Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych – przepisy dotyczące dochodzeń

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 dotyczące dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF)

Rozporządzenie (UE, Euratom) 2020/2223 zmieniające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 w odniesieniu do współpracy z Prokuraturą Europejską i skuteczności dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZEŃ?

Rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 ma następujące cele:

• wzmocnienie niezależności Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF-u), ustanowionego decyzją 1999/352/WE, EWWiS, Euratom, którego zadaniem jest zwalczanie nadużyć finansowych, korupcji oraz innej nielegalnej działalności na szkodę interesów finansowych* UE;
• zwiększenie skuteczności dochodzeń OLAF-u;
• poprawa współpracy między różnymi instytucjami i organami biorącymi udział w tych dochodzeniach;
• wzmocnienie praw osób objętych dochodzeniami.

Rozporządzenie zmieniające (UE, Euratom) 2020/2223 ma na celu:

• dostosowanie funkcjonowania OLAF-u w związku z ustanowieniem Prokuratury Europejskiej (EPPO), powołanej rozporządzeniem (UE) 2017/1939 (zob. streszczenie), z myślą o zapewnieniu maksymalnej komplementarności; oraz
• zwiększenie skuteczności funkcji dochodzeniowej OLAF-u w odniesieniu do szeregu konkretnych kwestii, co obejmuje:
  • nowe przepisy dotyczące przeprowadzania kontroli na miejscu i inspekcji
  • dostęp do informacji o rachunkach bankowych
  • powołanie kontrolera gwarancji proceduralnych
  • dostęp osoby objętej dochodzeniem do raportu końcowego
  • wzmocnienie roli jednostek koordynujących zwalczanie nadużyć finansowych w państwach UE oraz
  • nowe przepisy służące usprawnieniu działań następczych prowadzonych po zakończeniu dochodzenia.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

OLAF:

• prowadzi dochodzenia wewnętrzne i zewnętrzne;
• zapewnia wsparcie EPPO zgodnie z zasadą ścisłej współpracy, wymiany informacji, komplementarności i unikania powielania działań;
• pomaga państwom UE w organizowaniu ścisłej współpracy między ich organami zajmującymi się zwalczaniem nadużyć finansowych;
• rozwija, jako służba Komisji Europejskiej, politykę UE w dziedzinie zwalczania nadużyć finansowych;
• uczestniczy w opracowywaniu i rozwijaniu strategii na rzecz zwalczania nadużyć finansowych i korupcji w celu ochrony interesów finansowych UE;
• promuje i koordynuje dzielenie się doświadczeniami operacyjnymi oraz najlepszymi rozwiązaniami proceduralnymi;
• uczestniczy, w razie potrzeby, we wspólnych zespołach dochodzeniowych;
• wspiera wspólne krajowe działania na rzecz zwalczania nadużyć finansowych.

Dochodzenia wewnętrzne

OLAF:

• prowadzi dochodzenia administracyjne w instytucjach, organach, urzędach i agencjach UE, a także w pomieszczeniach podmiotów gospodarczych*;
• ma prawo uzyskania natychmiastowego i niezapowiedzianego dostępu do wszelkich istotnych informacji i danych związanych ze sprawą będącą przedmiotem dochodzenia;
• może zażądać udzielenia informacji ustnych i pisemnych od urzędników, innych pracowników i szefów urzędów i agencji;
• informuje instytucje, organy, urzędy i agencje, jeżeli dochodzeniem jest objęty ich pracownik, a także konsultuje się z nimi, w razie potrzeby, jeżeli w celu ochrony interesów finansowych UE należy podjąć administracyjne środki zapobiegawcze.

Na mocy rozporządzenia zmieniającego (UE, Euratom) 2020/2223 OLAF-owi umożliwia się, w ramach prowadzonych dochodzeń, dostęp do urządzeń prywatnych wykorzystywanych do celów służbowych, jeżeli OLAF ma uzasadnione podstawy, aby podejrzewać, że zawartość tych urządzeń może być istotna dla danego dochodzenia. Dostęp będzie podlegać przepisom wewnętrznym przyjmowanym przez każdą instytucję, każdy organ, każdy urząd i każdą agencję w odniesieniu do swoich pracowników i członków.

Dochodzenia zewnętrzne

OLAF:

• przeprowadza kontrole na miejscu i inspekcje oraz inne czynności dochodzeniowe w państwach UE, państwach trzecich, w pomieszczeniach organizacji międzynarodowych oraz u podmiotów gospodarczych, zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu (UE, Euratom) nr 883/2013 i rozporządzeniu (Euratom, WE) nr 2185/96 oraz zgodnie z obowiązującymi umowami o współpracy i wzajemnej pomocy;
• może przekazywać właściwym organom krajowym państw UE informacje na temat nadużyć finansowych, korupcji lub wszelkiej innej nielegalnej działalności na szkodę interesów finansowych UE, tak aby umożliwić im podjęcie odpowiednich działań.

Zgodnie z rozporządzeniem zmieniającym (UE, Euratom) 2020/2223 udzielany w dochodzeniach zewnętrznych dostęp do urządzeń prywatnych wykorzystywanych do celów służbowych jest udzielany na takich samych warunkach i dotyczy tego samego zakresu, jakie mają zastosowanie w przypadku organów krajowych w danym państwie.

Procedura dochodzeń

Dyrektor generalny OLAF-u:

• decyduje, jeśli istnieją wystarczające podejrzenia, o wszczęciu dochodzenia zewnętrznego lub wewnętrznego, albo ze swojej własnej inicjatywy, albo na wniosek instytucji, organu, urzędu lub agencji UE albo też państwa UE;
• może przekazać wszelkie stosowne informacje zainteresowanej instytucji, zainteresowanemu urzędowi lub organowi lub zainteresowanej agencji UE albo zainteresowanemu państwu UE, jeżeli podejmuje decyzję o niewszczynaniu dochodzenia;
• kieruje prowadzeniem dochodzeń i wydaje w stosownych przypadkach pisemne polecenia;
• składa sprawozdanie Komitetowi Nadzoru, jeżeli dochodzenie nie może zostać zakończone w terminie 12 miesięcy, a następnie co sześć miesięcy;
• może przekazywać krajowym organom sądowym wszelkie informacje uzyskane w trakcie trwania dochodzenia wewnętrznego, które wchodzą w zakres ich jurysdykcji.

Personel OLAF-u:

• prowadzi dochodzenia w sposób obiektywny i bezstronny, przestrzegając gwarancji proceduralnych określonych w rozporządzeniu oraz zasady domniemania niewinności;
• gromadzi zarówno dowody obciążające osobę objętą dochodzeniem, jak i dowody na jej korzyść;
• może, przekazując w tym względzie wezwanie z odpowiednim wyprzedzeniem, przesłuchać osobę objętą dochodzeniem lub świadka – takie osoby mają prawo do nieskładania zeznań na swoją niekorzyść i prawo do obecności wybranej przez siebie osoby;
• sporządza protokół z przesłuchania i udostępnia jego kopię przesłuchiwanemu;
• umożliwia osobie objętej dochodzeniem zgłoszenie uwag w odniesieniu do dotyczących jej faktów;
• traktuje wszystkie informacje przekazane lub uzyskane w trakcie dochodzeń zewnętrznych i wewnętrznych jako poufne;
• współpracuje z EPPO, Eurojustem, Europolem i właściwymi organami państw UE, państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

Dostęp do informacji o rachunkach bankowych

Rozporządzenie zmieniające (UE, Euratom) 2020/2223 wzmacnia uprawnienia dochodzeniowe OLAF-u. OLAF może, w ramach współpracy z organami krajowymi, zwracać się o udzielenie informacji o rachunkach bankowych oraz, jeżeli jest to bezwzględnie konieczne, informacji o transakcjach. Zastosowanie w tym względzie mają takie same warunki, jakie stosuje się w przypadku właściwych organów krajowych. Dostęp jest udzielany na pisemny wniosek zawierający uzasadnienie celowości i proporcjonalności.

Kontroler gwarancji proceduralnych

Na mocy rozporządzenia zmieniającego (UE, Euratom) 2020/2223 tworzy się stanowisko niezależnego kontrolera gwarancji proceduralnych. Kontroler, który jest administracyjnie powiązany z Komitetem Nadzoru, będzie odpowiedzialny za rozpatrywanie skarg wnoszonych przez osoby objęte dochodzeniem i będzie mógł przekazywać OLAF-owi zalecenia dotyczące sposobu rozwiązania problemu podniesionego w skardze.

Ścisła współpraca między OLAF-em i EPPO

OLAF i EPPO wzajemnie się uzupełniają w wykonywaniu zadania polegającego na ochronie interesów finansowych UE i mają ze sobą ściśle współpracować. Zgodnie z rozporządzeniem zmieniającym (UE, Euratom) 2020/2223 OLAF pozostaje organem administracyjnym prowadzącym dochodzenia administracyjne, które mogą skutkować podjęciem działań finansowych, administracyjnych lub dyscyplinarnych oraz wydaniem zaleceń sądowych. Z kolei w kompetencji EPPO, do której jak dotąd przystąpiły 22 spośród 27 państw UE, leży prowadzenie postępowań przygotowawczych w celu określenia odpowiedzialności karnej osób uczestniczących w nadużyciach finansowych, korupcji lub innych czynach zabronionych naruszających interesy finansowe UE wchodzących w zakres jej właściwości.

W przypadku gdy OLAF podejmuje środki uzupełniające w celu ochrony dopuszczalności dowodów, jak również praw podstawowych i gwarancji proceduralnych, EPPO i OLAF ściśle ze sobą współpracują, aby zapewnić, że przestrzegane są gwarancje procesowe przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2017/1939.

Raport końcowy

Raport końcowy, który sporządza się z upoważnienia dyrektora generalnego po zakończeniu dochodzenia:

• wskazuje:
  • podstawę prawną dochodzenia
  • podjęte kroki proceduralne oraz informacje dotyczące przestrzegania odpowiednich gwarancji
  • ustalone fakty z określeniem ich wstępnej kwalifikacji prawnej
  • szacowane skutki finansowe oraz
  • wnioski z dochodzenia;
• jest, w stosownych przypadkach, przekazywany wraz z zaleceniami dyrektora generalnego dotyczącymi ewentualnej konieczności podjęcia działań dyscyplinarnych, administracyjnych, finansowych lub sądowych oraz szacunkowych kwot, jakie należy odzyskać;
• jest przekazywany zainteresowanemu państwu UE albo zainteresowanej instytucji, zainteresowanemu urzędowi lub organowi lub zainteresowanej agencji.

Państwa UE:

• powołują jednostkę koordynującą zwalczanie nadużyć finansowych (AFCOS) w celu ułatwienia skutecznej współpracy i wymiany informacji z OLAF-em;
• zapewniają OLAF-owi niezbędne wsparcie lub je koordynują, aby mógł on skutecznie wykonywać swoje zadania.

Instytucje, organy, urzędy i agencje UE:

• przyjmują przepisy nakładające na ich pracowników obowiązek współpracy z OLAF-em oraz dostarczania mu informacji;
• zapewniają poufność dochodzeń wewnętrznych;
• nie mogą równolegle prowadzić dochodzenia w sprawie tych samych faktów, w przypadku gdy dyrektor generalny OLAF-u wszczął dochodzenie lub rozważa jego wszczęcie;
• niezwłocznie przekazują OLAF-owi wszelkie informacje dotyczące możliwych przypadków nadużyć finansowych, korupcji lub innej nielegalnej działalności finansowej.

Uchylenie

Rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 uchyla rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 i rozporządzenie (Euratom) nr 1074/1999.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIA MAJĄ ZASTOSOWANIE?

• Rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 ma zastosowanie od 1 października 2013 r.
• Rozporządzenie zmieniające (UE, Euratom) 2020/2223 weszło w życie 17 stycznia 2021 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNE DOKUMENTY

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczące dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1074/1999 (Dz.U. L 248 z 18.9.2013, s. 1–22)

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE, Euratom) nr 883/2013 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2223 z dnia 23 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 w odniesieniu do współpracy z Prokuraturą Europejską i skuteczności dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (Dz.U. L 437 z 28.12.2020, s. 49–73)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (Dz.U. L 283 z 31.10.2017, s. 1–71)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie zwalczania za pośrednictwem prawa karnego nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii (Dz.U. L 198 z 28.7.2017, s. 29–41)

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady – Ocena rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczącego dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1074/1999 (COM(2017) 589 final z 2.10.2017)

Dokument roboczy służb Komisji – Ocena rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczącego dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenia Rady (Euratom) nr 1074/1999 towarzyszący dokumentowi „Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady” (SWD(2017) 332 final z 2.10.2017)

Decyzja Komisji 1999/352/WE, EWWiS, Euratom z dnia 28 kwietnia 1999 r. ustanawiająca Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) (Dz.U. L 136 z 31.5.1999, s. 20–22)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 z dnia 11 listopada 1996 r. w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami (Dz.U. L 292 z 15.11.1996, s. 2–5)

Rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 312 z 23.12.1995, s 1–4)

Decyzja Komisji 94/140/WE z dnia 23 lutego 1994 r. ustanawiająca Komitet Doradczy ds. Koordynacji w zakresie Nadużyć Finansowych (Dz.U. L 61 z 4.3.1994, s. 27–28)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 02.02.2021