Sprawa T‑565/19

Oltchim SA

przeciwko

Komisji Europejskiej

Wyrok Sądu (dziesiąta izba w składzie powiększonym) z dnia 15 grudnia 2021 r.

Pomoc państwa – Środki wsparcia przyjęte przez Rumunię na rzecz przedsiębiorstwa petrochemicznego – Brak egzekucji, narastanie i umorzenie wierzytelności publicznoprawnych – Skarga o stwierdzenie nieważności – Termin do wniesienia skargi – Rozpoczęcie biegu terminu – Artykuł 24 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2015/1589 – Interes prawny – Istnienie jednego lub kilku środków – Zasoby państwowe – Możliwość przypisania państwu – Możliwość zastosowania kryterium prywatnego wierzyciela – Zastosowanie kryterium prywatnego wierzyciela – Obowiązek uzasadnienia

1. Skarga o stwierdzenie nieważności – Termin – Rozpoczęcie biegu terminu – Data publikacji – Dzień powzięcia wiadomości o akcie – Charakter subsydiarny – Akty, które zgodnie z przepisem rozporządzenia powinny być przedmiotem publikacji w Dzienniku Urzędowym – Decyzja Komisji kończąca formalne postępowanie wyjaśniające w dziedzinie pomocy państwa – Termin obliczany od dnia publikacji – Pewność prawa – Zasada równego traktowania

   (art. 263 akapit szósty TFUE; rozporządzenie Rady 2015/1589, art. 9, art. 24 ust. 1, art. 32 ust. 3)

   (zob. pkt 33–56, 67)

2. Skarga o stwierdzenie nieważności – Osoby fizyczne lub prawne – Interes prawny – Konieczność posiadania istniejącego i aktualnego interesu prawnego – Skarga mogąca przynieść korzyść skarżącemu – Decyzja Komisji stwierdzająca niezgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym i nakazująca jej odzyskanie – Dopuszczalność

   (art. 263 akapity czwarty TFUE)

   (zob. pkt 72–76)

3. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie korzyści, które można przypisać państwu – Kolejne interwencje państwa, które są nierozłączne ze względu na istnienie pomiędzy nimi ścisłych powiązań – Istnienie jednego lub kilku środków – Kryteria oceny

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 94, 95, 99, 100, 103, 104, 107, 108, 111–113, 116, 117, 120–137)

4. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Pomoc z zasobów państwowych – Pojęcie zasobów państwowych – Częściowe umorzenie długów przyznane przez przedsiębiorstwo prywatne – Państwo posiadające mniejszościowy udział w tym prywatnym przedsiębiorstwie – Wyłączenie

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 147–156)

5. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie korzyści, które można przypisać państwu – Plan reorganizacji przedsiębiorstwa w likwidacji przyjęty w ramach postępowania upadłościowego – Dowód możliwości przypisania państwu większości głosów wymaganych do zatwierdzenia wspomnianego planu – Brak – Wyłączenie

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 160–215)

6. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Ocena według kryterium inwestora prywatnego – Możliwość zastosowania kryterium prywatnego wierzyciela – Przyznanie przez wierzycieli prywatnych i publicznych udogodnień w płatnościach innemu przedsiębiorstwu – Ocena w świetle wszystkich istotnych elementów spornej transakcji i jej kontekstu

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 226–248)

7. Pomoc przyznawana przez państwa – Pojęcie – Przyznanie korzyści beneficjentom – Brak egzekucji i narastanie wierzytelności wobec zagrożonego przedsiębiorstwa – Ocena według kryterium prywatnego wierzyciela – Brak korzyści

   (art. 107 ust. 1 TFUE)

   (zob. pkt 253–298)

8. Akty instytucji – Uzasadnienie – Obowiązek – Zakres – Decyzja Komisji w dziedzinie pomocy państwa – Badanie kryterium prywatnego wierzyciela – Wystarczające uzasadnienie

   (art. 296 TFUE)

   (zob. pkt 330, 331)

Streszczenie

Sytuacja finansowa Oltchim SA, rumuńskiego przedsiębiorstwa zajmującego się produkcją wyrobów petrochemicznych, uległa stopniowemu pogorszeniu w latach 2007–2012.

W styczniu 2013 r. Oltchim złożył wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego. W ramach tego postępowania wierzyciele Oltchimu, podmioty zarówno publiczne, jak i prywatne, zatwierdzili plan reorganizacji przewidujący między innymi częściowe umorzenie długu tej spółki (zwany dalej „planem reorganizacji”).

Decyzją z dnia 17 grudnia 2018 r. ( 1 ) (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”) Komisja Europejska stwierdziła, że trzy odrębne środki przyjęte na rzecz Oltchimu, rozpatrywane łącznie lub oddzielnie, stanowią pomoc państwa niezgodną z rynkiem wewnętrznym. Środki, o których mowa w tej decyzji, dotyczyły, po pierwsze, braku egzekucji i dalszego narastania długów wobec Autoritatea pentru Administrarea Activelor Atatului (rumuńskiego urzędu ds. zarządzania majątkiem państwowym, zwanego dalej „AAAS”), w okresie od września 2012 r. do stycznia 2013 r., po drugie, kontynuowania nieopłacanych dostaw w tym samym okresie przez przedsiębiorstwo CET Govora, i po trzecie, umorzenia długu dokonanego w ramach planu reorganizacji przez AAAS, Administrația Națională apele Române (krajowy zarząd gospodarki wodnej w Rumunii, zwany dalej „KZGW”), oraz przedsiębiorstwa Salrom SA i Electrica SA (zwanego dalej „częściowym umorzeniem długu”).

Oltchim wniósł skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji, która została częściowo uwzględniona przez dziesiątą izbę Sądu w składzie powiększonym. W tym kontekście Sąd przedstawił wyjaśnienia dotyczące w szczególności obliczania terminu do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji kończącej formalne postępowanie wyjaśniające w dziedzinie pomocy państwa, a także oceny środków polegających na braku egzekucji, narastaniu i umorzeniu wierzytelności na podstawie art. 107 ust. 1 TFUE.

Ocena Sądu

W pierwszej kolejności Sąd oddalił podniesiony przez Komisję zarzut niedopuszczalności oparty na rzekomym wniesieniu przez Oltchim skargi o stwierdzenie nieważności po terminie.

W tym względzie Komisja twierdziła, że termin, jakiego powinien dochować Oltchim na wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 akapit szósty TFUE, rozpoczął swój bieg nie od daty publikacji zaskarżonej decyzji w Dzienniku Urzędowym, lecz od daty powzięcia przez tę spółkę wiadomości o tej decyzji.

Tymczasem opierając się na wykładni literalnej, kontekstualnej i celowościowej art. 263 akapit szósty TFUE, Sąd potwierdził, że wbrew temu, co twierdziła Komisja, to publikacja decyzji Komisji kończącej formalne postępowanie wyjaśniające w sprawie pomocy państwa w Dzienniku Urzędowym stanowi początek biegu terminu do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności przez stronę, która nie jest jej adresatem, taką jak Oltchim, nawet jeśli publikacja ta nie warunkuje wejścia w życie lub skuteczności wspomnianej decyzji i nie jest przewidziana w traktacie FUE.

Jeśli chodzi o brzmienie art. 263 akapit szósty TFUE, który przewiduje, że skargi o stwierdzenie nieważności wnosi się w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu, jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie, Sąd wskazał, że postanowienie to w żaden sposób nie sugeruje, że zamiarem autorów traktatu było ograniczenie pojęcia publikacji aktu wyłącznie do przypadku, gdy publikacja warunkuje stosowanie rozpatrywanego aktu i jest przewidziana w traktacie FUE. Ponadto, biorąc pod uwagę kontekst, w jaki wpisuje się art. 263 akapit szósty TFUE, a mianowicie kontekst przepisów mających na celu zagwarantowanie prawa jednostek do wniesienia sprawy do sądu Unii, sąd nie może dokonywać zawężającej wykładni pojęcia publikacji aktu, którego dotyczy skarga o stwierdzenie nieważności. Wreszcie cel tego przepisu, który zmierza do zapewnienia pewności prawa, wymaga uprzywilejowania daty publikacji aktu w stosunku do daty powzięcia wiadomości o akcie, jako momentu rozpoczęcia pewnego, przewidywalnego i łatwego do zweryfikowania biegu terminu do wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności.

Nawet jeśli nie jest wykluczone, że zainteresowana strona w postępowaniu w sprawie pomocy państwa otrzyma powiadomienie o decyzji kończącej formalne postępowanie wyjaśniające na długo przed jej opublikowaniem w Dzienniku Urzędowym i z tego względu będzie mogła skorzystać z dłuższego terminu niż termin przysługujący danemu państwu członkowskiemu na wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności tej decyzji, ustalenie daty publikacji w Dzienniku Urzędowym jako początku biegu terminu do wniesienia tej skargi nie jest sprzeczne z zasadą równości podmiotów wobec prawa. W tym względzie Sąd podkreślił, że do Komisji należy zapewnienie przestrzegania zasady równego traktowania poprzez unikanie, na ile to możliwe, rozbieżności w czasie między powiadomieniem zainteresowanych stron o decyzji kończącej formalne postępowanie wyjaśniające a jej publikacją w Dzienniku Urzędowym.

W drugiej kolejności, jeśli chodzi o zasadność wniesionej przez Oltchim skargi o stwierdzenie nieważności, Sąd wyjaśnił przede wszystkim, że ze względu na różnice w zakresie przedmiotu, charakteru i celu środków, o których mowa w zaskarżonej decyzji, a także ze względu na ich chronologię, kontekst oraz sytuację Oltchimu w chwili ich wprowadzania w życie oraz na fakt, że środki te nie były przewidziane lub przewidywalne w chwili pierwszej interwencji, a podmioty, które je przyznały, były różne, wspomniane środki należy uznać za trzy odrębne interwencje do celów stosowania art. 107 ust. 1 TFUE.

Następnie, w odniesieniu do częściowego umorzenia długu Sąd stwierdził, że nie wiązało się ono z przeniesieniem zasobów państwowych w zakresie, w jakim zostało przyznane przez spółkę Electrica. Sąd stwierdził bowiem, że większość udziałów w spółce Electrica znajdowała się w rękach prywatnych i że żaden element akt sprawy nie pozwalał na stwierdzenie, iż zasoby tej spółki stale znajdują się pod kontrolą państwa lub w jego dyspozycji. Co więcej, nawet jeśli Komisja wykazała, że głosy oddane przez AAAS i KZGW na rzecz planu reorganizacji można przypisać państwu rumuńskiemu, to nie wykazała ona, że z uwagi na obowiązujące przepisy krajowe głosy te stanowiły większość wymaganą do zatwierdzenia lub zablokowania zatwierdzenia tego planu. Ponieważ częściowego umorzenia długu nie można zatem w całości przypisać państwu, środek ten nie stanowił pomocy państwa w rozumieniu art. 107 TFUE.

Wreszcie w odniesieniu do braku egzekucji i dalszego narastania długów wobec AAAS, jak również nieopłacanych dostaw przez przedsiębiorstwo CET Govora, Sąd stwierdził, że Komisja błędnie uznała, iż kryterium prywatnego wierzyciela nie miało zastosowania do tych środków. Biorąc bowiem pod uwagę ich przedmiot i zasadniczo gospodarczy charakter oraz w świetle kontekstu i celów środków, jak również przepisów prawnych, którym one podlegają, środki te należą do sfery gospodarczej i handlowej i nie były związane z wykonywaniem przez państwo prerogatyw władzy publicznej. Ponadto, jeśli chodzi w szczególności o brak egzekucji i dalsze narastanie długów wobec AAAS, nie można było wykluczyć, że hipotetyczny wierzyciel prywatny znajdujący się w sytuacji porównywalnej z sytuacją AAAS zachowałby się w ten sam sposób. Sąd doszedł zatem do wniosku, że wobec braku dowodu ze strony Komisji, iż wspomniany środek przysporzył Oltchimowi korzyści, również on nie mógł stanowić pomocy państwa.

( 1 ) Decyzja (UE) 2019/1144 w sprawie pomocy państwa SA.36086 (2016/C) (ex 2016/NN) wdrożonej przez Rumunię na rzecz Oltchim SA (Dz.U. 2019, L 181, s. 13).