8.4.2011   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 94/31

(1)

W Akcie przystąpienia z 2003 r. przewidziano, że Łotwa może utrzymać w mocy – na warunkach określonych w przedmiotowym akcie – przez okres siedmiu lat od daty przystąpienia do UE, który wygasa z dniem 30 kwietnia 2011 r., zakazy w zakresie nabywania gruntów rolnych przez osoby fizyczne i prawne z pozostałych państw członkowskich, które nie prowadzą działalności ani nie posiadają siedziby, oddziału bądź agencji na Łotwie. Jest to tymczasowy wyjątek od zasady swobodnego przepływu kapitału gwarantowanej przez art. 63–66 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przedmiotowy okres przejściowy może zostać przedłużony jednokrotnie, o maksymalnie trzy lata.

(2)

Dnia 6 grudnia 2010 r. Łotwa złożyła wniosek o przedłużenie okresu przejściowego dotyczącego nabywania gruntów rolnych o trzy lata.

(3)

Główną przesłanką dla okresu przejściowego była potrzeba chronienia warunków społeczno-ekonomicznych prowadzenia działalności rolniczej po wprowadzeniu jednolitego rynku i przejściu na zasady wspólnej polityki rolnej na Łotwie. Jego celem było w szczególności zażegnanie obaw dotyczących możliwego wpływu liberalizacji praw do nabywania gruntów rolnych na sektor rolny, które wynikały ze znacznej początkowo rozbieżności w cenach gruntów i w dochodach w porównaniu z Belgią, Danią, Niemcami, Irlandią, Grecją, Hiszpanią, Francją, Włochami, Luksemburgiem, Niderlandami, Austrią, Portugalią, Finlandią, Szwecją i Zjednoczonym Królestwem (zwanymi dalej UE-15). Okres przejściowy służył także usprawnieniu procesu prywatyzacji i przywracania gruntów rolnych rolnikom. Komisja już we własnym sprawozdaniu z dnia 16 lipca 2008 r. w sprawie „Przeglądu środków przejściowych dotyczących nabywania nieruchomości rolnych przewidzianych w traktacie o przystąpieniu z roku 2003” (zwanym dalej „przeglądem śródokresowym z 2008 r.”) podkreśliła wagę dokończenia wymienionych powyżej reform rolnych przed upływem przewidzianego okresu przejściowego (1).

(4)

Według danych Eurostatu ceny gruntów rolnych na Łotwie są niższe niż ceny gruntów rolnych w UE. Nie oczekiwano pełnego wyrównania cen gruntów rolnych ani też nie postrzegano go jako niezbędnego warunku zakończenia okresu przejściowego. Niemniej jednak wyraźne różnice w cenach gruntów rolnych między Łotwą a UE-15 są na tyle znaczące, że mogą one nadal stanowić przeszkodę dla płynnego przejścia do równowagi cenowej.

(5)

Podobnie jak w przypadku poziomów cen gruntów rolnych, dane Eurostatu wskazują, że nadal utrzymuje się różnica w PKB na mieszkańca w odniesieniu do standardu siły nabywczej na Łotwie oraz w krajach UE-15. Z tego powodu ceny gruntów rolnych na Łotwie są nadal wysokie w stosunku do standardu siły nabywczej jej mieszkańców.

(6)

Nadal utrzymuje się również niższa konkurencyjność łotewskiego sektora rolnego w porównaniu z sektorem rolnym w UE-15, a problem ten pogarszają trudności związane z dostępem do kredytów oraz wysokie stopy procentowe stosowane w przypadku kredytów komercyjnych na zakup gruntów rolnych (15 % rocznie w 2009 r. według danych dostarczonych przez władze łotewskie).

(7)

Ponadto na podstawie informacji dostarczonych przez władze łotewskie w oparciu o dane z Państwowego Urzędu Geodezyjnego, na dzień 1 stycznia 2010 r. grunty rolne stanowią 37,7 % całkowitego terytorium państwa, a lasy pokrywają 45,8 % jego terytorium. W 2007 r. 62 % gruntów rolnych należało do rolników, a 26,6 % gruntów było przez nich dzierżawionych. Chociaż grunty rolne na Łotwie należą w większości do osób prywatnych, proces zwrotu praw własności oraz reforma rolna na obszarach wiejskich nadal nie zostały zakończone.

(8)

Brak jasności w odniesieniu do praw własności znacznie utrudnia zakup ziemi oraz konsolidację gospodarstw rolnych. Rozdrobniona struktura własności przyczynia się do niższej konkurencyjności i sprawia, że mniej gospodarstw rolnych zorientowanych jest na potrzeby rynku. W tym kontekście dane Eurostatu wskazują, że chociaż dzięki trwającej stopniowej konsolidacji gruntów rolnych między 2001 a 2007 r. średnia wykorzystywanego obszaru rolnego na gospodarstwo wzrosła na Łotwie z 10 ha do 16 ha, wynosi ona nadal mniej niż w pozostałych państwach członkowskich, takich jak Dania, Niemcy i Szwecja, gdzie wspomniana średnia wyniosła w 2007 r. odpowiednio 60 ha, 46 ha oraz 43 ha.

(9)

Niedawny kryzys finansowy i ekonomiczny miał również negatywny wpływ na gospodarkę Łotwy. Brak popytu na produkty rolne oraz ostry spadek ich cen w czasie, kiedy ceny surowców pozostały na wysokim poziomie z 2008 r., dodatkowo pogorszyły trudną już sytuację łotewskich rolników w porównaniu z rolnikami z UE-15.

(10)

W tej sytuacji można przewidzieć – zgodnie ze stanowiskiem władz łotewskich – że zniesienie istniejących ograniczeń z dniem 1 maja 2011 r. miałoby znaczący wpływ na ceny gruntów na Łotwie. Dlatego też istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych zakłóceń na łotewskim rynku gruntów rolnych wraz z wygaśnięciem okresu przejściowego.

(11)

Należy zatem zapewnić przedłużenie okresu przejściowego, o którym mowa w rozdziale 3 załącznika VIII do Aktu przystąpienia z 2003 r., o trzy lata.

(12)

Aby w pełni przygotować rynek do procesu liberalizacji, jest nieustannie rzeczą niezwykłej wagi – nawet w obliczu niekorzystnych okoliczności gospodarczych – aby wspierać poprawę czynników takich jak mechanizmy kredytowe i ubezpieczeniowe dla rolników i zakończenie strukturalnej reformy rolnej w okresie przejściowym, co podkreślono już wcześniej w przeglądzie śródokresowym z 2008 r.

(13)

Ponieważ otwarty jednolity rynek był zawsze nieodzownym fundamentem dobrobytu w Europie, zwiększony napływ kapitału zagranicznego niesie ze sobą również potencjalne korzyści dla rynku rolnego na Łotwie. Jak podkreślono w przeglądzie śródokresowym z 2008 r., inwestycje zagraniczne w sektorze rolnym będą również mieć długoterminowy wkład w zapewnienie kapitału i wiedzy oraz w funkcjonowanie rynków gruntów i wydajność produkcji rolnej. Stopniowe poluźnianie ograniczeń dotyczących praw własności dla zagranicznych podmiotów jeszcze w trakcie obowiązywania okresu przejściowego pomogłoby przygotować rynek na pełną liberalizację.

(14)

W celu zapewnienia pewności prawa oraz aby uniknąć luki prawnej w krajowym systemie prawnym Łotwy po wygaśnięciu obecnego okresu próbnego, niniejsza decyzja wchodzi w życie z dniem jej opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,