Sprawa C‑153/14

Minister van Buitenlandse Zaken

przeciwko

K

i

A

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Raad van State (Niderlandy)]

„Odesłanie prejudycjalne — Dyrektywa 2003/86/WE — Artykuł 7 ust. 2 — Łączenie rodzin — Środki integracji — Uregulowanie krajowe nakładające na członków rodziny obywatela państwa trzeciego legalnie przebywającego w danym państwie członkowskim obowiązek złożenia egzaminu z integracji społecznej dla celów wjazdu na terytorium tego państwa członkowskiego — Koszty takiego egzaminu — Zgodność”

Streszczenie – wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 9 lipca 2015 r.

Kontrole graniczne, azyl i imigracja – Polityka imigracyjna – Prawo do łączenia rodzin – Dyrektywa 2003/86 – Wymagania dotyczące wykonania prawa do łączenia rodziny – Środki integracji – Uregulowanie krajowe przewidujące obowiązek złożenia egzaminu z integracji społecznej przed wydaniem zezwolenia na wjazd i pobyt na terytorium tego państwa członkowskiego – Dopuszczalność – Przesłanki – Uwzględnienie szczególnych okoliczności stanowiących obiektywną przeszkodę złożenia takiego egzaminu – Rozsądne koszty

(dyrektywa Rady 2003/86, art. 7 ust. 2 akapit pierwszy)

Artykuł 7 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy 2003/86 w sprawie prawa do łączenia rodzin należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie mogą wymagać od obywateli państw trzecich, by przed zezwoleniem na wjazd tych obywateli państw trzecich na jego terytorium i ich pobyt w tym państwie w ramach łączenia rodzin zdali egzamin z integracji społecznej, taki jak ten, którego dotyczą postępowania główne, obejmujący ocenę podstawowej znajomości języka, jak również podstawowej wiedzy o społeczeństwie danego państwa członkowskiego, i wiążący się z ponoszeniem różnych kosztów, jeżeli warunki stosowania takiego obowiązku nie spowodują, że wykonywanie prawa do łączenia rodzin stanie się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, co ma miejsce gdy nie pozwalają one na uwzględnienie szczególnych okoliczności stanowiących obiektywną przeszkodę w złożeniu przez zainteresowanych tego egzaminu, oraz w zakresie, w jakim ustalają koszty związane z takim egzaminem na zbyt wysokim poziomie.

W istocie, ponieważ udzielanie zezwolenia na łączenie rodziny jest zasadą ogólną, art. 7 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy 2003/86 należy interpretować w sposób ścisły. Zresztą margines swobody przyznany państwom członkowskim nie powinien być przez nie wykorzystywany w sposób naruszający cel tej dyrektywy, którym jest sprzyjanie łączeniu rodzin, oraz jej skuteczność (effet utile).

W tej kwestii zgodnie z zasadą proporcjonalności, która należy do zasad ogólnych prawa Unii, środki wdrożone przez uregulowanie krajowe transponujące art. 7 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy 2003/86 powinny być właściwe do realizacji celów przewidzianych przez to uregulowanie i nie powinny wykraczać poza to, co jest niezbędne do ich osiągnięcia.

I tak ponieważ art. 7 ust. 2 akapit pierwszy dyrektywy 2003/86 mówi jedynie o środkach „integracji”, środki, których państwa członkowskie mogą wymagać na podstawie tego przepisu, mogą być uważane za prawnie uzasadnione jedynie wówczas, gdy umożliwiają one ułatwienie integracji osobom należącym do rodziny członka rodziny rozdzielonej. W tym względzie obowiązek zdania egzaminu z integracji społecznej na poziomie podstawowym niewątpliwie umożliwia nabycie przez zainteresowanych obywateli państw trzecich wiedzy, która okazuje się niezaprzeczalnie użyteczna dla nawiązania więzi z przyjmującym państwem członkowskim.

Jednak kryterium proporcjonalności wymaga, w każdym stanie rzeczy, by warunki stosowania takiego obowiązku nie wykraczały poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia celu, do jakiego dąży dyrektywa 2003/86, jakim jest łączenie rodzin. Środki integracji, o których mowa w owym artykule, powinny bowiem mieć na celu nie selekcję osób, które mogą wykonywać prawo do łączenia rodzin, lecz ułatwienie ich integracji w państwach członkowskich.

Ponadto powinny zostać uwzględnione szczególne okoliczności indywidualne, takie jak wiek, poziom wykształcenia, sytuacja finansowa lub stan zdrowia zainteresowanych osób należących do rodziny członka rodziny rozdzielonej, w celu zwolnienia ich ze względu na te okoliczności z obowiązku zdania takiego egzaminu z integracji społecznej, jeżeli okaże się, że z powodu tych okoliczności osoby te nie są w stanie przystąpić do tego egzaminu lub go zdać.

Gdyby było inaczej, to – w takich okolicznościach – tego rodzaju obowiązek mógłby stanowić trudną do pokonania przeszkodę w tym, by prawo do łączenia rodzin, uznane w dyrektywie 2003/86, uczynić skutecznym.

Taka wykładnia znajduje potwierdzenie w art. 17 owej dyrektywy, który wymaga indywidualizacji rozpatrywania wniosków o łączenie.

Wreszcie, jeżeli chodzi w szczególności o koszty związane z takim egzaminem z integracji społecznej, o ile państwa członkowskie mają prawo wymagać od obywateli państw trzecich poniesienia kosztów związanych ze środkami integracji wprowadzonymi na podstawie art. 7 ust. 2 dyrektywy 2003/86, jak również określenia wysokości tych kosztów, o tyle – zgodnie z zasadą proporcjonalności – poziom, na jakim koszty te są ustalane, nie powinien mieć na celu ani nie powinien wywołać skutku w postaci spowodowania, że wykonywanie prawa do łączenia rodzin stałoby się niemożliwe lub nadmiernie utrudnione; inaczej doszłoby do naruszenia celu dyrektywy 2003/86 i pozbawienia jej skuteczności (effet utile). Tymczasem tak byłoby w szczególności w wypadku, gdyby wysokość opłat wymaganych w celu przystąpienia do egzaminu z integracji społecznej była nadmierna ze względu na znaczne obciążenie finansowe dla zainteresowanych obywateli państw trzecich.

(por. pkt 50–52, 54–60, 64, 65, 71; sentencja)