EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 62019CJ0425

Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 2 marca 2021 r.
Komisja Europejska przeciwko Republice Włoskiej i in.
Odwołanie – Pomoc państwa – Interwencja konsorcjum bankowego prawa prywatnego na rzecz jednego z jego członków – Zatwierdzenie interwencji przez bank centralny państwa członkowskiego – Pojęcie „pomocy państwa” – Możliwość przypisania pomocy państwu – Zasoby państwowe – Wskazówki pozwalające stwierdzić możliwość przypisania środka – Przeinaczenie okoliczności prawnych i faktycznych – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym.
Sprawa C-425/19 P.

Court reports – general

ECLI identifier: ECLI:EU:C:2021:154

 WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 2 marca 2021 r. ( *1 )

Odwołanie – Pomoc państwa – Interwencja konsorcjum bankowego prawa prywatnego na rzecz jednego z jego członków – Zatwierdzenie interwencji przez bank centralny państwa członkowskiego – Pojęcie „pomocy państwa” – Możliwość przypisania pomocy państwu – Zasoby państwowe – Wskazówki pozwalające stwierdzić możliwość przypisania środka – Przeinaczenie okoliczności prawnych i faktycznych – Decyzja uznająca pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym

W sprawie C‑425/19 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 29 maja 2019 r.,

Komisja Europejska, którą reprezentowali P. Stancanelli, L. Flynn, A. Bouchagiar i D. Recchia, w charakterze pełnomocników,

wnosząca odwołanie,

w której pozostałymi uczestnikami postępowania są:

Republika Włoska, którą reprezentowała G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, wspierana przez P. Gentilego i S. Fiorentina, avvocati dello Stato,

Banca Popolare di Bari SCpA, dawniej Tercas-Cassa di risparmio della provincia di Teramo SpA (Banca Tercas SpA), z siedzibą w Teramo (Włochy), który reprezentowali początkowo A. Santa Maria, M. Crisostomo, E. Gambaro i F. Mazzocchi, avvocati, a następnie A. Santa Maria, M. Crisostomo i E. Gambaro, avvocati,

Fondo interbancario di tutela dei depositi, z siedzibą w Rzymie (Włochy), który reprezentowali M. Siragusa, G. Scassellati Sforzolini, G. Faella i A. Comino, avvocati,

strona skarżąca w pierwszej instancji,

Banca d’Italia, z siedzibą w Rzymie, który reprezentowali M. Perassi, M. Todino, L. Sciotto i O. Capolino, avvocati,

interwenient w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: K. Lenaerts, prezes, R. Silva de Lapuerta (sprawozdawczyni), wiceprezes, J.-C. Bonichot, A. Arabadjiev, A. Prechal, M. Ilešič, L. Bay Larsen, A. Kumin i N. Wahl, prezesi izb, E. Juhász, S. Rodin, F. Biltgen, K. Jürimäe, C. Lycourgos i N. Jääskinen, sędziowie,

rzecznik generalny: E. Tanchev,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 29 października 2020 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

W swym odwołaniu Komisja Europejska wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 19 marca 2019 r., Włochy i in./Komisja (T‑98/16, T‑196/16 i T‑198/16, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2019:167), w którym Sąd stwierdził nieważność decyzji Komisji (UE) 2016/1208 z dnia 23 grudnia 2015 r. w sprawie pomocy państwa SA.39451 (2015/C) (ex 2015/NN) wdrożonej przez Włochy na rzecz Banca Tercas (Dz.U. 2016, L 203, s. 1, zwanej dalej „sporną decyzją”).

Ramy prawne

2

Decreto legislativo n. 385, e successive modifiche e integrazioni – Testo unico delle leggi in materia bancaria e creditizia (dekret legislacyjny nr 385 wraz z późniejszymi modyfikacjami i uzupełnieniami, zawierający tekst jednolity ustawy o bankach i kredytach) z dnia 1 września 1993 r. (GURI nr 230 z dnia 30 września 1993 r. i dodatek zwyczajny do GURI nr 92), w wersji mającej zastosowanie do rozpatrywanego stanu faktycznego (zwanej dalej „TUB”), powierza Banca d’Italia (Bankowi Włoch) funkcję organu nadzoru bankowego oraz zadanie polegające na zagwarantowaniu prawidłowego i ostrożnego zarządzania nadzorowanymi instytucjami oraz na zapewnieniu ogólnej stabilności, efektywności i konkurencyjności systemu finansowego, jak również przestrzegania przepisów dotyczących kredytów.

3

Zgodnie z art. 96 ust. 1 TUB banki włoskie należą do jednego z systemów gwarantowania depozytów ustanowionych i uznanych we Włoszech. Spółdzielcze banki kredytowe uczestniczą w systemie gwarantowania depozytów ustanowionym dla ich sektora.

4

Zgodnie z art. 96 bis ust. 1 TUB systemy gwarantowania depozytów dokonują spłaty w przypadku przymusowej likwidacji w trybie administracyjnym banków posiadających zezwolenie na prowadzenie działalności we Włoszech, przy czym systemy te mogą przewidywać inne przypadki i formy interwencji. Zgodnie z art. 96 ter ust. 1 lit. d) TUB Bank Włoch zezwala między innymi na interwencje systemów gwarantowania depozytów, „mając na względzie ochronę deponentów i stabilność systemu bankowego”.

Okoliczności powstania sporu

5

Okoliczności powstania sporu zostały przedstawione w pkt 3–32 zaskarżonego wyroku i dla celów niniejszego wyroku mogą zostać streszczone w następujący sposób.

Uczestniczące podmioty

6

Tercas-Cassa di risparmio della provincia di Teramo SpA (Banca Tercas SpA) (zwana dalej „Tercas”) jest bankiem z udziałem kapitału prywatnego, który prowadzi działalność głównie w regionie Abruzji (Włochy). Banca Popolare di Bari SCpA (zwany dalej „BPB”) jest spółką holdingową grupy bankowej z udziałem kapitału prywatnego, której działalność koncentruje się głównie na południu Włoch.

7

Fondo interbancario di tutela dei depositi (zwany dalej „FITD”) jest konsorcjum bankowym prawa prywatnego, które zostało ustanowione na zasadzie dobrowolności w 1987 r. Owo konsorcjum o charakterze samopomocowym utworzono w celu ochrony wspólnych interesów jego członków.

8

Zgodnie z art. 1 statutu FITD celem tego podmiotu jest udzielenie zabezpieczenia na rzecz deponentów składających depozyty u jego członków. W 1996 r. w wyniku transpozycji do włoskiego porządku prawnego dyrektywy 94/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 1994 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów (Dz.U. 1994, L 135, s. 5)) Bank Włoch uznał FITD za jeden z systemów gwarancji depozytów upoważnionych do prowadzenia działalności we Włoszech i za jedyny system, do którego mogą przystąpić banki niebędące bankami spółdzielczymi.

9

Zgodnie z art. 27 statutu FITD w przypadku przymusowej likwidacji w trybie administracyjnym jednego z jego członków FITD zwraca depozyty ustanowione przez deponentów u tego członka do kwoty 100000 EUR na deponenta (działanie zwane dalej „interwencją obowiązkową”).

10

FITD jest również uprawniony do podejmowania w imieniu swoich członków interwencji na zasadzie dobrowolności (zwanych dalej „interwencjami dobrowolnymi”) w następujących dwóch sytuacjach. Po pierwsze, zgodnie z art. 28 statutu FITD może on – zamiast dokonywać zwrotu przewidzianego w ramach zabezpieczenia depozytów – podjąć działania interwencyjne w zakresie transakcji sprzedaży aktywów i pasywów w odniesieniu do któregokolwiek ze swych członków objętych przymusową likwidacją w trybie administracyjnym. Po drugie, na mocy art. 29 ust. 1 swego statutu FITD może interweniować za pomocą środków finansowych, gwarancji, nabycia udziałów lub przy wykorzystaniu innych form technicznych celem udzielenia wsparcia jednemu ze swoich członków objętemu zarządem nadzwyczajnym, jeżeli istnieją perspektywy naprawy i należy spodziewać się mniejszego obciążenia w porównaniu z obciążeniem wynikającym z interwencji FITD w razie przymusowej likwidacji w trybie administracyjnym tego członka.

11

Bank Włoch jest instytucją publiczną pełniącą funkcje banku centralnego Republiki Włoskiej. Posiada on własną osobowość prawną odrębną od państwa włoskiego. Jako członek Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) Bank Włoch, na podstawie art. 127 ust. 5 TFUE, przyczynia się do należytego wykonywania polityk prowadzonych przez właściwe władze w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i do stabilności systemu finansowego.

12

Aby osiągnąć cele wyznaczone mu przez TUB, w szczególności cel związany z zapewnieniem prawidłowego i ostrożnego zarządzania nadzorowanymi instytucjami, Bank Włoch posiada uprawnienia regulacyjne, uprawnienia do kontroli dokumentów, uprawnienia do przeprowadzania inspekcji oraz liczne kompetencje w zakresie udzielania zezwoleń. Uprawnienia te umożliwiają Bankowi Włoch podejmowanie działań interwencyjnych podczas wszystkich istotnych etapów istnienia banku, przy poszanowaniu jego autonomii handlowej i jedynie w celu sprawdzenia, czy zarządzanie nim jest prawidłowe i ostrożne.

13

W ramach swoich prerogatyw Bank Włoch w szczególności zatwierdził statut FITD, uczestniczy jako obserwator bez prawa głosu w posiedzeniach FITD oraz zgodnie z art. 96 ter ust. 1 lit. d) TUB zatwierdza interwencje FITD na rzecz jego członków.

Kontekst i interwencja FITD na rzecz Tercas

14

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2012 r., na wniosek Banku Włoch, który stwierdził nieprawidłowości wewnątrz Tercas, Ministero dell’Economia e delle Finanze (ministerstwo gospodarki i finansów, Włochy) objęło to przedsiębiorstwo zarządem nadzwyczajnym. Bank Włoch mianował następnie komisarza nadzwyczajnego odpowiedzialnego za zarządzanie Tercas w okresie zarządu nadzwyczajnego.

15

W październiku 2013 r., po dokonaniu oceny różnych rozwiązań, które mogłyby położyć kres trudnościom Tercas, komisarz nadzwyczajny rozpoczął negocjacje z BPB, który wyraził zainteresowanie subskrypcją podwyższonego kapitału Tercas, pod warunkiem że przeprowadzony zostanie wcześniej audyt tego banku, a FITD pokryje w całości jego deficyt majątkowy.

16

W dniu 28 października 2013 r., w następstwie wniosku złożonego przez komisarza nadzwyczajnego Tercas na podstawie art. 29 statutu FITD, komitet zarządzający tym konsorcjum postanowił wesprzeć Tercas maksymalną kwotą 280 mln EUR. W dniu 29 października 2013 r. rada FITD zatwierdziła tę decyzję. W dniu 4 listopada 2013 r., zgodnie z art. 96 ter ust. 1 lit. d) TUB, Bank Włoch zatwierdził tę interwencję wspierającą.

17

W dniu 18 marca 2014 r. FITD podjął decyzję o zawieszeniu planowanej interwencji z uwagi na wątpliwości dotyczące sytuacji ekonomicznej i majątkowej Tercas oraz traktowania tej interwencji pod względem podatkowym. W następstwie audytu dotyczącego aktywów Tercas, o którego przeprowadzenie wystąpił BPB, powstał bowiem spór pomiędzy ekspertami FITD i BPB. Spór ten został następnie rozstrzygnięty w drodze postępowania arbitrażowego.

18

W świetle wniosków przedstawionych przez firmę doradczo-audytorską w sprawozdaniu z dnia 26 maja 2014 r. oraz uwzględniając koszty interwencji w porównaniu z kosztami odszkodowania w ramach interwencji obowiązkowej, komitet zarządzający i rada FITD postanowiły w dniu 30 maja 2014 r. podjąć działanie interwencyjne na rzecz Tercas.

19

W dniu 7 lipca 2014 r. Bank Włoch zatwierdził interwencję FITD na rzecz Tercas. Interwencja ta obejmowała trzy środki, a mianowicie, po pierwsze, wkład w wysokości 265 mln EUR na pokrycie ujemnego kapitału własnego Tercas, po drugie, gwarancję w wysokości 35 mln EUR przeznaczoną na pokrycie ryzyka kredytowego związanego z niektórymi ekspozycjami Tercas, a po trzecie, gwarancję w wysokości 30 mln EUR przeznaczoną na pokrycie kosztów wynikających z traktowania pierwszego środka pod względem podatkowym pierwszego środka (zwane dalej „spornymi środkami”).

20

Na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy Tercas, zwołanym w dniu 27 lipca 2014 r. przez komisarza nadzwyczajnego w porozumieniu z Bankiem Włoch, postanowiono, po pierwsze, pokryć część strat, między innymi poprzez zmniejszenie zasobów własnych do zera i anulowanie wszystkich akcji zwykłych pozostających w obiegu, a po drugie, zwiększyć kapitał do kwoty 230 mln EUR dzięki emisji nowych akcji zwykłych zaoferowanych BPB. To podwyższenie kapitału zostało przeprowadzone w tym samym dniu.

21

W dniu 1 października 2014 r. zniesiono system zarządu nadzwyczajnego Tercas, a BPB wyznaczył nowe organy tego banku.

Postępowanie administracyjne i sporna decyzja

22

W dniach 8 sierpnia i 10 października 2014 r. Komisja zażądała od władz włoskich przekazania informacji na temat interwencji FITD na rzecz Tercas. Władze te odpowiedziały na owe żądania udzielenia informacji w dniach 16 września i 14 listopada 2014 r.

23

Pismem z dnia 27 lutego 2015 r. Komisja powiadomiła Republikę Włoską o swej decyzji o wszczęciu postępowania przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE w odniesieniu do spornych środków. W dniu 24 kwietnia 2015 r. Komisja opublikowała decyzję o wszczęciu postępowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

24

W dniu 23 grudnia 2015 r. Komisja wydała sporną decyzję, w której stwierdziła, że sporne środki, zatwierdzone z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE, stanowiły pomoc niezgodną z rynkiem wewnętrznym, którą Republika Włoska przyznała bezprawnie na rzecz Tercas, i nakazała odzyskanie tej pomocy.

Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

25

Republika Włoska (T‑98/16), BPB (T‑196/16) oraz FITD, popierany przez Bank Włoch (T‑198/16), wniosły skargi na sporną decyzję.

26

W pierwszej kolejności, w pkt 68, 69 i 89–91 zaskarżonego wyroku, Sąd stwierdził w istocie, że aby uznać, iż istnieje możliwość przypisania państwu środka pomocy, Komisja jest jeszcze bardziej zobowiązana do przedstawienia wskazówek wystarczających do wykazania, że środek ten został przyjęty pod wpływem władz publicznych lub pod rzeczywistą kontrolą tych władz, gdy chodzi o środek przyjęty przez podmiot prywatny, niż w przypadku, gdy dany środek został przyjęty przez przedsiębiorstwo publiczne. Sąd zauważył w tym kontekście, że w odróżnieniu od sytuacji, w której środek przyjęty przez przedsiębiorstwo publiczne przypisuje się państwu, Komisja może – w przypadku środka przyjętego przez podmiot prywatny – ograniczyć się do wykazania, że brak wpływu władz publicznych na ten podmiot prywatny i skutecznej kontroli nad nim jest mało prawdopodobny.

27

W drugiej kolejności, po przeanalizowaniu w pkt 114–131 zaskarżonego wyroku okoliczności uwzględnionych przez Komisję w celu uznania, że sporne środki mogły zostać przypisane państwu włoskiemu, Sąd stwierdził w pkt 132 tego wyroku, że Komisja nie udowodniła w sposób wymagany prawem zaangażowania włoskich władz publicznych w przyjęcie tych środków ani tym samym możliwości przypisania ich państwu w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

28

W trzeciej kolejności, co się tyczy pojęcia interwencji „przy użyciu zasobów państwowych” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, Sąd orzekł w pkt 161 zaskarżonego wyroku, po przeanalizowaniu w pkt 139–160 wskazówek przedstawionych w tym względzie w spornej decyzji, że Komisja nie wykazała w sposób wymagany prawem, że rzeczone zasoby były kontrolowane przez włoskie władze publiczne i że w związku z tym pozostawały one w dyspozycji tych władz. W ocenie Sądu Komisja nie była więc w stanie stwierdzić, iż pomimo że interwencję FITD na rzecz Tercas przeprowadzono zgodnie ze statutem tego konsorcjum oraz w interesie jego członków przy wykorzystaniu środków prywatnych, w rzeczywistości to owe władze, wywierając dominujący wpływ na FITD, postanowiły ukierunkować wykorzystanie tych zasobów na sfinansowanie takiej interwencji.

29

Sąd stwierdził nieważność spornej decyzji, ponieważ nie została spełniona pierwsza z przesłanek uznania pomocy za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, a mianowicie przesłanka dotycząca przyznania pomocy przez państwo lub przy użyciu zasobów państwowych.

Postępowanie przed Trybunałem i żądania stron w postępowaniu odwoławczym

30

Komisja wnosi do Trybunału o:

uchylenie zaskarżonego wyroku;

oddalenie skarg wniesionych w pierwszej instancji w zakresie, w jakim kwestionuje się w nich okoliczność, że w spornej decyzji wykazano spełnienie przesłanek przypisania państwu spornych środków i ich finansowania przy użyciu zasobów państwowych;

przekazanie sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania w celu zbadania pozostałych zarzutów podniesionych w pierwszej instancji oraz

rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w pierwszej instancji oraz postępowania odwoławczego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

31

Bank Włoch, FITD, BPB i Republika Włoska wnoszą do Trybunału o:

oddalenie odwołania oraz

obciążenie Komisji kosztami postępowania.

32

Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 30 lipca 2019 r. Fondazione Cassa di Risparmio di Pesaro, Montani Antaldi Srl, Fondazione Cassa di Risparmio di Fano, Fondazione Cassa di Risparmio di Jesi oraz Fondazione Cassa di Risparmio della Provincia di Macerata wniosły o dopuszczenie ich do niniejszej sprawy w charakterze interwenientów popierających żądania Republiki Włoskiej, BPB, FITD i Banku Włoch.

33

Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 13 listopada 2019 r., Komisja/Włochy i Fondo interbancario di tutela dei depositi (C‑425/19 P, niepublikowanym, EU:C:2019:980) wniosek o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenientów został oddalony.

34

Na podstawie art. 16 akapit trzeci statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Republika Włoska wniosła o rozpoznanie sprawy przez Trybunał w składzie wielkiej izby.

W przedmiocie odwołania

35

Komisja opiera swoje odwołanie na dwóch zarzutach.

W przedmiocie zarzutu pierwszego

Argumentacja stron

36

Zarzut pierwszy, dotyczący naruszenia art. 107 ust. 1 TFUE, składa się z dwóch części.

37

W ramach części pierwszej Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, nakładając na nią – w celu ustalenia, czy w niniejszym przypadku spełnione zostały przesłanki przypisania pomocy państwu i przyznania tej pomocy przy użyciu zasobów państwowych – ciężar dowodu większy niż wymagany w orzecznictwie Trybunału.

38

W pierwszej kolejności Komisja przypomina, że zgodnie z tym orzecznictwem w sytuacji gdy zamierza ona wykazać, że środki przyjęte przez podmiot odrębny od państwa należy przypisać władzom publicznym, powinna udowodnić, za pomocą zbioru wskazówek wynikających z badanego przypadku, zaangażowanie tych władz w przyjęcie danego środka lub wywieranie przez nie wpływu na jego przyjęcie, wykazując prawdopodobieństwo zaangażowania władz publicznych lub co najmniej niskie prawdopodobieństwo tezy, że zaangażowanie takie nie miało miejsca. Komisja nie jest natomiast zobowiązana do wykazania istnienia konkretnej zachęty lub wiążących poleceń wydanych przez te władze podmiotowi, który konkretnie przyznał pomoc. Nie jest również konieczne, aby wykazała ona rzeczywisty wpływ tego zaangażowania na zachowanie danego podmiotu ani aby dowiodła, że jego zachowanie byłoby inne, gdyby działał on w sposób niezależny. W tym względzie Komisja wyjaśnia w szczególności, że nie jest zobowiązana do wykazania, iż przypisanie środka państwu opiera się na założeniu, że interes publiczny nie pokrywa się z interesem tego podmiotu. Wreszcie standard dowodu wymagany w orzecznictwie Trybunału nie różni się w zależności od tego, czy podmiot udzielający pomocy jest podmiotem publicznym, czy też jest on kontrolowany przez kapitał prywatny.

39

Tymczasem zdaniem Komisji w pkt 69 i 89–91 zaskarżonego wyroku Sąd naruszył wspomniane orzecznictwo, zobowiązując ją do spełnienia bardziej rygorystycznego standardu dowodowego niż ten przewidziany w tym orzecznictwie, aby wykazać możliwość przypisania środka pomocy władzom publicznym i udowodnić, że interwencja została przeprowadzona przy użyciu zasobów państwowych, z tego tylko powodu, że w niniejszym przypadku środek pomocy został przyznany przez podmiot prywatny.

40

Zdaniem Komisji wynika z tego, że w pkt 114, 116, 117 i 127 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie ocenił wskazówki, które przedstawiła ona w tym zakresie w spornej decyzji. W szczególności Sąd niesłusznie uznał, że Komisja powinna była udowodnić w sposób pozytywny, iż sporne środki zostały przyjęte pod dominującym wpływem władz publicznych, oraz że instytucja ta była zobowiązana do wykazania, że władze te uczestniczyły we wszystkich etapach przyjmowania tych środków, wydając wiążące polecenia, i że zaangażowanie władz publicznych miało wpływ na treść owych środków.

41

Ponadto Komisja podnosi, że nielogiczne jest nakładanie na nią zwiększonego ciężaru dowodowego, w sytuacji gdy podmiot, który przyjął środki, jest podmiotem prywatnym, ponieważ w takiej sytuacji może ona z definicji dysponować jedynie ograniczoną liczbą wskazówek pozwalających na wykazanie zaangażowania władz publicznych. W szczególności w przypadku braku powiązań o charakterze organicznym zaangażowania takiego należy poszukiwać na podstawie mniej widocznych wskazówek

42

W drugiej kolejności Komisja podnosi posiłkowo, że FITD jest podmiotem, któremu Republika Włoska powierzyła szczególne zadania na podstawie dyrektywy 94/19. W konsekwencji w świetle orzecznictwa Trybunału w dziedzinie bezpośredniej skuteczności dyrektyw, które nie zostały transponowane lub zostały transponowane w sposób nieprawidłowy, w szczególności zaś w świetle wyroku z dnia 10 października 2017 r., Farrell (C‑413/15, EU:C:2017:745), można uznać to konsorcjum za emanację państwa włoskiego. Z tego względu nawet jeśli Sąd nie naruszył prawa poprzez uznanie, że w przypadku gdy podmiot udzielający środków pomocy jest podmiotem prywatnym, wymagany jest bardziej rygorystyczny standard dowodowy, to jednak w zaskarżonym wyroku naruszył on prawo, poprzez zastosowanie do FITD rozróżnienia między podmiotami prywatnymi a podmiotami publicznymi w odniesieniu do wymogów dotyczących możliwości przypisania pomocy państwu i przyznania jej przy użyciu zasobów państwowych.

43

W trzeciej kolejności Komisja przypomina, że zgodnie z art. 11 ust. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/49/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie systemów gwarancji depozytów (Dz.U. 2014, L 173, s. 149) w ramach systemów gwarancji depozytów mogą być przyjmowane, w celu zapobieżenia upadłości instytucji kredytowej, „środki alternatywne [inne niż restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja]”. Korzystanie z takiego instrumentu jest jednak uzależnione od spełnienia warunku, aby w stosunku do danej instytucji kredytowej nie podjęto żadnych środków restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Tymczasem zgodnie z art. 32 ust. 4 lit. d) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz.U. 2014, L 173, s. 190) działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji może zostać podjęte jedynie wówczas, gdy wymagane jest „nadzwyczajne publiczne wsparcie finansowe”, które w art. 2 ust. 1 pkt 28) tej dyrektywy zostało zdefiniowane jako „pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE”.

44

Skoro zatem, wobec zastosowania przez Sąd bardziej rygorystycznego standardu dowodowego, praktycznie niemożliwe jest udowodnienie przez Komisję zaangażowania zasobów państwowych i możliwości przypisania państwu środków przyjętych w ramach systemów gwarancji depozytów, w przypadku gdy w skład tych systemów wchodzą banki prywatne, to w ramach tych systemów mogą być stale przyjmowane „środki alternatywne [inne niż restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja]” w rozumieniu art. 11 ust. 3 dyrektywy 2014/49, bez konieczności wszczynania procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, o której mowa w art. 32 dyrektywy 2014/59. W konsekwencji zaskarżony wyrok umożliwia państwom członkowskim i bankom obchodzenie lub w każdym razie osłabienie skutków przepisów prawnych w dziedzinie unii bankowej.

45

W części drugiej zarzutu pierwszego Komisja podnosi, że Sąd naruszył prawo, ponieważ nie przeprowadził całościowej analizy wskazówek przedstawionych przez tę instytucję w celu wykazania, że w niniejszym przypadku spełnione zostały przesłanki dotyczące możliwości przypisania i zasobów państwowych.

46

W ten sposób Sąd odszedł od orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z którym wartość dowodową wskazówek należy oceniać poprzez zbadanie ich w całości, nawet jeśli owe wskazówki rozpatrywane indywidualnie i w oderwaniu od ich kontekstu niekoniecznie są decydujące.

47

Przyjęcie takiego błędnego podejścia doprowadziło Sąd do stwierdzenia, po pierwsze, w pkt 96–99 zaskarżonego wyroku, że interwencje FITD ukierunkowane są na realizację prywatnych interesów jego członków, przy czym Sąd nie podał powodów, które mogłyby uzasadniać takie stwierdzenie. Po drugie, w pkt 100–106 zaskarżonego wyroku Sąd nie uwzględnił charakteru mandatu publicznego powierzonego FITD przez prawo włoskie, orzekając, że ogranicza się on do interwencji obowiązkowych, a mianowicie zwrotu deponentom ich depozytów. Jednak zdaniem Komisji interwencje dobrowolne są ściśle związane z interwencjami obowiązkowymi, ponieważ te pierwsze mogą być przeprowadzane tylko wtedy, gdy stanowią one obciążenie mniej dotkliwe niż ewentualna interwencja obowiązkowa. Po trzecie, w pkt 115, 116 i 126 zaskarżonego wyroku Sąd błędnie odrzucił kolejno wskazówki przedstawione przez Komisję w odniesieniu do zaangażowania Banku Włoch w przyznanie spornych środków, podczas gdy wskazówki te rozpatrywane łącznie pozwoliłyby na przypisanie spornych środków państwu włoskiemu.

48

Republika Włoska, BPB, FITD i Bank Włoch podnoszą przede wszystkim, że zarzut pierwszy jest niedopuszczalny. Podmioty te twierdzą w tym względzie, że Komisja, powołując się na naruszenie prawa, którego miał dopuścić się Sąd, dąży w istocie do uzyskania od Trybunału nowej oceny okoliczności faktycznych i dowodów w stosunku do tej, która została dokonana w zaskarżonym wyroku, w szczególności w odniesieniu do możliwości przypisania państwu spornych środków i charakteru mandatu powierzonego FITD.

49

Republika Włoska twierdzi ponadto, że niedopuszczalny jest argument Komisji, według którego Sąd powinien był przeanalizować dowody z uwzględnieniem kontekstu negocjacji, które toczyły się między FITD, BPB i komisarzem nadzwyczajnym, ponieważ w odwołaniu nie zakwestionowano pkt 125–132 zaskarżonego wyroku, w których Sąd zbadał tę kwestię.

50

Posiłkowo Republika Włoska, BPB, FITD i Bank Włoch podnoszą, że zarzut pierwszy jest bezzasadny.

51

Komisja odpiera argumenty dotyczące domniemanej niedopuszczalności zarzutu pierwszego, twierdząc, że w ramach tego zarzutu podniosła ona kwestię kryterium prawnego, na którym oparł się Sąd w badaniu dowodów przedstawionych w celu wykazania wpływu wywieranego przez władze włoskie na decyzje FITD.

Ocena Trybunału

– W przedmiocie dopuszczalności

52

Z art. 256 ust. 1 TFUE i art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że odwołanie ogranicza się do kwestii prawnych i że jedynie Sąd jest właściwy do dokonywania ustaleń faktycznych i oceny tych z nich, które uzna za istotne, jak również do oceny dowodów. Ocena okoliczności faktycznych i dowodów nie stanowi zatem – z zastrzeżeniem przypadków ich przeinaczenia – kwestii prawnej, podlegającej jako taka kontroli Trybunału w postępowaniu odwoławczym. Takie przeinaczenie musi w oczywisty sposób wynikać z dokumentów zawartych w aktach sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny faktów i dowodów (wyrok z dnia 10 lipca 2019 r., VG/Komisja, C‑19/18 P, EU:C:2019:578, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

53

Natomiast w sytuacji gdy Sąd ustalił lub ocenił okoliczności faktyczne, Trybunał jest właściwy do przeprowadzenia kontroli, jeżeli Sąd uznał, że mają one charakter prawny, i jeżeli wyprowadził z nich konsekwencje prawne (wyrok z dnia 22 listopada 2012 r., E.ON Energie/Komisja, C‑89/11 P, EU:C:2012:738, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo). Uprawnienia kontrolne Trybunału obejmują między innymi badanie kwestii, czy były przestrzegane zasady dotyczące ciężaru dowodu i postępowania dowodowego, oraz kwestii, czy przy ocenie okoliczności faktycznych i dowodów Sąd zastosował prawidłowe kryteria prawne (zob. podobnie wyrok z dnia 18 stycznia 2017 r., Toshiba/Komisja, C‑623/15 P, niepublikowany, EU:C:2017:21, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

54

W niniejszej sprawie, po pierwsze, należy stwierdzić, że w swojej argumentacji przedstawionej w ramach pierwszego zarzutu odwołania Komisja krytykuje nie dokonaną przez Sąd ocenę okoliczności faktycznych dotyczącą wartości dowodowej przedstawionych przez tę instytucję wskazówek, lecz zastosowanie reguł dotyczących ciężaru dowodu i postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd w celu dokonania oceny tych wskazówek oraz kwalifikacji spornych środków.

55

Po drugie, jeśli chodzi o zarzut niedopuszczalności, o którym wspomniano w pkt 49 niniejszego wyroku, należy przypomnieć, że – jak wynika z art. 256 ust. 1 akapit drugi TFUE, art. 58 akapit pierwszy Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 168 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Trybunałem – odwołanie powinno dokładnie wskazywać zakwestionowane części wyroku, o którego uchylenie wniesiono, oraz zawierać argumenty prawne, które szczegółowo uzasadniają to żądanie, pod rygorem uznania odwołania lub danego zarzutu za niedopuszczalne (wyrok z dnia 10 lipca 2014 r., Telefónica i Telefónica de España/Komisja, C‑295/12 P, EU:C:2014:2062, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo). W niniejszej sprawie wystarczy jednak stwierdzić, że Komisja wskazała w swym odwołaniu, iż kwestionuje między innymi pkt 126 zaskarżonego wyroku.

56

W tym stanie rzeczy pierwszy zarzut odwołania jest dopuszczalny.

– Co do istoty

57

W odniesieniu do części pierwszej zarzutu pierwszego należy na wstępie przypomnieć, że uznanie za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE jest uzależnione od spełnienia czterech przesłanek, a mianowicie od tego, czy ma miejsce interwencja państwa lub interwencja przy użyciu zasobów państwowych, czy interwencja ta może wywierać wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi, czy przyznaje ona beneficjentowi selektywną korzyść i czy zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem (wyrok z dnia 15 maja 2019 r., Achema i in., C‑706/17, EU:C:2019:407, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).

58

Co się tyczy istnienia interwencji państwa lub interwencji przy użyciu zasobów państwowych, czyli jedynej przesłanki będącej przedmiotem analizy w niniejszej sprawie, należy przypomnieć, iż do zakwalifikowania korzyści jako „pomocy” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE konieczne jest, aby zostały one przyznane bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych oraz aby można było je przypisać państwu (wyrok z dnia 15 maja 2019 r., Achema i in., C‑706/17, EU:C:2019:407, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

59

Jeśli chodzi konkretnie o możliwość przypisania środka państwu, Trybunał orzekł, że spełnienia tej przesłanki nie można wywodzić wyłącznie z faktu, że ów środek został przyjęty przez przedsiębiorstwo publiczne. Nawet jest państwo jest bowiem w stanie kontrolować przedsiębiorstwo publiczne i wywierać dominujący wpływ na dokonywane przez nie czynności, nie można automatycznie zakładać rzeczywistego sprawowania tej kontroli w konkretnym przypadku. Należy ponadto zbadać, czy można uznać, że władze publiczne były w taki czy inny sposób zaangażowane w przyjęcie danego środka (zob. podobnie wyroki: z dnia 16 maja 2002 r., Francja/Komisja, C‑482/99, EU:C:2002:294, pkt 5052; z dnia 23 listopada 2017 r., SACE i Sace BT/Komisja, C‑472/15 P, niepublikowany, EU:C:2017:885, pkt 34; a także z dnia 10 grudnia 2020 r., Comune di Milano/Komisja, C‑160/19 P, EU:C:2020:1012, pkt 46).

60

Możliwość przypisania państwu środka pomocy przyjętego przez przedsiębiorstwo publiczne można więc wywnioskować na podstawie zbioru wskazówek wynikających z okoliczności sprawy oraz na podstawie kontekstu, w jakim ów środek został przyjęty. W powyższym względzie nie można wymagać, by na podstawie dokładnej instrukcji zostało udowodnione, że władze publiczne skłoniły konkretnie przedsiębiorstwo publiczne do przyjęcia danego środka (zob. podobnie wyroki: z dnia 16 maja 2002 r., Francja/Komisja, C‑482/99, EU:C:2002:294, pkt 53, 55; z dnia 23 listopada 2017 r., SACE i Sace BT/Komisja, C‑472/15 P, niepublikowany, EU:C:2017:885, pkt 35; a także z dnia 10 grudnia 2020 r., Comune di Milano/Komisja, C‑160/19 P, EU:C:2020:1012, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

61

W szczególności istotna jest każda wskazówka świadcząca w konkretnym przypadku o udziale władz publicznych bądź o nieprawdopodobieństwie braku udziału w przyjęciu środka, ze względu również na zakres tego środka, jego treść i wiążące się z nim warunki, lub też o braku udziału wspomnianych władz w przyjęciu danego środka (wyrok z dnia 10 grudnia 2020 r., Comune di Milano/Komisja, C‑160/19 P, EU:C:2020:1012, pkt 48).

62

Ponadto do wskazówek pozwalających uznać istnienie takiej możliwości przypisania zaliczają się: okoliczność, że dane przedsiębiorstwo publiczne nie mogło podjąć kwestionowanej decyzji bez uwzględnienia wymogów władz publicznych lub wytycznych pochodzących od władz publicznych, włączenie przedsiębiorstwa publicznego w struktury administracji publicznej, charakter jego działalności i prowadzenie tej działalności na rynku w normalnych warunkach konkurencji z podmiotami prywatnymi, status prawny przedsiębiorstwa oraz stopień, w jakim organy publiczne sprawują nad nim nadzór (zob. podobnie wyroki: z dnia 16 maja 2002 r., Francja/Komisja, C‑482/99, EU:C:2002:294, pkt 55, 56; a także z dnia 23 listopada 2017 r., SACE i Sace BT/Komisja, C‑472/15 P, niepublikowany, EU:C:2017:885, pkt 36).

63

W niniejszej sprawie należy na wstępie zauważyć, że w pkt 70 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, że Komisja w spornej decyzji nie starała się dokonać wyraźnego rozróżnienia między wymogiem dotyczącym możliwości przypisania pomocy państwu a wymogiem dotyczącym zasobów państwowych. Podobnie, jeśli chodzi o drugi z tych wymogów, Komisja ograniczyła się w odwołaniu się do wskazania, że w pkt 91 zaskarżonego wyroku Sąd powołał się na swe własne rozumowanie odnoszące się do wymogu dotyczącego możliwości przypisania. Wreszcie w ramach części pierwszej pierwszego zarzutu odwołania Komisja nie odniosła się do żadnego z elementów uzasadnienia przedstawionego w pkt 133–161 zaskarżonego wyroku, poświęconych konkretnie badaniu wymogu dotyczącego wykorzystania zasobów państwowych.

64

W tym stanie rzeczy należy zbadać jedynie przesłankę dotyczącą możliwości przypisania spornych środków władzom włoskim.

65

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że w pkt 63–68 i 83–86 zaskarżonego wyroku Sąd przypomniał orzecznictwo Trybunału dotyczące możliwości przypisania pomocy władzom publicznym, w sytuacji gdy korzyści zostały przyznane przez podmioty odrębne od państwa. W szczególności w pkt 68 zaskarżonego wyroku Sąd podkreślił, odsyłając do pkt 50–52 i 55 wyroku z dnia 16 maja 2002 r., Francja/Komisja (C‑482/99, EU:C:2002:294), że nawet w sytuacji gdy pomoc jest przyznawana przez przedsiębiorstwo publiczne, nie można domniemywać sprawowania kontroli przez władze publiczne, i że Komisja powinna dysponować szeregiem wskazówek wynikających z okoliczności sprawy oraz z kontekstu, w jakim pomoc finansowa została udzielona, aby ustalić stopień zaangażowania władz publicznych w przyznanie pomocy publicznej za pośrednictwem przedsiębiorstwa publicznego.

66

Dopiero po przypomnieniu tego orzecznictwa Sąd uznał w pkt 69 zaskarżonego wyroku, że „ten wymóg po stronie Komisji”, aby dysponowała ona takimi wskazówkami, „jest tym bardziej konieczny” w sytuacji, gdy przedmiotowy środek został przyznany przez podmiot prywatny. W tym samym pkt 69 Sąd wskazał bowiem, że Komisja nie może opierać się na istnieniu powiązań kapitałowych między takim podmiotem a państwem, ponieważ w tego rodzaju sytuacji powiązania takie nie występują.

67

To właśnie w świetle przedstawionych wyżej rozważań Sąd orzekł w pkt 87–90 tego wyroku, że Komisja nie mogła w tym wypadku oprzeć się na twierdzeniu, że brak wpływu władz publicznych na udzielający pomocy podmiot prywatny i skutecznej kontroli nad nim jest mało prawdopodobny, ale że, przeciwnie, w takiej sytuacji instytucja ta jest tym bardziej zobowiązana do przedstawienia i poparcia „wystarczając[ych] wskazów[ek]” pozwalających wykazać, że ów środek pomocy przyjęto pod wpływem lub faktyczną kontrolą władz publicznych, wobec czego środek ten można przypisać państwu.

68

Wreszcie w pkt 94–132 zaskarżonego wyroku Sąd przeanalizował wskazówki przedstawione przez Komisję, a następnie stwierdził w wyniku tej analizy, że sporne środki nie mogą zostać przypisane władzom włoskim.

69

Dokonując ustaleń przedstawionych w pkt 68 i 69, jak też w pkt 88–90 zaskarżonego wyroku, Sąd nie naruszył jednak orzecznictwa przypomnianego w pkt 58–62 niniejszego wyroku, w myśl którego to do Komisji należy wykazanie na podstawie szeregu wskazówek, że przedmiotowe środki można przypisać państwu, a w związku z tym nie nałożył na Komisję obowiązku spełnienia wyższego standardu dowodowego z tego tylko powodu, że FITD jest podmiotem prywatnym.

70

Dla dokonania takich ustaleń Sąd ograniczył się bowiem, po pierwsze, do odnotowania – jak wynika to w szczególności z pkt 87 i 88 zaskarżonego wyroku – obiektywnych różnic istniejących między sytuacją, w której podmiot przyznający pomoc jest przedsiębiorstwem publicznym, a sytuacją, w której, jak w niniejszym przypadku, podmiot ten, czyli FITD, jest podmiotem prywatnym.

71

Po drugie, w pkt 69, 89 i 90 zaskarżonego wyroku Sąd wyciągnął konsekwencje z tych obiektywnych różnic w celu określenia rodzaju wskazówek, które pozwoliłyby w tym wypadku wykazać możliwość przypisania spornych środków władzom włoskim.

72

Tak więc wbrew temu, co twierdzi Komisja, w sytuacji, w której – jak w niniejszej sprawie – podmiot przyznający pomoc ma charakter prywatny, wskazówki pozwalające wykazać możliwość przypisania środka państwu różnią się od wskazówek wymaganych w przypadku, gdy podmiot udzielający pomocy jest przedsiębiorstwem publicznym.

73

Postępując w ten sposób, Sąd nie narzucił odmiennych standardów dowodowych, lecz przeciwnie, zastosował orzecznictwo przytoczone w pkt 60 niniejszego wyroku, zgodnie z którym wskazówki pozwalające na wykazanie możliwości przypisania środka pomocy wynikają z okoliczności niniejszej sprawy i z kontekstu, w jakim środek ten został przyjęty, przy czym brak powiązań kapitałowych między danym podmiotem a państwem ma w tym względzie pewne znaczenie.

74

Ponadto argument Komisji, według którego Sąd uzależnił możliwość przypisania spornych środków władzom włoskim od tego, by władze te miały wpływ na wszystkie etapy realizacji spornej interwencji FITD, opiera się na błędnej interpretacji pkt 114 zaskarżonego wyroku. We wskazanym punkcie wyroku Sąd ograniczył się bowiem do przypomnienia, że należy zbadać okoliczności, na podstawie których sama Komisja uznała w spornej decyzji, iż rzeczone władze miały możliwość i środki, by wywierać wpływ na wszystkich etapach wdrażania spornych środków.

75

Podobnie Komisja błędnie utrzymuje, że w pkt 116 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, iż w celu ustalenia możliwości przypisania państwu środka przyjętego przez podmiot prywatny Komisja powinna wykazać wpływ, jaki zaangażowanie władz publicznych wywarło na ów środek. Jak bowiem zauważył rzecznik generalny w pkt 97 opinii, Sąd nie zbadał w pkt 116 zaskarżonego wyroku, czy interwencja Banku Włoch wywarła konkretny wpływ na treść spornych środków, lecz stwierdził jedynie, po pierwsze, że ten organ krajowy nie miał żadnej możliwości wpływania na treść interwencji, a po drugie, że Bank Włoch ma jedynie uprawnienie do kontroli zgodności owych środków z ramami regulacyjnymi w kontekście sprawowania nadzoru ostrożnościowego.

76

Wreszcie w pkt 117 i 127 zaskarżonego wyroku Sąd nie orzekł też, że stwierdzenie możliwości przypisania spornych środków władzom włoskim zakładało, iż Komisja wykaże, że Bank Włoch jest uprawniony do nakazania systemom gwarancji depozytów przyjęcia środków interwencyjnych takich jak sporne środki. W ramach badania wskazówek uwzględnionych przez Komisję w spornej decyzji w celu stwierdzenia, że sporne środki mogły zostać przypisane państwu włoskiemu, Sąd ograniczył się bowiem do stwierdzenia, że skierowane przez Bank Włoch do FITD i BPB wezwanie do osiągnięcia zrównoważonego porozumienia nie miało na celu udzielenia tym stronom wytycznych i nie miało najmniejszego wpływu na decyzję FITD o interwencji na rzecz Tercas w drodze spornych środków.

77

W drugiej kolejności, co się tyczy argumentów Komisji dotyczących charakteru FITD, należy przypomnieć, że – jak zauważył rzecznik generalny w pkt 128 i 129 opinii – pojęcie „emanacji państwa” zostało wypracowane przez Trybunał w celu umożliwienia jednostkom powoływania się na bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne przepisy dyrektywy nietransponowanej lub transponowanej nieprawidłowo w stosunku do instytucji lub podmiotów, które podlegają zwierzchnictwu lub kontroli państwa lub które dysponują uprawnieniami wykraczającymi poza normy obowiązujące w stosunkach między jednostkami (zob. podobnie wyrok z dnia 10 października 2017 r., Farrell, C‑413/15, EU:C:2017:745, pkt 33). Pojęcie to nie zostało zatem rozwinięte w celu umożliwienia uznania za pomoc państwa środków przyjętych przez takie instytucje lub podmioty, wobec czego nie może ono być stosowane do oceny możliwości przypisania państwu środków pomocy.

78

W trzeciej kolejności, co się tyczy ryzyka obejścia przepisów w dziedzinie unii bankowej, wystarczy zaznaczyć, że argument Komisji opiera się na założeniu, zgodnie z którym rzekomo bardziej rygorystyczny standard dowodowy dotyczący możliwości przypisania państwu, który miał zastosować Sąd, praktycznie uniemożliwia Komisji wykazanie tej możliwości przypisania w odniesieniu do środków przyjętych w ramach systemów gwarancji depozytów. Tymczasem, po pierwsze, z pkt 65–73 niniejszego wyroku wynika, że Sąd nie zastosował w zaskarżonym wyroku takiego bardziej rygorystycznego standardu dowodowego. Po drugie, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 125 opinii, nawet gdyby należało uznać, że spornych środków nie można w tym wypadku przypisać państwu włoskiemu, okoliczność ta nie oznacza, że środek przyjęty w ramach systemu gwarancji depozytów nie może nigdy zostać uznany za pomoc państwa, a zatem nigdy nie może prowadzić do uruchomienia procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, o której mowa w art. 32 dyrektywy 2014/59. Przyjęcie takiej kwalifikacji pozostawałoby bowiem możliwe, lecz byłoby uzależnione od cech systemu gwarancji depozytów i od konkretnego środka.

79

W świetle tych wszystkich rozważań część pierwszą zarzutu pierwszego należy oddalić.

80

Co się tyczy części drugiej zarzutu pierwszego należy stwierdzić, że opiera się ona na błędnym rozumieniu zaskarżonego wyroku, ponieważ wbrew temu, co twierdzi Komisja, Sąd nie pominął przeprowadzenia całościowej analizy wskazówek przedstawionych przez tę instytucję w celu wykazania, że interwencję FITD można przypisać państwu włoskiemu.

81

W pierwszej kolejności, w pkt 71–82 zaskarżonego wyroku, Sąd przedstawił bowiem skrótowo wszystkie te wskazówki.

82

W drugiej kolejności, w ramach badania zakresu mandatu publicznego powierzonego FITD, w pkt 96–105 zaskarżonego wyroku Sąd przeanalizował wszystkie wskazówki przedstawione przez Komisję w tym względzie. Dopiero po przeprowadzeniu tej analizy Sąd stwierdził w pkt 106 tego wyroku, że dobrowolna interwencja FITD, taka jak rozpatrywana w niniejszej sprawie, jako że ma ona inny cel niż cel związany ze zwrotem depozytów przewidzianym w ramach dyrektywy 94/19, nie stanowi realizacji mandatu publicznego.

83

W trzeciej kolejności, w ramach badania autonomii FITD przy przyjmowaniu spornych środków, po przypomnieniu, że FITD działa „w interesie [swych członków]” i że „żaden element natury organicznej” nie wiąże FITD z włoskimi władzami publicznymi, Sąd stwierdził w pkt 114 zaskarżonego wyroku, że to „w tym kontekście” należy zbadać okoliczności uwzględnione przez Komisję w spornej decyzji. We wspomnianym pkt 114 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził również, że należy zbadać, czy „wskazówki” przedstawione przez Komisję są wystarczające, aby wykazać możliwość przypisania spornych środków państwu włoskiemu. Sąd przeprowadził to badanie w pkt 115 i 131 zaskarżonego wyroku, przedstawiając w szczególności, w pkt 125–127 tego wyroku, analizę „kontekstu, w jakim przyjęto interwencję FITD na rzecz Tercas”.

84

W tych okolicznościach należy stwierdzić, że – jak wynika z pkt 132 zaskarżonego wyroku – to na podstawie analizy wszystkich wskazówek uwzględnionych przez Komisję i umieszczonych we właściwym kontekście, a zatem w sposób zgodny z orzecznictwem przypomnianym w pkt 60 niniejszego wyroku, Sąd orzekł, że instytucja ta naruszyła prawo, gdy w motywie 133 spornej decyzji uznała za wykazane, że władze włoskie sprawowały istotną kontrolę publiczną w odniesieniu do ustalania zakresu interwencji FITD na rzecz Tercas.

85

W świetle powyższych rozważań należy oddalić część drugą zarzutu pierwszego, a w konsekwencji cały zarzut pierwszy.

W przedmiocie zarzutu drugiego

Argumentacja stron

86

W ramach zarzutu drugiego Komisja podnosi, że Sąd przeinaczył rozpatrywane okoliczności faktyczne oraz prawo włoskie.

87

Po pierwsze, instytucja ta twierdzi, że w pkt 116 zaskarżonego wyroku Sąd w oczywisty sposób przeinaczył treść art. 96 ter ust. 1 TUB, orzekając, że Bank Włoch przeprowadzał kontrolę spornych środków jedynie pod względem ich zgodności z prawem, a nie pod względem ich stosowności. Ponieważ z przepisu tego wynika bowiem, że Bank Włoch zatwierdza interwencje wspierające banki„mając na względzie ochronę deponentów i stabilność systemu bankowego”, kontrola, jaką przeprowadzić ma ten organ władzy publicznej, wykracza poza zwykłą kontrolę zgodności z prawem spornych środków, wobec czego może on być zmuszony do zbadania, czy takie środki odpowiadają jego celom polityki bankowej i finansowej.

88

Po drugie, Komisja podnosi, że w pkt 153 i 154 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył treść art. 21 statutu FITD, orzekając, że metoda finansowania interwencji dobrowolnych różni się od metody finansowania interwencji obowiązkowych.

89

W tym względzie Komisja wyjaśnia, że okoliczność, iż pkt 153 zaskarżonego wyroku rozpoczyna się słowem „ponadto”, nie uprawnia do stwierdzenia, że zawarta w nim argumentacja ma charakter uzupełniający, a w konsekwencji – że zastrzeżenia skierowane przeciwko tej argumentacji są bezskuteczne. Zdaniem Komisji to właśnie w tym punkcie Sąd oddalił bowiem jej argument, według którego wkłady uiszczane na rzecz FITD przez członków tego konsorcjum mają charakter obowiązkowy, a tym samym stanowią zasoby o charakterze państwowym.

90

Republika Włoska, BPB, FITD i Bank Włoch wnoszą, tytułem żądania głównego, o uznanie zarzutu drugiego za niedopuszczalny, a tytułem żądania ewentualnego – o uznanie go za bezzasadny, a w każdym razie bezskuteczny.

Ocena Trybunału

91

W ramach zarzutu drugiego Komisja podnosi, że w pkt 116, jak też w pkt 153 i 154 zaskarżonego wyroku, Sąd przeinaczył, odpowiednio, prawo krajowe i rozpatrywane okoliczności faktyczne.

92

W tym względzie należy przypomnieć, że – jak wynika z orzecznictwa przedstawionego w pkt 52 niniejszego wyroku – ocena okoliczności faktycznych nie stanowi, z zastrzeżeniem przypadków ich przeinaczenia, kwestii prawnej, która jako taka podlega kontroli Trybunału.

93

Podobnie w zakresie dotyczącym prowadzonej w ramach odwołania analizy dokonanej przez Sąd oceny prawa krajowego Trybunał jest tym samym uprawniony jedynie do zbadania, czy nie doszło do przeinaczenia tego prawa (zob. podobnie wyrok z dnia 9 listopada 2017 r., TV2/Danmark/Komisja, C‑649/15 P, EU:C:2017:835, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).

94

Wreszcie – jak przypomniano w tym samym pkt 52 niniejszego wyroku – przeinaczenie musi w oczywisty sposób wynikać z dokumentów zawartych w aktach sprawy, tak aby dokonywanie nowej oceny faktów i dowodów nie było konieczne (zob. podobnie wyrok z dnia 9 listopada 2017 r., TV2/Danmark/Komisja, C‑649/15 P, EU:C:2017:835, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo).

95

W niniejszej sprawie, co się tyczy zarzucanego przeinaczenia prawa krajowego, należy zaznaczyć, że w pkt 116 zaskarżonego wyroku Sąd przypomniał, iż zgodnie z art. 96 ter ust. 1 lit. d) TUB Bank Włoch zatwierdza interwencje systemów gwarancji depozytów „mając na względzie ochronę deponentów i stabilność systemu bankowego”.

96

Brzmienie tego przepisu pozwala uznać, że Bank Włoch jest upoważniony, podobnie jak inne organy również odpowiedzialne za ochronę interesów publicznych, do przeprowadzenia kontroli interwencji systemów gwarancji depozytów w świetle obowiązujących ram regulacyjnych w celu ochrony owych interesów.

97

Ponadto należy zaznaczyć, że w tym samym pkt 116 zaskarżonego wyroku Sąd przypomniał ramy regulacyjne, w które wpisuje się art. 96 ter ust. 1 lit. d) TUB, w świetle których przepis ten należy, jego zdaniem, interpretować. I tak zgodnie z art. 5 TUB Bank Włoch pełni funkcje w zakresie nadzoru ostrożnościowego „z uwzględnieniem prawidłowego i ostrożnego zarządzania instytucjami podlegającymi jego kontroli, ogólnej stabilności, efektywności i konkurencyjności systemu finansowego oraz przestrzegania obowiązujących przepisów”. Podobnie ze wskazanego pkt 116 zaskarżonego wyroku wynika, że na mocy art. 19 TUB Bank Włoch zatwierdza szereg kluczowych decyzji podejmowanych przez banki, takich jak decyzje o nabyciu.

98

W tych okolicznościach, wbrew temu, co twierdzi Komisja, z zawartego w art. 96 ter ust. 1 lit. d) TUB wyrażenia „mając na względzie ochronę deponentów i stabilność systemu bankowego” nie wynika w sposób oczywisty, że Bank Włoch sprawuje kontrolę celowości interwencji systemów gwarancji depozytów, takich jak sporne środki, w związku z czym Komisja nie wykazała, że w pkt 116 zaskarżonego wyroku Sąd przeinaczył ten przepis, orzekając, że Bank Włoch przeprowadza jedynie kontrolę zgodności środków interwencyjnych z ramami regulacyjnymi dla celów nadzoru ostrożnościowego.

99

Co się tyczy zarzucanego przeinaczenia art. 21 statutu FITD, należy zaznaczyć, że argumenty Komisji opierają się na błędnym zrozumieniu zaskarżonego wyroku, ponieważ wbrew temu, co twierdzi ta instytucja, Sąd nie orzekł w pkt 153 i 154 tego wyroku, że metoda finansowania interwencji dobrowolnych różni się od metody finansowania interwencji obowiązkowych.

100

Z jednej strony bowiem w ramach badania domniemanego obligatoryjnego charakteru wkładów wykorzystanych przez FITD do przeprowadzenia przedmiotowej interwencji Sąd, w pkt 153 zaskarżonego wyroku, ograniczył się – jak wskazał rzecznik generalny w pkt 177 opinii – do stwierdzenia, że w odróżnieniu od zasobów niezbędnych do funkcjonowania konsorcjum wkłady te były uznawane za zaliczki „wpłacan[e] przez członków FITD, który nimi zarządza jako ich przedstawiciel”.

101

Z drugiej strony w pkt 154 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że w odniesieniu do interwencji dobrowolnych to obowiązek wnoszenia wkładów na poczet interwencji, a nie metoda finansowania wkładów, ma swoje źródło w przepisie statutowym o charakterze prywatnym, a przy tym podkreślił, że obowiązek interwencji ma swoje źródło w przepisie regulacyjnym, jako że FITD jest „specjalnie upoważniony przez państwo do zarządzania wkładami wniesionymi przez członków z tytułu gwarancji prawnej depozytów”.

102

W tych okolicznościach zarzut drugi należy oddalić jako bezzasadny, bez potrzeby orzekania o jego dopuszczalności.

103

Ponieważ żaden z dwóch zarzutów podniesionych przez Komisję na poparcie jej odwołania nie został uwzględniony, odwołanie to należy oddalić w całości.

W przedmiocie kosztów

104

Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania jeżeli odwołanie jest bezzasadne, Trybunał rozstrzyga o kosztach. Artykuł 138 § 1 tego regulaminu, mający zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, stanowi, że kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

105

Ponieważ Republika Włoska, BPB, FITD i Bank Włoch wniosły o obciążenie Komisji kosztami postępowania, a wniesione przez tę instytucję odwołanie zostało oddalone, Komisję należy obciążyć kosztami postępowania.

 

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Odwołanie zostaje oddalone.

 

2)

Komisja Europejska zostaje obciążona kosztami postępowania.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: włoski.

Top