1. 

Lietuvos Aukščiausiasis Teismas (sąd najwyższy Litwy) daje Trybunałowi sposobność wypowiedzenia się po raz pierwszy w różnych kwestiach dotyczących relacji między systemami ochrony depozytów oraz ochrony prywatnych inwestorów przewidzianymi w dyrektywie 94/19/WE ( 2 ) i dyrektywie 97/9/WE ( 3 ), odpowiednio. Fakt, że litewski ustawodawca dokonał transpozycji dwóch dyrektyw w jednym i tym samym akcie ustawowym, rodzi ryzyko, że zakresy przewidzianych w tych dyrektywach gwarancji będą się pokrywać lub przeciwnie, że wyłączenia, na które zezwala każda z tych dyrektyw odrębnie, będą stosowane bez różnicy wobec wszystkich instrumentów finansowych. Dlatego ważne jest uwydatnienie specyfiki przedmiotu jednej i drugiej dyrektywy, a w konsekwencji, konieczne prawidłowe ustalenie relacji między systemami ochrony wynikającymi z każdej z nich.

2.

Zgodnie z brzmieniem motywu szesnastego dyrektywy 94/19 „[…] minimalny poziom pokrycia ustalony w niniejszej dyrektywie powinien zostać tak określony, aby nie tylko w interesie ochrony konsumenta, lecz także w interesie stabilności systemu finansowego obejmował możliwie dużą sumę depozytów [nie pozostawiał bez ochrony zbyt dużej liczby depozytów] […]”.

3.

Na mocy motywu osiemnastego tej dyrektywy, „[…] jeżeli dane państwo członkowskie uważa, że niektóre kategorie depozytów lub deponentów, które muszą zostać wyraźnie nazwane, nie potrzebują szczególnej ochrony, powinno ono mieć możliwość wykluczenia ich z systemu zabezpieczenia oferowanego przez systemy gwarancji depozytowych [depozytów]”.

4.

Artykuł 1 ust. 1 dyrektywy 94/19 definiuje depozyt jako „należność wynikającą z wpłat pozostawionych na koncie lub z sytuacji przejściowych w ramach normalnych operacji bankowych, które instytucja kredytowa powinna spłacić zgodnie z obowiązującymi [mającymi zastosowanie] warunkami prawnymi [ustawowymi] i kontraktowymi [umownymi], jak też wierzytelności, które instytucja kredytowa gwarantuje przez wystawienie dokumentu urzędowego [dłużnego papieru wartościowego]”.

5.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 94/19 „[k]ażde państwo członkowskie czuwa nad utworzeniem i urzędowym uznaniem na swoim terytorium jednego lub kilku systemów gwarancji depozytów. Z wyjątkiem przypadków wymienionych w następnym akapicie, jak również w ust. 4, instytucja kredytowa dopuszczona w tym państwie członkowskim, zgodnie z art. 3 dyrektywy 77/780/EWG może tylko wówczas przyjmować depozyty, jeżeli uczestniczy w jednym z tych systemów”.

6.

Artykuł 7 dyrektywy 94/19 stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, by poziom gwarancji w odniesieniu do sumy depozytów każdego z deponentów wynosił co najmniej 20000 ECU w przypadku niedostępności depozytów.

[…]

2.   Państwa członkowskie mogą jednak przewidzieć, że niektórzy deponenci lub niektóre depozyty zostaną wykluczone z zabezpieczenia lub tylko w małym [mniejszym] stopniu będą zabezpieczone. Lista tych wyjątków jest dołączona do załącznika I [znajduje się w załączniku I]”.

7.

W pkt 12 listy wyłączeń w owym załączniku znajdują się „[o]bligacje [dłużne papiery wartościowe] wydane przez instytucję kredytową i zobowiązania wynikające z przyjęć własnych weksli akceptowanych oraz weksli własnych”.

8.

Motyw 4 dyrektywy 97/9 wskazuje:

„Ochrona inwestorów i utrzymanie zaufania do systemu finansowego są podstawowymi elementami ukończenia [osiągnięcia] i prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego w tej dziedzinie; w tym celu niezbędne jest, aby każde państwo członkowskie posiadało system rekompensat dla inwestorów, gwarantujący zharmonizowany, minimalny poziom ochrony przynajmniej małych inwestorów, w przypadku gdy przedsiębiorstwa inwestycyjne nie są w stanie wypełniać swoich zobowiązań w stosunku do swoich klientów inwestorów”.

9.

Motyw 9 tej dyrektywy brzmi następująco:

„Definicja przedsiębiorstwa inwestycyjnego obejmuje instytucje kredytowe, które są upoważnione do świadczenia usług inwestycyjnych; każda taka instytucja kredytowa musi być również zobowiązana do uczestnictwa w systemie rekompensat dla inwestorów, jeśli chodzi o dokonywane przez nią operacje inwestycyjne; jednakże nie jest konieczne, aby instytucja kredytowa należała do dwóch różnych systemów, gdy jeden odpowiada wymogom niniejszej dyrektywy oraz dyrektywy […] 94/19/WE; jednak w przypadku przedsiębiorstw inwestycyjnych, które są instytucjami kredytowymi, może być trudne dokonanie rozróżnienia między depozytami objętymi dyrektywą 94/19/WE a środkami finansowymi posiadanymi w związku z operacjami inwestycyjnymi; należy zezwolić państwom członkowskim na ustalenie, która dyrektywa będzie stosowana do takich roszczeń”.

10.

Artykuł 1 ust. 4 dyrektywy 97/9 definiuje „inwestora” jako „osobę, która powierzyła swoje środki finansowe lub instrumenty, w ramach operacji inwestycyjnych, przedsiębiorstwu inwestycyjnemu”.

11.

Zgodnie z brzmieniem art. 1 ust. 3 dyrektywy 97/9 za „instrumenty” do celów tej dyrektywy należy uznać instrumenty wymienione w sekcji B załącznika do dyrektywy Rady 93/22/EWG ( 4 ).

12.

Artykuł 2 dyrektywy 97/9 wskazuje w ust. 2 i 3, co następuje:

„2.   System chroni inwestorów, zgodnie z art. 4, w przypadku gdy:

w zależności od tego, czy jako pierwsze nastąpiło stwierdzenie stanu rzeczy, czy wydanie orzeczenia.

Zapewnione musi być pokrycie roszczeń wynikających z niemożności przedsiębiorstwa inwestycyjnego do:

zgodnie z obowiązującym stanem prawnym i warunkami umowy [mającymi zastosowanie warunkami ustawowymi i umownymi].

3.   Każde roszczenie instytucji kredytowej, na podstawie ust. 2, [każde roszczenie, o którym mowa w ust. 2, względem instytucji kredytowej] która w danym państwie członkowskim podlega przepisom zarówno niniejszej dyrektywy, jak i dyrektywy 94/19/WE, jest zaliczane przez to państwo członkowskie do systemu podlegającego przepisom jednej lub drugiej dyrektywy, zgodnie z tym, co państwo to uzna za właściwe. Żadne roszczenie nie może być przedmiotem [podwójnej] rekompensaty na mocy obydwu dyrektyw”.

13.

Artykuł 4 ust. 1 i 2 dyrektywy 97/9 stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewnią, aby system przewidywał zabezpieczenie nie niższe niż 20000 ECU dla każdego inwestora w odniesieniu do roszczenia wskazanego w art. 2 ust. 2.

Państwa członkowskie, w których w dniu przyjęcia niniejszej dyrektywy pokrycie roszczenia jest niższe niż 20000 ECU, mogą utrzymywać niższy poziom zabezpieczenia do dnia 31 grudnia 1999 r., pod warunkiem, że nie jest on niższy niż 15000 ECU. To rozwiązanie może również dotyczyć tych państw członkowskich, w których obowiązują przepisy przejściowe określone w art. 7 ust. 1 akapit drugi dyrektywy 94/19/WE.

2.   Państwo członkowskie może założyć, że niektórzy inwestorzy będą wyłączeni z systemów [systemu] rekompensat lub będą rekompensowani w mniejszym stopniu. Lista takich wyłączeń umieszczona jest w załączniku I” ( 5 ).

14.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 dyrektywy 86/635 pozycja „Zobowiązania potwierdzone świadectwami” obejmuje „zarówno dłużne papiery wartościowe, jak i zobowiązania [wierzytelności], dla których wystawiono zbywalne świadectwa, w szczególności kwity [certyfikaty] depozytowe, bons de caisse [certyfikaty oszczędnościowe] i zobowiązania wynikające z własnych weksli akceptowanych i własnych weksli”.

15.

Sekcja C załącznika I do dyrektywy 2004/39 określa listę instrumentów finansowych, których dotyczy ta dyrektywa. Lista ta w pkt 2 obejmuje pojęciem „instrumentów finansowych” instrumenty rynku pieniężnego.

16.

Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy 2004/39 definiuje w pkt 19 „instrumenty rynku pieniężnego” jako „te rodzaje instrumentów, które są zazwyczaj przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym, takie jak bony skarbowe, świadectwa [certyfikaty] depozytowe i komercyjne papiery wartościowe, z wyłączeniem instrumentów płatniczych”.

17.

Zgodnie z lit. g) sekcji 2 części I załącznika I do rozporządzenia nr 25/2009 przez „instrumenty rynku pieniężnego” rozumie się „instrumenty będące zwykle przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym, które są płynne i mają wartość dającą się dokładnie określić w każdej chwili”.

18.

Artykuł 2 ust. 3 Indėlių ir įsipareigojimų investuotojams draudimo įstatymas Nr. IX-975 z dnia 20 czerwca 2002 r. (ustawy nr IX-975 o ubezpieczeniu depozytów i obowiązkach wobec inwestorów, zwanej dalej „ustawą o ubezpieczeniu depozytów”) stanowi, że „deponent” oznacza osobę fizyczną lub prawną posiadającą depozyt w banku, oddziale banku lub banku spółdzielczym z wyjątkiem osób, których depozyty na mocy niniejszej ustawy nie mogą być objęte ubezpieczeniem.

19.

W art. 3 ust. 1 tej ustawy wskazano, że ubezpieczeniem depozytów objęte są depozyty deponentów w walucie narodowej (LTL) lub walutach obcych, natomiast art. 3 ust. 4 stanowi, że przedmiotem ubezpieczenia nie mogą być dłużne papiery wartościowe (certyfikaty depozytowe) wyemitowane przez samego ubezpieczonego (w niniejszej sprawie Bankas Snoras AB).

20.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 zdanie drugie litewskiej ustawy o ubezpieczeniu depozytów prawo inwestora do rekompensaty z tytułu ubezpieczenia powstaje w dniu zajścia zdarzenia objętego ubezpieczeniem jedynie w wypadku, gdy ubezpieczony przekazał lub wykorzystał papiery wartościowe i (lub) środki finansowe inwestora bez jego zgody.

21.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został przedstawiony w ramach dwóch połączonych spraw, w których dwie osoby fizyczne, Vitoldas Guliavičius i Virgilijus Vidutis Nemaniūnas, żądają uznania za nieważne umów nabycia certyfikatu depozytowego i subskrypcji obligacji zawartych z instytucją bankową (Snorasem), twierdząc, że nie zostały one należycie poinformowane ani o cechach, ani o warunkach spornych instrumentów finansowych, ani też o sytuacji finansowej Snorasu, wobec której wkrótce po zawarciu tych umów ogłoszono upadłość.

22.

Spór dotyczący umowy nabycia certyfikatu depozytowego Vitoldas Guliavičius wygrał w drugiej instancji; wyrok ten został zaskarżony skargą kasacyjną przez VĮ Indėlių ir investicijų draudimas (zwane dalej „IDD”), przedsiębiorstwo państwowe, którego zadaniem jest ochrona depozytów i inwestycji na wypadek upadłości instytucji finansowych. W sprawie dotyczącej umowy subskrypcji obligacji powództwo Virgilijusa Vidutisa Nemaniūnasa zostało oddalone w pierwszej oraz drugiej instancji, a powód złożył skargę kasacyjną.

23.

Rozpatrujący dwie skargi kasacyjne Lietuvos Aukščiausiasis Teismas zwrócił się z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie, wskazując, że sądy, które orzekały w pierwszej i drugiej instancji, wypowiedziały się tylko w kwestii zarzutu niezgodnego z prawem postępowania Snorasu w zakresie informacji na temat ryzyka wiążącego się ze spornymi transakcjami. Spór należy jednak rozwiązać także z perspektywy regulacji w przedmiocie ochrony stron powodowych jako deponentów lub inwestorów.

24.

Pytania przedstawione we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym z dnia 17 grudnia 2013 r. są następujące:

25.

Sąd odsyłający pyta ostatecznie o: 1) zakres ewentualnego wyjątku od gwarancji przewidzianej w dyrektywie 94/19, wyjątku, który – o ile będzie wykładany ściśle (tak jak zdaniem tego sądu należy to uczynić) – nie ma zastosowania do spornych umów; 2) i 3) o to, czy transpozycji dyrektyw 94/19 i 97/9 do prawa litewskiego dokonano poprawnie, a jeżeli tak nie jest, to czy jednostki mogą powoływać się na bezpośrednie stosowanie tych dyrektyw, a także 4) o to, czy możliwe jest, że przepisy krajowe nie mają zastosowania do pewnego rodzaju inwestorów ze względu na rodzaj instrumentu finansowego.

26.

Snoras, IDD, Republika Litewska i Komisja Europejska wzięły udział w postępowaniu, przedstawiając uwagi na piśmie. Na rozprawie, która odbyła się w dniu 20 listopada 2014 r., stawili się również pełnomocnicy procesowi Virgilijusa Vidutisa Nemaniūnasa i Vitoldasa Guliavičiusa, a ten ostatni przedstawił uwagi ustnie.

27.

Pierwsze z pytań przedstawionych Trybunałowi przez Lietuvos Aukščiausiasis Teismas odnosi się konkretnie do dyrektywy 94/19, a w szczególności dotyczy przyznanej państwom członkowskim przez przepisy art. 7 ust. 2 w związku z pkt 12 załącznika I do tej dyrektywy możliwości wyłączenia z gwarancji przewidzianych w dyrektywie dla depozytów „dłużnych papierów wartościowych”, które co do zasady powinny podlegać tej dyrektywie zgodnie z jej art. 1.

28.

Pytanie to zmierza w szczególności do ustalenia, czy owa możliwość wyłączenia dłużnych papierów wartościowych dotyczy tylko tych, które wykazują wszystkie cechy instrumentu finansowego w rozumieniu dyrektywy 2004/39, w tym zbywalność na rynku wtórnym.

29.

Vitoldas Guliavičius twierdzi, że rozpatrywana sprawa dotyczy depozytu terminowego, który – ponieważ nie podlega zbyciu na rynku kapitałowym – nie może zostać uznany za produkt inwestycyjny, a w konsekwencji, nie może zostać wyłączony z gwarancji przewidzianej w dyrektywie 94/19.

30.

Snoras i IDD uważają, że Republika Litewska mogła skorzystać z możliwości przewidzianej w art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/19, a zatem wyłączyć certyfikaty depozytowe z gwarancji. Twierdzą w tym względzie, że definicja takich certyfikatów w prawie litewskim odpowiada definicji ustanowionej w rozporządzeniu nr 25/2009 i dyrektywie 2004/39. Dyrektywa ta nie może mieć zastosowania do celów wykładni dyrektywy 94/19 bez naruszenia zasady zakazu działania prawa wstecz.

31.

Republika Litewska twierdzi, że dla osiągnięcia celów dyrektywy 94/19 – to znaczy swobody świadczenia usług w sektorze bankowym, stabilności systemu bankowego i ochrony oszczędzających – prawodawca Unii zdecydował o minimalnej harmonizacji. Dyrektywa nie stworzyła systemu obejmującego wszystkie typy depozytów lub deponentów, przewidując możliwość wyłączenia przez państwa członkowskie z gwarancji pewnych typów depozytów. Jej zdaniem certyfikaty depozytowe, które stanowią przedmiot postępowania głównego, wchodzą w zakres pojęcia „dłużnych papierów wartościowych wydanych przez instytucję kredytową”, o których mowa w pkt 12 załącznika I do dyrektywy 94/19. W konsekwencji Republika Litewska mogła je wyłączyć z gwarancji dla depozytów.

32.

W tej kwestii rząd litewski twierdzi, że dyrektywa 94/19 nie ogranicza pojęcia dłużnych papierów wartościowych do papierów wykazujących cechy instrumentów finansowych w rozumieniu dyrektywy 2004/39, która ani nie odsyła do dyrektywy 94/19, ani jej nie zmienia; co za tym idzie, przyjęcie dyrektywy 2004/39 nie miało żadnego wpływu na wyłączenie przewidziane w pkt 12 załącznika I do dyrektywy 94/19.

33.

Komisja uważa z kolei, w pierwszej kolejności, że aby stwierdzić, czy pojęcie „wierzytelności [ucieleśnionych w] dłużnym papierze wartościowym wydanym przez instytucję kredytową” przewidziane w art. 1 dyrektywy 94/19 może objąć certyfikaty depozytowe, należy odwołać się do art. 20 ust. 1 dyrektywy 86/635, który ujmuje certyfikaty depozytowe w pojęciu „wierzytelności, dla których wystawiono zbywalne świadectwa”. Komisja twierdzi, w drugiej kolejności, że skoro ustalono, iż certyfikaty depozytowe mogą wchodzić w zakres pojęcia „depozytu” przewidzianego w art. 1 dyrektywy 94/19, konieczność wykładni ścisłej wyłączenia przewidzianego w art. 7 ust. 2 tej dyrektywy nie oznacza, że wyłączenie to może mieć zastosowanie tylko do dłużnych papierów wartościowych wykazujących cechy instrumentów finansowych w rozumieniu dyrektywy 2004/39.

34.

Odpowiedzi na pytanie pierwsze należy udzielić w oparciu o wykładnię dwóch przepisów dyrektywy 94/19 pozostających w związku: po pierwsze, art. 1, który definiuje depozyt jako „należność wynikającą z wpłat pozostawionych na koncie lub z sytuacji przejściowych w ramach normalnych operacji bankowych, które instytucja kredytowa powinna spłacić zgodnie z obowiązującymi [mającymi zastosowanie] warunkami prawnymi [ustawowymi] i kontraktowymi [umownymi], jak też wierzytelności, które instytucja kredytowa gwarantuje przez wystawienie dokumentu urzędowego [dłużnego papieru wartościowego]” ( 9 ); po drugie, art. 7 ust. 2 w związku z pkt 12 załącznika I do tej dyrektywy, mocą którego państwa członkowskie mogą wyłączyć z gwarancji lub gwarantować w mniejszym stopniu niektóre depozyty, a ściślej „obligacje [dłużne papiery wartościowe] wydane przez instytucję kredytową i zobowiązania wynikające z przyjęć własnych weksli akceptowanych oraz weksli własnych”.

35.

Biorąc pod uwagę literalne brzmienie art. 1 dyrektywy 94/19, wydaje się jasne, że prawodawca włączył w zakres kategorii „depozytów” dwa odrębne pojęcia czy instytucje: po pierwsze, zgodnie z treścią dyrektywy, „należność wynikającą z wpłat pozostawionych na koncie lub z sytuacji przejściowych w ramach normalnych operacji bankowych, które instytucja kredytowa powinna spłacić zgodnie z obowiązującymi [mającymi zastosowanie] warunkami prawnymi [ustawowymi] i kontraktowymi [umownymi]”, a po drugie – jako pojęcie odrębne od poprzedniego – „wierzytelności, które instytucja kredytowa gwarantuje przez wystawienie dokumentu urzędowego [dłużnego papieru wartościowego].

36.

W obu przypadkach chodzi o wierzytelności, które instytucja kredytowa jest zobowiązana zwrócić, w zależności od przypadku, albo posiadaczowi rachunku, na którym pozostawiono środki finansowe, z których wynika należność lub na którym dokonano normalnych operacji bankowych, prowadzących do sytuacji przejściowych, z których również wynika należność, albo – w drugim przypadku – posiadaczowi dłużnego papieru wartościowego. To właśnie przypadki te mają z sobą wspólnego; różni je jednak to, że jedynie dłużne papiery wartościowe stanowią wierzytelności, które mogą zostać zbyte lub – w odpowiednim przypadku – sprzedane.

37.

W pierwszym przypadku art. 1 dyrektywy 94/19 odnosi się bowiem do należności, które należy zwrócić zgodnie z warunkami ustawowymi i umownymi mającymi zastosowanie do rachunków, na których należności te się znajdują lub do normalnych operacji bankowych, z których należności te wynikają w następstwie sytuacji przejściowych. Jest moim zdaniem jasne, że ten obowiązek zwrotu wyłącza możliwość zbycia lub sprzedaży wierzytelności, zważywszy na to, że w ścisłym sensie chodzi tu o powierzony instytucji depozyt ( 10 ).

38.

Jednak w drugim przypadku art. 1 dyrektywy 94/10 wymienia wprost wierzytelności ucieleśnione w dłużnym papierze wartościowym, to znaczy instrumenty, do których istoty należy zbywalność ( 11 ). To właśnie wynika z dyrektywy 86/635, której art. 20 ust. 1 przewiduje, że pozycja „Zobowiązania potwierdzone świadectwami” obejmuje „zarówno dłużne papiery wartościowe, jak i zobowiązania [wierzytelności], dla których wystawiono zbywalne świadectwa, w szczególności kwity [certyfikaty] depozytowe […]” ( 12 ). Podobnie, art. 4 ust. 1 pkt 19 dyrektywy 2004/39 definiuje „instrumenty rynku pieniężnego” jako „te rodzaje instrumentów, które są zazwyczaj przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym, takie jak bony skarbowe, świadectwa [certyfikaty] depozytowe i komercyjne papiery wartościowe, z wyłączeniem instrumentów płatniczych” ( 13 ).

39.

W konsekwencji wydaje się jasne, że do celów prawa Unii, a w szczególności dyrektywy 94/19, certyfikaty depozytowe należą do rodzaju „świadectw” w rozumieniu tej ostatniej dyrektywy, które charakteryzuje właśnie zbywalność.

40.

Powstaje zatem pytanie, czy certyfikaty depozytowe o tej charakterystyce znajdują się wśród przypadków, które zgodnie z art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/19 państwa członkowskie mogą wyłączyć z gwarancji przewidzianej w dyrektywie lub gwarantować je w mniejszym stopniu.

41.

Zgodnie z art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/19 państwa członkowskie mogą przewidzieć, że „niektórzy deponenci lub niektóre depozyty zostaną wykluczone z zabezpieczenia lub tylko w małym stopniu będą zabezpieczone”. Możliwość ta nie ma – jak wskazuje na to użycie wyrazu „niektóre” – charakteru ogólnego, ale ogranicza się do deponentów lub depozytów, które dyrektywa wymienia w załączniku I.

42.

Przeprowadziwszy analizę deponentów oraz depozytów wymienionych w załączniku I, należy zauważyć, że wśród tych ostatnich niemal wszystkie są spójne z pojęciem depozytu, a ci pierwsi to również głównie deponenci mający charakter publiczny. Załącznik ten obejmuje bowiem depozyty przedsiębiorstw ubezpieczeniowych (pkt 2); depozyty państwa oraz organów administracji publicznej (pkt 3 i 4); depozyty zbiorowych funduszy inwestycyjnych (pkt 5) lub funduszy rentowych i emerytalnych (pkt 6), a także depozyty osób pełniących funkcje związane z zarządem lub kontrolą instytucji kredytowej (pkt 7, 8 i 9) lub depozyty w walutach obcych (pkt 13). Wszystkie te przypadki dotyczą depozytów, których specyfika wiąże się z charakterem ich posiadaczy. To właśnie ten charakter uzasadnia możliwość wyłączenia tych depozytów z ochrony udzielonej dyrektywą 94/19, albo dlatego – w odniesieniu do deponentów o charakterze publicznym – że niekonieczna jest wobec nich ochrona przewidziana w dyrektywie na rzecz jednostek, albo dlatego, że chodzi o deponentów ponoszących pewną odpowiedzialność za sytuację, która ochronę tę uczyniła konieczną.

43.

Jedynymi przewidzianymi w załączniku I przypadkami niemającymi związku ze statusem posiadacza depozytu są, po pierwsze, przewidziane w pkt 10 („depozyty nieimienne”), z wyszczególnienia których można a contrario wnosić o braku możliwości wyłączenia depozytów imiennych, a po drugie, w zakresie istotnym dla sprawy, depozyty wymienione w pkt 12, który odnosi się do „obligacji [dłużnych papierów wartościowych] wydanych przez instytucję kredytową i zobowiązań wynikających z przyjęć własnych weksli akceptowanych oraz weksli własnych”, to znaczy zwykle do certyfikatów depozytowych.

44.

W konsekwencji moim zdaniem Republika Litewska bez wątpienia była w świetle dyrektywy 94/19 uprawniona do wyłączenia z gwarancji lub zagwarantowania w mniejszym stopniu certyfikatów depozytowych, przez które rozumie się zbywalne instrumenty finansowe, ponieważ jak wskazano wyżej, zbywalność jest w prawie Unii nieodłączną cechą tych instrumentów.

45.

Wszelako ustawodawca litewski wyłączył nie certyfikaty depozytowe ogólnie, lecz zgodnie z dyrektywą 94/19 te tylko, które zostały wyemitowane przez ubezpieczoną instytucję kredytową. Ponieważ dyrektywa 94/19 zezwala na wyłączenie certyfikatów depozytowych, nic nie można zarzucić ustawodawcy litewskiemu.

46.

Uważam jednakże, że wyłączone mogą zostać jedynie certyfikaty depozytowe w rozumieniu prawa Unii, to znaczy zbywalne papiery wartościowe; zatem jeżeli warunek ten nie jest spełniony i jeżeli chodzi przykładowo o certyfikaty imienne, okoliczność, że wystawca jest instytucją ubezpieczoną, jest pozbawiona znaczenia ( 14 ). Innymi słowy, jeżeli przez wzgląd na swoje cechy sporne instrumenty finansowe nie są zbywalne, a tym samym – niezależnie od swojej nazwy – nie stanowią certyfikatów depozytowych we właściwym sensie tego pojęcia, nie wchodzą one w zakres możliwego wyłączenia przewidzianego w dyrektywie 94/19.

47.

W każdym wypadku do sądu krajowego należy ustalenie, czy instrumenty sporne w postępowaniu głównym należą do typu certyfikatów depozytowych, które stosownie do dyrektywy 94/19 i z punktu widzenia kryterium ich zbywalności lub niezbywalności są objęte gwarancją przewidzianą w tej dyrektywie, czy też nie.

48.

W świetle powyższych rozważań proponuję, by na pytanie pierwsze odpowiedzieć, iż art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/19 w związku z pkt 12 załącznika I do niej należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie mogą wyłączyć korzystanie z gwarancji przez deponentów instytucji kredytowej posiadających wyemitowane przez nią certyfikaty depozytowe, przez które rozumie się instrumenty zbywalne – czego ustalenie należy do sądu krajowego. W przeciwnym wypadku należy uznać, że depozyty te nie zostały wyłączone z gwarancji przewidzianej w dyrektywie 94/19.

49.

Moim zdaniem na zadane przez Lietuvos Aukščiausiasis Teismas pytania drugie i czwarte należy udzielić odpowiedzi łącznej.

50.

Pytanie czwarte dotyczy dyrektywy odrębnej od poprzedniej: dyrektywy 97/9, niezależnie od okoliczności, że ustawodawca krajowy dokonał transpozycji dyrektywy 97/9 i dyrektywy 94/19 w tym samym akcie ustawowym.

51.

Pytanie dotyczy właściwie tego, czy ustawodawca litewski poprawnie transponował dyrektywę 97/9, wyłączając z przewidzianych w niej gwarancji niektóre inwestycje – jak inwestycję w dłużny papier wartościowy, a ściślej certyfikat depozytowy, który nie może zostać zbyty czy sprzedany.

52.

Sąd odsyłający pyta w szczególności, czy art. 2 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy 97/9 w związku z załącznikiem I do tego aktu należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym wyłączającym z systemu rekompensat inwestorów posiadających papiery wartościowe wyemitowane w okolicznościach cechujących przypadek, który jest przedmiotem postępowania głównego.

53.

Jak zobaczymy, odpowiedź na to pytanie jest ściśle związana z drugim pytaniem prejudycjalnym sądu odsyłającego: pytaniem o to, czy jeżeli transpozycji dyrektyw 94/19 i 97/9 dokonano w tej samej ustawie krajowej, art. 7 ust. 2 w związku z pkt 12 załącznika I do dyrektywy 94/19 oraz art. 2 ust. 2 dyrektywy 97/9 należy w świetle art. 2 ust. 3 dyrektywy 97/9 interpretować w ten sposób, że posiadacze certyfikatów depozytowych i obligacji muszą być w stanie powołać się na jeden z systemów ochrony przewidzianych w tych dyrektywach.

54.

Zdaniem Snorasu i IDD ubezpieczenie przewidziane w dyrektywie 97/9 jest związane nie z rodzajem instrumentu finansowego, ale z osobą, która instrument ten przechowuje (pośrednikiem finansowym) i nie obejmuje ryzyka upadłości emitenta. Ponadto w przypadku, gdy – tak jak to jest w rozpatrywanej sprawie – środki finansowe inwestora są przekazywane emitentowi jako cena za nabyte instrumenty finansowe, kwot płaconych przez inwestora nie można uważać za inwestowane środki finansowe objęte gwarancją z art. 2 dyrektywy 97/9. W niniejszej sprawie środki pieniężne były dobrowolnie przekazywane Snorasowi na podstawie umów zawartych z Vitoldasem Guliavičiusem i Virgilijusem Vidutisem Nemaniūnasem; poza tym umowy przewidywały, że bank jest upoważniony do wykorzystania środków finansowych swoich klientów. W tych warunkach fakt, że Snoras działał w odniesieniu do papierów wartościowych jednocześnie w charakterze emitenta i pośrednika, jest pozbawiony znaczenia dla interpretacji dyrektywy 97/9.

55.

Rząd litewski twierdzi, że błędna jest teza Lietuvos Aukščiausiasis Teismas, iż system gwarancji inwestorów nie ma zastosowania z powodu rodzaju instrumentu finansowego. Jego zdaniem jest inaczej, ponieważ instytucja w upadłości nie wykorzystała ani nie przekazała papierów wartościowych lub środków finansowych bez zgody Vitoldasa Guliavičiusa i Virgilijusa Vidutisa Nemaniūnasa. Ponadto Republika Litewska uważa za pozbawiony znaczenia fakt, że Snoras był w odniesieniu do spornych papierów wartościowych jednocześnie emitentem i pośrednikiem, gdyż kwoty przekazane mu przez inwestorów stanowiły wynagrodzenie z tytułu zakupu papierów wartościowych, oraz że ich zwrot mógłby być wymagany tylko przez tych ostatnich w warunkach przewidzianych w odpowiednich umowach. Ostatecznie nic nie pozwala uważać, że aktywa inwestorów stanowiły przedmiot przewłaszczenia lub wykorzystania bez ich zgody.

56.

Komisja twierdzi, że system określony w art. 2 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy 97/9 gwarantuje rekompensatę za sporne certyfikaty depozytowe i obligacje, jeżeli spełnione są dwa warunki: po pierwsze, chodzi o instrumenty finansowe w rozumieniu dyrektywy 2004/39, a zatem papiery wartościowe podlegające obrotowi na rynku pieniężnym, a po drugie, instytucja kredytowa nie zwróciła inwestorom należących do nich papierów wartościowych lub nie zwróciła im środków finansowych należnych im bądź należących do nich, i posiadanych w ich imieniu w związku ze wskazanymi certyfikatami depozytowymi. W optyce Komisji do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy warunki te są spełnione w niniejszej sprawie. Komisja natomiast twierdzi, że co do spełnienia pierwszego warunku, sam fakt nieprzekazania papierów wartościowych posiadaczom lub pośrednikowi finansowemu i niezarejestrowania ich w centralnym depozycie papierów wartościowych nie pozwala wyłączyć możliwości, że papiery wartościowe podlegają obrotowi.

57.

Vitoldas Guliavičius uważa, iż między dwiema dyrektywami zachodzi tego rodzaju relacja, że zawsze obowiązuje gwarancja przewidziana przez jedną lub z drugą z nich, a w rezultacie wyłączenie pewnych instrumentów finansowych nie może pociągać za sobą braku jakiejkolwiek ochrony.

58.

Republika Litewska, a także Snoras i IDD zgodnie utrzymują, że dyrektywy 94/19 i 97/9 mają różne cele: pierwsza z nich – zachowanie zaufania deponentów do instytucji kredytowych i stabilności systemu finansowego; druga – ochronę inwestorów przed ryzykiem oszustwa, zaniedbań zawodowych lub błędów w zarządzie po stronie przedsiębiorstw inwestycyjnych, nieobejmującą gwarancji przed ryzykiem właściwym inwestowaniu jako takiemu. Według tych stron rekompensata jest należna tylko w razie upadłości instytucji kredytowej lub przedsiębiorstwa inwestycyjnego oraz jeżeli spełnione są warunki przewidziane przez prawo litewskie i prawo Unii. Co się tyczy dyrektywy 97/9, jest to warunek nałożony w art. 9 ust. 1 litewskiej ustawy o ubezpieczeniu depozytów.

59.

Strony te zgodnie twierdzą także, że dwie dyrektywy pozwalają państwom członkowskim na wyłączenie z gwarancji niektórych kategorii depozytów i inwestorów. Twierdzą jednak, że dyrektywa 97/9 nie przewiduje, iż kategorie wyłączone z ochrony udzielonej w dyrektywie 94/19 koniecznie muszą podlegać ochronie dyrektywy 97/9 lub vice versa. Jest tak, ponieważ jakkolwiek są one ze sobą powiązane, sam fakt, że transpozycji tych dwóch dyrektyw dokonano w tej samej ustawie krajowej, nie oznacza, że w wypadku upadłości instytucji kredytowej lub przedsiębiorstwa inwestycyjnego wszyscy deponenci lub inwestorzy mogą w każdym przypadku ubiegać się o rekompensatę.

60.

Zdaniem Komisji, chociaż dwie dyrektywy różnią się co do swoich dziedzin i warunków stosowania, a także poziomu udzielanej nimi ochrony, jest możliwe, że w niektórych przypadkach zakresy tych systemów pokrywają się – przypadkach, dla których istnieją reguły unikania podwójnej rekompensaty, w szczególności reguły z motywu 9 i art. 2 ust. 3 dyrektywy 97/9.

61.

Komisja podkreśla, że dwie dyrektywy mają wspólny cel: zapewnienia minimalnej ochrony małym inwestorom ze względu na ich słabszą pozycję względem instytucji finansowych. Jednakże wyłączenie niektórych dłużnych papierów wartościowych zgodnie z przepisami art. 7 ust. 2 w związku z pkt 12 załącznika I do dyrektywy 94/19 należy interpretować jako niezależne od tego, czy wskazane papiery wartościowe stanowią przedmiot gwarancji przewidzianej w dyrektywie 97/9, czy też są z niej wyłączone. Wynika z tego, że nie można wykluczyć ewentualności, iż jednostki nie będą mogły korzystać z żadnego z dwóch systemów ochrony.

62.

Dyrektywa 97/9 gwarantuje ochronę inwestora, którego dotyczy, jeżeli spełnione są warunki przewidziane w art. 2 ust. 2, to znaczy brak możliwości wypełnienia przez przedsiębiorstwo inwestycyjne zobowiązań wobec inwestorów z powodu sytuacji finansowej. W tych warunkach dyrektywa 97/9 przewiduje, że zapewnione musi być pokrycie roszczeń w celu: A) wypłacenia inwestorom środków finansowych należnych im bądź należących do nich, i posiadanych w ich imieniu w związku z operacjami inwestycyjnymi; lub B) zwrotu inwestorom należących do nich instrumentów przechowywanych lub zarządzanych w ich imieniu w związku z operacjami inwestycyjnymi. W obu przypadkach ma to się odbyć „zgodnie z obowiązującym stanem prawnym i warunkami umowy [mającymi zastosowanie warunkami ustawowymi i umownymi]”.

63.

Zgodnie z art. 1 ust. 3 dyrektywy 97/9 za „instrumenty” do celów tej dyrektywy należy uznać instrumenty wymienione w sekcji B załącznika do dyrektywy Rady 93/22/EWG, to znaczy między innymi instrumenty rynku pieniężnego, do których – jak widzieliśmy w pkt 38 niniejszej opinii – zaliczają się zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 19 dyrektywy 2004/39 certyfikaty depozytowe.

64.

Dyrektywa 97/9 pozwala państwom członkowskim przewidzieć pewne wyłączenia z systemu gwarancji. W szczególności prawodawca Unii ustalił w załączniku I listę możliwych wyłączeń, z których wszystkie są oparte na warunku statusu osobistego lub instytucjonalnego inwestora. Mogą przykładowo zostać wyłączeni inwestorzy zawodowi i instytucjonalni, administratorzy i odpowiedzialni za przedsiębiorstwo inwestycyjne lub ich bliscy krewni.

65.

Zgodnie z prawem litewskim – które, jak widzieliśmy, dokonuje transpozycji dyrektyw 94/19 i 97/9 w tym samym akcie ustawowym – certyfikaty depozytowe wyemitowane przez instytucję kredytową są wyłączone z gwarancji. Z powodu „fuzji” dwóch dyrektyw w ustawodawstwie litewskim niemożliwe jest stwierdzenie, czy certyfikaty takie są wyłączone jako depozyty, czy jako inwestycje, to znaczy z której z możliwości wyłączenia dozwolonych przez dyrektywy skorzystał prawodawca litewski. Rząd litewski oraz Snoras i ADD twierdzą, że wyłączenie z gwarancji w rozpatrywanym przypadku nie wynika z faktu, iż Snoras jest emitentem spornych papierów wartościowych. Rozstrzygającą okolicznością jest ich zdaniem fakt, że Snoras nie wykorzystał ani nie przekazał tych papierów wartościowych bez zgody Vitoldasa Guliavičiusa i Virgilijusa Vidutisa Nemaniūnasa.

66.

Jest moim zdaniem oczywiste, że dyrektywa 97/9 ma na celu ubezpieczenie nie od ryzyka właściwego wszystkim operacjom inwestycyjnym, ale tylko od określonych rodzajów ryzyka związanych z upadłością przedsiębiorstw inwestycyjnych. Jeżeli jednak – jak w rozpatrywanym przypadku – emitenta papierów wartościowych i pośrednika stanowi ta sama instytucja kredytowa, trudno jest oddzielić ryzyko związane z sytuacją finansową instytucji kredytowej, z jednej strony, od ryzyka związanego z inwestycją, z drugiej.

67.

Dyrektywa 97/9 uznaje de facto, że może wystąpić przypadek wierzytelności, dla których trudno jest stwierdzić, czy stanowią one depozyt chroniony dyrektywą 94/19, czy też środki finansowe przechowywane przez instytucje kredytowe w związku z operacjami inwestycyjnymi, chronione dyrektywą 97/9 – dlatego, że są to wierzytelności wobec przedsiębiorstw inwestycyjnych, które są instytucjami kredytowymi. Z tego powodu zgodnie z motywem 9 tej ostatniej dyrektywy należy w takich przypadkach „zezwolić państwom członkowskim na ustalenie, która dyrektywa będzie stosowana do takich roszczeń”.

68.

Uważam, że możliwość zaoferowana w ten sposób państwom członkowskim wynika z tego, iż mimo trudności w stwierdzeniu w takich przypadkach, czy chodzi o depozyty czy o inwestycje, prawodawca Unii pragnął, by ostatecznie jeden lub drugi system ochrony przewidziany przez te dwie dyrektywy miał zastosowanie. Oznacza to, że odpowiednie przepisy krajowe i sądy krajowe powinny uczynić wykonalnym wstępne zadanie kwalifikacji rozpatrywanego instrumentu finansowego jako depozytu lub inwestycji w każdym konkretnym przypadku.

69.

Wynika to moim zdaniem z motywu 9 dyrektywy 97/9, zgodnie z którym zważywszy na fakt, że „[d]efinicja przedsiębiorstwa inwestycyjnego obejmuje instytucje kredytowe, które są upoważnione do świadczenia usług inwestycyjnych; każda taka instytucja kredytowa musi być również zobowiązana do uczestnictwa w systemie rekompensat dla inwestorów, jeśli chodzi o dokonywane przez nią operacje inwestycyjne; jednakże nie jest konieczne, aby instytucja kredytowa należała do dwóch różnych systemów, gdy jeden odpowiada wymogom niniejszej dyrektywy oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/19/WE […]”.

70.

Spójne z powyższym jest brzmienie art. 2 ust. 3 dyrektywy 97/9, który przewiduje, że „[k]ażde roszczenie instytucji kredytowej, na podstawie ust. 2, [każde roszczenie, o którym mowa w ust. 2, względem instytucji kredytowej] która w danym państwie członkowskim podlega przepisom zarówno niniejszej dyrektywy, jak i dyrektywy 94/19/WE, jest zaliczane przez to państwo członkowskie do systemu podlegającego przepisom jednej lub drugiej dyrektywy, zgodnie z tym, co państwo to uzna za właściwe”. Niemniej jednak ten sam przepis stanowi, że „[ż]adn[e] roszczenie nie może być przedmiotem [podwójnej] rekompensaty na mocy obydwu dyrektyw”.

71.

W przypadku przepisów litewskich transpozycji dwóch dyrektyw dokonano w tym samym akcie ustawowym, który przewiduje pojedynczy system ochrony. Moim zdaniem nie można kwestionować tego rozwiązania prawnego, polegającego na ustanowieniu pojedynczego systemu ochrony, ponieważ cytowany motyw odnosi się wprost do możliwości „jednego” systemu. Wszelako jest tak tylko w przypadku, gdy – jak wymaga tego wskazany motyw – system ten „odpowiada wymogom” dyrektyw 94/19 i 97/9.

72.

W konsekwencji fakt, że zgodnie z przepisami litewskimi certyfikat depozytowy wyemitowany przez instytucję kredytową jest wyłączony z ochrony przewidzianej dla depozytów, nie może w żadnym przypadku skutkować jego wyłączeniem z ochrony, z jakiej mogłoby korzystać jako instrument inwestycyjny. Wręcz przeciwnie, system ochrony ustanowiony przez prawodawcę litewskiego powinien odpowiadać jednocześnie wymogom tak dyrektywy 94/19, jak i 97/9, gdyż jak widzieliśmy, dyrektywa 97/9 wymaga, by instytucje kredytowe, które są uprawnione do świadczenia usług inwestycyjnych, uczestniczyły w systemie rekompensat w zakresie swoich operacji inwestycyjnych.

73.

Wyłączenie byłoby możliwe tylko w przypadku, gdyby przewidywała je dyrektywa 97/9. Tymczasem określając przypadki korzystania z przewidzianej w niej ochrony, dyrektywa 97/9 odnosi się wyłącznie do przypadku, w którym przedsiębiorstwo inwestycyjne nie jest w stanie wypełnić swoich zobowiązań „z powodów ściśle związanych ze swoją sytuacją finansową” (art. 2 ust. 2 dyrektywy 97/9), nie wymieniając okoliczności wymaganej przez prawodawcę litewskiego, to znaczy wykorzystania środków finansowych bez zgody inwestorów.

74.

W konsekwencji w drugim wniosku częściowym proponuję, by na pytanie czwarte odpowiedzieć, że art. 2 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy 97/9 (w związku z załącznikiem I do tego aktu) należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które wyłączają z systemu rekompensat przewidzianego przez tę dyrektywę certyfikaty depozytowe wyemitowane przez instytucję kredytową, jeżeli instytucja ta nie przekazała ani nie wykorzystała środków finansowych lub papierów wartościowych inwestorów bez ich zgody.

75.

Wreszcie, w porządku analizy pytań prejudycjalnych Lietuvos Aukščiausiasis Teismas, który wydaje mi się logiczny, zajmę się pytaniem trzecim – które dotyczy tego, czy w sytuacji, gdy przepisy krajowe wyłączają ochronę przewidzianą w dyrektywach 94/19 i 97/9, jednostki mogą powoływać się na pewne przepisy dwóch dyrektyw przed sądem krajowym.

76.

Już teraz podkreślam, że jeżeli wyłączenie spornych instrumentów z zakresu ochrony przewidzianego w dyrektywie 94/19 jest zgodne z tą ostatnią, kwestia skutku bezpośredniego powstaje jedynie w odniesieniu do dyrektywy 97/9, w zakresie, w jakim przepisy krajowe niewłaściwie wyłączyły ochronę przysługującą zgodnie z tą ostatnią dyrektywą.

77.

Snoras i IDD podzielają stanowisko rządu litewskiego, to znaczy pogląd, że powołane przez sąd odsyłający przepisy dyrektyw nie mają zastosowania ani do Snorasu, jako podmiotu prywatnego, ani do IDD, przedsiębiorstwa państwowego, które uczestniczy w postępowaniu głównym jako interwenient. Twierdzą wreszcie, że gdyby stwierdzono, że obie dyrektywy mogą być stosowane bezpośrednio, to pierwszeństwo stosowania należałoby do dyrektywy 97/9.

78.

Rząd litewski kwestionuje tezę sądu odsyłającego, którego zdaniem zgodnie z przepisami krajowymi żaden z systemów ochrony przewidzianych w dyrektywach 94/19 i 97/9 nie ma zastosowania do posiadaczy certyfikatów depozytowych i obligacji wyemitowanych przez instytucję kredytową. Według rządu wprawdzie dyrektywa 94/19 nie ma zastosowania z powodu wyjątku przewidzianego w art. 7 ust. 2, lecz ma zastosowanie system dyrektywy 97/9. W rozpatrywanym przypadku nie wypłacono rekompensaty z powodu niespełnienia warunku przewidzianego w art. 9 litewskiej ustawy o ubezpieczeniu depozytów.

79.

W odniesieniu do zagadnienia skutku bezpośredniego Republika Litewska twierdzi, że ponieważ dokonano poprawnej transpozycji dyrektyw 94/19 i 97/9, zagadnienie to jest pozbawione znaczenia oraz że – w każdym razie – żadna z tych dwóch dyrektyw nie spełnia warunków koniecznych do wywołania takiego skutku.

80.

Komisja uważa natomiast, że kwestia jasnego, precyzyjnego i bezwarunkowego charakteru dyrektywy 94/19 jest nieistotna, gdyż w rozpatrywanym przypadku na podstawie art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/19 certyfikaty depozytowe zostały zgodnie z prawem wyłączone z ochrony przewidzianej tą dyrektywą. W odniesieniu do dyrektywy 97/9 Komisja uważa, że sąd krajowy powinien zastosować rozważane przepisy krajowe w taki sposób, aby były one zgodne z wykładnią art. 2 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy 97/9, do której należy się jej zdaniem odwołać w celu udzielenia odpowiedzi na czwarte pytanie sądu odsyłającego.

81.

W trzecim pytaniu sąd odsyłający wychodzi z założenia, że „zgodnie z przepisami krajowymi żaden z możliwych systemów ochrony przewidzianych w dyrektywach 94/19 i 97/9 nie ma zastosowania do posiadaczy świadectw [certyfikatów] depozytowych i obligacji wyemitowanych przez instytucję kredytową”. W tych okolicznościach sąd pyta o możliwość bezpośredniego stosowania dyrektyw 94/19 i 97/9.

82.

Jak już wskazałem, potrzeba bezpośredniego zastosowania dyrektywy 97/9 powstaje, jeżeli ochrona przewidziana w dyrektywie 94/19 została wyłączona zgodnie z prawem, a sporne instrumenty nie mogą być przedmiotem rekompensaty jako inwestycje z uwagi na niespełnienie przez nie warunku ustanowionego w tym celu przez prawodawcę litewskiego, to znaczy warunku wykorzystania środków finansowych bez zgody inwestorów.

83.

Jeżeli zachodziłby ostatecznie ten przypadek, uważam, że charakter publiczny IDD – przedsiębiorstwa państwowego, którego przedmiotem działalności jest ochrona depozytów i inwestycji na wypadek upadłości instytucji finansowych – uzasadniałby co do zasady bezpośrednie zastosowanie dyrektywy 97/9, ponieważ stronami postępowania głównego nie są tylko jednostki ( 15 ). Jednak jak wiadomo, sam ten fakt nie wystarczy do wywołania takiej konsekwencji, zważywszy, że w pierwszym rzędzie jest konieczne, by przepis, który ma być stosowany bezpośrednio, był wystarczająco jasny, precyzyjny i bezwarunkowy.

84.

Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w przypadku braku transpozycji lub nieprawidłowej transpozycji dyrektywy, której przepisy nie są opatrzone warunkiem i są wystarczająco precyzyjne, jednostki mogą powoływać się na te przepisy wobec państwa przed sądami krajowymi ( 16 ).

85.

W niniejszej sprawie także ten warunek uważam za spełniony, ponieważ jakkolwiek dyrektywa 97/9 sama w sobie nie przewiduje systemu rekompensat dla inwestorów, system ten został w sposób pełny i wyczerpujący wdrożony przez prawodawcę litewskiego, a w konsekwencji jedyną okolicznością, która mogłaby stanąć na przeszkodzie objęciu spornych instrumentów przez ten system – jeżeli, ze wskazanych powodów, zasługują one na to, by zostać uznane za instrumenty inwestycyjne, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego – byłby warunek nałożony przez prawodawcę litewskiego (wykorzystanie bez zgody inwestora), który nie jest moim zdaniem zgodny z dyrektywą 97/9.

86.

W tym względzie przepis dyrektywy 97/9 odnoszący się do określenia przypadków podlegających ochronie jest jako taki wystarczająco jasny, precyzyjny i bezwarunkowy, aby mógł być powoływany bezpośrednio przeciwko przepisom krajowym.

87.

W konsekwencji dyrektywa 97/9 wywiera w tym względzie skutek bezpośredni i wobec tego, że postępowanie główne nie jest prowadzone wyłącznie wobec jednostek, może być stosowana przez sąd odsyłający w tym postępowaniu. W tym celu wystarczy uznać za nieistniejący warunek nałożony przez prawodawcę litewskiego, a nieprzewidziany w dyrektywie 97/9, tak aby system ochrony ustanowiony przez prawodawcę litewskiego mógł w odpowiednim przypadku odnosić się do spornych instrumentów.

88.

W konsekwencji w ostatnim wniosku częściowym na pytanie trzecie proponuję odpowiedzieć, że sąd odsyłający jest w odpowiednim przypadku zobowiązany, mocą skutku bezpośredniego dyrektywy 97/9, nie stosować warunku wykorzystania bez zgody nałożonego przez prawodawcę krajowego przy określaniu zakresu inwestycji objętych przewidzianym dyrektywą 97/9 systemem ochrony.

89.

W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, by odpowiedział Lietuvos Aukščiausiasis Teismas w sposób następujący: