Sprawa C‑48/16

ERGO Poist’ovňa a.s.

przeciwko

Alžbecie Barlíkovej,

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Okresný súd Dunajská Streda)

Odesłanie prejudycjalne – Przedstawiciele handlowi działający na własny rachunek – Dyrektywa 86/653/EWG – Prowizja przedstawiciela handlowego – Artykuł 11 – Częściowe niewykonanie umowy zawartej między osobą trzecią a zleceniodawcą – Konsekwencje dla prawa do prowizji – Pojęcie „okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi zleceniodawca””

Streszczenie – wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 17 maja 2017 r.

1. Swobodny przepływ osób–Swoboda przedsiębiorczości–Przedstawiciele handlowi działający na własny rachunek–Dyrektywa 86/653–Wynagrodzenie–Prawo przedstawiciela do prowizji–Wygaśnięcie–Niewykonanie umowy między zleceniodawcą a osobą trzecią–Pojęcie–Częściowe niewykonanie umowy–Włączenie

   (dyrektywa Rady 86/653, art. 11 ust. 1 tiret pierwsze)

2. Swobodny przepływ osób–Swoboda przedsiębiorczości–Przedstawiciele handlowi działający na własny rachunek–Dyrektywa 86/653–Wynagrodzenie–Prawo przedstawiciela do prowizji–Wygaśnięcie–Odstępstwo ze szkodą dla przedstawiciela handlowego–Pojęcie–Umowny obowiązek agenta do zwrócenia odpowiedniej części swojej prowizji w razie częściowego niewykonania umowy zawartej między zleceniodawcą a osobą trzecią–Wyłączenie–Warunki

   (dyrektywa Rady 86/653, art. 11 ust. 2, 3)

3. Swobodny przepływ osób–Swoboda przedsiębiorczości–Przedstawiciele handlowi działający na własny rachunek–Dyrektywa 86/653–Wynagrodzenie–Prawo przedstawiciela do prowizji–Wygaśnięcie–Okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi zleceniodawca–Pojęcie–Wszelkie okoliczności prawne i faktyczne będące przyczyną niewykonania umowy, które można przypisać zleceniodawcy

   (dyrektywa Rady 86/653, art. 11 ust. 2, 3)

1.  Wykładni art. 11 ust. 1 tiret pierwsze dyrektywy Rady 86/653/EWG z dnia 18 grudnia 1986 r. w sprawie koordynacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do przedstawicieli handlowych działających na własny rachunek należy dokonywać w ten sposób, że przepis ten dotyczy nie tylko przypadków całkowitego niewykonania umowy między zleceniodawcą a osobę trzecią, ale również przypadków częściowego niewykonania takiej umowy, takich jak nieosiągnięcie ustalonej wielkości transakcji lub rozwiązanie umowy przed upływem okresu, na który została ona zawarta.

   (zob. pkt 44; pkt 1 sentencji)

2.  Wykładni art. 11 ust. 2 i 3 dyrektywy 86/653 należy dokonywać w ten sposób, że postanowienie umowy agencyjnej, zgodnie z którym agent musi zwrócić odpowiednią część swojej prowizji w razie częściowego niewykonania umowy zawartej między zleceniodawcą a osobą trzecią, nie stanowi „odstępstwa ze szkodą dla przedstawiciela handlowego” w rozumieniu art. 11 ust. 3 tej dyrektywy, pod warunkiem że część prowizji podlegająca zwrotowi jest proporcjonalna do zakresu niewykonania tej umowy, oraz że owo niewykonanie nie wynika z okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi zleceniodawca.

   Obowiązek zwrotu części prowizji proporcjonalnie przewyższającej zakres niewykonania umowy stanowiłby bowiem odstępstwo na szkodę przedstawiciela handlowego zakazane na mocy art. 11 ust. 3 dyrektywy 86/653. Dopuszczalne jest natomiast odstępstwo na korzyść agenta, polegające na zobowiązaniu go do zwrotu części prowizji w wysokości proporcjonalnie niższej niż zakres niewykonania umowy.

   (zob. pkt 49, 51; pkt 2 sentencji)

3.  Wykładni art. 11 ust. 1 tiret drugie dyrektywy 86/653 należy dokonywać w ten sposób, że pojęcie „okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi zleceniodawca” nie odnosi się tylko do okoliczności prawnych, które były bezpośrednią przyczyną rozwiązania umowy zawartej między zleceniodawcą a osobą trzecią, ale obejmuje też wszelkie okoliczności prawne i faktyczne będące przyczyną niewykonania umowy leżące po stronie zleceniodawcy.

   (zob. pkt 61; pkt 3 sentencji)