Sprawa T‑692/15

HTTS Hanseatic Trade Trust & Shipping GmbH

przeciwko

Radzie Unii Europejskiej

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające podjęte wobec Iranu w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu broni jądrowej – Zamrożenie środków finansowych – Obowiązek uzasadnienia – Odpowiedzialność pozaumowna – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom

Streszczenie – wyrok Sądu (trzecia izba) z dnia 13 grudnia 2017 r.

1. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Szkoda – Związek przyczynowy – Ciężar dowodu

2. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Ocena zgodności z prawem zachowania instytucji – Środki w postaci zamrożenia środków finansowych – Skarga o odszkodowanie podmiotu gospodarczego, którego dotyczy indywidualny środek ograniczający – Kryteria

   (art. 21 TUE; art. 215 ust. 2 TFUE)

3. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Sposób dowodzenia – Stwierdzenie nieważności jednego lub kilku aktów Rady leżących u źródła szkody podnoszonej przez skarżącego, w tym nieważności ustalonej na mocy wyroku Sądu wydanego przed wniesieniem skargi o odszkodowanie – Brak niewzruszalnego dowodu

4. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Sposób dowodzenia – Możliwość powołania się przez instytucję na wszystkie istotne okoliczności, które miały miejsce przed wniesieniem przeciwko niej skargi odszkodowawczej – Brak nieskuteczności dowodów przedstawionych w ramach skargi odszkodowawczej przez instytucję, która zastosowała środek w postaci zamrożenia środków finansowych

   (art. 24 ust. 1 akapit pierwszy TUE; art. 215 ust. 2 TFUE)

5. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające wobec Iranu – Zamrożenie środków finansowych osób, podmiotów lub organów uznanych przez Radę za zaangażowane w rozprzestrzenianie broni jądrowej – Obowiązek rozszerzenia tego środka na podmioty posiadane lub kontrolowane przez ten podmiot – Status podmiotu posiadanego lub kontrolowanego – Ocena przez Radę każdego konkretnego przypadku z osobna – Kryteria

   (rozporządzenia Rady: nr 668/2010, nr 961/2010)

6. Prawo Unii Europejskiej – Zasady – Prawo do obrony – Prawo do skutecznej ochrony sądowej – Środki ograniczające wobec Iranu – Zamrożenie środków finansowych osób, podmiotów i organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom – Obowiązek podania do wiadomości indywidualnych i szczególnych powodów uzasadniających wydane decyzje – Zakres

7. Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Bezprawność – Niewystarczające uzasadnienie aktu regulacyjnego – Wykluczenie

   (art. 340 akapit drugi TFUE)

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 29–31)

2.  Indywidualny środek ograniczający, którego przedmiotem może być podmiot niepaństwowy, taki jak środek w postaci zamrożenia środków finansowych, nie jest sam w sobie aktem autonomicznym Rady posiadającym charakter sankcji karnej lub administracyjnej wydanej wobec tego podmiotu, lecz stanowi środek konieczny, w rozumieniu art. 215 ust. 2 TFUE, do wdrożenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, mający na celu umożliwienie Unii stopniowe osiągnięcie konkretnego skutku, który pragnie zrealizować w stosunkach międzynarodowych, czyli w niniejszym przypadku zakończenie rozprzestrzeniania broni jądrowej przez Islamską Republikę Iranu. Ponadto szerszy cel polegający na utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, zgodnie z celami działań zewnętrznych Unii wymienionymi w art. 21 TUE, jest tego rodzaju, że uzasadnia negatywne konsekwencje, nawet znaczne, dla niektórych podmiotów, wynikające z decyzji wykonawczych do aktów przyjętych przez Unię w celu realizacji tego celu podstawowego.

   Tak więc przy dokonywaniu oceny zachowania danej instytucji Sąd, do którego wpłynęła skarga o odszkodowanie wniesiona przez podmiot gospodarczy, jest również zobowiązany, zwłaszcza w świetle postanowień art. 215 ust. 2 TFUE, do uwzględnienia tego podstawowego celu polityki zagranicznej Unii, chyba że podmiot ten jest w stanie wykazać, że Rada uchybiła swoim wiążącym zobowiązaniom w sposób oczywisty i nieusprawiedliwiony lub w ten sam sposób naruszyła prawo podstawowe uznane przez Unię.

   (zob. pkt 44–46)

3.  Ewentualne stwierdzenie nieważności jednego lub kilku aktów Rady leżących u źródła szkód podnoszonych przez skarżącego, nawet jeżeli taka nieważność zostałaby ustalona na mocy wyroku Sądu wydanego przed wniesieniem skargi o odszkodowanie, nie stanowi niewzruszalnego dowodu wystarczająco poważnego naruszenia ze strony tej instytucji, pozwalającego stwierdzić ipso iure odpowiedzialność Unii.

   (zob. pkt 48)

4.  W odróżnieniu od skargi o stwierdzenie nieważności skarga o ustalenie odpowiedzialności pozaumownej może być wniesiona w ciągu pięciu lat od zdarzenia stanowiącego podstawę rozpatrywanej szkody. W konsekwencji instytucja, której odpowiedzialność pozaumowna jest podnoszona, ma co do zasady prawo powoływania się w swojej obronie na wszystkie istotne okoliczności, które miały miejsce przed złożeniem, we wskazanym wyżej terminie, skargi o odszkodowanie wniesionej przeciwko niej, tak jak strona skarżąca może wykazać zakres i rozmiar poniesionej przez nią szkody za pomocą elementów o charakterze dowodowym, które pojawiły się po wystąpieniu szkody.

   Jeśli chodzi o możliwość podnoszenia przez instytucję na swoją obronę wszystkich istotnych okoliczności, które miały miejsce przed wniesieniem skargi o odszkodowanie skierowanej przeciwko niej, należy wyjaśnić, że możliwość ta odpowiada konieczności określenia przez właściwy sąd, w poszanowaniu zasady kontradyktoryjności, znaczenia i wagi okoliczności faktycznych podnoszonych przez strony w celu orzeczenia w przedmiocie ewentualnej odpowiedzialności pozaumownej Unii. Taka możliwość jest szczególnie uzasadniona w dziedzinie działalności Unii, takiej jak wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB), która z powodu charakteru swoich celów i treści podlega zasadom i procedurom specjalnie ustanowionym w traktatach (zob. art. 24 ust. 1 akapit drugi TUE), pozwalającym, w szczególności, na uwzględnienie w razie potrzeby zmian okoliczności faktycznych i prawnych w czasie, będących przedmiotem międzynarodowego działania Unii. Z tego względu odmówienie skuteczności dowodom przedstawionym przez odnośną instytucję w ramach postępowania ze skargi o odszkodowanie, w sytuacji gdy instytucja ta na podstawie decyzji przyjętej zgodnie z tytułem V rozdział 2 traktatu UE zastosowała na mocy art. 215 ust. 2 TFUE rozpatrywany środek w postaci zamrożenia środków finansowych, oznaczałoby poważne utrudnienie skutecznego wykonywania kompetencji w zakresie WPZiB, które traktaty przyznają instytucjom Unii, przewidując w celu realizacji tej polityki przyjmowanie przez nie środków ograniczających.

   (zob. pkt 49–51)

5.  W ramach oceny zgodności środka ograniczającego z prawem pojęcie spółki „pozostającej w posiadaniu lub pod kontrolą innego podmiotu”, odnosi się do sytuacji, w której osoba fizyczna lub prawna zaangażowana w działalność rozprzestrzeniania broni jądrowej danego państwa jest w stanie wywierać wpływ na decyzje handlowe innego przedsiębiorstwa, z którym łączą ją stosunki handlowe, i to nawet w braku jakiegokolwiek związku prawnego, własnościowego lub kapitałowego między jednym i drugim podmiotem gospodarczym. W tym względzie Rada musi każdorazowo dokonać oceny, czy podmiot „pozostaje w posiadaniu lub pod kontrolą” przy uwzględnieniu między innymi zakresu posiadania lub intensywności kontroli, ponieważ instytucja ta dysponuje w tym względzie pewnym zakresem swobodnego uznania.

   (zob. pkt 56, 57)

6.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 75–78)

7.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (zob. pkt 88)