Sprawa C‑247/23 [Deldits] ( i )

VP

przeciwko

Országos Idegenrendészeti Főigazgatóság

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Fővárosi Törvényszék)

Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 13 marca 2025 r.

Odesłanie prejudycjalne – Ochrona osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych – Rozporządzenie (UE) 2016/679 – Artykuł 5 ust. 1 lit. d) – Zasada prawidłowości – Artykuł 16 – Prawo do sprostowania danych – Artykuł 23 – Ograniczenia – Dane dotyczące tożsamości płciowej – Dane nieprawidłowe od chwili ich wpisania do rejestru publicznego – Środki dowodowe – Praktyka administracyjna polegająca na żądaniu od danej osoby dowodu na okoliczność chirurgicznej korekty płci

1. Ochrona osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych – Rozporządzenie 2016/679 – Prawo do sprostowania danych – Ograniczenia – Warunki – Ustalenie spoczywające na sądzie odsyłającym – Obowiązek sprostowania nieprawidłowych danych dotyczących tożsamości płciowej – Poszanowanie zasady prawidłowości

   (art. 16 ust. 1 TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 8 ust. 1, 2; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679, motywy 1, 10, 59, 73, art. 1, art. 2 ust. 1, art. 4 pkt 1, 2, art. 5, 6, 16, 23)

   (zob. pkt 23–28, 30, 32, 34–38; pkt 1 sentencji)

2. Ochrona osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych – Rozporządzenie 2016/679 – Prawo do sprostowania danych – Ograniczenia – Warunki – Przyjęcie wewnętrznego środka ustawodawczego – Poszanowanie istoty podstawowych praw i wolności – Proporcjonalność – Wykonywanie prawa do sprostowania danych dotyczących tożsamości płciowej – Praktyka administracyjna polegająca na żądaniu od danej osoby dowodu na okoliczność chirurgicznej korekty płci – Niedopuszczalność

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 3, 7, 8; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679, art. 16, 23)

   (zob. pkt 40–45, 49, 50, pkt 2 sentencji)

Streszczenie

Trybunał, do którego Fővárosi Törvényszék (sąd dla miasta stołecznego Budapeszt, Węgry) zwrócił się z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, wypowiedział się w kwestii, po pierwsze, czy ogólne rozporządzenie o ochronie danych ( 1 ) nakłada na organ krajowy odpowiedzialny za prowadzenie rejestru publicznego obowiązek sprostowania danych osobowych dotyczących tożsamości płciowej osoby fizycznej, jeżeli dane te nie są prawidłowe, a po drugie, czy państwo członkowskie może uzależnić w drodze praktyki administracyjnej wykonywanie prawa do sprostowania takich zawartych w rejestrze publicznym danych od przedstawienia dowodów, w szczególności na okoliczność poddania się chirurgicznej korekcie płci.

VP, będąca stroną skarżącą w postępowaniu głównym osoba posiadająca obywatelstwo irańskie, uzyskała status uchodźcy na Węgrzech, przy czym w swym wniosku o przyznanie tego statusu osoba ta powołała się na swoją tożsamość transpłciową. Zgodnie z zaświadczeniami lekarskimi przedstawionymi na poparcie swojego wniosku, chociaż osoba ta urodziła się jako kobieta, jej tożsamość płciowa jest męska. W następstwie przyznania VP statusu uchodźcy na tej podstawie osoba ta została jednak zarejestrowana jako kobieta w rejestrze spraw o udzielenie azylu.

W 2022 r. strona skarżąca w postępowaniu głównym złożyła do organu właściwego w sprawach azylu, na podstawie prawa do sprostowania danych ustanowionego w art. 16 RODO, wniosek o sprostowanie wzmianki o płci poprzez oznaczenie jej jako męskiej oraz o zmianę swego imienia w rejestrze spraw o udzielenie azylu. Do swego wniosku osoba ta załączyła wspomniane zaświadczenia lekarskie. Decyzją z dnia 11 października 2022 r. organ ten oddalił wniosek VP ze względu na to, że osoba ta nie wykazała, iż poddała się chirurgicznej korekcie płci.

Strona skarżąca w postępowaniu głównym wniosła do sądu odsyłającego skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Z uwagi na brak w prawie węgierskim procedury prawnego uznania zmiany tożsamości płciowej i wobec powzięcia wątpliwości co do zakresu art. 16 RODO w takim kontekście, sąd ten zwrócił się do Trybunału z pytaniami o wykładnię tego artykułu.

Ocena Trybunału

W pierwszej kolejności Trybunał przypomniał na wstępie, że zgodnie z art. 16 RODO osoba, której dane dotyczą, ma prawo żądania od administratora niezwłocznego sprostowania dotyczących jej danych osobowych, które są nieprawidłowe. Przepis ten konkretyzuje prawo podstawowe ustanowione w art. 8 ust. 2 zdanie drugie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej ( 2 ), zgodnie z którym każdy ma prawo dostępu do zebranych danych, które go dotyczą, i prawo do dokonania ich sprostowania.

Co więcej, art. 16 RODO należy interpretować w świetle, po pierwsze, zasady prawidłowości ( 3 ), zgodnie z którą przetwarzane dane muszą być prawidłowe i, w razie potrzeby, uaktualniane, przy czym należy podjąć wszelkie racjonalne działania, aby dane, które są nieprawidłowe z punktu widzenia celów ich przetwarzania, zostały niezwłocznie usunięte lub sprostowane. Po drugie, przepis ten należy również interpretować w świetle motywu 59 RODO, z którego wynika, że należy przewidzieć szczegółowe zasady mające na celu ułatwienie sprostowania na wniosek osoby, której dane dotyczą, jej danych osobowych.

W tym względzie Trybunał powtórzył swe orzecznictwo, w myśl którego prawidłowość i kompletność danych osobowych należy oceniać w kontekście celu, w jakim dane te zostały zebrane.

Wreszcie, Trybunał zauważył, że cel realizowany przez RODO polega między innymi na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony prawa osób fizycznych do życia prywatnego w zakresie przetwarzania danych osobowych. Zgodnie z tym celem każde przetwarzanie takich danych powinno w szczególności być zgodne z zasadą prawidłowości, ale także spełniać warunki zgodności przetwarzania z prawem przewidziane w tym rozporządzeniu ( 4 ).

W niniejszej sprawie do sądu odsyłającego należy zweryfikowanie prawidłowości rozpatrywanych danych w świetle celu, dla którego zostały one zebrane, oraz ocena, w szczególności w świetle prawa krajowego, czy zbieranie tych danych ma na celu zidentyfikowanie osoby, której te dane dotyczą. Gdyby tak było, to dane te wydawałyby się zatem odnosić do tożsamości płciowej doświadczanej przez tę osobę w trakcie jej życia, a nie tej przypisanej jej przy urodzeniu.

W tym względzie państwo członkowskie nie może powoływać się na szczególne przepisy prawa krajowego przyjęte na podstawie art. 6 ust. 2 i 3 RODO, aby sprzeciwić się prawu do sprostowania danych. Z jednej strony bowiem z RODO wynika ( 5 ), że te przepisy szczególne mają jedynie na celu doprecyzowanie stosowania przepisów zawartych w tym rozporządzeniu, a nie odstąpienie od nich. Z drugiej strony prawo do sprostowania danych może zostać ograniczone jedynie na warunkach określonych w art. 23 wspomnianego rozporządzenia. I tak państwo członkowskie może w szczególności przewidzieć, za pomocą krajowych środków ustawodawczych, ograniczenia tego prawa w odniesieniu do danych osobowych zawartych w rejestrach publicznych prowadzonych w ogólnym interesie publicznym. Jednakże w niniejszej sprawie nie wydaje się, aby ustawodawca węgierski ograniczył, przestrzegając warunków, o których mowa w art. 23 RODO, zakres prawa do sprostowania danych, ani by organ właściwy w sprawach azylu uzasadnił odmowę żądanego sprostowania danych, powołując się na takie ograniczenie prawne.

W każdym razie państwo członkowskie nie może powoływać się na brak w prawie krajowym procedury prawnego uznania tożsamości transpłciowej w celu sprzeciwienia się prawu do sprostowania danych. O ile bowiem prawo Unii nie narusza kompetencji państw członkowskich w dziedzinie stanu cywilnego osób i prawnego uznawania ich tożsamości płciowej, o tyle przy wykonywaniu tej kompetencji państwa te powinny przestrzegać prawa Unii. W związku z tym uregulowania krajowe, które stoją na przeszkodzie temu, by osoba transpłciowa, z uwagi na brak uznania jej tożsamości płciowej, mogła spełnić warunek konieczny do skorzystania z prawa chronionego przez prawo Unii, takiego jak w niniejszej sprawie prawo do sprostowania danych, należy uznać za co do zasady niezgodne z prawem Unii.

W konsekwencji Trybunał stwierdził, że art. 16 RODO należy interpretować w ten sposób, że nakłada on na organ krajowy odpowiedzialny za prowadzenie rejestru publicznego obowiązek sprostowania danych osobowych dotyczących tożsamości płciowej osoby fizycznej, jeżeli dane te nie są prawidłowe w rozumieniu tego rozporządzenia.

W drugiej kolejności Trybunał stwierdził, że w art. 16 RODO nie sprecyzowano, jakich dowodów może wymagać administrator w celu wykazania, że dane osobowe, o których sprostowanie wnosi osoba fizyczna, są nieprawidłowe.

W tym kontekście, o ile osoba, której dane dotyczą i która występuje o sprostowanie tych danych, może być zobowiązana do przedstawienia istotnych i wystarczających dowodów, których można racjonalnie wymagać od tej osoby w celu wykazania nieprawidłowości tych danych, o tyle Trybunał przypomniał, że państwo członkowskie może ograniczyć wykonywanie prawa do sprostowania danych wyłącznie pod warunkiem poszanowania art. 23 RODO. Trybunał uściślił, że prawo do sprostowania danych może podlegać ograniczeniom w kontekście prowadzenia rejestrów publicznych przechowywanych ze względów ogólnego interesu publicznego, w szczególności w celu zagwarantowania wiarygodności i spójności tych rejestrów.

W niniejszej sprawie państwo członkowskie, którego sprawa dotyczy, przyjęło praktykę administracyjną polegającą na uzależnianiu skorzystania przez osobę transpłciową z prawa do sprostowania zawartych w rejestrze publicznym danych dotyczących jej tożsamości płciowej od przedstawienia dowodów na okoliczność poddania się chirurgicznej korekcie płci. Taka praktyka administracyjna prowadzi do ograniczenia prawa do sprostowania danych.

W tym względzie Trybunał zauważył, po pierwsze, że taka praktyka administracyjna nie spełnia wymogu, zgodnie z którym prawo państwa członkowskiego może ograniczać zakres prawa do sprostowania danych wyłącznie w drodze środków ustawodawczych.

Po drugie, ta praktyka administracyjna narusza w szczególności istotę prawa człowieka do integralności i prawa do poszanowania życia prywatnego, o których mowa odpowiednio w art. 3 i 7 Karty. Trybunał przypomniał w tym kontekście, że Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł w szczególności, iż uznanie tożsamości płciowej osoby transpłciowej nie może być uzależnione od przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego, którego osoba ta sobie nie życzy ( 6 ).

Wreszcie, po trzecie, taka praktyka administracyjna nie jest w żadnym razie konieczna ani proporcjonalna do zagwarantowania wiarygodności i spójności rejestru publicznego, takiego jak rejestr spraw o udzielenie azylu, ponieważ zaświadczenie lekarskie, w tym uprzednia diagnoza psychologiczna, może stanowić istotny i wystarczający dowód w tym względzie.

Trybunał wywiódł zatem z tego, że art. 16 RODO należy interpretować w ten sposób, że do celów wykonania prawa do sprostowania zawartych w rejestrze publicznym danych osobowych dotyczących tożsamości płciowej osoby fizycznej osoba ta może zostać zobowiązana do przedstawienia istotnych i wystarczających dowodów, których można racjonalnie wymagać od tej osoby w celu wykazania nieprawidłowości tych danych. Państwo członkowskie nie może jednak w żadnym wypadku uzależnić w drodze praktyki administracyjnej wykonywania tego prawa od przedstawienia dowodów na okoliczność poddania się chirurgicznej korekcie płci.

( i ) Niniejszej sprawie została nadana fikcyjna nazwa. Nie odpowiada ona rzeczywistej nazwie ani rzeczywistemu nazwisku żadnej ze stron postępowania.

( 1 ) Artykuł 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych) (Dz.U. 2016, L 119, s. 1, zwanego dalej „RODO”).

( 2 ) Zwanej dalej „Kartą”.

( 3 ) Zasada wyrażona w art. 5 ust. 1 lit. d) RODO.

( 4 ) Zobacz art. 6 RODO.

( 5 ) Zobacz motyw 10 zdanie trzecie RODO.

( 6 ) Zobacz podobnie wyrok ETPC z dnia 19 stycznia 2021 r. w sprawie X i Y przeciwko Rumunii (CE:ECHR:2021:0119JUD000214516, §§ 165, 167 i przytoczone tam orzecznictwo).