środków służących realizacji celów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 (6), należy śledzić wydatki związane z obniżaniem emisji zanieczyszczeń powietrza na podstawie wspomnianej dyrektywy.

(8)

Jednym z istotnych celów CEF jest osiągnięcie większej synergii i komplementarności między sektorami transportu, energii i technologii cyfrowych. W tym celu CEF powinien przewidywać przyjęcie programów prac, które mogłyby odnosić się do konkretnych obszarów interwencji, na przykład w odniesieniu do mobilności opartej na sieci i zautomatyzowanej lub zrównoważonych paliw alternatywnych. Umożliwienie komunikacji cyfrowej mogłoby stanowić integralną część projektu będącego przedmiotem wspólnego zainteresowania w dziedzinie energii i transportu. Ponadto CEF powinien umożliwiać, w ramach każdego sektora, uznawanie za kwalifikowalne niektórych synergetycznych elementów odnoszących się do innego sektora, jeżeli takie podejście poprawi korzyści społeczno-gospodarcze danej inwestycji. Należy stwarzać zachęty do synergii między sektorami za pomocą kryteriów wyboru stosowanych przy kwalifikacji działań, jak i poprzez zwiększone dofinansowanie.

(9)

W rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1315/2013 (7) zawarto wytyczne dotyczące transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) (zwane dalej „wytycznymi TEN-T”), które określają infrastrukturę TEN-T i wymogi, jakie ma ona spełniać, oraz ustanawiają środki wdrażania TEN-T. W szczególności wytyczne TEN-T przewidują zakończenie budowy sieci bazowej do 2030 r. poprzez stworzenie nowej infrastruktury oraz istotną modernizację i rehabilitację istniejącej infrastruktury, tak by zapewnić ciągłość sieci.

(10)

Aby zapewnić sieć połączeń w całej Unii, działania przyczyniające się do opracowywania projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w sektorze transportu, finansowane w ramach CEF, powinny bazować na komplementarności wszystkich rodzajów transportu w celu zapewnienia wydajnych, wzajemnie połączonych i multimodalnych sieci. Powinno to obejmować drogi w tych państwach członkowskich, w których nadal istnieje znaczna potrzeba inwestycji w celu ukończenia ich drogowej sieci bazowej TEN-T.

(11)

Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (8) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”) dotacji można udzielić na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże koszty poniesione przed dniem złożenia wniosku o udzielenie dotacji nie są kwalifikowalne, z wyjątkiem należycie uzasadnionych sytuacji wyjątkowych. Aby uniknąć zakłóceń w udzielaniu unijnego wsparcia, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, możliwe powinno być – w ograniczonym okresie na początku WRF na lata 2021–2027 – uznanie za kwalifikowalne od dnia 1 stycznia 2021 r. kosztów poniesionych w odniesieniu do działań wspieranych na podstawie niniejszego rozporządzenia, których wdrażanie już się rozpoczęło, nawet jeżeli koszty te zostały poniesione przed złożeniem wniosku o udzielenie dotacji.

(12)

Aby osiągnąć cele określone w wytycznych TEN-T, konieczne jest wsparcie w pierwszej kolejności realizowanych obecnie projektów TEN-T, a także połączeń transgranicznych oraz brakujących połączeń, i zapewnienie, w stosownych przypadkach, zgodności wspieranych działań z planami prac dotyczącymi korytarzy, ustanowionymi na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1315/2013, oraz z ogólnym procesem rozwoju sieci pod względem wydajności i interoperacyjności.

(13)

W szczególności pełne wdrożenie europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) w sieci bazowej do 2030 r., jak przewidziano w rozporządzeniu (UE) nr 1315/2013, wymaga zwiększenia wsparcia na poziomie unijnym i zachęcenia prywatnych inwestorów do udziału.

(14)

Ponadto przyłączenie do sieci bazowej TEN-T portów lotniczych jest ważnym warunkiem wstępnym pomyślnego ukończenia sieci bazowej TEN-T i zapewnienia skutecznej intermodalności. Dlatego też pierwszeństwo należy przyznać takiemu przyłączaniu, tam gdzie połączeń takich brakuje.

(15)

W odniesieniu do wdrażania działań transgranicznych potrzebny jest wysoki stopień integracji w zakresie planowania i wdrażania. Bez priorytetowego traktowania żadnego z następujących przykładów integrację tę można wykazać poprzez ustanowienie pojedynczej spółki projektowej, wspólnej struktury zarządzania, spółki joint venture, dwustronnych ram prawnych, ram opartych na akcie wykonawczym na podstawie art. 47 rozporządzenia (UE) nr 1315/2013 lub przez dowolną inną formę współpracy. Należy zachęcać do tworzenia zintegrowanych struktur zarządzania, w tym spółek joint venture, między innymi przez wyższy poziom dofinansowania.

(16)

Usprawnienie opracowywanych obecnie środków na rzecz postępów w realizacji TEN-T powinno służyć skuteczniejszemu wdrażaniu projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w dziedzinie transportu.

(17)

Aby odzwierciedlić rosnące przepływy transportowe i rozwój TEN-T, należy dokonać dostosowania korytarzy sieci bazowej i ich wstępnie zidentyfikowanych odcinków. W celu zachowania spójności i skuteczności rozwoju i koordynacji korytarzy te dostosowania korytarzy sieci bazowej nie powinny wpłynąć na ukończenie sieci bazowej do 2030 r., powinny poprawić zasięg korytarzy na terytorium państw członkowskich oraz powinny być proporcjonalne. Z tego względu długość korytarzy sieci bazowej nie powinna wzrosnąć o więcej niż 15 %. W odpowiednim czasie dostosowanie korytarzy sieci bazowej powinno uwzględnić wyniki przeglądu wdrażania sieci bazowej przewidzianego w rozporządzeniu (UE) nr 1315/2013. W przeglądzie tym uwzględnione powinny zostać regionalne transgraniczne połączenia kolejowe w ramach TEN-T, które zostały zniesione lub zlikwidowane, a także inne zmiany sieci kompleksowej oraz skutki wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii.

(18)

Należy wspierać publiczne i prywatne inwestycje we wszystkie rodzaje transportu, aby promować inteligentną, interoperacyjną, zrównoważoną, multimodalną, sprzyjającą włączeniu społecznemu, dostępną, bezpieczną i chronioną mobilność w całej Unii. W komunikacie z dnia 31 maja 2017 r. zatytułowanym „Europa w ruchu. Program działań na rzecz sprawiedliwego społecznie przejścia do czystej, konkurencyjnej i opartej na sieci mobilności dla wszystkich” Komisja przedstawiła szeroko zakrojony zestaw inicjatyw mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, wdrożenie inteligentnych systemów pobierania opłat drogowych, zmniejszenie poziomu emisji CO2, zanieczyszczeń powietrza i zagęszczenia ruchu, promowanie mobilności opartej na sieci i mobilności autonomicznej oraz zapewnienie odpowiednich warunków i okresów odpoczynku pracownikom. Inicjatywom tym powinno towarzyszyć, w stosownych przypadkach, unijne wsparcie finansowe za pośrednictwem CEF.

(19)

W wytycznych TEN-T w odniesieniu do nowych technologii i innowacji wymaga się, by TEN-T umożliwiała dekarbonizację wszystkich rodzajów transportu poprzez stymulowanie efektywności energetycznej oraz wykorzystanie paliw alternatywnych przy jednoczesnym poszanowaniu zasady neutralności technologicznej. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/94/UE (9) określono wspólne ramy środków na rzecz rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych dla wszystkich rodzajów transportu w Unii w celu jak największego ograniczenia zależności od paliw kopalnych oraz w celu ograniczenia wpływu transportu na środowisko i klimat. W dyrektywie tej zobowiązano także państwa członkowskie do zapewnienia do dnia 31 grudnia 2025 r. publicznej dostępności punktów ładowania lub tankowania paliw. Jak wskazała Komisja w swoim komunikacie z dnia 8 listopada 2017 r. zatytułowanym: „Osiągnięcie mobilności niskoemisyjnej. Unia Europejska, która chroni naszą planetę, wzmacnia pozycję konsumentów oraz broni swojego przemysłu i pracowników”, niezbędny jest kompleksowy zestaw środków służących propagowaniu mobilności niskoemisyjnej, w tym wsparcie finansowe w przypadku gdy warunki rynkowe nie stanowią wystarczającej zachęty.

(20)

W kontekście swojego komunikatu z dnia 17 maja 2018 r. pt. „Zrównoważona mobilność dla Europy: bezpieczna, oparta na sieci i czysta” Komisja podkreśliła, że pojazdy zautomatyzowane i zaawansowane systemy łączności sprawią, że pojazdy będą bezpieczniejsze, łatwiejsze do współużytkowania i bardziej dostępne dla wszystkich obywateli, w tym dla osób, które mogą być dzisiaj odcięte od usług w zakresie mobilności, takich jak osoby starsze i osoby o ograniczonej możliwości poruszania się. W tym kontekście Komisja zaproponowała także „Strategiczny plan działania UE na rzecz bezpieczeństwa na drogach” oraz zmianę dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/96/WE (10).

(21)

Aby przyspieszyć ukończenie projektów transportowych w słabiej rozwiniętych częściach sieci, należy przesunąć do CEF alokację środków z Funduszu Spójności uregulowanego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 (11) na potrzeby finansowania projektów transportowych w państwach członkowskich kwalifikujących się do finansowania z Funduszu Spójności. W początkowej fazie w odniesieniu do 70 % puli przesuniętych środków ich przyznawanie projektom kwalifikującym się do finansowania powinno odbywać się z zachowaniem krajowych alokacji w ramach Funduszu Spójności. Pozostałe 30 % puli przesuniętych środków powinno być alokowane na zasadach konkurencyjnych na jak największą liczbę projektów zlokalizowanych w państwach członkowskich kwalifikujących się do finansowania z Funduszu Spójności, z uwzględnieniem w pierwszej kolejności połączeń transgranicznych i brakujących połączeń. Państwa członkowskie powinny być traktowane równo, a przeszkody wynikające z trwałych trudności o charakterze geograficznym powinny być należycie uwzględniane. Komisja powinna wspierać państwa członkowskie kwalifikujące się do finansowania z Funduszu Spójności w ich wysiłkach na rzecz opracowania odpowiedniego pakietu kwalifikujących się projektów, w szczególności poprzez wzmacnianie potencjału instytucjonalnego zainteresowanych administracji publicznych.

(22)

W konkluzjach z dnia 21 lipca 2020 r. Rada Europejska uzgodniła, że w szerszym kontekście WRF na lata 2021–2027 kwota 1 384 000 000 EUR (w cenach z 2018 r.) z CEF ma zostać wykorzystana na dokończenie brakujących głównych transgranicznych połączeń kolejowych między krajami objętymi polityką spójności w celu wsparcia funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz że do tej kwoty mają mieć zastosowanie zasady dofinansowania dotyczące przesunięcia z Funduszu Spójności do CEF.

(23)

W następstwie wspólnego komunikatu z dnia 10 listopada 2017 r. pt. „Poprawa mobilności wojskowej w Unii Europejskiej” we wspólnym komunikacie z dnia 28 marca 2018 r. w sprawie planu działania na rzecz mobilności wojskowej podkreślono, iż polityka w zakresie infrastruktury transportowej stanowi jasną okazję do zwiększenia efektów synergii między potrzebami w zakresie obronności a TEN-T, a jej ogólnym celem jest poprawa mobilności wojskowej w całej Unii, przy uwzględnieniu równowagi geograficznej oraz ewentualnych korzyści dla ochrony ludności. W 2018 r. zgodnie z planem działania na rzecz mobilności wojskowej Rada przeanalizowała i zatwierdziła wymogi wojskowe w odniesieniu do infrastruktury transportowej, a w 2019 r. służby Komisji określiły, które części TEN-T są odpowiednie do podwójnego zastosowania, z uwzględnieniem koniecznej modernizacji istniejącej infrastruktury. Finansowanie przez Unię projektów podwójnego zastosowania powinno odbywać się za pośrednictwem CEF w oparciu o programy prac uwzględniające stosowne wymogi ustalone w kontekście planu działania na rzecz mobilności wojskowej, a także w oparciu o późniejsze indykatywne wykazy projektów priorytetowych określone przez państwa członkowskie zgodnie z tym planem działania.

(24)

W wytycznych dotyczących TEN-T uznaje się, że sieć kompleksowa zapewnia dostępność i połączenie wszystkich wysp i regionów w Unii, w tym regionów odległych i najbardziej oddalonych. Ponadto w komunikacie z dnia 24 października 2017 r. zatytułowanym: „Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE” Komisja podkreśliła szczególne potrzeby transportowe, energetyczne i cyfrowe regionów najbardziej oddalonych oraz konieczność zapewnienia odpowiedniego finansowania unijnego w celu zaspokojenia tych potrzeb, w tym za pośrednictwem CEF poprzez stosowanie stóp dofinansowania do maksymalnie 70 %.

(25)

Biorąc pod uwagę znaczne potrzeby inwestycyjne (szacowane na 350 mld EUR w latach 2021–2027) niezbędne do tego, aby poczynić postępy na rzecz ukończenia sieci bazowej TEN-T do 2030 r. i sieci kompleksowej TEN-T do 2050 r., oraz inwestycje w zakresie dekarbonizacji, cyfryzacji i transportu miejskiego (szacowane na 700 mld EUR w latach 2021–2027), należy jak najefektywniej wykorzystać różne unijne programy i instrumenty finansowania, a tym samym zmaksymalizować wartość dodaną inwestycji wspieranych przez Unię. Zostałoby to osiągnięte poprzez usprawnienie procesu inwestycyjnego oraz zapewnienie eksponowania puli projektów transportowych i spójności między odpowiednimi programami unijnymi, a mianowicie CEF, Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego (EFRR), Funduszem Spójności oraz programem InvestEU. W szczególności należy uwzględnić, w stosownych przypadkach, warunki podstawowe wyszczególnione w załączniku IV do rozporządzenia (UE) 2021/1060.

(26)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 347/2013 (12) określa priorytety w zakresie transeuropejskiej infrastruktury energetycznej, które muszą zostać zrealizowane, aby osiągnąć unijne cele polityki w zakresie energii i klimatu, określa projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, które są niezbędne do realizacji tych priorytetów, ustanawia środki w zakresie udzielania zezwoleń, udziału sektora publicznego oraz regulacje przyspieszające lub ułatwiające realizację tych projektów, w tym kryteria kwalifikowalności takich projektów do otrzymania unijnego wsparcia finansowego. Wskazywanie projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania zgodnie z tym rozporządzeniem będzie nadal odbywać się według zasady „efektywność energetyczna przede wszystkim” poprzez ocenę projektów z zastosowaniem scenariuszy energochłonności w pełni zgodnych z unijnymi celami energetycznymi i klimatycznymi.

(27)

W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (13) podkreślono potrzebę określenia uregulowań umożliwiających zwiększone wykorzystanie funduszy unijnych, z wyraźnym odniesieniem do kwestii umożliwienia podejmowania działań wspierających współpracę transgraniczną w dziedzinie energii odnawialnej.

(28)

Ukończenie infrastruktury sieciowej pozostaje priorytetem w kontekście zapewnienia rozwoju energii odnawialnej, natomiast uwzględnienie współpracy transgranicznej w dziedzinie energii odnawialnej oraz rozwój inteligentnego i efektywnego systemu energetycznego obejmującego rozwiązania w zakresie magazynowania i reagowania na zapotrzebowanie, które ułatwiają zrównoważenie sieci, stanowi odzwierciedlenie podejścia przyjętego w ramach pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, ze zbiorową odpowiedzialnością za osiągnięcie ambitnej wartości docelowej dla energii odnawialnej w 2030 r. i zmienionym kontekstem politycznym, przy zapewnieniu sprawiedliwej i odpowiedniej transformacji oraz z uwzględnieniem ambitnych długoterminowych celów w zakresie dekarbonizacji.

(29)

Innowacyjne technologie infrastrukturalne, które umożliwiają przejście na niskoemisyjne systemy energetyczne i transportowe oraz zwiększają bezpieczeństwo dostaw i jednocześnie służą zapewnieniu Unii większej niezależności energetycznej, są niezbędne w świetle unijnej agendy dekarbonizacji. W szczególności w swoim komunikacie z dnia 23 listopada 2017 r. w sprawie rozwoju sieci energetycznych w Europie Komisja podkreśliła, że – uwzględniając, iż energia odnawialna ma stanowić połowę produkcji energii elektrycznej do 2030 r. – rola energii elektrycznej będzie w coraz większym stopniu powodować dekarbonizację sektorów dotychczas zdominowanych przez paliwa kopalne, na przykład transportu, przemysłu oraz sektora ogrzewania i chłodzenia, oraz że w związku z tym w ramach polityki w zakresie transeuropejskiej infrastruktury energetycznej należy kłaść nacisk na elektroenergetyczne połączenia międzysystemowe, magazynowanie energii elektrycznej, projektowanie inteligentnych sieci oraz inwestycje w infrastrukturę gazową. W celu wspierania realizacji unijnych celów w zakresie dekarbonizacji, integracji rynku wewnętrznego i bezpieczeństwa dostaw należy odpowiednio uwzględnić i priorytetowo traktować technologie i projekty przyczyniające się do transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej. Komisja będzie dążyć do zwiększenia liczby wspieranych w ramach CEF projektów w zakresie transgranicznych inteligentnych sieci i innowacyjnych technologii magazynowania oraz przesyłu CO2.

(30)

Projekty transgraniczne w dziedzinie energii odnawialnej mają umożliwiać racjonalne pod względem kosztów upowszechnianie energii odnawialnej w Unii i osiągnięcie wiążącego dla Unii celu polegającego na co najmniej 32 % udziale energii odnawialnej w 2030 r., o czym mowa w art. 3 dyrektywy (UE) 2018/2001, oraz mają sprzyjać strategicznej absorpcji innowacyjnych technologii w zakresie energii odnawialnej. Do przykładów kwalifikowalnych technologii należą: produkcja odnawialnej energii z morskiej i lądowej energii wiatrowej, energii słonecznej, zrównoważonej biomasy, energii oceanicznej, energii geotermalnej lub ich połączeń; przyłączenie pochodzącej z tych źródeł energii do sieci oraz elementy dodatkowe, takie jak obiekty służące magazynowaniu lub przekształcaniu energii. Działania kwalifikowalne nie ograniczają się do sektora energii elektrycznej i mogą obejmować inne nośniki energii i potencjalną integrację sektorów, na przykład z sektorami ogrzewania i chłodzenia, przetwarzaniem energii elektrycznej w gaz, magazynowaniem i transportem. Wykaz ten nie jest wyczerpujący, tak by zachowana została elastyczność odnośnie do osiągnięć technologicznych i rozwoju technologii. Projekty takie nie muszą pociągać za sobą fizycznego połączenia między współpracującymi państwami członkowskimi. Projekty te mogą być zlokalizowane na terytorium tylko jednego z zaangażowanych państw członkowskich, pod warunkiem że zastosowanie mają kryteria ogólne części IV załącznika do niniejszego rozporządzenia.

(31)

Aby wspierać współpracę transgraniczną w dziedzinie energii odnawialnej oraz przyjęcie przez rynek projektów, Komisja powinna ułatwiać prowadzenie transgranicznych projektów w dziedzinie energii odnawialnej. W sektorze energii, wobec braku dostatecznego przyjęcia przez rynek transgranicznych projektów w dziedzinie energii odnawialnej, budżet niewykorzystany na planowane transgraniczne projekty w dziedzinie energii odnawialnej powinno się wykorzystać na osiągnięcie celów transeuropejskiej sieci energetycznej i przeznaczyć na działania związane z projektami będącymi przedmiotem wspólnego zainteresowania, określonymi w rozporządzeniu (UE) nr 347/2013, zanim rozważy się jego ewentualne wykorzystanie na potrzeby unijnego mechanizmu finansowania energii ze źródeł odnawialnych określonego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (14).

(32)

Konieczne jest wspieranie projektów inteligentnych sieci, które to projekty łączą produkcję, dystrybucję lub zużycie energii elektrycznej przy użyciu systemu zarządzania w czasie rzeczywistym i wpływają na transgraniczne przepływy energii. Wsparcie CEF na rzecz takich projektów powinno również odzwierciedlać centralną rolę inteligentnych sieci w transformacji energetyki i powinno pomagać w przezwyciężaniu niedoborów finansowania utrudniających obecnie inwestycje, które służą powszechnemu wprowadzaniu technologii inteligentnych sieci.

(33)

W kontekście wsparcia unijnego szczególną uwagę należy zwrócić na transgraniczne połączenia energetyczne, w tym połączenia niezbędne do osiągnięcia celu 10 % elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych na 2020 r. oraz celu 15 % na 2030 r., które to cele określono w rozporządzeniu (UE) 2018/1999. Rozwój elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych ma kluczowe znaczenie dla integrowania rynków i zakończenia izolacji energetycznej poprzez umożliwienie zwiększenia wykorzystania energii odnawialnej w systemach i tym samym korzystanie z ich zróżnicowanego portfela w zakresie popytu i podaży energii odnawialnej, a także z morskich sieci wiatrowych i inteligentnych sieci, oraz prowadzi do integrowania wszystkich krajów w płynny i konkurencyjny rynek energii.

(34)

Osiągnięcie jednolitego rynku cyfrowego jest uzależnione od związanej z nim infrastruktury łączności cyfrowej. Cyfryzacja unijnego przemysłu i modernizacja sektorów, takich jak transport, energia, opieka zdrowotna i administracja publiczna, zależą od powszechnego dostępu do niezawodnych, przystępnych cenowo sieci o dużej i bardzo dużej przepustowości. Łączność cyfrowa stała się jednym z decydujących czynników eliminowania różnic gospodarczych, społecznych i terytorialnych, służąc wspieraniu modernizacji lokalnych gospodarek i dywersyfikacji działalności gospodarczej. Należy dostosować zakres interwencji podejmowanej w ramach CEF w dziedzinie infrastruktury łączności cyfrowej, aby odzwierciedlić jej rosnące znaczenie dla całej gospodarki i społeczeństwa. W związku z tym konieczne jest określenie projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w dziedzinie infrastruktury łączności cyfrowej, potrzebnych do realizacji celów jednolitego rynku cyfrowego w Unii, a także uchylenie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 283/2014 (15).

(35)

W swoim komunikacie z dnia 14 września 2016 r. zatytułowanym: „Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego” (zwanym dalej „strategią na rzecz społeczeństwa gigabitowego”) Komisja określiła strategiczne cele na rok 2025 r. z myślą o optymalizacji inwestycji w infrastrukturę łączności cyfrowej. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1972 (16) ma na celu, między innymi, stworzenie otoczenia regulacyjnego, które sprzyjać będzie prywatnym inwestycjom w sieci łączności cyfrowej. Niemniej jednak jasne jest, że wdrożenia sieci pozostaną nieopłacalne ekonomicznie na wielu obszarach w Unii ze względu na różne czynniki, takie jak oddalenie tych regionów i ich specyfika terytorialna bądź geograficzna, niska gęstość zaludnienia czy różne czynniki społeczno-gospodarcze, i dlatego pilnie wymagają baczniejszej uwagi. Należy zatem dostosować CEF pod kątem jego wkładu w osiągnięcie wspomnianych celów strategicznych określonych w strategii na rzecz społeczeństwa gigabitowego, mających na celu przyczynienie się do równowagi rozwoju obszarów wiejskich i miejskich i uzupełnienie wsparcia na rzecz wdrożenia sieci o bardzo dużej przepustowości udzielane za pośrednictwem innych programów, w szczególności EFRR, Funduszu Spójności i programu InvestEU.

(36)

Mimo iż wszystkie sieci łączności cyfrowej, które są połączone z internetem, są ze swej istoty sieciami transeuropejskimi, głównie ze względu na aplikacje i usługi, których funkcjonowanie umożliwiają, pierwszeństwo we wspieraniu za pośrednictwem CEF należy przyznać działaniom o najwyższym oczekiwanym wpływie na jednolity rynek cyfrowy, m.in. poprzez ich dostosowanie do celów strategii na rzecz społeczeństwa gigabitowego, jak również na cyfrową transformację gospodarki i społeczeństwa, z uwzględnieniem zaobserwowanych niedoskonałości rynku i przeszkód we wdrażaniu.

(37)

Szkoły, uniwersytety, biblioteki, organy administracji lokalnej, regionalnej czy krajowej, główni dostawcy usług publicznych, szpitale i ośrodki zdrowia, węzły transportowe i przedsiębiorstwa zaawansowane cyfrowo są podmiotami i miejscami, które mogą wpływać na istotne zmiany społeczno-gospodarcze na obszarach, na których są one zlokalizowane, w tym na obszarach wiejskich i słabo zaludnionych. Tego rodzaju podmioty stymulujące rozwój społeczno-gospodarczy muszą być w czołówce, jeśli chodzi o gigabitowe połączenia z internetem, aby zapewnić dostęp do najlepszych usług i aplikacji dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i społeczności lokalnych w Unii. CEF powinien wspierać dostęp do sieci o bardzo dużej przepustowości, w tym systemów 5G i innych najnowocześniejszych rodzajów łączności zdolnych do zapewnienia gigabitowych połączeń dla wspomnianych podmiotów stymulujących rozwój społeczno-gospodarczy w celu maksymalizacji ich pozytywnych skutków dla całej gospodarki i społeczeństwa w obrębie swoich obszarów, w tym poprzez zwiększenie popytu użytkowników na połączenia i usługi.

(38)

Niepołączone terytoria na całym obszarze Unii stanowią wąskie gardła i niewykorzystany potencjał jednolitego rynku cyfrowego. Na większości obszarów wiejskich i oddalonych dostęp do wysokiej jakości łączności internetowej może odgrywać zasadniczą rolę jako czynnik zapobiegający przepaści cyfrowej, izolacji i wyludnianiu poprzez zmniejszenie kosztów dostawy towarów i usług oraz częściowe zrekompensowanie życia w oddaleniu. Wysokiej jakości łączność internetowa jest niezbędna z punktu widzenia nowych możliwości gospodarczych, takich jak rolnictwo precyzyjne czy rozwój biogospodarki na obszarach wiejskich. CEF powinien przyczyniać się do zapewnienia wszystkim gospodarstwom domowym w Unii – na obszarach wiejskich bądź miejskich – łączności stacjonarnej lub bezprzewodowej o bardzo dużej przepustowości, koncentrując się na tych projektach wdrożeniowych, w odniesieniu do których stwierdzono pewne niedoskonałości rynku i które mogą być realizowane za pomocą dotacji o niskiej intensywności. Należy maksymalizować synergię działań wspieranych w ramach CEF, należycie uwzględniając poziom zagęszczenia na danym obszarze podmiotów stymulujących rozwój społeczno-gospodarczy oraz poziom finansowania niezbędny do objęcia zasięgiem. Ponadto CEF powinien mieć na celu osiągnięcie kompleksowego objęcia zasięgiem gospodarstw domowych i terytoriów, ponieważ eliminowanie, na późniejszych etapach, luk na obszarach objętych już zasięgiem nie jest oszczędnym rozwiązaniem.

(39)

Ponadto, wykorzystując powodzenie inicjatywy WiFi4EU, w ramach CEF należy nadal wspierać zapewnianie bezpłatnej, chronionej, wysokiej jakości lokalnej łączności bezprzewodowej w ośrodkach lokalnego życia publicznego, z uwzględnieniem podmiotów pełniących misję publiczną, takich jak instytucje publiczne i dostawcy usług publicznych, jak również w przestrzeniach zewnętrznych dostępnych publicznie, w celu promowania w społecznościach lokalnych unijnej wizji cyfrowej.

(40)

Infrastruktura cyfrowa jest ważną podstawą innowacji. Aby CEF mógł maksymalnie zwiększyć swoje oddziaływanie, powinien koncentrować się na finansowaniu infrastruktury cyfrowej. Poszczególne usługi i aplikacje cyfrowe, takie jak te, które obejmują różne technologie rozproszonego rejestru lub wykorzystują sztuczną inteligencję, powinny zatem zostać wyłączone z zakresu CEF, a zamiast tego, w stosownych przypadkach, powinny być objęte innymi instrumentami, takimi jak program „Cyfrowa Europa”, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/694 (17). Ważne jest również, aby zmaksymalizować synergie między różnymi programami.

(41)

Rentowność przewidywanych kolejnych generacji usług cyfrowych, takich jak usługi „internetu rzeczy” i aplikacje cyfrowe, które mają przynieść znaczne korzyści w różnych sektorach i całemu społeczeństwu, będzie wymagać nieprzerwanego transgranicznego zasięgu systemów 5G, w szczególności w celu umożliwienia użytkownikom i przedmiotom zachowania połączenia w trakcie przemieszczania się. Jednak niejasne pozostają scenariusze dotyczące podziału kosztów wdrożenia systemów 5G we wszystkich tych sektorach, a postrzegane ryzyko związane z ich komercyjnym wdrożeniem w niektórych kluczowych obszarach jest bardzo wysokie. Oczekuje się, iż korytarze drogowe i połączenia kolejowe będą kluczowymi obszarami dla pierwszej fazy nowych zastosowań w dziedzinie mobilności opartej na sieci, a zatem stanowią one kluczowe projekty transgraniczne w kontekście finansowania w ramach CEF.

(42)

Wdrożenie szkieletowych sieci łączności elektronicznej, w tym podmorskich kabli łączących terytoria europejskie z państwami trzecimi na innych kontynentach bądź łączących europejskie wyspy, regiony najbardziej oddalone lub kraje i terytoria zamorskie, w tym przez unijne wody terytorialne oraz wyłączne strefy ekonomiczne państw członkowskich, jest konieczne w celu zapewnienia niezbędnej redundancji w przypadku tego rodzaju kluczowej infrastruktury, w celu zwiększenia zdolności i odporności sieci cyfrowych Unii oraz w celu przyczynienia się do spójności terytorialnej. Bez wsparcia publicznego projekty takie są jednak często nieopłacalne ekonomicznie. Ponadto należy udostępnić wsparcie w celu uzupełnienia europejskich zasobów w zakresie obliczeń wielkiej skali o odpowiednie połączenia o terabitowej przepustowości.

(43)

Działania przyczyniające się do realizacji projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w dziedzinie infrastruktury łączności cyfrowej powinny wykorzystywać najlepszą dostępną i najlepiej dopasowaną do konkretnego projektu technologię, która zapewnia najlepiej wyważone proporcje między najnowszymi technologiami pod względem wydajności przepływu danych, bezpieczeństwa transmisji, odporności sieci oraz opłacalności. Wdrożenia takie powinny być traktowane priorytetowo za pomocą programów prac, z uwzględnieniem kryteriów określonych w niniejszym rozporządzeniu. Wdrożenia sieci o bardzo dużej przepustowości mogą obejmować infrastrukturę pasywną w celu maksymalizacji korzyści społeczno-gospodarczych oraz korzyści dla środowiska. Ponadto przy ustalaniu priorytetów działań należy uwzględniać potencjalne pozytywne skutki uboczne w zakresie łączności, na przykład gdy wdrażany projekt może wzmocnić uzasadnienie biznesowe dla przyszłych wdrożeń, prowadząc do rozszerzenia pokrycia zasięgiem terytoriów i ludności na obszarach, które do tej pory pozostawały poza zasięgiem.

(44)

Unia opracowała własną satelitarną technologię pozycjonowania, nawigacji i synchronizacji czasu (programy EGNOS/Galileo) oraz własny program obserwacji i monitorowania Ziemi (Copernicus). Zarówno programy EGNOS i Galileo, jak i program Copernicus oferują zaawansowane usługi, które przynoszą istotne korzyści ekonomiczne użytkownikom publicznym i prywatnym. W związku z tym wszelka finansowana w ramach CEF infrastruktura transportowa, energetyczna lub cyfrowa, wykorzystująca usługi w zakresie pozycjonowania, nawigacji i synchronizacji czasu lub obserwacji Ziemi, powinna być kompatybilna pod względem technicznym z tymi programami.

(45)

Pozytywne wyniki pierwszego naboru wniosków dotyczących łączenia instrumentów, uruchomionego w ramach obecnego programu w 2017 r., potwierdziły adekwatność i wartość dodaną wynikającą z wykorzystania unijnych dotacji do łączenia finansowania ze środkami pochodzącymi z Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub krajowych banków prorozwojowych lub innych instytucji finansowania rozwoju i publicznych instytucji finansujących, a także od instytucji finansowych sektora prywatnego i inwestorów z sektora prywatnego, w tym poprzez partnerstwa publiczno-prywatne. Łączenie instrumentów powinno przyczynić się do przyciągnięcia prywatnych inwestycji i zwiększyć ogólny wkład sektora publicznego zgodnie z celami programu InvestEU. CEF powinien zatem nadal wspierać działania, które mogą być finansowane przez łączenie dotacji unijnych oraz innych źródeł finansowania.

(46)

W sektorze transportu kwoty wykorzystywane na działania łączone nie powinny przekraczać 10 % kwoty określonej w dziale 1 pkt 2 WRF na lata 2021–2027. Możliwe powinno być wykorzystanie działań łączonych, na przykład w odniesieniu do działań dotyczących inteligentnej, interoperacyjnej, zrównoważonej, sprzyjającej włączeniu społecznemu, dostępnej, bezpiecznej i chronionej mobilności.

(47)

Ponadto cele polityki wynikające z CEF będą również realizowane poprzez instrumenty finansowe i gwarancje budżetowe w ramach segmentów polityki programu InvestEU. Działania CEF powinny być wykorzystywane do pobudzania inwestycji w drodze korygowania niedoskonałości rynku lub nieoptymalnych sytuacji w zakresie inwestycji, w proporcjonalny sposób, bez powielania bądź wypierania finansowania prywatnego, w szczególności w przypadkach gdy działania nie są ekonomicznie opłacalne, lecz wnoszą wyraźną unijną wartość dodaną.

(48)

Aby sprzyjać zintegrowanemu rozwojowi cyklu innowacji, konieczne jest zapewnienie komplementarności między innowacyjnymi rozwiązaniami opracowanymi w kontekście unijnych programów ramowych w zakresie badań naukowych i innowacji a innowacyjnymi rozwiązaniami wdrażanymi przy wsparciu ze strony CEF. W tym celu synergie z programem „Horyzont Europa” ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 (18) mają zapewnić, by potrzeby badawcze i inwestycyjne w sektorach transportu, energii i technologii cyfrowych w Unii zostały zidentyfikowane i ustalone w trakcie procesu planowania strategicznego programu „Horyzont Europa”. Ponadto synergie z programem „Horyzont Europa” mają zapewnić, by CEF służył wsparciu szeroko zakrojonego rozwoju i wdrażania innowacyjnych technologii i rozwiązań w zakresie infrastruktury transportowej, energetycznej i cyfrowej, w szczególności tych, które są rezultatem programu „Horyzont Europa”. Co więcej, synergie z programem „Horyzont Europa” mają ułatwić wymianę informacji i danych między programem „Horyzont Europa” a CEF, na przykład poprzez określenie technologii z programu „Horyzont Europa” o wysokiej gotowości rynkowej, które mogłyby być dalej wdrażane za pomocą CEF.

(49)

Czas trwania CEF powinien być dostosowany do okresu obowiązywania WRF. Niniejsze rozporządzenie powinno określić pulę środków finansowych na cały okres 2021–2027, która ma stanowić główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (19), dla Parlamentu Europejskiego i Rady podczas rocznej procedury budżetowej.

(50)

Na poziomie Unii europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej zapewnia ramy dla określania krajowych priorytetów w zakresie reform oraz monitorowania ich realizacji. W celu wspierania tych priorytetów państwa członkowskie opracowują krajowe wieloletnie strategie inwestycyjne. Strategie te powinny być przedstawiane wraz z rocznymi krajowymi programami reform jako sposób na określenie i skoordynowanie priorytetowych projektów inwestycyjnych, które mają być wspierane ze środków krajowych lub unijnych lub z obu tych źródeł. Mają również pomóc w wykorzystywaniu unijnego finansowania w sposób spójny oraz maksymalizowaniu wartości dodanej wsparcia finansowego, otrzymywanego w szczególności za pośrednictwem, w stosownych przypadkach, EFRR i Funduszu Spójności, Europejskiego Instrumentu Stabilizacji Inwestycji, programu InvestEU oraz CEF. Wsparcie finansowe powinno również być wykorzystywane, w stosownych przypadkach, w sposób zgodny z unijnymi i krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu.

(51)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te, ustanowione w rozporządzeniu finansowym, określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, nagród, zamówień i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują także ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(52)

Rodzaje finansowania i metody wdrażania na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być wybierane w zależności od możliwości osiągnięcia szczegółowych celów działań i uzyskania wyników, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Podczas dokonywania takich wyborów należy wziąć pod uwagę korzystanie z kwot ryczałtowych, stawek ryczałtowych i stawek jednostkowych, a także formę finansowania niepowiązanego z kosztami, o którym mowa w art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego.

(53)

Podmioty prawne mające siedzibę w Unii powinny w miarę możliwości móc uczestniczyć na zasadzie wzajemnego udziału w równoważnych programach państw trzecich uczestniczących w CEF.

(54)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) mogą uczestniczyć w programach Unii w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (20) (zwanego dalej „Porozumieniem EOG”), które przewiduje wdrażanie programów na podstawie decyzji przyjętej na mocy tego Porozumienia. Państwa trzecie mogą również uczestniczyć w tych programach na podstawie innych instrumentów prawnych. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz Trybunałowi Obrachunkowemu, praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.

(55)

Rozporządzenie finansowe ustanawia zasady udzielania dotacji. Aby uwzględnić specyfikę działań wspieranych w ramach CEF oraz zapewnić ich spójne wdrażanie w sektorach objętych CEF, należy przewidzieć dodatkowe wskazówki dotyczące kryteriów kwalifikowalności i kryteriów wyboru. Wybór działań i ich finansowanie powinny podlegać jedynie warunkom określonym w niniejszym rozporządzeniu oraz w rozporządzeniu finansowym. Bez uszczerbku dla rozporządzenia finansowego powinna istnieć możliwość przewidzenia procedur uproszczonych w programach prac.

(56)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym kryteria kwalifikacji i wyboru są określone w programach prac. W sektorze transportu jakość i adekwatność projektu należy oceniać również z uwzględnieniem jego spodziewanego wpływu na europejską łączność, jego zgodności z wymogami dostępności i jego strategii pod względem przyszłych potrzeb w zakresie obsługi technicznej.

(57)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (21) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (22), (Euratom, WE) nr 2185/96 (23) i (UE) 2017/1939 (24) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013,, OLAF jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcje, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (25). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(58)

Na podstawie decyzji Rady 2013/755/UE (26) osoby i podmioty mające siedzibę w krajach i terytoriach zamorskich (KTZ) kwalifikują się do finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów CEF oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane.

(59)

Unia powinna dążyć do zapewnienia spójności i synergii z unijnymi programami w zakresie polityki zewnętrznej, z uwzględnieniem pomocy przedakcesyjnej wynikającej ze zobowiązań podjętych w kontekście komunikatu Komisji z dnia 6 lutego 2018 r. pt. „Wiarygodna perspektywa rozszerzenia dla Bałkanów Zachodnich oraz zwiększone zaangażowanie UE w tym regionie”.

(60)

W przypadku gdy państwa trzecie lub podmioty z siedzibą w państwach trzecich uczestniczą w działaniach przyczyniających się do realizacji projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania lub projektów transgranicznych w dziedzinie energii odnawialnej, wsparcie finansowe powinno być dostępne tylko wtedy, gdy jest ono niezbędne do osiągnięcia celów tych projektów. W odniesieniu do projektów transgranicznych w dziedzinie energii odnawialnej współpraca między co najmniej jednym państwem członkowskim a państwem trzecim (w tym w ramach Wspólnoty Energetycznej) powinna spełniać warunki określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 odnośnie do potrzeby fizycznego połączenia z Unią.

(61)

W swoim komunikacie z 3 października 2017 r. zatytułowanym: „Skuteczne zamówienia publiczne dla Europy” Komisja stwierdziła, że Unia jest najbardziej otwartym rynkiem zamówień na świecie, ale inne państwa nie zawsze odwzajemniają się przyznaniem dostępu do ich rynku zamówień. Beneficjenci CEF powinni zatem w pełni korzystać z możliwości zamówień strategicznych oferowanych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE (27).

(62)

Zgodnie z pkt 22 i 23 porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (28) CEF powinien być przedmiotem ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, w tym monitorowania wydatków na cele związane z klimatem, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę ewaluacji efektów CEF w praktyce. Komisja powinna przeprowadzać ewaluacje, a ich wyniki przekazywać Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów, aby ocenić skuteczność i efektywność finansowania oraz jego wpływ na ogólne cele CEF i by wprowadzić niezbędne zmiany.

(63)

Należy wdrożyć przejrzyste, podlegające rozliczeniu i odpowiednie środki monitorowania i sprawozdawczości, w tym wymierne wskaźniki, aby oceniać i przedstawiać postępy we wdrażaniu CEF pod kątem osiągnięcia celów ogólnych i szczegółowych określonych w niniejszym rozporządzeniu. Środki te powinny również zapewnić uznanie osiągnięć CEF. Wspomniany system sprawozdawczości dotyczącej realizacji celów powinien zapewniać, by dane na potrzeby monitorowania wdrażania CEF i jego rezultatów nadawały się do dogłębnej analizy poczynionych postępów i napotkanych trudności oraz by dane te i wyniki były gromadzone w sposób efektywny, skuteczny i terminowy. Konieczne jest nałożenie proporcjonalnych wymogów sprawozdawczych na odbiorców środków unijnych w celu zebrania odpowiednich danych na potrzeby CEF.

(64)

CEF powinien być wdrażany za pomocą programów prac. Do dnia 15 października 2021 r. Komisja powinna przyjąć pierwsze wieloletnie programy prac, które powinny zawierać harmonogramy naborów wniosków na pierwsze trzy lata CEF, ich tematy oraz orientacyjny budżet, a także perspektywiczne ramy obejmujące cały okres programowania.

(65)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do: określenia szczegółowych zasad dofinansowania między częściami dotyczącymi projektów transgranicznych w dziedzinie energii odnawialnej; określenia, w razie potrzeby, wymogów dotyczących infrastruktury mających zastosowanie do określonych kategorii działań związanych z infrastrukturą podwójnego zastosowania oraz procedury ewaluacji dotyczącej działań związanych z działaniami w zakresie podwójnego zastosowania infrastruktury; przyjmowania programów prac oraz przyznawania unijnego wsparcia finansowego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (29).

(66)

W celu dostosowania, w razie potrzeby, wskaźników stosowanych do monitorowania wdrażania CEF, indykatywnych wartości procentowych zasobów budżetowych alokowanych na poszczególne cele szczegółowe w sektorze transportu, a także definicji transportowych korytarzy sieci bazowej, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zmian w częściach I, II i III załącznika do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(67)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, mianowicie budowa, rozwój, modernizacja i ukończenie transeuropejskich sieci w sektorach transportu, energii i technologii cyfrowych, a także ułatwianie współpracy transgranicznej w dziedzinie energii odnawialnej, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiar lub skutki działania możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(68)

Należy zatem uchylić rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1316/2013 (30) oraz rozporządzenie (UE) nr 283/2014. Należy jednak zachować skutki art. 29 rozporządzenia (UE) nr 1316/2013, który zmienia załącznik do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 913/2010 (31) w odniesieniu do wykazu korytarzy towarowych.

(69)

W celu zapewnienia ciągłości udzielania wsparcia w odpowiednich obszarach polityki oraz umożliwienia wdrażania od początku obowiązywania WRF na lata 2021–2027 niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,