52015DC0117

Stosowanie rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym: zwolnienia przyznane przez państwa członkowskie na podstawie art. 2 rozporządzenia

Wprowadzenie

Rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r.[1] dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym („rozporządzenie”) weszło w życie dnia 3 grudnia 2009 r. Celem rozporządzenia jest ochrona praw pasażerów w ruchu kolejowym w UE, w szczególności, gdy podróż zostaje przerwana, oraz podniesienie jakości i efektywności kolejowych usług pasażerskich.

O ile, co do zasady, rozporządzenie ma zastosowanie do wszelkich kolejowych usług pasażerskich w UE, zezwala się w nim państwom członkowskim na przyznawanie czasowych zwolnień z jego stosowania w odniesieniu do krajowych usług kolejowego transportu pasażerskiego na duże odległości, aby ułatwić stopniowe wprowadzanie w życie rozporządzenia. Z uwagi na szczególny charakter miejskich, podmiejskich i regionalnych kolejowych usług pasażerskich, w myśl rozporządzenia państwom członkowskim zezwolono również na wyłączenie tych usług z zakresu stosowania rozporządzenia.

W art. 2 rozporządzenia zezwala się państwom członkowskim na wyłączenie niektórych usług z pełnego zakresu stosowania rozporządzenia, a mianowicie:

1. w art. 2 ust. 4 przewidziano: zwolnienie krajowych kolejowych usług pasażerskich na okres nieprzekraczający pięciu lat, dwukrotnie odnawialne, z zastrzeżeniem przepisów wymienionych w art. 2 ust. 3 rozporządzenia;

2. a w art. 2 ust. 5 dopuszczono: zwolnienie miejskich, podmiejskich i regionalnych kolejowych usług pasażerskich, z zastrzeżeniem przepisów wymienionych w art. 2 ust. 3 rozporządzenia;

3. w art. 2 ust. 6 przewidziano: zwolnienie kolejowych usług lub przewozów pasażerskich, jeżeli ich istotna część jest świadczona poza granicami UE, na okres nie dłuższy niż pięć lat. Takie zwolnienia mogą być odnawiane. 

W art. 2 ust. 7 zobowiązano Komisję do dostarczenia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania dotyczącego zwolnień przyznanych przez państwa członkowskie na podstawie art. 2 ust. 4, 5 i 6.

I. Dotychczas obowiązujące zwolnienia

Od wejścia w życie rozporządzenia w dniu 3 grudnia 2009 r. do końca pierwszego okresu pięciu lat w dniu 2 grudnia 2014 r.

W kontekście ogólnego stanu stosowania rozporządzenia można zauważyć, że cztery państwa członkowskie stosują je obecnie w całości, podczas gdy 22 państwa członkowskie w większym lub mniejszym stopniu skorzystały z prawa do przyznawania zwolnień. Sprawozdanie przedstawia szczegółowo sytuację różnego rodzaju usług kolejowych przewozów pasażerskich, świadczonych w państwach członkowskich.

1. Kolejowe przewozy pasażerskie o zasięgu krajowym (krajowe, miejskie, podmiejskie i regionalne)

W odniesieniu do sposobu przyznawania zwolnień w okresie pierwszych pięciu lat można zaobserwować następujące różnice między państwami członkowskimi[2]:

1) Pełne stosowanie rozporządzenia bez zwolnień

Tylko cztery państwa członkowskie zdecydowały się zastosować rozporządzenie w całości, bez żadnych zwolnień. Są to Dania, Włochy, Niderlandy i Słowenia.

2) Zwolnienia dotyczące wszystkich usług (przewozów krajowych, regionalnych, podmiejskich i miejskich)

Pięć państw członkowskich zdecydowało się na skorzystanie z pełnego zwolnienia, a tym samym na stosowanie wyłącznie bezwzględnie obowiązujących przepisów, o których mowa w art. 2 ust. 3 rozporządzenia[3]: Bułgaria, Francja, Irlandia, Łotwa i Rumunia.

3) Zwolnienia częściowe

· Zwolnienia dotyczące określonego rodzaju usługi (przewozy krajowe lub miejskie, podmiejskie i regionalne)

o Zwolnienie przewozów krajowych oprócz linii miejskich, podmiejskich i regionalnych

Trzy państwa członkowskie objęły zwolnieniem dalekobieżne przewozy krajowe, z wyjątkiem usług miejskich, podmiejskich lub regionalnych: Belgia, Republika Czeska i Litwa.

o Zwolnienia przewozów miejskich, podmiejskich i regionalnych, nie dotyczące przewozów o zasięgu krajowym

Pięć państw członkowskich nie stosuje żadnych zwolnień dotyczących krajowych przewozów (dalekobieżnych), przyznając zwolnienia w odniesieniu do usług miejskich, podmiejskich i regionalnych: Austria, Finlandia, Niemcy, Luksemburg i Szwecja.

· Zwolnienia z określonych wymogów (tzn. przepisów poszczególnych artykułów)

o Zwolnienia z przestrzegania przepisów niektórych artykułów dotyczące określonych usług

Belgia zwolniła krajowe usługi dalekobieżne wyłącznie z wymogu udzielania pasażerom informacji podczas podróży, ustanowionego w części II załącznika II do rozporządzenia. Hiszpania zwolniła jedynie krajowe usługi dalekobieżne z obowiązków w zakresie rozpatrywania skarg określonych w art. 27.

o Zwolnienia wszystkich przewozów krajowych obejmujące niektóre artykuły

Dziewięć państw członkowskich przyznało zwolnienia z konkretnych artykułów: Chorwacja[4], Estonia, Grecja, Węgry, Polska, Portugalia, Hiszpania, Słowacja i Zjednoczone Królestwo.

2. Usługi transgraniczne z krajami spoza Unii

Dziesięć państw członkowskich zastosowało całkowite lub częściowe zwolnienia zgodnie z art. 2 ust. 6 dotyczące usług lub tras kolejowych przewozów pasażerskich, których istotna część jest świadczona poza granicami UE: Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Grecja, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska i Rumunia. Oznacza to, że wszystkie te kraje, w których oferowane są usługi transgraniczne z udziałem krajów trzecich, zwolniły te usługi ze stosowania przedmiotowego rozporządzenia na ich terytorium.

Elementy dodatkowe

Większość państw członkowskich, które zwolniły swoje krajowe usługi dalekobieżne, przyznała zwolnienia w odniesieniu do art. 8, 10, 13, 15, 17 i 18. Większość państw członkowskich, które stosuje zwolnienia dotyczące miejskich, podmiejskich i regionalnych kolejowych usług pasażerskich, przyznała zwolnienia w odniesieniu do art. 8, 10, 15, 16, 17 i 18. Państwa członkowskie nie muszą podawać konkretnego uzasadnienia dla zwolnienia, ale jego przyznanie musi odbywać się w sposób przejrzysty i niedyskryminujący. Wydaje się oczywiste, że zwolnienia przyznawano głównie w odniesieniu do tych artykułów, które można uznać za najbardziej uciążliwe pod względem finansowym, tzn. odnoszących się do płatności zaliczkowych w razie wypadków (art. 13) i dotyczących odpowiedzialności za opóźnienia, utratę połączenia lub odwołanych połączeń, a tym samym do zwrotu kosztów, rekompensat i pomocy (art. 15, 16, 17 i 18). Również przepisy art. 8 (o informacji) i art. 10 (o systemie informacji i rezerwacji) mogłyby zostać uznane za uciążliwe i kosztowne, jeżeli nowy lub zmodernizowany tabor kolejowy lub systemy komputerowe musiałyby spełniać wynikające z tych artykułów wymagania.

Powyższy przegląd wskazuje, że stosowanie zwolnień, szczególnie w przypadku usług krajowych, doprowadziło do powstania mozaiki zróżnicowanych praw pasażerów w ruchu kolejowym w UE, z uwagi na obecnie obowiązujące różne przepisy krajowe oznaczające brak jednolitego zestawu praw pasażerów w UE. Już we wnioskach ze sprawozdania Komisji z dnia 14 sierpnia 2013 r. dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat stosowania rozporządzenia[5] Komisja uznała „powszechne stosowanie zwolnień za istotną przeszkodę w realizacji” celu rozporządzenia, którym jest poprawa jakości i efektywności kolejowych przewozów pasażerskich. Zwolnienia stosowane w państwach członkowskich uniemożliwiają stworzenie równych warunków działania dla przedsiębiorstw kolejowych w całej UE. Pozbawiają one również pewności prawa pasażerów podróżujących koleją, utrudniając im swobodne korzystanie z ich praw.

Zestawienie, przedstawiające stan zwolnień z listopada 2014 r. znajduje się na końcu sprawozdania[6].

II. PERSPEKTYWY PO 3 GRUDNIA 2014 R.

Sprawozdanie zawiera również analizę sytuacji w zakresie stosowania rozporządzenia w przyszłości, a w szczególności ewentualne odnowienie zwolnień przez państwa członkowskie. Zgodnie z informacjami otrzymanymi od państw członkowskich sytuacja nie ulegnie znacznym zmianom od dnia 3 grudnia 2014 r., kiedy prawdopodobnie tylko pięć państw członkowskich będzie stosowało rozporządzenie w całości, zaś pozostałe 21 państw w dalszym ciągu będzie w różnym stopniu korzystać ze zwolnień.

Państwa członkowskie mogą przedłużać zwolnienia na podstawie art. 2 ust. 4 i 6 rozporządzenia, przy czym zobowiązane są do informowania Komisji o wszelkich przedłużeniach po dniu 3 grudnia 2014 r. To samo odnosi się do dziewięciu państw członkowskich, które zdecydowały się na pięcioletnie zwolnienie dotyczące usług miejskich, podmiejskich i regionalnych na podstawie art. 2 ust. 5, z możliwością przedłużenia[7].

W związku z tym zapytano państwa członkowskie o ich zamiary w zakresie ograniczenia lub przedłużenia stosowanych zwolnień[8].

Z otrzymanych informacji wynika, że cztery z państw członkowskich mają zamiar zredukować w okresie kolejnych pięciu lat liczbę artykułów, w odniesieniu do których stosują zwolnienia: Belgia, Bułgaria, Estonia i Polska. Tylko w przypadku Belgii doprowadzi to do pełnego stosowania rozporządzenia w odniesieniu do wszystkich kolejowych przewozów pasażerskich.

12 państw członkowskich zamierza utrzymać obecny stan stosowanych przez nie zwolnień na kolejny okres pięciu lat: Austria, Francja, Finlandia, Niemcy, Grecja, Chorwacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Rumunia, Republika Czeska i Słowacja. Wielka Brytania poinformowała, że zamierza tymczasowo odnowić dotychczasowe zwolnienia w celu przeprowadzenia konsultacji i przeglądu w 2015 r., zanim zadecyduje, czy i które zwolnienia powinny zostać przedłużone, a które w pełni lub częściowo zniesione. Dania, Włochy, Niderlandy i Słowenia stosują już rozporządzenie w całości.

Szwecja, która wcześniej nie zgłaszała zwolnień w odniesieniu do usług miejskich, podmiejskich lub regionalnych, poinformowała obecnie Komisję o planach zwolnienia tych usług ze stosowania niektórych artykułów rozporządzenia.

Chociaż niektóre państwa członkowskie nie zgłaszały jak dotąd oficjalnie przedłużenia lub zniesienia zwolnień na podstawie art. 2 ust. 7 rozporządzenia, przyjmuje się, że sytuacja w zakresie stosowania rozporządzenia do krajowych kolejowych usług pasażerskich nie ulegnie znaczącej zmianie po upływie pierwszego okresu pięcioletniego. Oznacza to, że o ile ochrona pasażerów korzystających z takich przewozów w ogóle ulegnie poprawie na podstawie przedmiotowego rozporządzenia, to w umiarkowanym stopniu. Podobna jest sytuacja przewozów międzynarodowych i przewozów, których istotna część świadczona jest poza UE.

Podsumowując, można powiedzieć, że państwa członkowskie zastosowały bardzo daleko idące zwolnienia w okresie pierwszych pięciu lat stosowania rozporządzenia (WE) nr 1371/2007, a w niedalekiej przyszłości nie można się spodziewać znaczącej poprawy tego stanu rzeczy. Równe warunki działania dla przedsiębiorstw kolejowych oraz zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów w całej UE są wciąż dalekie od urzeczywistnienia.

[1]       Dz.U. L 315 z 3.12.2007, s. 14.

[2]       Na Malcie i Cyprze nie ma żadnych kolejowych przewozów pasażerskich.

[3]       Na podstawie art. 2 ust. 3, przepisy art. 9, 11, 12, 19, art. 20 ust. 1 oraz art. 26 mają zastosowanie do wszystkich usług przewozu pasażerskiego w całej UE.

[4]       Chorwacja przystąpiła do UE 1 lipca 2013 r. Stosuje zatem zwolnienia od dnia przystąpienia do końca pierwszego 5-letniego okresu po wejściu w życie rozporządzenia, tj. do 2.12.2014 r.

[5]       COM(2013) 587 final z 14.8.2013.

[6]       Wykaz zwolnień opracowano w oparciu o informacje dostarczone przez państwa członkowskie.

[7]       Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Grecja, Węgry, Irlandia, Łotwa, Portugalia i Hiszpania.

[8]       Z pominięciem państw członkowskich, które nie odpowiedziały na nieoficjalne zapytanie.