EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62014CJ0063
Judgment of the Court (Fifth Chamber) of 9 July 2015.#European Commission v French Republic.#Failure of a Member State to fulfil obligations — State aid — Illegal aid incompatible with the internal market — Obligation of recovery — Absolutely impossible — Compensation for a service additional to the basic service.#Case C-63/14.
Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 9 lipca 2015 r.
Komisja Europejska przeciwko Republice Francuskiej.
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Pomoc państwa – Pomoc bezprawnie przyznana i niezgodna z rynkiem wewnętrznym – Obowiązek odzyskania – Całkowita niemożliwość – Rekompensaty za usługę dodatkową względem usługi podstawowej.
Sprawa C-63/14.
Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 9 lipca 2015 r.
Komisja Europejska przeciwko Republice Francuskiej.
Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego – Pomoc państwa – Pomoc bezprawnie przyznana i niezgodna z rynkiem wewnętrznym – Obowiązek odzyskania – Całkowita niemożliwość – Rekompensaty za usługę dodatkową względem usługi podstawowej.
Sprawa C-63/14.
Court reports – general
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2015:458
z dnia 9 lipca 2015 r. ( *1 )
„Uchybienie zobowiązaniom państwa członkowskiego — Pomoc państwa — Pomoc bezprawnie przyznana i niezgodna z rynkiem wewnętrznym — Obowiązek odzyskania — Całkowita niemożliwość — Rekompensaty za usługę dodatkową względem usługi podstawowej”
W sprawie C‑63/14
mającej za przedmiot skargę o stwierdzenie, na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE, uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wniesioną w dniu 10 lutego 2014 r.,
Komisja Europejska, reprezentowana przez B. Stromskiego, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,
strona skarżąca,
przeciwko
Republice Francuskiej, reprezentowanej przez G. de Bergues’a oraz D. Colasa oraz przez N. Rouam oraz J. Bousin, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana,
TRYBUNAŁ (piąta izba),
w składzie: T. von Danwitz, prezes izby, C. Vajda, A. Rosas, E. Juhász (sprawozdawca) i D. Šváby, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Wathelet,
sekretarz: V. Tourrès, administrator,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 5 lutego 2015 r.,
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 26 marca 2015 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
W swojej skardze Komisja Europejska wnosi do Trybunału o stwierdzenie, że nie podejmując w wyznaczonym terminie wszelkich niezbędnych środków w celu odzyskania od beneficjenta pomocy państwa uznanej za niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 2 ust. 1 decyzji Komisji 2013/435/UE z dnia 2 maja 2013 r. w sprawie pomocy państwa SA.22843 (2012/C) (ex 2012/NN) wdrożonej przez Republikę Francuską na rzecz Société Nationale Corse Méditerranée i Compagnie Méridionale de Navigation (Dz.U. L 220, s. 20, zwaną dalej „sporną decyzją”), nie anulując w wyznaczonych terminach wszystkich wypłat pomocy, o której mowa w art. 2 ust. 1, i nie informując Komisji w wyznaczonym terminie o środkach podjętych w celu zastosowania się do tej decyzji, Republika Francuska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 288 akapit czwarty TFUE i art. 3–5 tej decyzji. |
Ramy prawne
2 |
Artykuł 14 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. [108 TFUE] (Dz.U. L 83, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 1 s. 339) stanowi: „1. W przypadku gdy podjęte zostały decyzje negatywne w sprawach pomocy przyznanej bezprawnie, Komisja podejmuje [wydaje] decyzję, że zainteresowane państwo członkowskie podejmie wszelkie konieczne środki w celu windykacji [odzyskania] pomocy od beneficjenta (zwaną dalej »decyzją o windykacji [odzyskaniu]«). Komisja nie wymaga windykacji [odzyskania] pomocy, jeżeli byłoby to sprzeczne z ogólną zasadą prawa [Unii]. 2. Pomoc podlegająca windykacji [odzyskaniu] na podstawie decyzji o windykacji [odzyskaniu] obejmuje odsetki naliczone według właściwej stopy ustalonej przez Komisję. Odsetki są płatne od dnia, w którym pomoc przyznana bezprawnie została udostępniona beneficjentowi, do daty jej windykacji [odzyskania]. 3. Bez uszczerbku dla jakiegokolwiek orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości [Unii Europejskiej] wydanego zgodnie z art. [278 TFUE] windykacja [odzyskanie] zostaje przeprowadzona [przeprowadzone] bezzwłocznie i zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym zainteresowanego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidują one bezzwłoczne i skuteczne wykonanie decyzji Komisji. W tym celu oraz w wypadku postępowania przed sądami krajowymi zainteresowane państwa członkowskie podejmują wszelkie konieczne kroki, jakie dostępne są w ich odpowiednich systemach prawnych, włącznie ze środkami tymczasowymi, bez uszczerbku dla prawa [Unii]”. |
Okoliczności powstania sporu i sporna decyzja
Okoliczności powstania sporu
3 |
Uchwałą z dnia 7 czerwca 2007 r. zgromadzenie Korsyki przekazało konsorcjum składającemu się z Société nationale maritime Corse-Méditerranée (SNCM) SA (zwanemu dalej „SNCM”) i Compagnie méridionale de navigation SA (zwanej dalej „CMN”) obowiązek świadczenia usług publicznych w zakresie obsługi połączeń morskich między portem w Marsylii a portami Korsyki. Decyzją przyjętą w tym samym dniu przewodniczący rady wykonawczej samorządu Korsyki (CTC) został upoważniony do podpisania umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej. |
4 |
Umowa o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej została zawarta na okres od dnia 1 lipca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. |
5 |
W art. 1 wspomnianej umowy określono jej przedmiot jako świadczenie usług regularnych połączeń morskich na wszystkich liniach objętych obowiązkiem świadczenia usługi publicznej między portem w Marsylii a portami w Bastii, Ajaccio, Porto Vecchio, Propriano i Balagne. |
6 |
Specyfikacja warunków umowy zawarta w załączniku 1 do umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej określa charakter wspomnianych usług. W szczególności przewidziano w niej:
|
7 |
Na mocy umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej obaj zleceniobiorcy otrzymują roczny wkład ze strony office des transports de Corse w zamian za świadczoną usługę podstawową i usługę dodatkową. Ostateczna roczna rekompensata finansowa dla każdego ze zleceniobiorców jest ograniczona do kwoty deficytu eksploatacji, powstałego na skutek zobowiązań wynikających ze specyfikacji, uwzględniając rozsądną rentowność włożonego kapitału żeglugowego w stosunku do liczby dni jego rzeczywistego wykorzystania do rejsów przewidzianych w tych zobowiązaniach. W przypadku gdy osiągane przychody są niższe od prognozowanych przychodów określonych przez zleceniobiorców w ich ofercie, wspomniana umowa przewiduje dostosowanie rekompensaty publicznej. |
8 |
Po podpisaniu umowa o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi została zmieniona w taki sposób, że ponad 100 rejsów rocznie między Korsyką a Marsylią zostało zlikwidowanych, że kwoty roczne referencyjnej rekompensaty finansowej zostały obniżone do 6,5 mln EUR dla obydwu zleceniobiorców i że mechanizm dostosowania rocznych przychodów przez zleceniobiorców został ograniczony przez wprowadzenie górnego limitu. |
Sporna decyzja
9 |
W następstwie skargi złożonej przez Corsica Ferries France SAS (zwanej dalej „Corsica Ferries”) w przedmiocie pomocy niezgodnej z prawem i z rynkiem wewnętrznym, z której SNCM i CMN skorzystały w drodze umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej dotyczącej połączeń morskich między Korsyką a Marsylią, Komisja pismem z dnia 27 czerwca 2012 r. poinformowała Republikę Francuską o swojej decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego na mocy art. 108 ust. 2 TFUE w sprawie zawartej w umowie o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej potencjalnej pomocy na rzecz SNCM i CMN (Dz.U. 2012, C 301, s. 1). |
10 |
W ramach analizy Komisja dokonała oceny dwóch rozpatrywanych usług, a mianowicie usługi podstawowej i usługi dodatkowej. |
11 |
Komisja zaznaczyła, że rekompensaty otrzymane przez SNCM i CMN z tytułu usługi podstawowej stanowiły pomoc niezgodną z prawem, ponieważ wspomniane rekompensaty zostały przyznane z pominięciem procedury ustanowionej w art. 108 ust. 3 TFUE. Ponadto uznała ona, że rekompensaty te były zgodne z rynkiem wewnętrznym. |
12 |
W celu podjęcia decyzji, że rekompensaty przewidziane umową o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej i związane z zapewnioną wyłącznie przez SNCM usługą dodatkową stanowiły pomoc państwa niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym, Komisja uznała, iż nie zostały spełnione dwie spośród czterech przesłanek ustanowionych przez Trybunał w wyroku Altmark Trans i Regierungspräsidium Magdeburg (C‑280/00, EU:C:2003:415). |
13 |
Komisja stwierdziła bowiem, po pierwsze, że usługa dodatkowa nie była konieczna ani proporcjonalna do spełnienia rzeczywistego zapotrzebowania na usługę publiczną. Po drugie, oceniła ona, że z jednej strony warunki przetargu nie umożliwiły zapewnienia skutecznej konkurencji, a z drugiej strony, że rekompensaty finansowe nie zostały określone w odniesieniu do podstawy kosztowej ustalonej z góry lub przez porównanie ze strukturą kosztów innych porównywalnych przedsiębiorstw transportu morskiego. |
14 |
W świetle powyższych okoliczności Komisja w spornej decyzji notyfikowanej Republice Francuskiej w dniu 3 maja 2013 r. zarządziła, co następuje: „Artykuł 1 Rekompensaty wypłacone na rzecz SNCM i CMN w ramach umowy o przekazaniu obowiązku użyteczności publicznej z dnia 7 czerwca 2007 r. stanowią pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Pomoc ta została przyznana z naruszeniem obowiązków określonych w art. 108 ust. 3 TFUE. Artykuł 2 1. Rekompensaty wypłacone na rzecz SNCM z tytułu uruchomienia dodatkowych zdolności przewozowych, o których mowa w I a) 2), I b) 2) i I d) 1.4) specyfikacji do ww. umowy o przekazaniu obowiązku użyteczności publicznej, nie są zgodne z rynkiem wewnętrznym. 2. Rekompensaty wypłacone na rzecz SNCM i CMN z tytułu wykonywania innych usług, o których mowa w ww. umowie o przekazaniu obowiązku użyteczności publicznej są zgodne z rynkiem wewnętrznym. Artykuł 3 1. Francja jest zobowiązana odzyskać od beneficjenta pomoc, o której mowa w art. 2 ust. 1. 2. Do kwot podlegających zwrotowi dolicza się odsetki za cały okres począwszy od dnia, w którym pomoc została przekazana do dyspozycji beneficjenta, do dnia jej faktycznego odzyskania. 3. Odsetki nalicza się narastająco zgodnie z przepisami rozdziału V rozporządzenia [Komisji] (WE) nr 794/2004 [z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 (Dz.U. 140, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 8, t. 4, s. 3)] i rozporządzenia [Komisji] (WE) nr 271/2008 [z dnia 30 stycznia 2008 r.] zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 794/2004 [(Dz.U. L 82, s. 1)]. 4. Francja anuluje wszystkie dotychczas niezrealizowane wypłaty pomocy, o której mowa w art. 2 ust. 1, ze skutkiem od daty wydania [notyfikacji] niniejszej decyzji. Artykuł 4 1. Odzyskanie pomocy, o której mowa w art. 2 ust. 1, odbywa się w sposób bezzwłoczny i skuteczny. 2. Francja zapewnia wykonanie niniejszej decyzji w terminie czterech miesięcy od daty jej notyfikacji. Artykuł 5 1. W terminie dwóch miesięcy od daty notyfikacji niniejszej decyzji Francja przekazuje Komisji następujące informacje:
2. Do momentu całkowitego odzyskania pomocy, o której mowa w art. 2 ust. 1 Francja na bieżąco informuje Komisję o kolejnych środkach podejmowanych na szczeblu krajowym w celu wykonania niniejszej decyzji. Na wniosek Komisji Francja bezzwłocznie przedstawia informacje o środkach już podjętych oraz środkach planowanych w celu wykonania niniejszej decyzji. Francja dostarcza również szczegółowe informacje o kwocie pomocy oraz odsetkach już odzyskanych od beneficjenta. Artykuł 6 Niniejsza decyzja skierowana jest do Republiki Francuskiej”. |
15 |
Według informacji otrzymanych od Komisji kwota pomocy podlegającej odzyskaniu została oszacowana w dniu wydania spornej decyzji na około 220,224 mln EUR. |
16 |
Pismami złożonymi w sekretariacie Sądu, odpowiednio, w dniu 12 lipca i w dniu 26 sierpnia 2013 r. Republika Francuska i SNCM wniosły skargi o stwierdzenie nieważności spornej decyzji [sprawy Francja/Komisja, T‑366/13 i SNCM/Komisja, T‑454/13 zawisłe przed Sądem]. |
17 |
W tym samym dniu Republika Francuska pismem złożonym w sekretariacie Sądu złożyła wniosek w przedmiocie środka tymczasowego o zawieszenie wykonania spornej decyzji do chwili wydania przez Sąd rozstrzygnięcia co do istoty sprawy w przedmiocie ww. wniosku o stwierdzenie nieważności. Wniosek ten został oddalony wydanym przez prezesa Sądu postanowieniem Francja/Komisja (T‑366/13 R, EU:T:2013:396). Odwołanie Republiki Francuskiej od tego postanowienia zostało oddalone wydanym przez wiceprezesa Trybunału postanowieniem Francja/Komisja, [C‑574/13 P(R), EU:C:2014:36]. |
18 |
Pismem z dnia 20 czerwca 2013 r. przewodniczący samorządu terytorialnego Korsyki wystąpił do wiceprzewodniczącego Komisji w celu otrzymania informacji na temat sposobu wykonania spornej decyzji. |
19 |
W dniu 10 lipca 2013 r. prefekt Korsyki skierował do przewodniczącego samorządu terytorialnego Korsyki pismo, do którego załączono sporną decyzję. W piśmie tym prefekt Korsyki zobowiązał przewodniczącego samorządu terytorialnego Korsyki do powiadomienia go o działaniach podjętych w następstwie pisma. Prefekt Korsyki podniósł poza tym fakt, że Republika Francuska przygotowuje się do zaskarżenia spornej decyzji w drodze skargi o stwierdzenie nieważności wraz z wnioskiem o zastosowanie środków tymczasowych. |
20 |
Tego samego dnia prefekt Korsyki przekazał prezesowi SNCM kopię pisma skierowanego do przewodniczącego samorządu terytorialnego, jak również kopię spornej decyzji. |
21 |
Pismem z dnia 17 lipca 2013 r. wiceprzewodniczący Komisji poinformował przewodniczącego samorządu terytorialnego Korsyki, że na podstawie spornej decyzji wypłaty rekompensat przyznanych na rzecz SNCM z tytułu usługi dodatkowej powinny zostać natychmiast zawieszone, że termin ustalony w spornej decyzji na wysłanie informacji, o których mowa w art. 5 ust. 1 tej decyzji, został już przekroczony i że należy ponadto dochować terminu wykonania decyzji, określonego w jej art. 4 ust. 2. W piśmie tym wiceprzewodniczący Komisji przypomniał, że co do zasady pomoc „powinna zostać odzyskana przez podmiot, który ją przyznał, na podstawie tytułu wykonawczego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, wystawionego przez ten podmiot (pod warunkiem, że jest on zgodnie z prawem do tego uprawniony), lub w razie braku takiego uprawnienia przez inny organ publiczny posiadający takie kompetencje. W niniejszej sprawie obowiązek odzyskania ciąży zatem, jak się wydaje, na radzie wykonawczej [samorządu terytorialnego Korsyki] […], ponieważ to ona udzieliła pomocy niezgodnej ze wspólnym rynkiem, jak wskazano w pkt 28 [spornej] decyzji”. |
22 |
Pismem z dnia 29 lipca 2013 r. przewodniczący samorządu terytorialnego Korsyki poinformował wiceprzewodniczącego Komisji, że podjął niezbędne kroki w celu anulowania wypłaty rekompensaty związanej z usługą dodatkową. Dodał, że doświadczył trudności ze strony organów państwa francuskiego, w szczególności służb prefekta Korsyki i regionalnej izby obrachunkowej, które zakwestionowały ważność spornej decyzji Komisji, odmawiając jej przymiotu wykonalności. |
Postępowanie poprzedzające wniesienie skargi
23 |
Pismem z dnia 2 września 2013 r. Komisja zwróciła się do Republiki Francuskiej o informacje, w terminie dziesięciu dni od daty pisma, o działaniach podjętych przez nią w celu wykonania spornej decyzji. We wspomnianym piśmie Komisja przypomniała temu państwu członkowskiemu, że dopóki decyzja nakazująca odzyskanie pomocy państwa nie zostanie prawomocnie zawieszona, pozostaje w pełni i bezpośrednio wykonalna. Domagała się ona ponadto od Republiki Francuskiej szczegółowych informacji o skutkach wykonania spornej decyzji dla sytuacji finansowej SNCM, ponieważ według tego państwa wykonanie spornej decyzji pociągnęłoby za sobą nieuchronnie upadłość i likwidację SNCM. Z tego względu Komisja przedstawiła swoje wątpliwości w przedmiocie faktu, że według informacji, którymi dysponowała, rada wykonawcza Korsyki zamierzała na podstawie sprawozdania Office des transports de Corse zaproponować zgromadzeniu Korsyki zawarcie z konsorcjum złożonym z SNCM i CMN umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej na przewóz pasażerów i towarów między Marsylią a portami Korsyki obejmującej okres od roku 2014 do roku 2023. |
24 |
Pismem z dnia 20 września 2013 r. Komisja „[wezwała] po raz kolejny [Republikę Francuską], aby bezzwłocznie przystąpił[a] do odzyskania pomocy, wraz z odsetkami, do anulowania (i w stosownych przypadkach do odzyskania) pomocy, która miała zostać wypłacona z tytułu usługi dodatkowej od dnia powiadomienia o wydaniu [spornej decyzji] i do przedstawienia sprawozdania o stopniu zaawansowania odzyskania, włącznie z wyjaśnieniem metody obliczania odsetek”. Komisja wskazała, że państwo to powinno przekazać jej te informacje w terminie 20 dni roboczych. Komisja wskazała wreszcie, że ów dodatkowy termin nie zmieniał w niczym obowiązku bezzwłocznego wykonania decyzji i że w braku takiego wykonania służby Komisji mają obowiązek zaproponowania Komisji wytoczenia powództwa przeciwko Republice Francuskiej na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE. |
25 |
W dniu 29 listopada 2013 r. Republika Francuska powiadomiła Komisję o tym, że samorząd terytorialny Korsyki zawiesił wypłaty rekompensat dotyczących usługi „dodatkowej” od końca lipca 2013 r., na podstawie wstępnych wyliczeń opartych na kwotach wymienionych w spornej decyzji. Odnośnie do łącznej kwoty rekompensaty podlegającej odzyskaniu od beneficjenta (kwota główna i odsetki od zwracanej pomocy), to państwo członkowskie poinformowało o swych trudnościach w określeniu tej kwoty, ponieważ uważało ono, że dokonany przez Komisję podział na „usługę podstawową” i „usługę dodatkową” jest, jego zdaniem, sztuczny. Według Republiki Francuskiej te dwie usługi były bowiem ze sobą nierozłączne i służyły realizacji celu ciągłości terytorialnej. |
26 |
W tych okolicznościach i uznawszy, że Republika Francuska nie podjęła środków niezbędnych do zastosowania się do spornej decyzji, Komisja postanowiła wnieść niniejszą skargę. |
Zdarzenia mające miejsce po wniesieniu skargi
27 |
Cały szereg zdarzeń wystąpił od dnia wniesienia tej skargi do rozprawy w dniu 5 lutego 2015 r., na której Komisja i Republika Francuska przedstawiły swoje uwagi. |
28 |
Na wspomnianej rozprawie Republika Francuska wyjaśniła, że spółka Veolia–Transdev, która udzieliła pożyczki SNCM, zażądała w dniu 29 października 2014 r. jej wcześniejszej spłaty i doprowadziła do stwierdzenia przez prezesa tribunal de commerce de Marseille (sądu gospodarczego w Marsylii) w dniu 28 listopada 2014 r. zaprzestania dokonywania płatności przez SNCM i objęcia jej postępowaniem naprawczym na okres sześciu miesięcy. |
29 |
Republika Francuska dodała również, że w dniach 7 i 19 listopada 2014 r. office des transports de Corse wystawiło dwa nakazy płatnicze w celu odzyskania pomocy uznanej za niezgodną ze wspólnym rynkiem, lecz na kwotę około 198 mln EUR, która – zdaniem Komisji – była niższa niż wynikająca ze spornej decyzji, a mianowicie 220,224 mln EUR. |
30 |
Orzeczenie zarządzające wszczęcie postępowania naprawczego zostało opublikowane w dniu 14 grudnia 2014 r., co rozpoczęło bieg terminu dwóch miesięcy na zgłaszanie przez wierzycieli ich wierzytelności. |
31 |
W dniu 9 stycznia 2015 r. władze francuskie wpisały uznaną za niezgodną ze wspólnym rynkiem pomoc po stronie pasywów SNCM na kwotę około 198 mln EUR. |
32 |
Podczas rozprawy Republika Francuska ponadto poinformowała Trybunał, że do tribunal de commerce de Marseille w dniu 2 lutego 2015 r. w ramach postępowania naprawczego złożono szereg ofert nabycia SNCM (w prasie wymienia się pięć ofert oraz dwa listy intencyjne). |
W przedmiocie skargi
33 |
Na poparcie swej skargi Komisja podnosi trzy zarzuty, oparte na naruszeniu art. 3–5 spornej decyzji. |
34 |
Komisja twierdzi, po pierwsze, że Republika Francuska nie podjęła niezbędnych środków w celu odzyskania pomocy niezgodnej z prawem w wymaganym terminie, po drugie, że o ile wypłatę pomocy faktycznie wstrzymano od lipca 2013 r., o tyle to zaprzestanie wypłaty nastąpiło jednak po terminie wyznaczonym sporną decyzją, a mianowicie w dniu 3 maja 2013 r. i wreszcie, po trzecie, że informacje, których zażądano w spornej decyzji, zostały przekazane dopiero od dnia 29 listopada 2013 r., podczas gdy powinny one były zostać przekazane w terminie dwóch miesięcy po notyfikacji tej decyzji, która nastąpiła w dniu 3 maja 2013 r. |
W przedmiocie zarzutu pierwszego, opartego na braku odzyskania pomocy niezgodnej z prawem
Argumentacja stron
35 |
Komisja twierdzi, że Republika Francuska nie podjęła niezbędnych środków w celu odzyskania pomocy niezgodnej z prawem w wymaganym terminie. |
36 |
Komisja odpiera podniesiony przez pozwaną argument, w myśl którego pozwana znajdowała się w sytuacji całkowitej niemożliwości prawidłowego wykonania spornej decyzji. |
37 |
Komisja twierdzi w szczególności, że taka niemożliwość nie została wykazana, w sytuacji gdy jak w niniejszej sprawie, żadne próby wykonania spornej decyzji nie zostały faktycznie rozpoczęte przez adresata tej decyzji. |
38 |
Dodaje ona, że zamieszki społeczne, na które powołuje się pozwana, aby uzasadnić taką niemożliwość, należy zrelatywizować. |
39 |
W tym względzie Komisja twierdzi, po pierwsze, że, w przypadku gdy należy naprawdę pilnie przeciwstawić się środkowi, którego zgodność z prawem jest kwestionowana, istnieje zawsze podstawa prawna umożliwiająca zainteresowanym państwom członkowskim lub podmiotom gospodarczym w drodze tego środka wystąpić o zawieszenie jego wykonania. Po drugie, do Republiki Francuskiej należy zapewnienie przestrzegania prawa i utrzymanie porządku publicznego na swym terytorium, bez ulegania samym groźbom zakłóceń porządku publicznego. Wreszcie, po trzecie, argument oparty na przerwaniu ciągłości terytorialnej z Korsyką wskutek wstrzymania przez SNCM połączeń morskich z Korsyką, powinien być zrelatywizowany, ponieważ w szczególności usługa ta może być zapewniona przez inne konkurencyjne przedsiębiorstwa, a w każdym razie drogą powietrzną. |
40 |
W odpowiedzi na skargę Republika Francuska twierdzi, że znajduje w sytuacji całkowitej niemożliwości odzyskania stanowiącej przedmiot spornej decyzji kwoty 220,224 mln EUR. |
41 |
W tym względzie Republika Francuska twierdzi, że odzyskanie takiej kwoty skutkowałoby nieuchronnie doprowadzeniem do likwidacji SNCM, który to proces sam pociągnąłby za sobą poważne zakłócenia porządku publicznego, takie, jak zakłócenia, które miały miejsce w trakcie strajku z roku 2005 i w mniejszej mierze w roku 2014. Strajki takie mogłyby zatem jak w przeszłości ponownie zablokować przez długi okres port w Marsylii, podważyć ciągłość terytorialną z Korsyką, a w rezultacie poważnie naruszyć równowagę gospodarczą całego regionu. |
42 |
Republika Francuska podkreśla, że tymczasowe lub stałe przerwanie działalności SNCM zakłócałoby w istotny sposób przynajmniej krótkoterminowo połączenia morskie kontynentu z Korsyką, a w konsekwencji ciągłość terytorialną Korsyki z kontynentem, w szczególności w połączeniach morskich między Marsylią a szeregiem portów Korsyki, ponieważ inicjatywa sektora prywatnego nie może zastąpić bezczynności SNCM. |
43 |
Republika Francuska szczegółowo wyjaśnia, że SNCM realizuje istotną część połączeń morskich między Korsyką a kontynentem, jako że przedsiębiorstwo to obejmuje 34,2% przewozów pasażerskich i 39% transportu towarowego na tym rynku połączeń. Dodaje ona, że CMN zapewnia tylko 40% wspomnianych połączeń związanych z usługą podstawową. Wskazuje ona, że Corsica Ferries jako jedyna ubiegała się z SNCM i CMN w procedurze przetargowej na przekazanie obowiązku świadczenia usług publicznych w latach 2007–2013, co wyklucza wyobrażenie, by inna spółka prywatna zapewniała usługę świadczoną przez SNCM i że w każdym razie działanie Corsica Ferries z portu w Marsylii zakładałoby, iż spółka ta przenosi część swej działalności z portów, w których prowadzi działalność, a mianowicie w Nicei i w Tulonie, co zakłócałoby wówczas ciągłość terytorialną między Korsyką a tymi dwoma portami. |
Ocena Trybunału
44 |
Należy przypomnieć utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym zniesienie pomocy niezgodnej z prawem poprzez żądanie jej zwrotu jest logiczną konsekwencją stwierdzenia jej bezprawnego charakteru. Wydana na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE decyzja zobowiązująca państwo członkowskie do odzyskania pomocy niezgodnej z prawem, korzysta z domniemania zgodności z prawem i pozostaje pomimo istnienia skargi o stwierdzenie nieważności na podstawie art. 263 TFUE wiążąca w całości dla jej adresatów (zob. podobnie wyrok Komisja/Francja, C‑261/99, EU:C:2001:179, pkt 22, 26 i przytoczone tam orzecznictwo). W konsekwencji państwo członkowskie, które jest adresatem takiej decyzji, jest zobowiązane na podstawie art. 288 akapit czwarty TFUE do podjęcia wszelkich odpowiednich środków, aby zapewnić jej wykonanie. |
45 |
Zgodnie z art. 14 ust. 3 rozporządzenia nr 659/1999 odzyskanie pomocy zostaje przeprowadzone bezzwłocznie lub ewentualnie w terminie przewidzianym decyzją nakazującą odzyskanie pomocy. Spóźnione odzyskanie pomocy, które nastąpiło po wyznaczonych terminach, nie może spełniać wymogów traktatu FUE (zob. podobnie wyrok Komisja/Włochy, C‑353/12, EU:C:2013:651, pkt 31, 32 i przytoczone tam orzecznictwo). |
46 |
W niniejszej sprawie bezsporne jest, że Republika Francuska nie podjęła po upływie terminu określonego sporną decyzją, a mianowicie w dniu 3 września 2013 r. środków niezbędnych w celu odzyskania pomocy niezgodnej z prawem. Dopiero w dniach 7 i 19 listopada 2014 r. to państwo członkowskie wystawiło dwa nakazy płatnicze wobec SNCM na kwotę około 198 mln EUR, która jest niższa niż kwota, na którą powołuje się Komisja, a mianowicie 220,224 mln EUR, jednak bez rzeczywistego odzyskania pomocy niezgodnej z prawem. Samo wystawienie tych tytułów egzekucyjnych nie może zostać uznane za odzyskanie pomocy niezgodnej z prawem (zob. podobnie wyrok Komisja/Słowacja, C‑507/08, EU:C:2010:802, pkt 48). |
47 |
Skarga o stwierdzenie nieważności wniesiona przez Republikę Francuską i SNCM na sporną decyzję nie ma wpływu na niniejszy spór. Jak wynika bowiem z art. 278 TFUE, w braku odmiennego orzeczenia Sądu skarga o stwierdzenie nieważności nie ma skutku zawieszającego (zob. wyrok Komisja/Francja, C‑232/05, EU:C:2006:651, pkt 60). Ponieważ skarga o zawieszenie wykonania spornej decyzji wniesiona przez Republikę Francuską została oddalona przez Trybunał w postępowaniu odwoławczym, wniesienie skargi o stwierdzenie nieważności przez to państwo członkowskie nie zmienia wykonalności spornej decyzji. |
48 |
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem z wyjątkiem wypadków, w których stwierdzono nieważność decyzji o odzyskaniu pomocy na podstawie art. 263 TFUE, jedynym argumentem, jaki państwo członkowskie może przytoczyć na swoją obronę wobec skargi Komisji o stwierdzenie uchybienia na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE, jest całkowita niemożliwość wykonania decyzji, której państwo to jest adresatem (zob. podobnie wyrok Komisja/Niemcy, C‑527/12, EU:C:2014:2193, pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo). |
49 |
Przesłanka całkowitej niemożliwości wykonania nie jest spełniona, gdy pozwane państwo członkowskie ogranicza się do poinformowania Komisji o trudnościach natury prawnej, politycznej lub praktycznej w wykonaniu decyzji, nie podejmując względem przedsiębiorstw, których odzyskiwanie dotyczy, rzeczywistych kroków w celu odzyskania pomocy i nie przedstawiając Komisji alternatywnych sposobów wykonania decyzji, które pozwoliłyby przezwyciężyć owe trudności (zob. wyroki: Komisja/Grecja, C‑415/03, EU:C:2005:287, pkt 43; Komisja/Polska, C‑331/09, EU:C:2011:250, pkt 70; Komisja/Włochy, C‑305/09, EU:C:2011:274, pkt 33; Komisja/Włochy, C‑243/10, EU:C:2012:182, pkt 41). |
50 |
W niniejszym przypadku Republika Francuska podnosi dwa rodzaje argumentów mających na celu stwierdzenie przez Trybunał całkowitej niemożliwości wykonania spornej decyzji. |
51 |
Argument pierwszy dotyczy zamieszek społecznych, które mogą mieć miejsce w następstwie ogłoszenia likwidacji SNCM, które to zamieszki mogą zakłócić porządek publiczny i tym samym spowodować przerwanie ciągłości terytorialnej Korsyki z kontynentem. Argument drugi dotyczy trudności materialnych, jakie spowodowałaby w wypadku zaprzestania działalności przez SNCM, potrzeba prowadzenia postępowania mającego zakończyć się zawarciem nowej umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej z innym niż SNCM podmiotem gospodarczym, który to podmiot nie zawsze posiada koniecznie i niezwłocznie zasoby materialne i ludzkie, aby spełnić wymogi przekazania usługi publicznej. Konieczność skorzystania z takiego postępowania może zatem, przynajmniej w pewnym okresie, podważyć także ww. ciągłość terytorialną. |
52 |
Jeśli chodzi o ewentualne zaistnienie zamieszek społecznych mogących stanowić zagrożenie dla jego porządku publicznego, z utrwalonego orzecznictwa wynika, jak zaznaczył rzecznik generalny w pkt 86 swej opinii, że w obliczu zagrożenia takimi zamieszkami dane państwo członkowskie ma obowiązek podjąć wszelkie kroki niezbędne do zapewnienia skuteczności prawa Unii w celu prawidłowego wdrożenia tego prawa w interesie wszystkich podmiotów gospodarczych, chyba że udowodni, iż działania tego państwa miałyby konsekwencje w zakresie porządku publicznego, którym nie mogłoby ono sprostać przy użyciu środków będących do jego dyspozycji (zob. podobnie wyrok Komisja/Francja, C‑265/95, EU:C:1997:595, pkt 56, 57). |
53 |
W niniejszym przypadku Republika Francuska nie wykazała, że jej działania w celu położenia kresu ewentualnym zarzucanym zakłóceniom porządku publicznego miałyby konsekwencje w zakresie porządku publicznego, którym nie mogłaby ona sprostać przy użyciu środków będących do jej dyspozycji. Nawet gdyby wystąpiło trwałe zablokowanie połączeń morskich z Korsyką z powodu bezprawnych działań, żaden dowód przedstawiony przez Republikę Francuską nie pozwala na uznanie, że połączenie Korsyki z kontynentem innymi drogami morskimi lub drogą powietrzną byłoby niemożliwe, co umożliwia zaopatrzenie tej wyspy w produkty pierwszej potrzeby. |
54 |
Ponadto należy zaznaczyć, że wystawienie tytułu egzekucyjnego na kwotę około 198 mln EUR, następnie zgłoszenie wierzytelności przedstawione przez rząd francuski w postępowaniu upadłościowym, którego przedmiotem było SNCM, nie spowodowały szczególnych zamieszek. |
55 |
Wobec powyższego przywołane w niniejszej sprawie przez Republikę Francuską ewentualne zamieszki społeczne lub zakłócenia porządku publicznego nie mogą być uznane za skutkujące całkowitą niemożliwością wykonania spornej decyzji. |
56 |
W odniesieniu do zarzucanego ryzyka przerwania ciągłości terytorialnej, które może zaistnieć między ewentualnym zaprzestaniem działalności przez SNCM a zawarciem nowej umowy o przekazaniu obowiązku świadczenia usługi publicznej, z całego materiału dowodowego przedłożonego przez Republikę Francuską wynika, że ewentualne zaprzestanie działalności SNCM mogłoby niewątpliwie krótkoterminowo wywołać pewne zmniejszenie ruchu w połączeniach morskich między Marsylią a portami Korsyki. Niemniej jednak to państwo członkowskie nie wykazało okoliczności, które pozwalają stwierdzić, że takie zmniejszenie miałoby konsekwencje, które mogą być uznane za całkowitą niemożliwość wykonania spornej decyzji. |
57 |
W konsekwencji należy stwierdzić, że Republika Francuska nie przedstawia dowodu na to, iż całkowicie nie mogła odzyskać pomocy niezgodnej z prawem i należy wywieść z tego wniosek, że to państwo członkowskie uchybiło ciążącemu na nim zgodnie z art. 3 ust. 1–3 i z art. 4 spornej decyzji obowiązkowi odzyskania bezprawnie wypłaconej pomocy. |
W przedmiocie zarzutu drugiego, opartego na braku anulowania w wyznaczonym terminie wypłat pomocy niezgodnej z prawem
58 |
Artykuł 3 ust. 4 spornej decyzji nakłada na Republikę Francuską obowiązek anulowania wszystkich wypłat pomocy niezgodnej z prawem od dnia notyfikacji tej decyzji, która miała miejsce w dniu 3 maja 2013 r. |
59 |
Z zawartych w replice Komisji informacji niekwestionowanych przez Republikę Francuską wynika zaś, że Republika Francuska spełniła ten obowiązek dopiero od dnia 23 lipca 2013 r. i w konsekwencji uchybiła ciążącym na niej zobowiązaniom od dnia 3 maja 2013 r. do dnia 23 lipca 2013 r. |
60 |
Należy zatem stwierdzić, że uchybienie temu zobowiązaniu zostało wykazane. |
W przedmiocie zarzutu trzeciego, opartego na niepoinformowaniu Komisji w wyznaczonym terminie
61 |
Artykuł 5 spornej decyzji nakłada na Republikę Francuską obowiązek przekazania w terminie dwóch miesięcy od daty notyfikacji decyzji niektórych informacji. |
62 |
Ponieważ Republika Francuska nie podjęła w wyznaczonym terminie środków niezbędnych do anulowania wypłaty pomocy w przyszłości i do odzyskania już wypłaconych kwot pomocy, uchybiła ona także ciążącemu na niej na podstawie art. 5 spornej decyzji obowiązkowi poinformowania Komisji o podjętych działaniach w terminie dwóch miesięcy od notyfikacji spornej decyzji, do czego jest zobowiązana. |
63 |
Należy zatem stwierdzić, że uchybienie temu zobowiązaniu zostało wykazane. |
64 |
W świetle wszystkich powyższych ustaleń należy stwierdzić, że Republika Francuska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy art. 288 akapit czwarty TFUE i art. 3–5 spornej decyzji, ponieważ nie podjęła w wyznaczonym terminie wszelkich niezbędnych środków w celu odzyskania od SNCM pomocy państwa uznanej za niezgodną z prawem i z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 2 ust. 1, nie anulowała w wyznaczonych terminach wszystkich wypłat pomocy, o której mowa w art. 2 ust. 1 tej decyzji, oraz nie poinformowała Komisji w wyznaczonym terminie o środkach podjętych w celu zastosowania się do tej decyzji. |
W przedmiocie kosztów
65 |
Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie kosztami postępowania Republiki Francuskiej, a Republika Francuska przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania. |
Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje: |
|
|
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: francuski.