Sprawa C‑597/19

Mircom International Content Management & Consulting (M.I.C.M.) Limited

przeciwko

Telenet BVBA

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Ondernemingsrechtbank Antwerpen)

Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 17 czerwca 2021 r.

Odesłanie prejudycjalne – Własność intelektualna – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29/WE – Artykuł 3 ust. 1 i 2 – Pojęcie „podawania do publicznej wiadomości” – Pobieranie poprzez sieć równorzędną (peer-to-peer) pliku zawierającego chroniony utwór z jednoczesnym podaniem do wiadomości segmentów tego pliku w celu ich zamieszczania – Dyrektywa 2004/48/WE – Artykuł 3 ust. 2 – Nadużywanie środków, procedur i środków naprawczych – Artykuł 4 – Osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych – Artykuł 8 – Prawo do informacji – Artykuł 13 – Pojęcie „uszczerbku” – Rozporządzenie (UE) 2016/679 – Artykuł 6 ust. 1 akapit pierwszy lit. f) – Ochrona osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych – Zgodność przetwarzania z prawem – Dyrektywa 2002/58/WE – Artykuł 15 ust. 1 – Przepisy ustawowe mające na celu ograniczenie zakresu praw i obowiązków – Prawa podstawowe – Artykuł 7 i 8, art. 17 ust. 2 oraz art. 47 akapit pierwszy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej

1. Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2001/29 – Harmonizacja niektórych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym – Publiczne udostępnianie – Podawanie utworu do publicznej wiadomości – Pojęcie – Automatyczne zamieszczanie w ramach sieci równorzędnej segmentów pliku zawierającego utwór chroniony – Włączenie

   [Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 11, art. 17 ust. 2; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29, motywy 3, 4, 9, 10, 31; art. 3 ust. 1, art. 3 ust. 2 lit. c)]

   (zob. pkt 41, 46–48, 51, 52, 56–59; pkt 1 sentencji)

2. Zbliżanie ustawodawstw – Egzekwowanie praw własności intelektualnej – Dyrektywa 2004/48 – Środki, procedury i środki naprawcze – Osoby uprawnione do występowania o ich zastosowanie

   (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48, motyw 18, art. 4)

   (zob. pkt 62–69)

3. Zbliżanie ustawodawstw – Egzekwowanie praw własności intelektualnej – Dyrektywa 2004/48 – Środki, procedury i środki naprawcze – Przyznanie odszkodowania – Osoby uprawnione do wystąpienia z roszczeniami

   (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48, motyw 10, art. 4, 13)

   (zob. pkt 72, 74–77)

4. Zbliżanie ustawodawstw – Egzekwowanie praw własności intelektualnej – Dyrektywa 2004/48 – Prawo do informacji w kontekście postępowania dotyczącego naruszenia prawa własności intelektualnej – Zakres – Żądanie udzielenia informacji wystosowane w odrębnym postępowaniu poprzedzającym wytoczenie powództwa o odszkodowanie – Dopuszczalność

   (Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 17 ust. 2, art. 47; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48, art. 8 ust. 1)

   (zob. pkt 80–84)

5. Zbliżanie ustawodawstw – Egzekwowanie praw własności intelektualnej – Dyrektywa 2004/48 – Środki, procedury i środki naprawcze – Przesłanki stosowania – Działania prowadzone na skalę handlową – Warunek ograniczonego zakresu

   (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48, motyw 14, art. 6 ust. 2, art. 8 ust. 1, art. 9 ust. 2, art. 13)

   (zob. pkt 88–90)

6. Zbliżanie ustawodawstw – Egzekwowanie praw własności intelektualnej – Dyrektywa 2004/48 – Środki, procedury i środki naprawcze – Przesłanki stosowania – Używanie niemające znamion nadużycia – Żądanie udzielenia informacji – Wymogi – Charakter uzasadniony i proporcjonalny – Ustalenie przez sąd odsyłający

   (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48, art. 3, 8)

   (zob. pkt 94–96; pkt 2 sentencji)

7. Ochrona osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych – Rozporządzenie 2016/679 – Zakres stosowania – Pojęcie przetwarzania danych osobowych – Rejestracja przez podmiot praw własności intelektualnej lub przez osobę trzecią adresów IP użytkowników sieci równorzędnej w celu wytoczenia powództwa o odszkodowanie – Objęcie zakresem stosowania – Warunek – Istnienie środka prawnego umożliwiającego podmiotowi uprawnionemu identyfikację użytkowników

   (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679, art. 4 pkt 1, 2)

   (zob. pkt 102–104)

8. Ochrona osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych – Rozporządzenie 2016/679 – Dyrektywa 2002/58 – Zasady legalności przetwarzania danych osobowych – Realizacja potrzeb wynikających z uzasadnionych interesów administratora danych lub osoby trzeciej – Systematyczne rejestrowanie przez podmiot praw własności intelektualnej lub przez osobę trzecią adresów IP użytkowników sieci równorzędnej oraz udostępnianie ich nazw i adresów pocztowych temu podmiotowi w celu wytoczenia powództwa o odszkodowanie – Dopuszczalność – Przesłanka – Uzasadnione, proporcjonalne, niemające znamion nadużycia i przewidziane w krajowych przepisach prawnych żądanie ograniczenia zakresu niektórych praw i obowiązków

   [Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 8; rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679, art. 4 pkt 9, 10, art. 6 ust. 1 akapit pierwszy lit. f), art. 9 ust. 2 lit. e), f), art. 23 ust. 1 lit. j), art. 94 ust. 2; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/58, art. 1 ust. 2, art. 5, art. 6 ust. 1; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48, art. 8 ust. 1]

   (zob. pkt 106, 108–118, 120–132; pkt 3 sentencji)

Streszczenie

Systematyczne rejestrowanie adresów IP użytkowników oraz udostępnianie ich nazw i adresów pocztowych podmiotowi praw własności intelektualnej lub osobie trzeciej w celu umożliwienia wytoczenia powództwa o odszkodowanie jest, pod pewnymi warunkami, dopuszczalne. Żądanie udzielenia informacji skierowane przez podmiot praw własności intelektualnej nie może mieć znamion nadużycia oraz musi być uzasadnione i proporcjonalne.

Przedsiębiorstwo Mircom International Content Management & Consulting (M.I.C.M.) (zwane dalej „Mircomem”) złożyło do Ondernemingsrechtbank Antwerpen (sądu gospodarczego w Antwerpii, Belgia, zwanego dalej „sądem odsyłającym”) żądanie udzielenia informacji skierowane do Telenet BVBA, dostawcy usług dostępu do Internetu. Podnosząc to żądanie, Mircom zmierzał do uzyskania decyzji zobowiązującej Telenet do przedstawienia danych identyfikacyjnych jego klientów na podstawie adresów IP zgromadzonych dla Mircomu przez wyspecjalizowaną spółkę. Łącza internetowe klientów Telenetu były wykorzystywane do wzajemnego udostępniania w sieci równorzędnej (peer-to-peer) za pomocą protokołu BitTorrent filmów znajdujących się w katalogu Mircomu. Telenet sprzeciwił się temu żądaniu.

W tym kontekście sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału przede wszystkim z pytaniem, czy wzajemne udostępnianie w tej sieci segmentów pliku multimedialnego zawierającego chroniony utwór stanowi publiczne udostępnianie na mocy prawa Unii. Następnie sąd ten chciał ustalić, czy podmiot praw własności intelektualnej, taki jak Mircom, który sam z nich nie korzysta, lecz ogranicza się do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od podmiotów, które w jego ocenie naruszają te prawa, może korzystać ze środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w prawie Unii w celu zapewnienia poszanowania tych praw, na przykład poprzez żądanie udzielenia informacji. Wreszcie sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału o wyjaśnienie kwestii zgodności z prawem, po pierwsze, sposobu, w jaki Mircom zbierał adresy IP klientów, i, po drugie, udostępnienia danych, którego ten zażądał od Telenetu.

W swym wyroku Trybunał rozstrzygnął, po pierwsze, że zamieszczanie segmentów piliku multimedialnego w sieci równorzędnej (peer-to-peer), takiej jak ta rozpatrywana w niniejszej sprawie, stanowi podawanie do publicznej wiadomości w rozumieniu prawa Unii ( 1 ). Po drugie, podmiot praw własności intelektualnej taki jak Mircom może korzystać z systemu ochrony tych praw, lecz podnoszone przezeń żądanie udzielenia informacji w szczególności nie może mieć znamion nadużycia oraz musi być uzasadnione i proporcjonalne ( 2 ). Po trzecie, systematyczne rejestrowanie adresów IP użytkowników oraz udostępnianie ich nazw i adresów pocztowych temu podmiotowi praw własności intelektualnej lub osobie trzeciej celem umożliwienia wniesienia powództwa odszkodowawczego są dopuszczalne po spełnieniu pewnych warunków ( 3 ).

Ocena Trybunału

W pierwszej kolejności Trybunał, który wypowiedział się już w przedmiocie pojęcia „publicznego udostępniania” w kontekście ochrony praw autorskich, wyjaśnił, że zamieszczanie z wykorzystaniem sieci równorzędnej (peer-to-peer) wcześniej pobranych segmentów pliku multimedialnego zawierającego chroniony utwór, stanowi „podawanie utworu do publicznej wiadomości”, mimo że owe segmenty nie nadają się do wykorzystania jako takie, a zamieszczanie odbywa się automatycznie, jeśli użytkownik zarejestrował oprogramowanie do wymiany plików BitTorrent, udzielając zgody na jego stosowanie po należytym poinformowaniu go o jego właściwościach.

Należy wyjaśnić, że każdy użytkownik tej sieci może łatwo ponownie złożyć plik pierwotny z segmentów dostępnych na komputerach innych użytkowników. Pobierając zaś te segmenty pliku, udostępnia je on jednocześnie w celu zamieszczenia ich w sieci przez innych jej użytkowników. W tym względzie Trybunał stwierdził, że użytkownik nie musi faktycznie pobierać liczby segmentów przekraczającej pewien minimalny próg ilościowy i że wszelkie działania, poprzez które udziela on, z pełną świadomością konsekwencji swego zachowania, dostępu do chronionych utworów, mogą stanowić czynność podawania do wiadomości. W niniejszym przypadku chodzi zaś o taką właśnie czynność, ponieważ dotyczy ona nieokreślonej liczby potencjalnych odbiorców, jest adresowana do dość szerokiego ich kręgu i jest kierowana do nowej publiczności. Przyjęcie takiej wykładni ma zaś na celu utrzymanie właściwej równowagi między interesami i prawami podstawowymi, z jednej strony, podmiotów praw własności intelektualnej, i, z drugiej strony, użytkowników przedmiotów objętych ochroną.

W drugiej kolejności Trybunał uznał, że podmiot praw własności intelektualnej taki jak Mircom, który uzyskał te prawa w drodze cesji wierzytelności i nie korzysta z nich, lecz usiłuje dochodzić odszkodowań od podmiotów, które w jego ocenie naruszają te prawa, może co do zasady korzystać ze środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w prawie Unii, chyba że jego żądanie ma znamiona nadużycia prawa. Trybunał wyjaśnił, że ewentualne stwierdzenie takiego nadużycia należy do sądu odsyłającego, który mógłby w tym celu sprawdzić przykładowo, czy w przypadku odmowy polubownego rozwiązania sporu powództwa te zostały rzeczywiście wniesione. W odniesieniu w szczególności do żądania udzielenia informacji, takiego jak to skierowane przez Mircom, Trybunał stwierdził, że nie można go uznać za niedopuszczalne ze względu na to, iż zostało ono sformułowane na etapie poprzedzającym wniesienie skargi. Niemniej jednak należy je odrzucić, jeśli jest ono nieuzasadnione lub nieproporcjonalne, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego. Przyjmując taką wykładnię, Trybunał zmierza do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony własności intelektualnej na rynku wewnętrznym.

W trzeciej kolejności Trybunał orzekł, że prawo Unii co do zasady nie stoi na przeszkodzie ani systematycznej rejestracji przez podmiot praw własności intelektualnej lub przez osoby trzecie adresów IP użytkowników sieci równorzędnych (peer-to-peer), których łącza internetowe miały być wykorzystywane do działań naruszających prawo (uprzednie przetwarzanie danych), ani podawaniu nazw i adresów pocztowych użytkowników do wiadomości tego podmiotu lub osoby trzeciej w celu wniesienia powództwa o odszkodowanie (późniejsze przetwarzanie danych). Jednakże inicjatywy i kierowane żądania powinny być uzasadnione, proporcjonalne i nie mieć znamion nadużycia, a ponadto winny one być przewidziane w krajowym środku ustawodawczym ograniczającym zakres praw i obowiązków wynikających z przepisów prawa Unii. Trybunał uściślił, że prawo to nie nakłada na spółkę taką jak Telenet obowiązku udostępniania osobom prywatnym danych osobowych po to, aby umożliwić im wnoszenie do sądów cywilnych powództw o naruszenie praw autorskich. Prawo Unii zezwala jednak państwom członkowskim na nałożenie takiego obowiązku.

( 1 ) Artykuł 3 ust. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/29/WE z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.U. 2001, L 167, s. 10).

( 2 ) Artykuł 3 ust. 2 i art. 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/48/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz.U. 2004, L 157, s. 45; sprostowanie Dz.U. 2004, L 195, s. 16).

( 3 ) Artykuł 6 ust. 1 akapit pierwszy lit. f) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych) (Dz.U. 2016, L 119, s. 1; sprostowania: Dz.U. 2018, L 127, s. 2; Dz.U. 2021, L 74, s. 35) w związku z art. 15 ust. 1 dyrektywy 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 2002 r. dotyczącej przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywy o prywatności i łączności elektronicznej) (Dz.U. 2002, L 201, s. 37), zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z dnia 25 listopada 2009 r. (Dz.U. 2009, L 337, s. 11).