52007DC0100

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 8.3.2007

KOM(2007) 100 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Równość płci i równouprawnienie kobiet w kontekście współpracy na rzecz rozwoju [SEK(2007) 332]

KOMUNIKAT KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Równość płci i równouprawnienie kobiet w kontekście współpracy na rzecz rozwoju

WPROWADZENIE

Panuje powszechna zgodna co do tego, że równość płci to sprawa najwyższej wagi, nie tylko sama w sobie, ale także z punktu widzenia praw podstawowych i sprawiedliwości społecznej. Co więcej, jest to ważny warunek rozwoju gospodarczego, sposób na zmniejszenie ubóstwa oraz klucz do osiągnięcia milenijnych celów rozwoju. Nierówne traktowanie płci jest jednak nadal zjawiskiem głęboko zakorzenionym w kulturze i systemach społeczno-politycznych wielu krajów świata.

Wspólnota Europejska i państwa członkowskie UE, jako sygnatariusze wielu międzynarodowych umów i deklaracji popierających równość płci (1) (wszystkie odsyłacze – patrz załącznik I), odgrywają wiodącą rolę w procesie niwelowania różnic w statusie społecznym kobiet i mężczyzn w krajach rozwijających się. Znajduje to odpowiedni wyraz w realizowanej obecnie przez UE polityce rozwoju, która kładzie silny nacisk na przyspieszenie postępów w tej jakże ważnej dziedzinie .

Znaczenie równości płci w kontekście nowych zasad udzielania pomocy podkreślono chociażby w europejskim konsensusie w sprawie rozwoju (2) . Wszystkie państwa członkowskie UE uznają równość płci za swój wspólny cel i wspólną wartość, jednak wspomniany konsensus idzie jeszcze dalej, traktując równość płci jako cel sam w sobie i podnosząc ją do rangi jednej z pięciu wspólnych zasad (3) unijnej współpracy na rzecz rozwoju.

Kwestia zrównania praw kobiet i mężczyzn, dziewcząt i chłopców pojawia się także przy okazji umów o współpracy na rzecz rozwoju zawieranych przez UE z przedstawicielami różnych regionów świata (4) , natomiast w „Planie działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn” (5) jako jedno z sześciu priorytetowych zadań Unii wskazuje się „wspieranie równouprawnienia kobiet spoza UE” (6) .

W ramach starań o zwiększenie równości płci większość państw członkowskich i Komisja Europejska przyjmowały dotychczas dwutorową strategię działań. Polegała ona z jednej strony na włączaniu kwestii równości płci do wszystkich programów politycznych, strategii i działań, a z drugiej strony na finansowaniu środków służących bezpośredniemu wspieraniu równouprawnienia kobiet (7) .

Aby przystosować taką koncepcję działania do nowych zasad udzielania pomocy i wymogów Deklaracji paryskiej w sprawie skuteczności pomocy, Komisja wraz z Funduszem Narodów Zjednoczonych na rzecz Kobiet (UNIFEM) (8) zorganizowała w listopadzie 2005 r. walną konferencję pod hasłem „Udział własny w inicjatywach na rzecz rozwoju: wspieranie równości płci w ramach nowych zasad udzielania pomocy i nowych zasad partnerstwa”. W trakcie konferencji oceniono postęp osiągnięty w dziedzinie eliminowania przejawów braku równouprawnienia płci w krajach rozwijających się oraz przyjrzano się na nowo roli, jaką odgrywa w tym procesie UE, biorąc pod uwagę zmiany w strukturze unijnej pomocy na rzecz rozwoju.

Niniejszy komunikat opiera się na wynikach wspomnianej konferencji, na założeniach politycznych konsensusu europejskiego oraz na zebranych do tej pory doświadczeniach praktycznych. Nawiązuje on także do zobowiązań zawartych w planie działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn, formułując unijną strategię dochodzenia do następujących celów:

- równe prawa (polityczne, cywilne, ekonomiczne, społeczno-socjalne i kulturowe) dla kobiet i mężczyzn, dziewcząt i chłopców;

- równy dostęp do dóbr społecznych oraz równouprawnienie kobiet i mężczyzn w sprawowaniu kontroli nad tymi dobrami;

- równe szanse osiągnięcia wpływów politycznych i gospodarczych dla kobiet i mężczyzn.

O ile poprzedni „Program działania na rzecz włączenia kwestii równości płci do wspólnotowej współpracy w dziedzinie rozwoju”, który obowiązywał w latach 2001–2006, tworzył podstawy budowy odpowiedniego potencjału instytucjonalnego w obrębie Komisji Europejskiej, o tyle niniejszy dokument umiejscawia równość płci i równouprawnienie kobiet zdecydowanie w kontekście UE, co ma wyraźnie zasygnalizować duże znaczenie równości płci we wszystkich przyszłych działaniach podejmowanych przez UE w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju.

PRZESłANKI OGÓLNE

Równouprawnienie kobiet to sprawa pierwszoplanowa z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, zmniejszania ubóstwa i ochrony środowiska naturalnego. Mimo to w wielu zakątkach świata dyskryminacja kobiet jest nadal na porządku dziennym. Charakter tego zjawiska jest złożony, ale jak pokazuje doświadczenie, związek między statusem kobiet a trwałym ograniczeniem ubóstwa widać szczególnie wyraźnie w dziedzinach opisanych poniżej.

Rola kobiet w życiu gospodarczym jest często niedoceniana, ponieważ większość kobiet pracuje w sektorach nieoficjalnych , często charakteryzujących się niską wydajnością, niskim poziomem dochodów, złymi warunkami pracy i niskim albo zerowym poziomem ochrony socjalnej. Na przykład w Afryce kobiety stanowią 52 % ogółu ludności, ale aż 75 % ogółu zatrudnionych w rolnictwie; 60 do 80 % żywności jest tam produkowana i wprowadzana do obrotu właśnie przez kobiety. W 2005 r. w Afryce subsaharyjskiej oficjalnie zatrudnionych było około 73 milionów kobiet. Stanowiły one 34 % ogółu zatrudnionych na oficjalnym rynku pracy, jednak ich udział w dochodach z tytułu zatrudnienia wynosił zaledwie 10 %, a udział we własności majątku – 1 % (9) .

Chociaż liberalizacja handlu w większości krajów przynosiła z czasem pozytywne skutki gospodarcze, w początkowym okresie może ona mieć negatywne konsekwencje dla grup szczególnie wrażliwych na przemiany społeczne. Do takiej grupy z pewnością należą kobiety z ubogich warstw społeczeństwa (10) . Ich sytuacja może być mocno uzależniona od różnych gałęzi gospodarki: np. słaba infrastruktura może pogorszyć szanse edukacyjne dziewcząt z powodu niedostatecznego transportu albo braku źródeł wody w pobliżu miejsca zamieszkania, co zmusza rodziców do wykorzystywania ich do prac domowych.

Równouprawnienie kobiet jest bardzo ważnym aspektem ładu politycznego. W wielu krajach kobiet nadal nie dopuszcza się do udziału w procesie decyzyjnym. Podstawowe znaczenie mają tu ustawy zapewniające zrównanie praw (11) kobiet i mężczyzn, które muszą iść w parze z odpowiednimi środkami wykonawczymi, tak aby ochrona przysługujących kobietom podstawowych praw człowieka stała się faktem, co przekłada się także na skuteczniejsze zwalczanie ubóstwa i większy wzrost gospodarczy. Kobiety mają do odegrania bardzo istotną rolę w przeciwdziałaniu konfliktom zbrojnym , dlatego powinny w pełni uczestniczyć w wysiłkach na rzecz budowania pokoju, zgodnie z rezolucją nr 1325 Rady Bezpieczeństwa ONZ (12) .

Brak równouprawnienia płci widać wyraźnie na przykładzie dostępu do edukacji (13) . 57 % dzieci w wieku szkolnym, które nie uczęszczają do szkoły, to dziewczęta (14) , a prawie dwie trzecie żyjących na świecie analfabetów to kobiety (15) . Ze względu na codzienne obowiązki domowe kobiety i dziewczęta mają ograniczone możliwości uzyskania niezależności ekonomicznej i społecznej, gdyż nie chodzą do szkoły ani nie uczestniczą w działalności produkcyjnej czy społecznej poza domem.

Niepokój budzi ograniczony dostęp kobiet do opieki zdrowotnej. Z punktu widzenia równości płci szczególnie niepokojąca jest sytuacja w sferze zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz związanych z tym praw (SRHR). Zwrócenie większej uwagi na ten problem to nie tylko kwestia poszanowania podstawowych praw człowieka – poprawa sytuacji zdrowotnej kobiet ma także pozytywny wpływ na całą gospodarkę. Wiele, jakkolwiek skromnych, osiągnięć zanotowanych w ostatnich dziesięcioleciach w dziedzinie opieki zdrowotnej kobiet jest obecnie zagrożonych z powodu epidemii HIV/AIDS. Powodem do obaw jest także rosnąca liczba zakażeń wirusem HIV wśród kobiet i dziewcząt (16) .

Przemoc wobec kobiet to nie tylko przejaw pogwałcenia praw człowieka, ale także poważna przeszkoda na drodze do równouprawnienia, rozwoju i pokoju. Bardzo często przemoc na tle seksualnym wiąże się z rozprzestrzenianiem się HIV/AIDS. Handel kobietami to przestępstwo, którego korzenie tkwią w powszechnym ubóstwie, braku równouprawnienia, słabości instytucji państwowych, konfliktach zbrojnych i braku ochrony przed dyskryminacją.

Bardziej szczegółową analizę zjawiska braku równouprawnienia płci przedstawiono w załączniku II .

OSIąGNIęCIA I WYZWANIA

Unia Europejska podjęła ważne kroki w kierunku wspierania równości płci zarówno w granicach UE, jak i poza nimi. Równość płci staje się uznaną częścią dialogu z coraz liczniejszymi krajami partnerskimi, wchodzi także w zakres konsultacji, jakie UE prowadzi ze społeczeństwem obywatelskim. Dzięki temu procesowi nasi partnerzy z krajów rozwijających się coraz lepiej zdają sobie sprawę z tego, jak duże znaczenie ma równość płci i równouprawnienie kobiet, i coraz lepiej rozumieją zależność między zwiększaniem równouprawnienia a zmniejszaniem ubóstwa (17) . Proces ten jest uzupełnieniem znacznych osiągnięć, jakie odnotowano w tej dziedzinie na poziomie krajowym dzięki różnego rodzaju projektom i programom wspieranym przez Komisję Europejską i państwa członkowskie UE (18) . Przez cały okres funkcjonowania 10. EFR Wspólnota Europejska kładła szczególny nacisk na włączanie problematyki płci do krajowych strategii rozwoju. Wyraźny postęp osiągnięto również w dziedzinie budowania potencjału instytucjonalnego zarówno w państwach członkowskich, jak i w obrębie Komisji. (19)

Osiągnięcia te nie przysłaniają jednak wielkich wyzwań, jakie stoją jeszcze przed nami. Po pierwsze, daleko nam ciągle do osiągnięcia milenijnych celów rozwoju. Przede wszystkim nie udało się w zakładanym terminie, czyli do 2005 r., wyeliminować dysproporcji w dziedzinie kształcenia podstawowego i średniego. W krajach rozwijających się na stu chłopców zapisanych do szkoły średniej przypada średnio 89 dziewcząt. Kobiety nadal zajmują mniej przyzwoicie płatnych miejsc pracy, a jedna kobieta na trzy co najmniej raz w życiu staje się ofiarą przemocy ze strony mężczyzn. Poza tym milenijne cele rozwoju koncentrują się na zdrowotnych i edukacyjnych aspektach równości płci, nie obejmując wielu innych złożonych wymiarów tego zagadnienia (20) .

Po drugie, istnieją istotne czynniki o charakterze społeczno-kulturowym, które spowalniają postęp w procesie wprowadzania równości płci. Tradycyjne struktury społeczne nie sprzyjają zbytnio zmianom istniejącej pozycji społecznej kobiet i mężczyzn, szczególnie niechętni takim zmianom są ci, którzy mają interes w utrzymaniu dotychczasowego podziału ról. Może to po części tłumaczyć, dlaczego określone działania w tej dziedzinie nie zawsze traktowane są jako priorytetowe i dlaczego w większości strategii krajowych problematyka płci stanowi zagadnienie o znaczeniu drugorzędnym (21) .

Ponownie, mimo znaczących osiągnięć w tym zakresie, należy stwierdzić, że problematyki płci nie udało się w pełni włączyć ani do strategii krajowych, ani do praktyki unijnej współpracy na rzecz rozwoju. „Tematyczna ocena procesu włączania problematyki płci w nurt wspólnotowej współpracy w dziedzinie rozwoju z państwami trzecimi” (2003) uznaje wprawdzie wartość pracy wykonanej w tym względzie przez Komisję, ale jednocześnie stwierdza się w niej, że w niewielkim stopniu udało się zrealizować konkretne założenia polityczne w dziedzinie równości płci i włączania kwestii płci do wspólnotowej współpracy na rzecz rozwoju. Co więcej, w sprawozdaniu mówi się, że środki finansowe przeznaczone konkretnie na wsparcie procesu włączania kwestii płci do współpracy na rzecz rozwoju są minimalne w porównaniu ze środkami przeznaczanymi na inne cele horyzontalne. Wydaje się, że wiele spośród zaleceń zawartych we wspomnianej ocenie pozostaje do dzisiaj aktualnych – zarówno dla Komisji, jaki i niektórych państw członkowskich. (9 głównych zaleceń sprawozdania – patrz załącznik IV ). (22)

Jednym z głównych atutów w rękach UE, jeśli chodzi o wspieranie równości płci w stosunkach zewnętrznych, jest doświadczenie oparte na najlepszych praktykach stosowanych na terenie Unii. Równość płci uznaje się w EU za prawo podstawowe i niezbędny warunek osiągnięcia unijnych celów w zakresie wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i spójności społecznej. Stąd też zagadnienie to znalazło swój mocny wyraz w unijnym prawodawstwie (23) , w procesie włączania problematyki płci w nurt życia społeczno-politycznego, w konkretnych inicjatywach na rzecz awansu społecznego kobiet, programach działań, dialogu społecznym i dialogu ze społeczeństwem obywatelskim.

Rzeczywiste stanowisko Europy w tej kwestii powinno wypływać właśnie z tych wieloletnich doświadczeń, jak również z wyjątkowego charakteru naszego kontynentu jako wielokulturowej i wysoce zróżnicowanej grupy krajów, które – pomimo istotnych różnic w sferze kultury i tradycji – łączy dążenie do zapewnienia równych praw dla kobiet i mężczyzn. Kierując się jednym ze swoich podstawowych celów, UE powinna wspierać państwa trzecie w wypełnianiu i wprowadzaniu w życie międzynarodowych zobowiązań, takich jak pekińska platforma działania.

STRATEGIA UE NA RZECZ SZYBSZEGO OSIąGNIęCIA RÓWNOśCI PłCI

Unia Europejska jest obecnie w przełomowym momencie, jeśli chodzi o wprowadzanie zagadnienia równości płci do współpracy na rzecz rozwoju. Są już gotowe ramy prawne i strategie działania – pozostaje pytanie: jak zapewnić skuteczne wdrożenie strategii i praktyk do nowych zasad pomocy, tak by kobiety faktycznie odczuły ich pozytywne skutki. Należy wyraźnie podkreślić, że środki podnoszące poziom równości płci nie tylko zwiększają spójność społeczną i wzmacniają ochronę praw człowieka, ale mają także silny wpływ na wzrost ekonomiczny, zatrudnienie i zmniejszenie ubóstwa.

Cele

Nowa strategia UE musi odpowiadać dwóm celom. Po pierwsze, musi wpłynąć na zwiększenie skuteczności procesu włączania kwestii płci w nurt życia społeczno-politycznego. Po drugie, musi skłonić kraje partnerskie do podjęcia konkretnych działań na rzecz równouprawnienia kobiet. Aby osiągnąć te cele, strategie współpracy na rzecz równości płci i równouprawnienia kobiet, przede wszystkich zasady wsparcia budżetowego, będą musiały zostać dostosowane do nowej struktury pomocy.

Skuteczne włączanie problematyki płci w nurt życia społeczno-politycznego

Warunkiem skutecznego włączenia kwestii równości płci i równouprawnienia kobiet w nurt życia społeczno-politycznego są zmiany w trzech dziedzinach:

1. Działania polityczne:

2. Sprawy równości płci i równouprawnienia kobiet należy włączyć do porządku dziennego rozmów toczonych na najwyższym szczeblu w ramach dialogu politycznego z krajami partnerskimi (24) .

3. Współpraca na rzecz rozwoju

4. Podczas przygotowywania i wdrażania strategii współpracy należy wziąć pod uwagę istotną rolę, jaką ogrywają kobiety w kontekście wzrostu gospodarczego i rozwoju; np. w strategii dotyczącej rolnictwa i bezpieczeństwa dostaw żywności należy uwzględnić trudną sytuację kobiet mieszkających na wsi, gdyż w niektórych krajach rozwijających się odpowiadają one nawet za 80 % podstawowej produkcji żywności (25) .

5. Należy zainicjować skuteczne stosunki partnerskie, dialog i konsultacje z zainteresowanymi stronami (w tym z rządami, ośrodkami badawczymi, uniwersytetami, społeczeństwem obywatelskim, organizacjami międzynarodowymi) przy przygotowywaniu krajowych strategii i programów pomocy.

6. Należy wprowadzić mechanizmy wzajemnego rozliczania za wyniki działalności w dziedzinie równości płci i równouprawnienia kobiet oraz wyraźnie określić zakres odpowiedzialności poszczególnych uczestników tego procesu, tj.: rządu, regionalnych wspólnot gospodarczych, agencji rozwoju, instytucji międzynarodowych, społeczeństwa obywatelskiego, parlamentu i środków masowego przekazu.

7. Należy opracować i stosować wskaźniki osiągnięć w dziedzinie równości płci.

8. Należy uwzględnić kwestię równości płci przy udzielaniu wsparcia budżetowego poprzez uzależnienie wypłat transz motywacyjnych od wskaźników osiągnięć, opierając tę praktykę na konstruktywnym dialogu politycznym.

9. Budowa potencjału instytucjonalnego

10. Należy opracować praktyczne narzędzia w fazie oceny i wdrażania środków (26) .

11. Należy zapewnić lepszy dostęp do informacji, najlepszych praktyk i szkoleń w zakresie równouprawnienia płci przeznaczonych dla przedstawicieli państw partnerskich i własnej kadry.

Działania naukowe w dziedzinie równouprawnienia kobiet

Opierając się na analizie przedstawionej w sekcji 2, określono 41 działań związanych z kwestią płci, należących do następujących szeroko rozumianych kategorii:

- ład polityczny (prawa człowieka, równouprawnienie polityczne kobiet, opracowanie wskaźników, rola kobiet w zażegnywaniu konfliktów i w sytuacjach pokonfliktowych);

- zatrudnienie i działalność gospodarcza (równouprawnienie ekonomiczno-socjalne, zatrudnienie, analiza budżetowa pod kątem płci, zarządzanie finansami publicznymi);

- edukacja (zniesienie opłat za naukę, zachęty do wysyłania dziewcząt do szkoły, poprawa sytuacji w szkolnictwie, analfabetyzm dorosłych);

- zdrowie (systemy ochrony społecznej, zdrowie seksualne i reprodukcyjne oraz prawa z tym związane);

- przemoc wobec kobiet (prawo, ochrona ofiar, kampanie informacyjne w mediach, edukacja i szkolenia).

Orientacyjne zestawienie takich działań przedstawiono w załączniku III . Są to działania przykładowe, które mogą pomóc w skompilowaniu właściwego programu dla danego kraju czy regionu. Ustalenie właściwego zestawu działań odbywać się będzie na zasadzie indywidualnej poprzez analizę konkretnej sytuacji.

Zasada udziału własnego beneficjenta i nowe zasady pomocy

Jednym z podstawowych założeń deklaracji paryskiej jest zasada aktywnego utożsamiania się beneficjentów pomocy z inicjatywami współpracy na rzecz rozwoju. Wykazano, że w przypadku działań wspierających równość płci i równouprawnienie kobiet zasada ta odnosi się nie tylko do władz krajów partnerskich, ale także do kobiet będących bezpośrednimi beneficjentami takich działań. W praktyce taki udział własny oznacza uczestnictwo w organizacjach społeczeństwa obywatelskiego i innych organizacjach o charakterze społecznym (27) . Wspieranie organizacji działających na rzecz równości płci jest szczególnie ważne tam, gdzie kobiety są w niewielkim stopniu reprezentowane we władzach lokalnych i centralnych i parlamencie. Dlatego UE postara się wspierać powstawanie tego typu organizacji tam, gdzie jeszcze ich nie ma, i wpływać na zdecydowany wzrost potencjału tych, które już istnieją, lecz wymagają wzmocnienia, na przykład w takich dziedzinach, jak: umiejętności lobbingowe, rzecznictwo, analiza zagadnień związanych z płcią i wiedza ekonomiczna.

UE postara się także, w oparciu o wzmożony dialog polityczny z władzami państw partnerskich i najważniejszymi partnerami pozarządowymi, skutecznie kierować strumień pomocy do krajów, które realizują własne strategie w zakresie równouprawnienia płci. W tym kontekście przeanalizowane zostaną ograniczenia i potrzeby każdego państwa z osobna po to, by umożliwić rzeczywistą identyfikację z celami inicjatyw na rzecz rozwoju zarówno na szczeblu rządu i społeczeństwa obywatelskiego, jak i w gronie państw i instytucji finansujących.

Takie przesunięcie paradygmatu za sprawą deklaracji paryskiej znajduje swoje odzwierciedlenie w nowych preferencjach co do mechanizmów dostarczania pomocy – wsparcie budżetowe i działania o zasięgu sektorowym zamiast dotowania indywidualnych projektów. Stosowanie wsparcia budżetowego uzależnione jest od spełnienia określonych warunków. Chodzi zwłaszcza o takie wymogi, jak: realizowanie krajowej lub sektorowej strategii rozwoju, funkcjonowanie programu reform makroekonomicznych przy wsparciu ze strony dużych międzynarodowych instytucji finansujących (zazwyczaj MFW) oraz potwierdzone zaangażowanie w realizację reform.

Wsparcie budżetowe może się przyczynić do osiągnięcia równości płci poprzez powiązanie wypłat zmiennych transz pomocy ze wskaźnikami osiągnięć w dziedzinie równouprawnienia płci, poprzez ulepszenie systemów zarządzania finansami publicznymi oraz pobudzanie dialogu na temat priorytetów politycznych w krajach partnerskich.

Komisja Europejska i państwa członkowskie udzielą wsparcia przy opracowywaniu wskaźników i zbieraniu odpowiednich danych, które pozwolą prześledzić zmiany w zakresie równości płci i będą mogły stanowić podstawę do wypłat zmiennych transz pomocy.

Problematyka płci w strategiach krajowych

Przygotowanie strategii zmniejszania ubóstwa, narodowego planu rozwoju lub krajowego dokumentu strategicznego stanowi jedyną w swoim rodzaju okazję do przeanalizowania pozycji społecznej kobiet i mężczyzn, określenia przeszkód na drodze do rozwoju i wzrostu gospodarczego wynikających z braku równouprawnienia oraz opracowania krajowej polityki uwzględniającej problematykę płci. Sytuację danego kraju pod względem równouprawnienia płci należy analizować przez pryzmat wszystkich sektorów, pamiętając o wpływie, jaki sytuacja ta ma na wzrost gospodarczy i poziom ubóstwa. W związku z tym UE zadba, by w trakcie ciągłego dialogu politycznego z krajami partnerskimi zagadnienia równości płci włączano do analizy czynników wpływających na ubóstwo. Dialogowi temu będzie towarzyszyć pomoc ze strony UE w zwiększaniu odpowiednich zdolności instytucjonalnych władz krajowych. Wyraźnie podkreślony zostanie fakt, że ubóstwo to nie tylko brak dochodów i środków finansowych, ale także brak dostatecznego dostępu do materialnych i niematerialnych dóbr społecznych oraz brak dostatecznej kontroli nad takimi dobrami. Oznacza to, że wśród celów politycznych znajdą się takie kwestie, jak:

- Uzyskanie akceptacji dla szerszej, wielowymiarowej koncepcji ubóstwa wykraczającej poza aspekty materialne – np. ubóstwo spowodowane brakiem czasu – uwzględnienie zróżnicowanego wpływu ubóstwa na kobiety i mężczyzn, a także wspieranie technologii zmniejszającej ubóstwo wywołane brakiem czasu.

- Osiągnięcie porozumienia co do tego, że społeczeństwo obywatelskie powinno uczestniczyć w dialogu politycznym, formułowaniu strategii zwalczania ubóstwa i nadzorowaniu jej realizacji z punktu widzenia równouprawnienia płci, oraz porozumienia na rzecz wprowadzenia odpowiednich środków budowania potencjału instytucjonalnego.

Potrzeba opracowania wskaźników postępu w dziedzinie równouprawnienia płci

Potrzebne są wskaźniki, dzięki którym można będzie zmierzyć wyniki działalności w zakresie równouprawnienia płci (28) . Większość obecnie stosowanych w tej dziedzinie wskaźników uwzględnia zazwyczaj aspekty społeczne. W większości krajów rozwijających brakuje miarodajnych wskaźników, które pozwalałyby mierzyć zmiany w takich dziedzinach, jak zatrudnienie kobiet, bezpłatna opieka, prawa obywatelskie, przemoc wobec kobiet, prawo dziedziczenia, prawo własności i prawo użytkowania gruntów, reprezentowanie interesów kobiet i uczestnictwo w procesie decyzyjnym.

UE będzie zatem wspierać proces opracowywania i stosowania takich wskaźników, jak również proces wzmocnienia ich podstawy statystycznej, aby w ten sposób umożliwić osiągnięcie postępu w pełnym spektrum zagadnień związanych z równouprawnieniem płci (29) . Załącznik VII zawiera otwartą listę możliwych wskaźników, w której uwzględniono takie dziedziny, jak: edukacja, zdrowie, udział kobiet w życiu politycznym, równouprawnienie, zatrudnienie, działalność gospodarcza, organizacja czasu i przemoc wobec kobiet.

Strategie uwzględnienia problematyki płci przy opracowywaniu budżetu

Wraz ze zwiększeniem zakresu wsparcia budżetowego jako głównego narzędzia udzielania pomocy pojawia się pytanie, jak promować równość płci w ramach takich programów lub przy ich pomocy. Aby to osiągnąć, budżety krajów partnerskich muszą uwzględniać kwestie równouprawnienia płci. To z kolei wymaga:

- skierowania uwagi na działania służące podniesieniu poziomu świadomości społecznej w dziedzinie równouprawnienia płci i włączeniu problematyki płci w nurt życia społeczno-politycznego podczas konstruowania budżetu na poziomie krajowym i lokalnym;

- sformułowania nowych priorytetów wydatków i określenia nowych kierunków realizacji programów w poszczególnych sektorach zarówno na potrzeby równości płci, jak i rozwoju społecznego;

- monitorowania poziomu dochodów i wydatków władz państwowych dla upewnienia się, że różnice w statusie społecznym kobiet i mężczyzn rzeczywiście się zmniejszają.

Koordynacja i harmonizacja działań Komisji z działaniami państw członkowskich

Koordynacja działań państw członkowskich i Komisji, tak by realizowane przez nie programy jak najlepiej się uzupełniały, to podstawowy warunek skutecznego wspierania równości płci w ramach współpracy na rzecz rozwoju. Komisja będzie w dalszym ciągu stosować praktykę organizowania regularnych spotkań ekspertów do spraw płci z państw członkowskich i wraz z państwami członkowskimi postara się zwiększyć nie tylko poziom ogólnoeuropejskiej koordynacji, ale także harmonizacji działań wspierających równość płci w ramach współpracy na rzecz rozwoju. Zadaniem o pierwszoplanowym znaczeniu będzie rozszerzenie zakresu specjalistycznej wiedzy i kompetencji, jakimi dysponują WE i państwa członkowskie w omawianej dziedzinie, poprzez rozpoznanie i wymianę najlepszych praktyk. Wielką wagę z punktu widzenia koordynacji i harmonizacji wysiłków będzie miało nadal właściwe przygotowanie krajowych dokumentów strategicznych i wspólnych strategii pomocy. Ponadto przedstawicielstwa WE i ambasady państw członkowskich będą w dalszym ciągu wykorzystywać istniejące mechanizmy koordynacyjne do rozwiązywania w terenie problemów w zakresie równości płci.

Działania UE na arenie międzynarodowej i na szczeblu regionalnym

Uzupełnieniem dwustronnej współpracy z krajami partnerskimi w sprawie równości płci będą unijne działania na płaszczyźnie międzynarodowej. W stosunkach międzynarodowych Europa mówi jednym, wspólnym głosem, co jeszcze wyraźniej podkreśla jej wiodącą rolę w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju. Komisja i państwa członkowskie UE będą aktywnie dążyć do tego, by zagadnienia równości płci i równouprawnienia kobiet stanowiły przedmiot dyskusji na odpowiednich forach międzynarodowych. Szczególne znaczenie ma tutaj poszerzenie zakresu problematyki równości płaci – który dotychczas ograniczał się do kwestii zdrowia i edukacji – o inne dziedziny, nie ujęte w trzecim milenijnym celu rozwoju.

Współpraca regionalna i międzyregionalna sprzyja wymianie informacji między członkami organizacji regionalnych na temat konkretnych narzędzi wspierania równouprawnienia płci, wymianie danych, analiz i szkoleń. Dlatego Komisja i państwa członkowskie będą w dalszym ciągu wspierać współpracę regionalną w dziedzinie równości płci oraz angażować się w działalność istniejących już w tej dziedzinie sieci współpracy regionalnej i międzynarodowej.

KONKRETNE DZIAłANIA NA RZECZ RÓWNOśCI PłCI

Rolą Komisji Europejskiej we wdrażaniu wspomnianej strategii będzie podjęcie działań na trzech frontach:

Programy krajowe

Komisja Europejska zwróci szczególną uwagę na to, by kwestie równości płci i równouprawnienia kobiet były obecne we wszystkich przyszłych strategiach krajowych i regionalnych (30) . Pociąga to za sobą następujące działania:

- dalszy rozwój narzędzi wewnętrznych i wytycznych w dziedzinie tworzenia programów;

- systematyczna ocena strategii krajowych i regionalnych pod kątem równouprawnienia płci, w tym śródokresowe i końcowe przeglądy takich strategii;

- wprowadzanie zmian do strategii krajowych zgodnie z wynikami wspomnianych wyżej ocen;

- budowanie partnerskich stosunków z organizacjami międzynarodowymi, które mają duże doświadczenie we włączaniu problematyki płci do projektów i programów. (31)

Programy tematyczne i inne instrumenty finansowe

Oprócz programów krajowych i regionalnych, źródłem środków finansowych mogą być także wieloletnie programy tematyczne, które Komisja zawarła w perspektywach finansowych na lata 2007–2013. I tak na przykład program tematyczny „Inwestowanie w ludzi” (32) przewiduje pulę środków na finansowanie unijnych działań w dziedzinie wspierania równości płci i równouprawnienia kobiet. Za jego pośrednictwem możliwe będzie wsparcie finansowe ze strony WE w następujących szeroko pojętych obszarach działalności:

- wydarzenia i akcje polityczno-społeczne promujące wykonywanie zobowiązań międzynarodowych;

- budowanie potencjału instytucjonalnego organizacji pozarządowych i stowarzyszeń działających na rzecz równości płci i równouprawnienia kobiet;

- wzmocnienie państwowych systemów gromadzenia i analizy danych statystycznych.

Finansowanie będzie odbywać się za pośrednictwem przetargów z udziałem właściwych organizacji oraz na podstawie bezpośrednich umów z wybranymi partnerami.

Narzędziami wspierania równości płci mogą być także programy tematyczne z zakresu ochrony środowiska (33) i bezpieczeństwa żywnościowego (34) , nowy europejski instrument na rzecz demokracji i praw człowieka (EIDHR II) (35) oraz instrument na rzecz stabilności (36) .

Monitorowanie wyników i działania następcze

Należy stale obserwować praktyczne skutki stosowania nowej strategii UE. W związku z tym, mając na celu ocenę dotychczasowych osiągnięć, a także w trosce o udoskonalenie strategii i przystosowanie jej do zmian następujących w sytuacji międzynarodowej, Komisja Europejska zorganizuje w 2010 r. drugą walną konferencję międzynarodową na temat równości płci z udziałem wszystkich ważniejszych zainteresowanych stron (37) . Ponadto w roku 2010 i na końcu 10. cyklu EFR niezależny podmiot oceniający przeprowadzi śródokresową i końcową ocenę stanu wdrożenia strategii. Oceny te obejmą między innymi analizę wpływu finansowanych przez WE projektów i programów na powstawanie budżetów uwzględniających problematykę płci, w tym programów wsparcia budżetu ogólnego w przynajmniej dwunastu wybranych krajach pilotażowych.

Przedstawicielstwa WE w ścisłej współpracy z ambasadami państw członkowskich w swoich sprawozdaniach rocznych będą w dalszym ciągu przedstawiać ocenę sytuacji w krajach partnerskich pod względem propagowania i wprowadzania zasad równości płci. Także w „Rocznym sprawozdaniu w sprawie wspólnotowej polityki rozwoju i realizacji pomocy zewnętrznej”, w części poświęconej sprawom równości płci, w dalszym ciągu zamieszczane będą zbiorcze informacje na temat postępów osiągniętych na drodze do równości płci. WE i państwa członkowskie zbadają możliwość wprowadzenia wspólnego, systemu corocznych sprawozdań UE, który pozwoliłby na monitorowanie procesu włączania problematyki płci w nurt współpracy na rzecz rozwoju.

WNIOSKI

Aby wyeliminować ubóstwo, kobiety i mężczyźni muszą mieć równe szanse w sferze ekonomicznej i socjalnej, równy dostęp do dóbr społecznych i równy stopień kontroli nad takimi dobrami. Jeśli jednak rozwijające się kraje partnerskie mają osiągnąć istotny postęp we wprowadzaniu równości płci, UE musi systematycznie eliminować przeszkody, jakie stoją na drodze do tego celu tak po stronie samych krajów rozwijających się, jak i w postaci niektórych stosowanych przez UE mechanizmów współpracy na rzecz rozwoju. Problemy te można przezwyciężyć jedynie za pomocą rozszerzonego dialogu politycznego, w którym problematyka płci stanowi otwarcie dyskutowany temat i który utoruje Unii drogę do aktywnego zaangażowania we współpracę z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i innymi organizacjami społecznymi, które tworzą platformę wspierania równości płci w danym kraju.

W tym kontekście najważniejszym środkiem zwiększania równości płci jest włączanie problematyki płci w nurt życia społeczno-politycznego . Narzędzie to należy stosować w sposób bardziej skuteczny i praktyczny, jeśli chcemy osiągnąć rzeczywisty postęp w procesie zwiększania równości płci. Na drugim planie stoją konkretnie ukierunkowane działania na rzecz równouprawnienia kobiet. Należy je stosować jako uzupełnienie środka, o którym mowa powyżej, oraz narzędzie rozwiązywania najważniejszych kwestii strategicznych, które mają wpływ na dobrobyt i szanse poszczególnych poszkodowanych grup społecznych. Stosowanie obu wymienionych wyżej narzędzi musi uwzględniać wyjątkową sytuację społeczną i kulturową każdego z krajów partnerskich. Realizując taką koncepcję, wymiar równości płci, który do tej pory ograniczał się głównie do aspektów zdrowia i edukacji, należy rozszerzyć na inne dziedziny współpracy.

Postęp w dziedzinie równości płci bierze się z połączenia rzecznictwa, wsparcia stowarzyszeń kobiecych, konkretnych działań na rzecz zmiany modeli kulturowych, społecznych i politycznych oraz sprawiedliwego rozdziału uprawnień politycznych i gospodarczych. Nie jest to na pewno zadanie łatwe. UE jest jednak zdecydowana wspierać swoich partnerów w dążeniu do przezwyciężenia wszystkich przeszkód na drodze do osiągnięcia tego niezwykle ważnego celu.