Ten dokument pochodzi ze strony internetowej EUR-Lex
Dokument 62013CC0507
Advocate General’s Opinion - 20 November 2014#United Kingdom v Parliament and Council#Case C-507/13#Advocate General: Jääskinen
Opinia rzecznika generalnego - 20 listopada 2014 r.
Zjednoczone Królestwo przeciwko Parlamentowi i Radzie
Sprawa C-507/13
Rzecznik generalny: Jääskinen
Opinia rzecznika generalnego - 20 listopada 2014 r.
Zjednoczone Królestwo przeciwko Parlamentowi i Radzie
Sprawa C-507/13
Rzecznik generalny: Jääskinen
Identyfikator ECLI: ECLI:EU:C:2014:2394
OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
NIILA JÄÄSKINENA
przedstawiona w dniu 20 listopada 2014 r. (1)
Sprawa C‑507/13
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
przeciwko
Parlamentowi Europejskiemu
i
Radzie Unii Europejskiej
Nadzór nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi – Skarga o stwierdzenie nieważności – Dyrektywa 2013/36/UE – Artykuł 94 ust.1 lit. g) i art. 94 ust. 2 oraz art. 162 ust. 1 i 3 – Ustalanie stosunku stałych i zmiennych składników wynagrodzenia należnego pracownikom instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka instytucji – Rozporządzenie 575/2013 – Artykuł 450 ust. 1 lit. d) ppkt i) i j) oraz art. 521 ust. 2 – Ujawnianie niektórych informacji dotyczących wynagrodzenia – Wybór podstawy prawnej – Zasady proporcjonalności, pomocniczości i pewności prawa – Przekroczenie kompetencji – Ochrona danych osobowych – Zwyczajowe prawo międzynarodowe – Skutek ekstraterytorialny art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2013/36/UE
I – Wstęp
1. W niniejszym postępowaniu Zjednoczone Królestwo występuje o stwierdzenie nieważności kilku przepisów pewnych aktów ustawodawczych Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, na mocy art. 263 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanego dalej „TFUE”). Skarga o stwierdzenie nieważności dotyczy „pakietu CRD IV”, który wszedł w życie w dniu 17 lipca 2013 r. Pakiet składa się z nowej dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych, mianowicie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniającej dyrektywę 2002/87/WE i uchylającej dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (2) (zwanej dalej „dyrektywą CRD IV”), a także z nowego rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych, to jest rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012(3) (zwanego dalej „rozporządzeniem CRR”).
2. Zjednoczone Królestwo kwestionuje art. 94 ust.1 lit. g), art. 94 ust. 2 i art. 162 ust. 1 i 3 dyrektywy CRD IV oraz art. 450 ust. 1 lit. d), art. 450 ust. 1 lit. i), art. 450 ust. 1 lit. j) i art. 521 ust. 2 rozporządzenia CRR.
3. Co do istoty, Zjednoczone Królestwo sprzeciwia się dyrektywie CRD IV w zakresie, w jakim dyrektywa ta zawiera w art. 94 ust. 1 lit. g) przepisy uzależniające zmienne wynagrodzenie od stałego wynagrodzenia w przypadku osób fizycznych, których działalność zawodowa wpływa na profil ryzyka instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych(4) (zwanych dalej „instytucjami finansowymi”), które je zatrudniają. Dla celów rozstrzygnięcia przedmiotowych kwestii prawnych to rozwiązanie powinno się moim zdaniem określać jako „maksymalny stały stosunek zmiennego wynagrodzenia”, a nie jako „pułap premii bankowców”(5). Jak przedstawię w dalszej analizie, jest to niezbędne dla oceny zgodności z prawem współczynnika procentowego, który jest istotą skargi Zjednoczonego Królestwa.
4. Artykuł 94 ust. 1 lit. g) ppkt i) dyrektywy CRD IV stanowi, że składnik zmienny wynagrodzenia nie przekracza 100% stałego składnika łącznego wynagrodzenia każdej osoby oraz ustanawia pewne zasady dodatkowe, w tym umożliwia państwom członkowskim, pod określonymi warunkami, zezwolenie akcjonariuszom na zwiększenie tego stosunku do 200%, a także upoważnia państwa członkowskie do wprowadzenia niższego maksymalnego odsetka [art. 94 ust. 1 lit. g) ppkt ii) dyrektywy CRD IV].
5. Natomiast w rozporządzeniu CRR Zjednoczone Królestwo zakwestionowało art. 450 ust. 1 lit. d) i i), który stanowi odpowiednio, iż instytucje finansowe zobowiązane są do ujawnienia stosunku zmiennych składników wynagrodzenia ustalonego zgodnie z art. 94 ust 1 lit. g) dyrektywy CRD IV i liczby osób, których wynagrodzenie przekracza określony przedział. Zjednoczone Królestwo kwestionuje także ważność art. 450 ust. 1 lit. j), który wymaga na żądanie państwa członkowskiego lub właściwego organu ujawnienia przez instytucje finansowe informacji na temat wynagrodzenia, to jest łącznego wynagrodzenia w podziale na każdego członka organu zarządzającego lub kadry kierowniczej wyższego szczebla.
6. Skarga Zjednoczonego Królestwa obejmuje sześć zarzutów. Zgodnie z pierwszym zarzutem podstawa prawna każdego z kwestionowanych środków, z wyłączeniem art. 162 ust. 1 i 3 dyrektywy CRD IV i art. 521 ust. 2 rozporządzenia, CRR jest niewłaściwa. W drugim zarzucie kwestionuje się ważność art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV i art. 450 ust. 1 lit. i) i j) rozporządzenia CRR powołując się na zasady proporcjonalności lub pomocniczości, natomiast w trzecim zarzucie, odwołującym się do zasady pewności prawa, kwestionuje się art. 162 ust. 3 dyrektywy CRD IV. Zgodnie z czwartym zarzutem przyznanie uprawnień Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Bankowego (zwanemu dalej „EUNB”) na mocy art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV uważa się za przekroczenie kompetencji. W piątym zarzucie Zjednoczone Królestwo podnosi, że art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR narusza prawo do prywatności i zasady prawne dotyczące ochrony danych osobowych. Zgodnie z szóstym zarzutem, art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV, w zakresie w jakim dotyczy pracowników instytucji spoza EOG, narusza zasadę sprzeciwiającą się ekstraterytorialności wynikającą ze zwyczajowego prawa międzynarodowego publicznego.
7. Parlament Europejski i Rada oraz Komisja działająca w charakterze interwenienta zdecydowanie odpierają wszystkie wyżej wymienione zarzuty.
8. Argumenty przedstawione przez Zjednoczone Królestwo różnią się wagą, przy czym na najbardziej przekonujących podstawach kwestionowania ważności zaskarżonych środków opiera się zarzut pierwszy. W związku z powyższym w pierwszej kolejności zajmę się pięcioma zarzutami mniejszej wagi, w kolejności od szóstego do drugiego, rozpatrując zarzut pierwszy jako ostatni.
II – Postępowanie przed Trybunałem
9. W skardze, która wpłynęła do Trybunału w dniu 20 września 2013 r. Zjednoczone Królestwo wystąpiło przeciwko Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej, wnosząc na mocy art. 263 TFUE o stwierdzenie nieważności art. 94 ust. 1 lit. g), art. 94 ust. 2, art. 162 ust. 1 i 3 dyrektywy CRD IV oraz art. 450 ust. 1 lit. d), art. 450 ust. 1 lit. i), art. 450 ust. 1 lit. j) i art. 521 ust. 2 rozporządzenia CRR, jak również o obciążenie strony pozwanej kosztami postępowania.
10. W odpowiedzi na skargę Rada Unii Europejskiej i Parlament Europejski twierdzą natomiast, że Trybunał powinien oddalić ją w całości ze względów merytorycznych i obciążyć Zjednoczone Królestwo kosztami. Zjednoczone Królestwo złożyło replikę, a instytucje pozwane dupliki na replikę Zjednoczonego Królestwa.
11. Komisja Europejska przystąpiła do postępowania w sprawie po stronie Parlamentu i Rady w charakterze interwenienta. Zjednoczone Królestwo złożyło uwagi w przedmiocie złożonych przez Komisję uwag interwenienta.
12. Zjednoczone Królestwo, Parlament, Rada i Komisja wzięły udział w rozprawie, która miała miejsce 8 września 2014 r.
III – Uwagi wstępne
A – Kontekst dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR
13. Globalny kryzys finansowy, który doprowadził do upadku banku inwestycyjnego Lehman Brothers we wrześniu 2008 r., ujawnił słabość regulacji prawnych UE w obszarze działania instytucji finansowych. Aby przywrócić stabilność finansową Unia Europejska i jej państwa członkowskie zastosowały szereg bezprecedensowych środków, nakierowanych zarówno na potrzeby krótkoterminowe, jak i długofalowy rozwój. W ramach zaspokajania potrzeb krótkoterminowych zaakceptowano pomoc dla instytucji finansowych w wysokości ponad 5 bln EUR, na okres do października 2012 r.(6) W aspekcie długofalowym podjęto reformę ram prawnych funkcjonowania instytucji finansowych. Celem tych działań było stworzenie kompleksowych, uwzględniających ryzyko, ram prawnych dotyczących wymogów kapitałowych dla instytucji finansowych oraz promowanie efektywniejszego zarządzania ryzykiem.
14. Wcześniej, tak zwany „Pakiet CRD I” z 2006 r. składał się z przekształconych dyrektywy 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. dotyczącej podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe(7) oraz dyrektywy Rady 93/6/EWG z 15 marca 1993 r. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych(8). Wynikiem przekształcenia były dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe (przekształcenie)(9) i dyrektywa 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych (przekształcenie).(10)
15. W okresie pierwszych lat kryzysu finansowego dokonano jednakże dwóch ważnych zmian pakietu CRD I. Pierwszą z nich było uchwalenie w 2009 r. nowej dyrektywy, znanej pod nazwą dyrektywa CRD II(11), której celem była poprawa jakości zarządzania dużymi ekspozycjami, jakości kapitału bankowego, zarządzania ryzykiem utraty płynności i ryzykiem związanym z produktami sekurytyzowanymi. Te obszary prawodawca UE uznał za istotne dla przyczyn kryzysu. Dodatkowo, w 2010 r. Unia przyjęła kolejną dyrektywę, tzw. dyrektywę CRD III(12), której celem było wzmocnienie regulacji dotyczących kapitału bankowego i wynagrodzeń w sektorze bankowym. Obydwa te instrumenty uchwalono na mocy art. 53 TFUE.
16. W dyrektywie CRD III przyjęto zasady wynagradzania, których celem było zapewnienie zgodności systemów motywacyjnych z długoterminowymi celami instytucji finansowych(13). Potrzeba zapewnienia takich środków została wyjaśniona w motywie 4 dyrektywy CDR III poprzez stwierdzenie, że „nierozważne podejmowanie nadmiernego ryzyka może zagrozić dobrej kondycji finansowej instytucji kredytowych lub firm inwestycyjnych i zdestabilizować system bankowy”.
17. Dyrektywa CRD III wprowadziła do polityki wynagradzania pewne zasady. W szczególności wymagała ona aby stałe i zmienne składniki łącznego wynagrodzenia były odpowiednio wyważone i aby stałe składniki stanowiły na tyle dużą część łącznego wynagrodzenia, aby możliwe było prowadzenie całkowicie elastycznej polityki dotyczącej zmiennych składników wynagrodzenia, w tym niewypłacania zmiennych składników wynagrodzenia. Przy czym przepisy dyrektywy CRD III dotyczące wynagrodzenia pozwalają na wybór określonego stosunku zmiennych i stałych składników wynagrodzenia samym instytucjom finansowym.
18. W 2011 r. Komisja zaproponowała kolejne akty prawne mające na celu wprowadzenie globalnych standardów regulacyjnych, stworzonych przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego. Skutkiem tego było przyjęcie dyrektywy CRD IV, uchwalonej na mocy art. 53 TFUE oraz rozporządzenia CRR, opartego na art. 114 TFUE. Te dwa instrumenty stały się znane jako „pakiet CRD IV”.
19. Pierwotna propozycja Komisji zawierała szereg przepisów dotyczących wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności, a w szczególności zmiennej części takiego wynagrodzenia. W toku przygotowań, Komisja wydała Zieloną Księgę dotyczącą ładu korporacyjnego w instytucjach finansowych oraz polityki wynagradzania(14), która zapoczątkowała szerokie konsultacje z zainteresowanymi stronami. Obejmowały one kwestię tego, czy potrzebne są dodatkowe regulacje w przedmiocie struktury polityki wynagrodzeń w sektorze usług finansowych.
20. W toku dalszego procesu ustawodawczego Parlament Europejski zasugerował szereg zmian do propozycji Komisji. W raporcie opublikowanym w dniu 30 maja 2012 r.(15) Parlament zaproponował ograniczenie zmiennej kwoty wynagrodzenia do jednokrotności stałej części łącznego wynagrodzenia. W trakcie późniejszych negocjacji współprawodawcy zgodzili się na podniesienie dopuszczalnej wielkości zmiennej kwoty do dwukrotności stałego składnika łącznego wynagrodzenia pod warunkiem jej zatwierdzenia przez określone kworum akcjonariuszy(16).
21. Właśnie to przyjęcie maksymalnego stałego stosunku dla wynagrodzenia zmiennego kwestionuje przede wszystkim Zjednoczone Królestwo w przedmiotowym postępowaniu. Tym samym w niniejszej sprawie Zjednoczone Królestwo występuje przeciwko zmianie zaproponowanej pierwotnie przez Parlament Europejski, która jak twierdzi, ustala poziom wynagrodzenia osób, których dotyczy(17).
B – Związek między zmiennym wynagrodzeniem i zarządzaniem ryzykiem instytucji finansowych
22. Jak wynika z uwag Komisji zawartych w jej interwencji, specyficzne problemy związane z polityką wynagradzania w sektorze finansowym stały się widoczne dopiero po zaistnieniu kryzysu finansowego. Konstrukcja systemów wynagradzania, przewidujących często oprócz stałych składników wynagrodzenia bardzo wysokie premie, była w opinii Komisji jedną z podstawowych przyczyn kryzysu. Niewłaściwe środki motywujące uznano za przyczynę podejmowania przez pracowników nadmiernego krótkoterminowego ryzyka spowodowanego faktem partycypowania przez pracowników w zyskach krótkoterminowych banku, bez jednoczesnego ponoszenia kosztów porażek. W najgorszym przypadku, ostatecznie straty pokrywane były przez podatników. Dlatego też asymetria pomiędzy beneficjentami potencjalnych zysków i osobami pokrywającymi potencjalne straty mogła stanowić zachętę do podejmowania nadmiernego ryzyka w sytuacji, gdy zyski prowadziły do wypłat premii dla osób podejmujących to ryzyko. Jak wynika dalej z uwag interwenienta przedstawionych przez Komisję struktura wynagrodzenia stała się więc podstawowym zagadnieniem pokryzysowej agendy regulacyjnej UE(18).
23. Zjednoczone Królestwo oraz Parlament, Rada i Komisja wydają się być zgodne w kwestii potrzeby zwalczania nadmiernego ryzyka, które może destabilizować rynki finansowe i instytucje finansowe. Zjednoczone Królestwo sprzeciwia się natomiast ustalaniu maksymalnego stosunku procentowego zmiennego i stałego wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności oraz temu, że narzucają go wiążące środki prawne UE.
IV – Analiza
24. Jak wspomniano powyżej, zarzuty zostaną omówione w odwrotnej kolejności. Z tego względu jako pierwszy rozpatrzę zarzut szósty.
A – Zarzut szósty dotyczący naruszenia zwyczajowego prawa międzynarodowego
25. Artykuł 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV zatytułowany jest „Zmienne składniki wynagrodzenia”. Artykuł 94 ust. 1 lit. g) ppkt i) stanowi, że instytucje określają odpowiedni stosunek stałych i zmiennych składników łącznego wynagrodzenia, przy czym składnik zmienny nie może przekroczyć 100% stałego składnika łącznego wynagrodzenia każdej osoby, przy czym państwa członkowskie mogą wprowadzić niższy maksymalny odsetek. Następnie na mocy art. 94 ust. 1 lit. g) ppkt) ii dyrektywy CRD IV państwa członkowskie mogą zezwolić akcjonariuszom, właścicielom lub udziałowcom instytucji na zatwierdzenie wyższego maksymalnego poziomu stosunku stałych składników wynagrodzenia do składników zmiennych pod warunkiem, że łączny poziom zmiennego składnika nie przekroczy 200% stałego składnika łącznego wynagrodzenia każdej osoby. Również w tym przypadku państwa członkowskie mogą wprowadzić niższy maksymalny odsetek.
26. Zjednoczone Królestwo sformułowało zarzut szósty w następujący sposób: „naruszenie zasady zwyczajowego prawa międzynarodowego sprzeciwiającej się ekstraterytorialności”. Według Zjednoczonego Królestwa istotą zasady terytorialności w zwyczajowym prawie międzynarodowym jako takiej jest to, iż jedno państwo nie powinno regulować zachowań podmiotów mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terenie innego państwa, o ile nie ma ku temu wystarczających podstaw. Według Zjednoczonego Królestwa, w przedmiotowej sprawie, art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV narusza tę zasadę, gdyż dotyczy „grupy, jednostki dominującej i jednostki zależnej” mających siedzibę całkowicie poza UE, co wynika z art. 92 ust. 1 dyrektywy CRD IV w związku z jej art. 109 ust. 2, chociaż żaden z tych dwóch przepisów nie został zakwestionowany.
27. Zgodnie z art. 92 ust. 1 dyrektywy CRD IV, właściwe organy zapewniają zastosowanie w szczególności art. 94 dyrektywy CRD IV do instytucji na poziomie grupy, jednostki dominującej i jednostki zależnej, w tym instytucji mających siedzibę w centrach finansowych offshore. Artykuł 109 ust. 2 dyrektywy CRD IV stanowi w szczególności, że właściwe organy wymagają od jednostek dominujących i jednostek zależnych, do których stosuje się tę dyrektywę, zapewnienia wdrożenia zasad, procedur i mechanizmów, o których mowa w sekcji II rozdziału II dyrektywy w swoich jednostkach zależnych, do których nie stosuje się tej dyrektywy. Te zasady, procedury i mechanizmy są również spójne i dobrze zintegrowane, a te jednostki zależne także są w stanie przedstawić wszelkie dane i informacje wymagane do celów nadzoru.
28. Twierdzi się, że takie rozwiązanie narusza zwyczajową zasadę prawa międzynarodowego publicznego dotyczącą terytorialności. Zdaniem Zjednoczonego Królestwa „powszechnie uznaje się, że zasada suwerenności obejmuje wyłączną kompetencję państwa do przyjmowania ustawodawstwa regulującego zachowania na jego własnym terytorium, a nie tylko do jego egzekwowania (podkreślenie moje)(19).
29. Zanim rozważę zasadność tego zarzutu, przypominam, że Trybunał orzekł w wyroku Air Transport Association of America i in., że „[…] w przypadku gdy zasada międzynarodowego prawa zwyczajowego nie ma takiego samego stopnia precyzji co postanowienie umowy międzynarodowej, kontrola sądowa musi się bezwzględnie ograniczać do rozstrzygnięcia kwestii, czy instytucje Unii, wydając sporny akt, popełniły oczywiste błędy w ocenie przesłanek zastosowania tych zasad […]”(20) (podkreślenie moje).
30. Szósty zarzut dotyczy dwóch oddzielnych kwestii, o całkowicie różnym charakterze. Pierwsza sprowadza się do pytania: czy na ważność przepisu może wpływać fakt, iż stosuje się go potencjalnie do podmiotów lub działań poza Unią Europejską, ze względu na obowiązywanie innych przepisów ustawodawstwa UE, których stwierdzenie nieważności skarżący się nie domaga? Wynika to z faktu, że jak wspomniano wyżej, skarga Zjednoczonego Królestwa ogranicza się do kwestionowania art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV i nie wnosi się o stwierdzenie nieważności art. 92 ust. 1 lub art. 109 ust. 2 dyrektywy.
31. Drugą kwestią jest to, czy podnoszona zasada prawa międzynarodowego sprzeciwiająca się esktraterytorialności, na którą powołuje się Zjednoczone Królestwo, istnieje w formie opisanej przez to państwo członkowskie i czy zasada ta została naruszona w sposób oczywisty przez ustawodawstwo UE.
1. Konsekwencje niezakwestionowania art. 92 ust. 1 i art. 109 ust. 2 dyrektywy CRD IV
32. W przypadku pierwszej kwestii należy pamiętać, że Zjednoczone Królestwo ograniczyło się do zakwestionowania w szóstym zarzucie jedynie art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV. Oznacza to moim zdaniem, że szósty zarzut powinien zostać odrzucony jako bezskuteczny. Trudno jest bowiem nawet sobie wyobrazić możliwość zaskarżenia ważności tego przepisu w oparciu o przepisy prawa międzynarodowego, skoro chodzi o jego stosowanie wewnątrz Unii. Tym samym przesłanki, na jakich oparty jest szósty zarzut, nie mogą wpływać na ważność art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV w jego podstawowym zakresie zastosowania.
33. Powoływana sprzeczność z prawem art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV na gruncie prawa międzynarodowego publicznego wynika w myśl twierdzeń Zjednoczonego Królestwa z art. 92 ust. 1 i art. 109 ust. 2 dyrektywy CRD IV. W moim przekonaniu skarżący powinien był więc żądać stwierdzenia nieważności tych przepisów ze względu na niedozwolony skutek ekstraterytorialny, który wywołują w stosunku do art. 94 ust. 1 lit. g), a nie stwierdzenia nieważności art. 94 ust. 1 lit. g).
34. Dla pełności wywodu stwierdzam też, że nie uważam za przekonujący argumentu Rady, iż zgodnie z treścią art. 92 ust. 1 dyrektywy CRD IV, zastosowanie art. 92 ust. 2, art. 93 i art. 95 wobec instytucji na poziomie grupy, jednostki dominującej i jednostki zależnej, w tym instytucji mających siedzibę w centrach finansowych offshore, egzekwują „właściwe organy”. W myśl z art. 4 ust. 40 rozporządzenia CRR „ właściwy organ” oznacza „organ lub podmiot publiczny oficjalnie uznany [na podstawie prawa krajowego], który na podstawie [tego] prawa jest upoważniony do sprawowania nadzoru nad instytucjami, w ramach systemu nadzorczego funkcjonującego w danym państwie członkowskim”(21). Zdaniem Rady nie jest zatem całkowicie jasne, jak właściwy organ może naruszyć „zwyczajową zasadę prawa międzynarodowego publicznego” jedynie poprzez działanie w zakresie kompetencji przyznanych mu wcześniej na mocy odpowiedniego krajowego ustawodawstwa ostrożnościowego.
35. Prawdą jest, że dla celów dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR właściwe organy określają państwa członkowskie. Niemniej jednak organy te z mocy prawa Unii zobowiązane są do sprawowania nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi Unii w ujęciu skonsolidowanym, który obejmuje, dla celów polityki wynagrodzeń, w myśl art. 92 i 109 ust. 2 dyrektywy CRD IV, instytucje na poziomie grupy spoza Unii. Z tego względu państwo członkowskie ma na mocy prawa Unii obowiązek przyznania właściwym organom odpowiednich uprawnień w tym zakresie.
2. Czy w prawie międzynarodowym istnieje zasada sprzeciwiająca się estraterytorialności, na którą powołuje się Zjednoczone Królestwo i czy została ona w sposób oczywisty naruszona ?
36. Jeśli chodzi o drugą kwestię, w moim przekonaniu środki ustawodawcze Unii nie mogą być nieważne tylko dlatego, że oddziałują na zachowania mające miejsce poza obszarem UE. Zjednoczone Królestwo nie przywołuje na poparcie takiego twierdzenia żadnego orzeczenia Trybunału, a precedens taki nie wydaje się istnieć. Przeciwnie, utrwaliło się, że zachowania mające miejsce poza UE, których skutki powstają na terytorium UE, mogą być regulowane przez prawo UE(22).
37. Ponadto w tym aspekcie szóstego zarzutu ignoruje się wyrok Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w sprawie Lotus(23), w którym Trybunał ten orzekł, że zwyczajowe prawo międzynarodowe nie zawiera ogólnego zakazu rozciągania uprawnień legislacyjnych państwa (kompetencji do stanowienia) poza własne terytorium. W tej kwestii aktualna pozostaje opinia rzecznika generalnego M. Darmona w sprawie Wood Pulp (24). W opinii tej stwierdził on, że „pomimo tego, iż z innych powodów powstało pytanie: »czy sprawa Lotus jest nadal aktualna?«” na wyroku tym można się w dalszym ciągu opierać rozstrzygając o kompetencji państwa lub innego porównywalnego podmiotu do stanowienia prawa, innymi słowy do podporządkowania faktów i zachowań swojemu ustawodawstwu, w odróżnieniu od kompetencji do egzekwowania swojego ustawodawstwa w jakiejkolwiek formie na terytorium innego państwa (25).
38. Moim zdaniem Zjednoczone Królestwo byłoby w błędzie usiłując twierdzić, że na mocy prawa międzynarodowego dopuszczalna jest jedynie kompetencja terytorialna do stanowienia prawa. Gdyby z kolei przyjąć, że decydująca jest zasada osobowości, a nawet doktryna skutków jako alternatywne podstawy kompetencji, co wydaje się mieć miejsce w tej sprawie, Zjednoczone Królestwo nie wykazało, że prawo międzynarodowe wymaga czegoś bardziej konkretnego dla zaistnienia „wystarczającego związku” (26) i że ten warunek nie został spełniony przez kwestionowany przepis dyrektywy CRD IV.
39. W moim przekonaniu wyrok w sprawie Lotus ustanowił pewną zasadę ciężaru dowodu, z której wynika, że związek, na który powołuje się państwo dla uzasadnienia swojej kompetencji ustawodawczej jest wystarczający, jeśli nie istnieje odmienna zasada prawa międzynarodowego. Prawo międzynarodowe nakłada oczywiście pewne ograniczenia w przypisywaniu sobie kompetencji ustawodawczej przez państwo, w związku z czym wszelkie roszczenia do kompetencji uniwersalnej muszą być oparte na odpowiedniej zasadzie prawa międzynarodowego(27). Właściwe przepisy dyrektywy CRD IV nie powołują się natomiast na taką uniwersalną kompetencję, obejmując ustawodawstwem Unii jedynie zagraniczne spółki należące do grupy instytucji finansowych UE.
40. Wreszcie, orzecznictwo na gruncie prawa międzynarodowego, na które powołuje się Zjednoczone Królestwo, nie uzasadnia jego twierdzeń. Decyzja arbitra w sprawie Island of Palmas(28) dotyczyła kwestii tego, czy sporne terytorium należało do Niderlandów czy do Stanów Zjednoczonych. Rozstrzygnięcie to nie miało znaczenia dla kwestii kompetencji ustawodawczej podnoszonej w przedmiotowej sprawie. Ta sama konkluzja dotyczy przywołanej przez Zjednoczone Królestwo sprawy łowisk angielsko-norweskich(29), która dotyczyła wytyczenia strefy norweskich łowisk. Podobnie nieprzydatna jest tutaj sprawa Nottebohm(30), w której Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości zdefiniował kryteria faktycznego obywatelstwa dla celów ochrony dyplomatycznej. Sprawa dotycząca nakazu aresztowania(31) została zinterpretowana jako milczące potwierdzenie wyroku wydanego w sprawie Lotus, mimo tego, że wyrok, w przeciwieństwie do opinii poszczególnych sędziów, nie odnosił się do różnych skutków ewentualnej kompetencji, a koncentrował się raczej na kwestii immunitetu w sprawach karnych. Podobnego zdania jak rzecznik generalny M. Darmon w sprawie Wood Pulp był też Sir Gerald Fizmauric, którego osobna opinia w sprawie Barcelona Traction ponownie zdefiniowała i podtrzymała linię orzeczniczą przyjętą w sprawie Lotus w formie przytoczonej w paragrafie 39 powyżej(32).
41. Ponadto, Zjednoczone Królestwo powołuje się na naruszenie art. 3 ust. 5 TUE jako podstawy nieważności art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV. Artykuł 3 ust. 5 TUE dotyczy obowiązku Unii w zakresie przyczyniania się w szczególności do „ścisłego przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego”. Ponieważ jednak nie istnieje taka zasada prawa międzynarodowego sprzeciwiająca się estraterytorialności jak ta opisana w skardze Zjednoczonego Królestwa, nie mogło dojść do zaistnienia naruszenia art. 3 ust. 5 TUE.
3. Konkluzja w przedmiocie szóstego zarzutu
42. Ze wszystkich wyżej wymienionych powodów stwierdzam jednoznacznie, że Zjednoczone Królestwo nie wykazało, iż uchwalając art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV, Rada i Parlament dopuściły się oczywistych błędów w ocenie w przedmiocie zasady prawa międzynarodowego. Z tego powodu szósty zarzut powinien zostać oddalony.
B – Piąty zarzut dotyczący zgodności art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR z prawem do prywatności i prawem Unii w zakresie ochrony danych
43. Artykuł 450 rozporządzenia CRR zatytułowany jest „Polityka w zakresie wynagrodzeń”. Artykuł 450 ust. 1 stanowi, że instytucje finansowe „[w] odniesieniu do polityki i praktyk instytucji w zakresie wynagrodzeń dla kategorii pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka, […] ujawniają co najmniej następujące informacje:[…]”. Następnie w literze d) określa te informacje jako: „stosunek stałych składników wynagrodzenia do składników zmiennych, ustalony zgodnie z art. 94 ust. 1 lit. g)” dyrektywy CRD IV ; w literze i): « liczb[ę] osób, które otrzymały wynagrodzenie w wysokości co najmniej 1 mln EUR w danym roku obrachunkowym: dla wynagrodzeń w przedziale między 1 mln EUR a 5 mln EUR – w podziale na przedziały wynagrodzeń o wielkości 500000 EUR, a dla wynagrodzeń wyższych niż 5 mln EUR – w podziale na przedziały wynagrodzeń o wielkości 1 mln EUR” ; a w literze j) „na żądanie państwa członkowskiego lub właściwego organu – łączne wynagrodzenie w podziale na każdego członka organu zarządzającego lub kadry kierowniczej wyższego szczebla.”
44. Zjednoczone Królestwo stwierdza dalej, że art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR narusza art. 7 i 8 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), dotyczące odpowiednio poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz ochrony danych osobowych, a także dyrektywę 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych(33). Artykuł 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR pozwala państwu członkowskiemu lub właściwemu organowi na żądanie ujawnienia bardziej szczegółowych informacji o wynagrodzeniu niż te przewidziane w art. 450 ust. 1 lit. i) rozporządzenia CRR, w formie łącznego wynagrodzenia w podziale na każdego członka organu zarządzającego lub kadry kierowniczej wyższego szczebla. Ani Rada ani Parlament nie kwestionują tego, że ujawnienie informacji o wynagrodzeniu na mocy kwestionowanych przepisów jest równoznaczne z przetwarzaniem danych osobowych, a tym samym stosuje się do niego unijne prawo ochrony danych osobowych.
45. Moim zdaniem art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR w związku z jego motywem 99 jest zgodny z zasadami wypracowanymi przez Trybunał w sprawie Volker und Markus Schecke i Eifert(34). Motyw 99 rozporządzenia CRR stanowi, że zarówno dyrektywa 95/46, jak i rozporządzenie (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych(35) „powinny mieć pełne zastosowanie do przetwarzania danych osobowych do celów niniejszego rozporządzenia”.
46. W sprawie Volker und Markus Schecke i Eifert Trybunał orzekł, że instytucje nie zrównoważyły odpowiednio celów kwestionowanego przepisu, w tym przypadku z prawami osób fizycznych przysługującymi im na mocy art. 7 i 8 Karty, a dotyczącymi prywatności i ochrony danych(36).
47. W przedmiotowej sprawie istotne jest to, że kwestionowany przepis nie ma zastosowania do wszystkich tak zwanych osób podejmujących istotne ryzyko działalności, ale jedynie do członków organu zarządzającego lub kadry kierowniczej wyższego szczebla i nie prowadzi on także do automatycznego ujawniania chronionych danych osobowych. Artykuł 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR nie nakłada automatycznie obowiązku wymagania takiego ujawnienia informacji. Powierza on jedynie państwom członkowskim lub właściwym organom uprawnienie do występowania z takim żądaniem. Jak zauważono powyżej, motyw 99 rozporządzenia zobowiązuje także państwa członkowskie w przypadku żądania takich informacji, do przestrzegania ustawodawstwa Unii dotyczącego ochrony danych osobowych. Warto jeszcze wspomnieć w tym miejscu o art. 7 i 8 Karty z uwagi na to, że żądanie dalszych informacji, o którym mowa w art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR, z pewnością równałoby się implementacji prawa Unii w rozumieniu art. 51 karty(37). Z tych względów uważam, odmiennie niż Zjednoczone Królestwo, że art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR nie uznaje automatycznie pierwszeństwa celu zachowania przejrzystości przed ochroną danych osobowych, który byłby w sprzeczności z wyżej wymienionym orzecznictwem Trybunału.
48. Ponadto zgodnie z art. 450 ust. 2 rozporządzenia CRR instytucje finansowe są zobowiązane do przestrzegania wymogów zawartych w tym artykule z zastrzeżeniem jednak przepisów dyrektywy 95/46. Z pewnością więc państwa członkowskie i właściwe organy nie mogą żądać ujawnienia informacji, które naruszałoby unijne prawo ochrony danych osobowych.
49. Prawdą jest, że po zgłoszeniu żądania ujawnienia informacji przez państwo członkowskie lub właściwy organ, żądanie to nakłada na instytucję finansową, której dotyczy, obowiązek prawny, o którym mowa w art. 7 lit. c) dyrektywy 95/46. Nadaje to legitymację przetwarzaniu odpowiednich danych. Jednak instytucje finansowe mogą oczywiście kwestionować przed uprawnionym organem sądowym zgodność z prawem jakiejkolwiek decyzji nakładającej na nie obowiązek ujawnienia informacji, tak jak w przypadku każdej innej decyzji dotyczącej zastosowania prawa Unii i wpływającej na podstawowe prawa jednostek.
50. Z powyższych względów uważam, że także piąty zarzut powinien zostać oddalony.
C – Czwarty zarzut w przedmiocie tego, czy przyznanie uprawnień EUNB i Komisji na mocy dyrektywy CRD IV stanowi przekroczenie kompetencji
51. Czwarty zarzut wydaje się do pewnego stopnia niejasny ze względu na niespójne połączenie sprzeciwu wobec uprawnień nadanych EUNB na mocy art. 94 ust. 2 i tych przysługujących Komisji. Ponieważ drugi sprzeciw dotyczy wyłącznie „zakresu” uprawnień przyznanych Komisji i nie zawiera twierdzeń opartych na doktrynie Meroni(38) czy też na naruszeniu kryteriów określonych w odpowiednich postanowieniach traktatu, a mianowicie art. 290 i 291 TFUE, w moim przekonaniu jedynie zarzut w stosunku do zakresu uprawnień EUNB jest dostatecznie rozwinięty, aby Trybunał był w stanie ocenić ich zgodność z prawem.
52. Artykuł 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV stanowi, że EUNB „opracowuje projekty regulacyjnych standardów technicznych w odniesieniu do określania klas instrumentów, które spełniają warunki określone w ust. 1 lit. l) ppkt (ii), oraz w odniesieniu do kryteriów jakościowych i właściwych kryteriów ilościowych ustalania kategorii pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka instytucji zgodnie z art. 92 ust. 2.” Przepis ten zobowiązuje ponadto EUNB do przedłożenia Komisji projektów regulacyjnych standardów technicznych do dnia 31 marca 2014 r., przy czym Komisja posiada uprawnienia do przyjęcia regulacyjnych standardów technicznych, o których mowa w pierwszym akapicie na mocy art. 10 – 14 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009/WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE (39)(zwanego dalej „rozporządzeniem w sprawie EUNB”).
53. Zjednoczone Królestwo twierdzi, że oprócz zgodności z ogólnymi zasadami przyznawania uprawnień Komisji, przyznanie tych uprawnień powinno być zgodne z art. 10 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia w sprawie EUNB. Artykuł 10 ust. 1 rozporządzenia w sprawie EUNB stanowi, że „[r]egulacyjne standardy techniczne mają charakter wyłącznie techniczny, nie mogą rozstrzygać kwestii strategicznych, ani kwestii dotyczących polityki, a zakres ich treści wyznaczają akty ustawodawcze, które stanowią ich podstawę.”
54. Według Zjednoczonego Królestwa należy stwierdzić nieważność art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV po pierwsze dlatego, że zadania powierzone EUNB przekraczają zakres uprawnień przyznanych mu na mocy rozporządzenia w sprawie EUNB, szczególnie z uwagi na to, że zadania te łączą się z „rozstrzyga[niem] kwestii strategicznych [lub] kwestii dotyczących polityki”, co jest naruszeniem art. 10 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia w sprawie EUNB.
55. Po drugie, jak argumentuje Zjednoczone Królestwo, ponieważ EUNB został utworzony na mocy art. 114 TFUE, nie może zgodnie z prawem rozstrzygać kwestii regulowanych przez art. 114 ust. 2 TFUE. Postanowienie to wyłącza z zakresu zastosowania art. 114 ust. 1 TFUE w szczególności przepisy „odnosząc[e] się do praw i interesów pracowników najemnych”. Innymi słowy art. 114 ust. 1 TFUE nie może stanowić podstawy prawnej dla środków tego rodzaju.
56. Zacznę od stwierdzenia, że art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV w związku z art. 10 ust. 1 rozporządzenia w sprawie EUNB przyznaje Komisji prawo do przyjmowania aktów delegowanych w rozumieniu art. 290 ust. 1 TFUE. Delegowany akt, za pomocą którego przyjmowany jest regulacyjny standard, musi być oparty na regulacyjnym standardzie technicznym przygotowanym przez EUNB. Artykuł 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV nie przyznaje natomiast EUNB uprawnień do podejmowania wiążących decyzji. Zwracam także uwagę na fakt, że gdy prawodawca Unii powierza Komisji w akcie ustawodawczym uprawnienie delegowane, Komisja powinna przyjąć środki, które uzupełniają lub zmieniają inne niż istotne elementy tego aktu(40).
57. Jeśli chodzi o pierwszą linię argumentacji dotyczącą rozporządzenia w sprawie EUNB, trudno zrozumieć, jak można uznać, że ustawodawca unijny działał z przekroczeniem kompetencji, gdy w ramach zwykłej procedury ustawodawczej przyjął jeden przepis, w tym przypadku art. 10 rozporządzenia w sprawie EUNB, a następnie działając w ramach tej samej procedury, drugi przepis, w tym przypadku art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV, nawet jeśli treść i zakres pierwszego przepisu były węższe niż drugiego. Nie ma tu znaczenia fakt, że celem tych przepisów jest powierzenie pewnych zadań agencji Unii Europejskiej.
58. Moim zdaniem rozporządzenie w sprawie EUNB nie może wpływać na ważność jakichkolwiek przepisów dyrektywy CRD IV, ponieważ ten drugi środek może odstawać od pierwszego. Byłoby tak nawet gdyby dyrektywa CRD IV przyznawała EUNB kompetencje do podejmowania wiążących decyzji strategicznych lub politycznych. W tym ostatnim przypadku przyznanie uprawnień byłoby z pewnością niekonstytucyjne w rozumieniu kryteriów wypracowanych w sprawie Merowi, ale nie z powodu art. 10 rozporządzenia w sprawie EUNB (41).
59. W ujęciu bardziej ogólnym, ewentualny konflikt pomiędzy przepisami dwóch aktów ustawodawczych, mający istnieć między art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV i art. 10 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia w sprawie EUNB, należących do tego samego szczebla w hierarchii norm, nie powoduje, ani nie oznacza braku kompetencji władzy ustawodawczej, ani istnienia innego powodu dla stwierdzenia nieważności na gruncie art. 263 TFUE, nawet jeśli sytuacja taka może świadczyć o niskiej jakości procesu legislacyjnego. Skutkiem powyższego, nie ma możliwości stwierdzenia w oparciu o te przesłanki nieważności jednego z przepisów. Natomiast rozstrzygnięcie, który z nich ma pierwszeństwo, sprowadza się do zastosowania zasad lex posterior lub lex specialis, chyba że istnieje możliwość zastosowania interpretacji, która wyeliminuje potencjalny konflikt. Innymi słowy, żaden z przepisów nie stanowi lex superior w stosunku do drugiego.
60. Powyższe ma zastosowanie także do okoliczności, gdy ustawodawca nie miał na celu odstąpienia od pierwszego przepisu przyjmując drugi, co zgodnie z wyjaśnieniami Parlamentu, Komisji i Rady miało miejsce w tym przypadku, z uwagi na fakt, że na mocy art. 94 ust. 2 akapit trzeci dyrektywy CRD IV, uprawnienie do przyjmowania przedmiotowych regulacyjnych standardów technicznych zostało przekazane Komisji na mocy art. 10–14 rozporządzenia w sprawie EUNB.
61. Ponadto art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV uprawnia Komisję jedynie do uzupełniania innych niż istotne elementów aktów ustawodawczych. Istotne elementy przedmiotowych regulacyjnych standardów technicznych definiuje dyrektywa CRD IV stanowiąc, że stosuje się ją do określonych kategorii pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na działalność instytucji finansowych w rozumieniu art. 92 ust. 2 dyrektyw CRD IV.
62. Artykuł 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV upoważnia natomiast Komisję do przyjmowania regulacyjnych standardów technicznych „w odniesieniu do kryteriów jakościowych i właściwych kryteriów ilościowych ustalania kategorii pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka instytucji zgodnie z art. 92 ust. 2” na podstawie ich projektów przedkładanych przez EUNB. Celem dyrektywy jest więc przyjęcie przepisów, które wpisują się w ramy prawne określone w podstawowym akcie ustawodawczym(42). Tym samym strategiczne i polityczne wybory dokonane zostały przede wszystkim w podstawowym akcie ustawodawczym, a nie w formie środków opracowanych przez EUNB i przyjętych przez Komisję.
63. Jeżeli zaś chodzi o drugą linię argumentacji Zjednoczonego Królestwa, zgodnie z którą uprawnienia przyznane EUNB są niezgodne z prawem, ponieważ mogą wpływać na prawa i obowiązki pracowników najemnych, o których mowa w art. 114 ust. 2 TFEU w sytuacji gdy agencja ta powstała na mocy art. 114 ust. 1 TFUE, moim zdaniem zadania i kompetencje agencji Unii mogą mieć inną podstawę prawną niż ta, na której oparty jest akt ustawodawczy, na mocy którego została utworzona. Zadania i kompetencje agencji Unii mogą wynikać na przykład po części z postanowień dotyczących czterech swobód i mieć jednocześnie za pierwotną podstawę postanowienia dotyczące harmonizacji rynku wewnętrznego lub art. 352 TFUE(43). Przyjęcie pewnej podstawy prawnej utworzenia unijnej agencji nie uniemożliwia prawodawcy przyznania jej innych zadań na innej podstawie prawnej. Natomiast to czy jest to właściwa podstawa prawna będzie zależało od charakteru nowych zadań i uprawnień powierzonych takiej agencji, przy czym nie ma dla tej kwestii znaczenia pierwotna podstawa prawna ustanowienia takiej agencji.
64. Dalej należy podkreślić, że EUNB jest uprawniony do opracowywania projektów regulacyjnych standardów, które nie stają się obowiązującym prawem do momentu przyjęcia przez Komisję. Z samej definicji, projekt aktu nie jest środkiem „odnoszący[m] się do praw i interesów pracowników najemnych” „któr[y] ma[…] na celu ustanowienie i funkcjonowanie rynku wewnętrznego” w rozumieniu art. 114 ust. 1 i 2 TFUE. Takie projekty nie wywołują skutków prawnych wykraczających poza wewnętrzny proces decyzyjny Komisji, która może je zaakceptować, odrzucić lub zmodyfikować. Z tego względu projekty aktów przedkładane przez EUNB lub inną agencję Unii nie mogą jako takie harmonizować jakichkolwiek przepisów krajowych lub wpływać na prawa i obowiązki osób fizycznych.
65. Z wyżej przytoczonych powodów także czwarty zarzut powinien zostać oddalony.
D – Trzeci zarzut dotyczący naruszenia zasady pewności prawa
66. Artykuł 162 ust. 1 dyrektywy CRD IV przewiduje w szczególności, że państwa członkowskie przyjmą i opublikują, najpóźniej do dnia 31 grudnia 2013 r., przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy i będą je od tego dnia stosować.
67. Artykuł 162 ust. 3 dyrektywy CRD IV stanowi, że „przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art. 94 ust. 1 lit. g) nakładają na instytucje wymóg stosowania zawartych w tym artykule zasad do wynagrodzenia przyznawanego za świadczone usługi lub osiągnięte wyniki od roku 2014, należnego z tytułu umów zawartych przed datą 31 grudnia 2013 r. lub po tej dacie.”
68. Artykuł 521 ust. 1 rozporządzenia CRR przewiduje, że rozporządzenie wchodzi w życie po dniu jego publikacji w dzienniku urzędowym Unii Europejskiej, przy czym art. 521 ust. 2 stanowi, że rozporządzenie to stosuje się od dnia 1 stycznia 2014 r.
69. Według Zjednoczonego Królestwa art. 162 ust. 1 i 3 dyrektywy CRD IV i art. 521 ust. 2 rozporządzenia CRR naruszają zasadę pewności prawa.
70. Następnie Zjednoczone Królestwo twierdzi, że delegowane środki wymagają określenia kwestii takich jak ta, w jaki sposób nowe zasady będą stosowane w praktyce, jaka będzie stopa dyskontowa odroczonych premii oraz, że kryteria definiowania osób podejmujących istotne ryzyko działalności nie były dostępne odpowiednio wcześnie. Jest to spowodowane faktem, że EUNB nie miał obowiązku przedłożenia Komisji projektów regulacyjnych standardów technicznych przed dniem 31 marca 2014 r. (zobacz art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV). Uniemożliwiło to Komisji przyjęcie regulacyjnych standardów technicznych aż do momentu otrzymania propozycji EUNB. Komisja natomiast przyjęła regulacyjne standardy techniczne, o których mowa w dyrektywie CRD IV, dopiero w dniu 4 marca 2014 r.
71. Zjednoczone Królestwo argumentuje, że prawidłowe stosowanie art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV i art. 450 ust. 1 lit. d), i) i j) rozporządzenia CRR wymaga wcześniejszego określenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności. Z tego względu Zjednoczone Królestwo wnosi o stwierdzenie nieważności art. 162 ust. 1 i art. 162 ust. 3 dyrektywy CRD IV oraz art. 521 ust. 2 rozporządzenia CRR, ponieważ aby zachowana została zasada pewności prawa, instytucje Unii powinny były uchwalić inną datę wejścia w życie szeregu środków zawartych w pakiecie CRD IV.
72. Trzeci zarzut zatytułowany „sprzeczność zaskarżonych przepisów z zasadą pewności prawa” wydaje się być oparty na następujących trzech przesłankach.
73. Po pierwsze, Zjednoczone Królestwo twierdzi, że art. 162 ust. 3 dyrektywy CRD IV narusza zasadę pewności prawa, ponieważ „ma moc wsteczną”. Dzieje się tak zdaniem Zjednoczonego Królestwa dlatego, że art. 162 ust. 1 wymaga od państw członkowskich stosowania dyrektywy CRD IV od dnia 1 stycznia 2014 r., co wpływa na wynagrodzenie przyznawane na podstawie „umów zawartych przed tą datą”.
74. Moim zdaniem nie ma podstaw do stwierdzenia, że dyrektywa CRD IV ma moc wsteczną. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału, środkiem z mocą wsteczną jest taki, który wywiera skutki od momentu wcześniejszego względem publikacji(44). Trybunał stwierdził także wyraźnie, że stosowanie przepisu prawa Unii „do umowy o pracę zawartej przed jego wejściem w życie, nie może być uważane za oddziaływanie na sytuację, która powstała przed tą datą”(45).
75. Ponadto zgodnie z art. 162 ust. 3 dyrektywy CRD IV, jej art. 94 ust. 1 lit. g) stosuje się do świadczonych usług lub osiąganych wyników od roku 2014. Tym samym dyrektywa CRD IV nie wpływa na uprzednio nabyte prawa związane z usługami lub wynikami, czy innymi słowy prawa nabyte i wyniki osiągnięte przed wejściem w życie dyrektywy CRD IV. Prawo pracownika do otrzymania wynagrodzenia powstaje najwcześniej dopiero w momencie świadczenia przez niego pracy lub osiągania wyników, z tytułu których przysługuje mu premia, a nie w momencie dokonania takiego ustalenia.
76. Prawdą jest, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości chroni do pewnego stopnia uzasadnione oczekiwania podmiotów gospodarczych z tytułu zawartych juz umów, do których stosuje się przepisy prawa Unii mające natychmiastowe skutki, ale na uzasadnione oczekiwania można się powoływać jedynie w ściśle określonych okolicznościach.
77. Mimo tego, że „zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań jest jedną z fundamentalnych zasad prawa Unii, a każdy podmiot gospodarczy, który w skutek wyraźnego zapewnienia przez instytucję ma uzasadnione oczekiwania, może się powoływać na tę zasadę”(46), zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału „podmioty gospodarcze nie mogą się powoływać na uzasadnione oczekiwania, że konkretna sytuacja, która może być zmieniona w drodze swobodnego uznania przez instytucje Wspólnoty, nie będzie zmieniona(47)”. Opierając się na kontekście legislacyjnym dyrektywy CRD IV, o którym wspomniano powyżej w sekcji zatytułowanej „Uwagi wstępne”, każdy „ostrożny i uważny podmiot gospodarczy”(48) mógł być w stanie przewidzieć, że Unia Europejska może wprowadzić nowe zasady w przedmiocie stosunku stałego i zmiennego składnika wynagrodzenia pracowników instytucji finansowych.
78. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału, gdyby instytucja Unii Europejskiej wywołała u instytucji finansowej „uzasadnione oczekiwanie”, że nie zostanie wprowadzony stały stosunek, można by kwestionować tę część dyrektywy CRD IV, w oparciu o naruszenie uzasadnionych oczekiwań(49). Zaś tak nie jest.
79. Prowadzi mnie to do drugiego elementu skargi Zjednoczonego Królestwa, to jest tego, czy uzasadnione oczekiwania objętych podmiotów gospodarczych zostały uszanowane w rozumieniu orzecznictwa Trybunału w kwestii „mocy wstecznej”. Moim zdaniem nie ma jednak konieczności zajmowania się przez Trybunał tym aspektem skargi Zjednoczonego Królestwa, ponieważ zaskarżone środki nie mają mocy wstecznej. Dlatego poniższe uwagi zostały poczynione jedynie na wypadek gdyby Trybunał uznał jednak, że jest inaczej.
80. W swojej skardze Zjednoczone Królestwo twierdzi, że stały stosunek określony w dyrektywie CRD IV narusza pewność prawa z tego względu, że delegowane środki, które wymagały określenia takich kwestii, jak ta, w jaki sposób nowe zasady stosowane będą w praktyce, jaki będzie procent dyskonta dla odroczonych premii oraz jakie będą kryteria stwierdzania, czy pracownik podejmuje istotne ryzyko działalności, miały być dostępne dopiero po upływie kilku miesięcy od wejścia w życie na poziomie krajowym konkretnych pułapów zmiennych składników wynagrodzenia. Jak zauważono powyżej, miało to nastąpić w dniu 1 stycznia 2014 r., ale zgodnie z art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV, EUNB miał obowiązek przedłożenia projektów regulacyjnych standardów technicznych dopiero na dzień 31 marca 2014 r. Przez Komisję zostały one natomiast przyjęte w dniu 4 marca 2014 r. Zjednoczone Królestwo skarży także przepisy dotyczące głosu akcjonariuszy oraz 200% uznaniowego stosunku, który wprowadza art. 94 ust. 1 lit. g) ppkt ii) dyrektywy CRD IV. Z powyższych względów, jak twierdzi Zjednoczone Królestwo, instytucje Unii Europejskiej powinny były w drodze kolejnych środków ustawodawczych odroczyć termin wejścia w życie zaskarżonych środków do momentu przygotowania do wejścia w życie wszystkich przepisów pakietu CRD IV.
81. Jako uzasadnienie obowiązku „przyjmowania aktów ustawodawczych wystarczająco jasnych i precyzyjnych” Zjednoczone Królestwo przytacza art. 17 karty, art. 1 protokołu nr 1 do europejskiej konwencji praw człowieka oraz sprawy Hentrich przeciwko Francji(50), Špaček, s.r.o przeciwko Republice Czeskiej(51) oraz Teleos. i in.(52).
82. Trybunał przypomniał niedawno, że „zasada pewności prawa, której korelatem jest zasada ochrony uzasadnionych oczekiwań, wymaga, aby w szczególności uregulowanie pociągające za sobą niekorzystne skutki dla jednostek było jasne i precyzyjne, natomiast sposób jego stosowania był możliwy do przewidzenia dla podmiotów nim objętych”(53).
83. Jeśli zaś chodzi o brak regulacyjnych standardów technicznych przed dniem 4 marca 2014 r., moim zdaniem art. 92 ust. 2 dyrektywy CRD IV wyjaśnia w sposób niezależny i szczegółowy, którzy pracownicy instytucji objęci są przepisami o wynagrodzeniu(54).
84. Jak zauważyła sama Rada w odpowiedzi na skargę, już dyrektywa CRD III zawiera istotne elementy służące do określenia stosunku stałego i zmiennego składnika wynagrodzenia. Są nimi zakres osobowy polityki Unii w zakresie wynagrodzenia określony w załączniku 1 do dyrektywy CRD III, w postaci „kadry kierowniczej wyższego szczebla, osób podejmujących ryzyko działalności oraz personelu zaangażowanego w sprawowanie kontroli oraz wszystkich pracowników otrzymujących całkowite wynagrodzenie plasujące ich na tym samym szczeblu siatki płac, co kadra kierownicza wyższego szczebla i osoby podejmujące ryzyko działalności, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na ich profil ryzyka”. Przepis ten wszedł w życie w dniu 15 grudnia 2010 r. i powinien był zostać transponowany do prawa krajowego państw członkowskich do końca roku 2011. Oznacza to, że instytucje finansowe stosowały koncepcję unijnego prawa w zakresie osób podejmujących istotne ryzyko od 2011 r.
85. Tak więc dyrektywa CRD IV posługuje się tymi samymi, w moim przekonaniu wystarczająco konkretnymi, zasadami dotyczącymi zmiennego wynagrodzenia, które obowiązują już od kilku lat. Ponadto zauważam, że zaskarżone przepisy dyrektywy CRD IV zostały opublikowane w czerwcu 2013 r., weszły w życie w lipcu 2013 r. i obowiązywały od dnia 31 grudnia 2013 r. Można więc założyć, że nowe zasady dotyczące wynagrodzenia zmiennego zostały odpowiednio wzięte pod uwagę w negocjacjach kontraktowych na rok 2014 pomiędzy instytucjami finansowymi i ich odpowiednimi pracownikami.
86. Bardziej istotne jest jednak to, że zgodnie z prawem Unii Europejskiej w drodze regulacyjnych standardów technicznych przyjętych ostatecznie przez Komisję w dniu 4 marca 2014 r. nie mogły zostać zmienione kryteria jakościowe lub ilościowe zawarte w art. 92 ust. 2 dyrektywy CRD IV. Nie może więc być mowy o zagrożeniu pewności prawa.
87. W każdym natomiast wypadku, zgodnie z orzecznictwem Trybunału, unijny środek prawny może mieć skutek wsteczny, jeżeli wymaga tego osiągniecie celu, któremu służy i pod warunkiem należytego przestrzegania uzasadnionych oczekiwań osób, których dotyczy(55).
88. Celem zaskarżonych środków jest stworzenie spójnego systemu przepisów dotyczących zmiennego wynagrodzenia przysługującego osobom podejmującym istotne ryzyko działalności, z tytułu usług świadczonych w roku 2014. Tym samym zgodnym z prawem celem art. 162 ust. 3 dyrektywy CRD IV jest zapewnienie, aby środki będące częścią tego systemu były stosowane począwszy od tego samego dnia w całej Unii Europejskiej.
89. Ponadto należycie uszanowane zostały uzasadnione oczekiwania instytucji finansowych i zainteresowanych osób fizycznych. Zainteresowane strony otrzymały pierwszą informację o kolejnych aktach ustawodawczych dotyczących wynagrodzenia przewidzianych w Zielonej Księdze(56) oraz we wstępnej propozycji pakietu CRD IV(57). Gdy w dniu 30 maja 2012 r. Parlament Europejski opublikował swoje poprawki z propozycją stałego maksymalnego stosunku zmiennego składnika na poziomie 100%(58), osoby zainteresowane powinny były się spodziewać inicjatywy tego rodzaju. W grudniu 2012 r. kompromis w kwestii wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności polegający na ustaleniu maksymalnego stosunku dla zmiennego składnika jako 200% stałego składnika wynagrodzenia, osiągnięty przez Parlament Europejski i Radę, stał się przedmiotem uwagi mediów. Ponadto z momentem opublikowania dyrektywy CRD IV w Dzienniku Urzędowym w dniu 27 czerwca 2013 r., ogólnodostępne stały się dostatecznie jasne zasady dotyczące zmiennego wynagrodzenia, pozostawiając dużo czasu na przygotowanie się na ich wejście w życie z początkiem roku 2014.
90. Z powyższych względów trzeci zarzut powinien zostać oddalony.
E – Drugi zarzut dotyczący naruszenia zasad proporcjonalności i pomocniczości oraz stwierdzenia nieważności art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV i art. 450 lit. i) i j) rozporządzenia CRR.
91. Zarzut ten został wyjaśniony i uzasadniony w skomplikowany sposób, można go jednak podzielić na dwa podstawowe elementy, mianowicie: (i) naruszenie zasad proporcjonalności(59) i pomocniczości(60) poprzez przyjęcie maksymalnego obowiązkowego stałego stosunku zmiennego składnika do stałego składnika na poziomie 100% stałego składnika wynagrodzenia oraz (ii) proporcjonalności, poprzez wprowadzenie wymogów ujawnienia informacji. Omówię te kwestie osobno(61).
1. Maksymalny stały stosunek dla zmiennego wynagrodzenia
92. Zdaniem Zjednoczonego Królestwa kwestionowane środki nie są zgodne z zasadą proporcjonalności, ponieważ są nieodpowiednie dla osiągnięcia pożądanych celów w zakresie polityki publicznej. Nie są także konieczne dla działania ustawodawstwa w określonym interesie publicznym, ponieważ pozostałe (nieskarżone) przepisy dyrektywy CRD IV i rozporządzenia CRR zapewniają dostateczny nadzór ostrożnościowy nad instytucjami kredytowymi w tym obszarze, bez konieczności dodatkowego wprowadzania powoływanych pułapów premii. W dalszej kolejności Zjednoczone Królestwo twierdzi, że proporcjonalność zmienionych środków pozostaje niesprawdzona przez ustawodawcę. To natomiast jest sprzeczne z zaleceniami Międzyinstytucjonalnego porozumienia w sprawie lepszego stanowienia prawa(62). Zjednoczone Królestwo jest zdania, że nawet przy dopuszczeniu przyznania pewnych uprawnień dyskrecjonalnych instytucjom Unii Europejskiej w procesie ustawodawczym mającym na celu zachowanie stabilności finansowej, zaskarżone środki pozostają rażąco nieproporcjonalne, a nadto naruszają zasadę pomocniczości, ponieważ nie uzasadnia ich potrzeba zlikwidowania zakłóceń konkurencji w zakresie swobody przedsiębiorczości(63).
93. Przypominam, że istnieje konstytucyjna zasada prawa Unii Europejskiej, zgodnie z którą w ramach zwykłej procedury ustawodawczej Unii Europejskiej współtwórcy prawa mogą dokonywać zmian w propozycjach aktów ustawodawczych, o ile nie wykraczają one poza zakres aktu ustawodawczego zdefiniowany w pierwotnej propozycji Komisji(64). To właśnie miało miejsce w przypadku poprawek do art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV, które wprowadziły surowszą zasadę niż ta przewidziana w propozycji Komisji. Nie zmieniły się jednak zakres i cele art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV, ponieważ jego przedmiotem pozostała regulacja zmiennych składników wynagrodzenia w celu zwalczania nadmiernego ryzyka podejmowanego przez zarząd i pracowników instytucji finansowych. Kwestia ta była już przedmiotem dyrektywy CRD III.
94. Jak słusznie przypomina Rada, współtwórcy prawa mogą wprowadzać środki nieprzewidziane w pierwotnej propozycji legislacyjnej, bez bezwzględnej konieczności dokonywania nowej i pełnej oceny skutków. Dzieje się tak dzięki temu, że ocena skutków dokonana przez Komisję nie wiąże Rady ani Parlamentu, które mają prawo wprowadzania zmian do propozycji Komisji(65).
95. Trybunał stwierdził, że „[s]zeroki zakres uznania, jakim dysponuje prawodawca wspólnotowy, przy ograniczonej kontroli sądowej jego wykonania, znajduje raczej zastosowanie nie tylko do charakteru i zakresu wydawanych przepisów, ale również w pewnym zakresie do ustalenia danych będących ich podstawą”(66). Trybunał orzekł również, że mimo iż taka kontrola sądowa ma ograniczony zasięg, instytucje wspólnotowe, które przyjęły przedmiotowy akt muszą „[być] w stanie wykazać przed Trybunałem, iż akt został wydany w ramach faktycznego wykonywania ich uprawnień dyskrecjonalnych, a te zakładają uwzględnienie wszelkich istotnych elementów i okoliczności sytuacji, którą akt ten ma regulować”(67). Informacje, na których mogą się opierać instytucje wykonując swoje uprawnienia dyskrecjonalne obejmują w szczególności informacje powszechnie znane, pochodzące z warsztatów organizowanych przez Parlament i dokumentów naukowych wykorzystywanych przez państwa członkowskie w czasie posiedzeń Rady, przy czym nie muszą to być dokumenty oficjalne Rady(68).
96. Należy pamiętać, że gdy autorowi aktu przysługuje szeroki zakres swobodnego uznania obejmujący dokonywanie rozstrzygnięć o charakterze politycznym i gospodarczym skarżący występujący o stwierdzenie nieważności musi wykazać, że przedmiotowy środek jest rażąco niewłaściwy(69) ze względu na cel, jaki właściwe instytucje zamierzają osiągnąć. Pod uwagę muszą być jednak wzięte wszystkie czynniki i okoliczności, w tym „dane będące podstawą”(70). Swobodne uznanie prawodawcy unijnego może ograniczać także sfera praw podstawowych „w zależności od kilku czynników, w tym między innymi obszaru, którego kontrola ta dotyczy, natury prawa gwarantowanego przez kartę, charakteru i wagi tej ingerencji oraz jej celu”(71).
97. W moim przekonaniu w odpowiedziach Parlamentu i Rady na skargę oraz w interwencji Komisji jasno wykazano, że kwestia regulacji zmiennego składnika wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności była szeroko dyskutowana od początku kryzysu finansowego, zarówno w literaturze przedmiotu, jak i wśród decydentów politycznych. W trakcie prac prowadzących do uchwalenia dyrektywy CRD IV, a w szczególności jej art. 94 ust. 1 lit. g), wiele informacji było dostępnych publicznie, wiele pozyskać można było na warsztatach Parlamentu i z dokumentów dyskutowanych przez państwa członkowskie na posiedzeniach Rady. Ujawnia to ewidentne wątpliwości dotyczące wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności i odzwierciedla różnice w strategiach i koncepcjach regulacyjnych.
98. Materiał dostępny decydentom jasno pokazuje, że odgórne ograniczenie motywacji do podejmowania nadmiernego ryzyka przez zarząd i pracowników instytucji finansowych miało szansę ograniczyć podejmowanie ryzyka, a w konsekwencji zagrożenie dla stabilności rynków finansowych z niego wynikające. W tych okolicznościach kwestia tego jak i przez kogo powinny zostać wprowadzone konkretne ograniczenia motywacji spotkała się moim zdaniem z odpowiednim stopniem regulacji. Konieczne tu było ewidentnie dokonanie wyborów ekonomicznych i politycznych. Wybory te musiałyby być jednak rażąco nieproporcjonalne, aby przedmiotowy środek prawny mógł zostać unieważniony.
99. Mając powyższe na względzie, nie jestem przekonany, że rozważenie przez Trybunał wszystkich licznych szczegółów, przytoczonych w tej kwestii przez Zjednoczone Królestwo, byłoby pomocne czy konieczne. Szczegóły te natomiast wskazują po prostu, że kwestia ta była kontrowersyjna oraz że Parlament Europejski, wcześniej niż inne instytucje, uważał za pożądaną dogłębniejszą regulację w przedmiocie zmiennych składników wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności instytucji finansowych.
100. Moim zdaniem rozważenia wymagają jedynie dwie kolejne kwestie dotyczące uzasadnienia tego zarzutu. Po pierwsze, zgodnie z ostatnim tiret art. 94 ust. 1 lit. g) ppkt ii) dyrektywy CRD IV, personel, którego bezpośrednio dotyczą wyższe maksymalne poziomy zmiennego wynagrodzenia, o których mowa w tym przepisie, nie może mieć możliwości wykonywania żadnych praw głosu jako akcjonariusze, właściciele lub udziałowcy instytucji przy podejmowaniu przez instytucję finansową decyzji w przedmiocie skorzystania z możliwości podniesienia poziomu zmiennego składnika wynagrodzenia do 200% stałego składnika. Moim zdaniem jest to normalne i zasadne ograniczenie podejmowania decyzji w spółce, którego celem jest zapobieżenie konfliktowi interesów w kontekście racjonalnego zarządzania ryzykiem instytucji finansowej.
101. Po drugie, w kwestii zasady pomocniczości przypominam, że maksymalny stały stosunek zmiennego składnika wynagrodzenia przewidziany w art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV stanowi obowiązkowy środek minimalnej harmonizacji rynku wewnętrznego, który pozostawia państwom członkowskim swobodę wprowadzenia surowszych przepisów krajowych. Państwa członkowskie mogą bowiem ustalać maksymalny odsetek niższy niż 100% stałego składnika.
102. Jak wskazała Rada w odpowiedzi na skargę i duplice w kwestii tego stosunku istniała różnica poglądów zarówno wśród państw członkowskich, jak i instytucji finansowych; koncepcja wprowadzenia maksymalnego stosunku lub ograniczenia zmiennego składnika wynagrodzenia była przedmiotem debaty publicznej przez wiele lat przed przyjęciem zaskarżonych środków. Jednak swobody przedsiębiorczości i świadczenia usług w tym sektorze oparte są na zasadzie kontroli przez państwo pochodzenia. Moim zdaniem oznacza to, że istniało ryzyko obniżania przez państwa członkowskie tego poziomu oraz że samodzielne regulacje instytucji finansowych nie byłyby wystarczające do stworzenia zasad wynagradzania koniecznych dla zapobieżenia podejmowaniu nadmiernego ryzyka. Ponadto niewątpliwie cel stworzenia jednolitych ram prawnych zarządzania ryzykiem dotyczącym odpowiednich elementów zasad wynagradzania w instytucjach finansowych nie mógł zostać osiągnięty skuteczniej przez środki podjęte na poziomie krajowym.
103. Przypominam wreszcie, że zmiany zaproponowane przez Parlament Europejski były przedmiotem dogłębnej analizy i dyskusji w organach przygotowawczych Rady. Ponadto na posiedzeniu, które miało miejsce w dniu 5 marca 2013 r., Rada zajęła się kwestią dotyczącą pułapów zmiennego wynagrodzenia. Z tego względu zgadzam się z Parlamentem i Radą, że wszystkie wymogi proceduralne związane z oceną zgodności propozycji z zasadami proporcjonalności i pomocniczości zostały uwzględnione przez prawodawcę Unii europejskiej. Pod warunkiem zaś przestrzegania wymogów proceduralnych, prawodawca posiada szeroki margines uprawnień dyskrecjonalnych w ocenie zgodności instrumentów prawa unijnego z zasadą proporcjonalności i pomocniczości(72).
2. Proporcjonalność ujawnienia informacji na mocy art. 450 ust. 1 lit. i) i j) rozporządzenia CRR
104. Zanim możliwa będzie ocena zgodności z prawem tych przepisów w świetle zasady proporcjonalności, należy wyjaśnić, jakie są ich faktyczne wymogi. Artykuł 450 ust. 1 lit. i) rozporządzenia CRR wymaga bowiem jedynie określenia liczby osób wynagradzanych ponad określony poziom, w podziale na przedziały. Przepis ten nie prowadzi koniecznie do określenia wynagrodzenia poszczególnych osób.
105. I tak, jak podniósł Parlament w odpowiedzi na skargę, art. 450 ust. 1 lit. rozporządzenia CRR ani w lit. i) ani w lit. j) nie wymaga ujawnienia danych dotyczących wszystkich osób podejmujących istotne ryzyko. Litera i) wymaga jedynie ujawnienia liczby osób należących do określonej kategorii płac, a lit. j) obejmuje wyłącznie członków organów zarządzających lub kadry kierowniczej wyższego szczebla. Dodam ponadto, że ujawnienie to odbywa się bez podawania tożsamości danych pracowników ani ich wynagrodzenia. Oznacza to również, że art. 450 ust. 1 lit. i) i j) nie narusza praw lub interesów pracowników najemnych w rozumieniu art. 114 ust. 2 TFUE z uwagi na to, że adresowany jest do instytucji finansowych, a nie poszczególnych pracowników(73).
106. W konsekwencji, obowiązek publikacji wynikający bezpośrednio z art. 450 ust. 1 lit. d) i i) moim zdaniem nie prowadzi do on ujawnienia poszczególnych wynagrodzeń, a jedynie ich łącznej wysokości. Uregulowanie takie mieści się w zakresie swobody prawodawcy i nie jest problematyczne z punktu widzenia ochrony danych osobowych(74).
107. Ponadto zgodnie z argumentami Rady przytoczonymi w pisemnej odpowiedzi na skargę, art. 450 ust. 1 lit. j) rozporządzenia CRR pozwala jedynie państwom członkowskim żądać ujawnienia bardziej szczegółowych informacji dotyczących wynagrodzenia, niż te wynikające z art. 450 ust. 1 lit. i) w formie łącznego wynagrodzenia w podziale na każdego członka organu zarządzającego lub kadry kierowniczej wyższego szczebla. W żadnym razie nie nakłada on na państwa członkowskie takiego obowiązku; ogólnego obowiązku publikacji nie nakłada też art. 450 ust. 1 lit. j). Jak wyjaśniłem w kontekście piątego zarzutu, decydując, czy zażądać ujawnienia informacji, państwa członkowskie związane są przepisami karty i unijnego prawa ochrony danych osobowych.
108. Podsumowując analizę zarzutu drugiego, ponieważ skarżący nie wykazał naruszenia zasad proporcjonalności i pomocniczości, drugi zarzut również powinien zostać oddalony.
F – Pierwszy zarzut kwestionujący podstawę prawną zaskarżonych środków
109. W przedmiocie sprzeciwu Zjednoczonego Królestwa wobec wyboru art. 53 ust. 1 TFUE jako podstawy traktatowej dla art. 94 ust. 1 lit. g) i art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV, zacznę od stwierdzenia, że Trybunał orzekł już, iż środek, którego celem jest promowanie harmonijnego rozwoju działalności instytucji kredytowych w Unii Europejskiej poprzez wyeliminowanie ograniczeń swobody przedsiębiorczości oraz swobody świadczenia usług, przy jednoczesnej poprawie stabilności systemu bankowego i ochrony oszczędzających, znajduje oparcie w art. 53 ust. 1 TFUE(75).
110. Ponieważ, po pierwsze, zmienny składnik wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności może zachęcać instytucje finansowe do podejmowania nadmiernego ryzyka, a po drugie, instytucje te działają na rynku wewnętrznym na podstawie jednego zezwolenia, zgodnie z zasadą prawa Unii polegającą na kontroli przez państwo pochodzenia(76), moim zdaniem, Unia Europejska może na podstawie art. 53 ust. 1 TFUE ustalić dla każdej kategorii osób obowiązkowy stosunek stałego i zmiennego składnika ich wynagrodzenia. Ponieważ ta część wynagrodzenia oddziałuje bezpośrednio na profil ryzyka instytucji finansowych, może też wpływać na ich stabilność, a w konsekwencji stabilność rynków finansowych Unii Europejskiej. Innymi słowy środki zaskarżone przez Zjednoczone Królestwo w dyrektywie CRD IV związane są z warunkami dostępu do działalności i wykonywania działalności instytucji finansowych na rynku wewnętrznym.
111. Jednak według Zjednoczonego Królestwa przepisy te powinny były zostać uchwalone na mocy art. 153 ust. 2 TFUE. Zjednoczone Królestwo dodaje jeszcze, że ponieważ art. 153 ust. 5 TFUE wyklucza środki odnoszące się do „wynagrodzeń”, prawodawca nie mógł przyjąć art. 153 TFUE jako podstawy prawnej art. 94 ust. 1 lit. g) i art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV.
112. Artykuł 153 ust. 5 TFUE Trybunał zaś zinterpretował w taki sposób, że ustalenie poziomów wynagrodzenia wchodzi w zakres swobody układowej partnerów społecznych na szczeblu krajowym, a także kompetencji państw członkowskich w tej dziedzinie(77). Jednakże moim zdaniem niezwykle ważne jest ustalenie, czy art. 153 ust. 5 TFUE(78), postanowienie, które należy interpretować ściśle, znajduje zastosowanie, gdy zaskarżony środek nie służy realizacji polityki społecznej, tak jak w tym przypadku. Jest to kwestia istotna, ponieważ art. 153 ust 5 TFUE stanowi odstępstwo tylko od „tego artykułu”, a art. 153 dotyczy jedynie polityki społecznej Unii Europejskiej, kwestii regulowanej przez art. 151 TFUE, który zawiera odwołania do Europejskiej Karty Społecznej z roku 1961 i Wspólnotowej Karty Socjalnych Praw Podstawowych Pracowników z roku 1989.
113. Oczywiste jest, że pułapy wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności nie mają na celu przyznania tym osobom ochrony socjalnej w jakiejkolwiek formie. Motywy 62 i 65 dyrektywy CRD IV odzwierciedlają fakt, że ma ona na celu zniechęcenie takich pracowników do podejmowania nadmiernego ryzyka, nie tylko w celu ograniczenia narażania każdej instytucji finansowej na takie ryzyko, ale także w perspektywie gwarantowania stabilności rynków finansowych Unii Europejskiej. Motyw 62 stanowi w szczególności, że polityka wynagrodzeń „zachęcająca do podejmowania nadmiernego ryzyka może osłabiać należyte i skuteczne zarządzanie ryzykiem” instytucji finansowych. Natomiast motyw 65 stanowi między innymi, że „ aby uniknąć podejmowania nadmiernego ryzyka, należy ustalić maksymalny stosunek składników stałych łącznego wynagrodzenia do składników zmiennych.”
114. Jednakże moim zdaniem, nawet po takiej analizie, nie można oddalić zarzutu Zjednoczonego Królestwa tylko na tej podstawie, że zaskarżone środki nie realizują celów polityki socjalnej. Dzieje się tak dlatego, że Trybunał stwierdził, iż określenie poziomu wynagrodzenia i jego składników nie leży w zakresie kompetencji prawodawcy Unii Europejskiej i należy do państw członkowskich(79). Dlatego nie można przyjąć art. 53 ust. 1 TFUE za podstawę prawną dyrektywy CRD IV aby obejść ograniczenia nałożone przez art. 153 ust. 5 TFUE.
115. Jestem również świadom faktu, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, zmienne składniki wynagrodzenia stanowią część tego wynagrodzenia(80). Konieczne jest zatem uwzględnienie tej okoliczności przed wyciagnięciem jakichkolwiek definitywnych wniosków w przedmiocie roli art. 153 ust. 5 TFUE dla rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu. Trzeba więc stwierdzić, czy prawodawca unijny rzeczywiście ustalił płacę osób podejmujących istotne ryzyko działalności w rozumieniu art. 153 ust. 5 TFUE.
116. Trybunał sprawiedliwości orzekł, że art. 153 ust. 5 TFUE wyraża zasadę, iż „ustalenie poziomu różnych składników płacy pracownika […] niewątpliwie pozostaje w gestii uprawnionych organów poszczególnych państw członkowskich”(81) oraz że wyjątek zawarty w art. 153 ust. 5 „musi być rozumiany tak, że dotyczy on środków, które – tak jak ujednolicenie niektórych lub wszystkich elementów wynagrodzeń lub ich poziomu w państwach członkowskich, czy też ustanowienie wspólnotowego wynagrodzenia minimalnego – stanowią bezpośrednią ingerencję prawa wspólnotowego w określenie wysokości wynagrodzeń we Wspólnocie”(82).
117. Niewątpliwie zakaz zawarty w art. 153 ust. 5 TFUE dotyczy jedynie określania „poziomu” wynagrodzenia(83). Jak wskazało w skardze Zjednoczone Królestwo rzecznik generalna J. Kokott wyraziła w sprawie Impact pogląd, że Unia Europejska nie mogłaby na przykład „wprowadzać górnej granicy corocznej podwyżki płac lub regulować wysokości wynagrodzenia za nadgodziny oraz dodatków za pracę w systemie zmianowym, pracę wykonywaną w dni świąteczne oraz pracę wykonywaną w porze nocnej”(84). Ponadto art. 153 ust. 5 TFUE ma na celu zapobieganie standaryzacji prawa w całej Unii Europejskiej przez ustawodawstwo unijne dotyczące poziomów wynagrodzeń obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich, ponieważ takie wyrównanie stanowiłoby daleko idącą ingerencję w konkurencję między przedsiębiorcami działającymi na rynku wewnętrznym(85). Żadna z tych kwestii nie jest jednak regulowana art. 94 ust. 1 lit. g) i art. 94 ust. 12 dyrektywy CRD IV.
118. Jednakże, jak argumentuje Rada w odpowiedzi na skargę, zasady ustanowione w art. 92 i 94 dyrektywy CRD IV można najwyżej uznać za mające związek z płacą, i jak dodaje Rada, wysokość stałego składnika pozostawiona została do ustalenia w drodze negocjacji pomiędzy pracownikami i instytucją finansową. Jak zauważyły Rada i Parlament w odpowiedzi na skargę, Zjednoczone Królestwo argumentuje, że prawdopodobnym skutkiem przyjęcia pakietu CRD IV będzie wzrost wysokości stałego wynagrodzenia po to, aby utrzymać na wysokim poziomie wynagrodzenie łączne. Jak wskazała Rada w odpowiedzi na skargę, to dostosowanie nie byłoby możliwe, gdyby Unia Europejska objęła regulacją element składowy wynagrodzenia, a Parlament stwierdził w duplice, że współczynnik jako taki nie jest wystarczający dla określenia czegokolwiek.
119. Zatem, jak już wspomniałem, odmiennie niż argumentuje w skardze Zjednoczone Królestwo, art. 94 ust. 1 lit. g) nie zawiera pułapu zmiennego wynagrodzenia. Wynika to ewidentnie z faktu, że nie wprowadzono limitu wysokości stałego wynagrodzenia poszczególnych osób, więc współczynnik 100 %, o którym mowa w art. 94 ust. 1 lit. g) ppkt i) dyrektywy CRD IV może dotyczyć każdej kwoty, którą instytucja finansowa jest gotowa zapłacić w formie stałego wynagrodzenia. Brak pułapów wynikających ze stosunku zmiennego składnika do stałego składnika wynagrodzenia zwiększa jeszcze art. 94 ust. 1 lit.g) ppkt ii) dyrektywy CRD IV, który wprowadza mechanizm zwiększenia odsetka do 200% i jednocześnie pozwala państwom członkowskim na ustalenie maksymalnego odsetka na poziomie niższym niż 100 %.
120. Z powyższych względów moim zdaniem art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV oraz ograniczenie zmiennego składnika w nim przewidziane nie wpływa bezpośrednio na wysokość płacy osób, których dotyczy. Przedmiotowy przepis ustala jedynie stosunek stałego i zmiennego składnika, nie wpływając na poziom wynagrodzenia jako takiego. Poziom ten jest natomiast pochodną stałego składnika wynagrodzenia ustalonego między pracodawcą i pracownikiem i zmiennego składnika. Ponieważ nie ma ograniczenia prawnego stałego składnika, tym samym nie ma limitu wysokości wynagrodzenia łącznego(86).
121. Stwierdzam zatem w konkluzji, że art. 94 ust. 1 lit. g) dyrektywy CRD IV nie nakłada żadnego limitu poziomu wynagrodzenia. Wprowadza jedynie strukturę wynagrodzenia w formie stosunku stałego poziomu wynagrodzenia i zmiennego wynagrodzenia, aby zapobiec podejmowaniu nadmiernego ryzyka. Jest to zgodny z prawem cel służący zapewnieniu bezpieczeństwa funkcjonowania na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej, na podstawie jednego zezwolenia i pod nadzorem państwa pochodzenia, swobody przedsiębiorczości instytucji finansowych i swobody świadczenia usług finansowych(87). Ponadto Trybunał stwierdził już zgodność z traktatem unijnych środków mających jedynie pośredni związek z poziomem płacy(88).
122. W przedmiocie art. 114 TFUE jako podstawy prawnej art. 450 ust. 1 lit. d), i) i j) rozporządzenia CRR, Zjednoczone Królestwo twierdzi, że odwołanie się do art. 114 ust. 1 TFUE jest wyłączone ze względu na wyjątek zawarty w art. 114 ust. 2 TFUE.
123. Z przyczyn, które wyjaśniłem w kontekście piątego zarzutu, nie widzę w jaki sposób obowiązek ujawnienia informacji zawarty w art. 450 ust. 1 rozporządzenia CRR może być uważany za przepis dotyczący „praw i interesów pracowników najemnych” w rozumieniu art. 114 ust. 2 TFUE, skro przepis ten wiąże jedynie instytucje finansowe, a nie ich pracowników, których chroni karta i unijne prawo ochrony danych osobowych. Ponadto interpretacja art. 114 ust. 2 TFUE, do której przychyla się Zjednoczone Królestwo, uniemożliwiałaby podejmowanie przez Unię jakichkolwiek działań na podstawie art. 114 TFUE w sferze pracy. Byłoby to niezgodne z art. 114 ust. 4 i 5 TFUE, który pozwala na regulowanie kwestii dotyczących spraw pracowniczych w oparciu art. 114 TFUE.
124. Z powyższych powodów także pierwszy zarzut nieważności powinien zostać oddalony.
V – Koszty
125. Ponieważ zgodnie z proponowanym przeze mnie rozwiązaniem, Zjednoczone Królestwo jest stroną przegrywającą, a Rada i Parlament Europejski wystąpiły o zasądzenie kosztów, Zjednoczone Królestwo powinno zostać obciążone kosztami zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przez Trybunałem Sprawiedliwości. Komisja, która przystąpiła do sprawy w charakterze interwenienta, pokrywa własne koszty zgodnie z art. 140 § 1 regulaminu postępowania.
VI – Wnioski
126. W świetle powyższych uwag proponuję, aby Trybunał oddalił skargę, nakazał Komisji pokrycie własnych kosztów oraz obciążył kosztami Rady i Parlamentu Europejskiego Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
1 – Język oryginału: angielski.
2 – Dz.U. 2013 L 176, s. 338.
3 – Dz.U. 2013 L 176, s. 1.
4 – W dalszej części opinii, odnosząc się do tych pracowników będę używał określenia „osoby podejmujące istotne ryzyko działalności”. Stwierdzam jednak, że terminologia używana dla określenia tych pracowników w różnych aktach prawnych nie jest całkowicie jednolita. Mam tu na myśli art. 92 ust. 2 i art. 94 ust. 2 dyrektywy CRD IV oraz art. 450 ust. 1 rozporządzenia CRR.
5 – Tym terminem określają to rozwiązanie media anglojęzyczne. Zwracam uwagę, że dyrektywa CRD IV nie jest pierwszym aktem, w którym prawodawca Unii zamierzał uregulować premie lub dodatki do wynagrodzeń. Zobacz na przykład art. 10 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.U. 2006 L 102, s. 1).
6 – Zobacz COM(2012) 778 final, pkt 3.1. W latach 2008 - 2011 ogólna wielkość wykorzystanej pomocy w formie gwarancji, pomocy związanej z dokapitalizowaniem, aktywami o obniżonej jakości i środkami wsparcia płynności wyniosła 1,6 bln EUR, co stanowi 12,8% PKB Unii.
7 – Dz.U. 2000 L 126, s. 1.
8 – Dz.U. 1993 L 141, s. 1.
9 – Dz.U. 2006 L 177, s. 1.
10 – Dz.U. 2006 L 177, s. 201.
11 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/111/WE z dnia 16 września 2009 r. zmieniająca dyrektywy 2006/48/WE, 2006/49/WE i 2007/64/WE w odniesieniu do banków powiązanych z centralnymi instytucjami, niektórych pozycji funduszy własnych, dużych ekspozycji, uzgodnień w zakresie nadzoru oraz zarządzania w sytuacji kryzysowej(Dz.U. 2009 L 302, s. 97).
12 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/76/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie zmiany dyrektyw 2006/48/WE oraz 2006/49/WE w zakresie wymogów kapitałowych dotyczących portfela handlowego i resekurytyzacji oraz przeglądu nadzorczego polityki wynagrodzeń (Dz.U. 2010 L 329, s. 3).
13 – W myśl motywu 3 dyrektywy CRD III „ [w] celu zapobieżenia ewentualnemu niekorzystnemu wpływowi źle zaprojektowanych struktur wynagrodzeń na prawidłowość zarządzani ryzykiem i kontrolę podejmowania ryzyka przez osoby fizyczne, należy uzupełnić wymogi przewidziane w dyrektywie 2006/48/WE, zobowiązując wyraźnie instytucje kredytowe i przedsiębiorstwa inwestycyjne, aby w odniesieniu do kategorii pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka danej instytucji lub przedsiębiorstwa, ustanowiły i stosowały politykę i praktyki w zakresie wynagrodzeń, które są zgodne ze skutecznym zarządzaniem ryzykiem. Te kategorie pracowników powinny obejmować co najmniej kierownictwo wyższego szczebla, osoby podejmujące decyzje dotyczące ryzyka, personel zajmujący się kontrolą oraz każdego pracownika, którego wynagrodzenie całkowite łącznie z nieokreślonymi z góry świadczeniami emerytalnymi znajduje się na tym samym szczeblu siatki płac co wynagrodzenie kierownictwa wyższego i osób podejmujących decyzje dotyczące ryzyka.”
14 – COM(2010) 284 final, zobacz w szczególności pkt 5.7 zatytułowany „Wynagrodzenie”.
15 – Zobacz art. 90 ust.1 lit. f) sprawozdania w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie warunków podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi i zmieniającej dyrektywę 2002/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dodatkowego nadzoru nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń oraz przedsiębiorstwami inwestycyjnymi konglomeratu finansowego (A 7-0170/2012) z 30 maja 2012 r.
16 – Zobacz wstępny porządek obrad 3227 posiedzenia Rady z dnia 1 marca 2013 r. (doc 6864/13) oraz opublikowany następnie raport z debaty w Radzie w dniu 5 marca 2013 r.
17 – Poza art. 94 ust. 1 lit. g) i art. 94 ust. 2, Zjednoczone Królestwo nie kwestionuje innych przepisów dyrektywy CRD IV dotyczących wynagradzania. Pomimo tego, że skarga obejmuje art. 94 ust. 1 lit. g) ppkt iii) nie został on w niej szczegółowo omówiony.
18 – Zobacz również sporządzone przez grupę ekspertów sprawozdanie Liikanena w sprawie reformy struktury sektora bankowego UE, Bruksela, 2 października 2012, pkt 4.2.5.
19 – Zjednoczone Królestwo powołuje się na Oppenheim’s International Law, wyd. 9, red. R. Jennings i A. Watts, Longman, Harlow, vol 1 „Peace”, s.456, z którego jednak moim zdaniem nie wynika, że kompetencja ustawodawcza państw jest ograniczona do regulowania zachowań mających miejsce jedynie na ich terytorium. Przeciwnie, w przypisie 2 na tej stronie, autorzy powołują się na wyrok Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w sprawie Lotus, w którym Trybunał ten stwierdził, że prawo międzynarodowe co do zasady pozostawia państwom „szerokie uprawnienia dyskrecjonalne” w stosowaniu własnego prawa do czynności mających miejsce za granicą, ograniczone odpowiednimi przepisami tylko w niektórych przypadkach.
20 – Wyrok Air Transport Association of America i in., C‑366/10, EU:C:2011:864, pkt 110.
21 – Zobacz także art. 3 ust. 36 dyrektywy CRD IV, który stanowi, że „właściwy organ” oznacza „właściwy organ zdefiniowany w art. 4 ust. 1 pkt. 40 rozporządzenia (UE) nr 575/2013”.
22 – Wyroki: Imperial Chemical Industries/Komisja, 48/69, EU:C:1972:70 i Ahlström Osakeyhtiö i in./Komisja (C‑89/85, C‑104/85, C‑114/85, C‑116/85, C‑117/85 i C‑125/85 – C‑129/85, EU:C:1988:447).
23 – Wyrok Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (zwanego dalej „STSM”) z dnia 7 września 1927 r. w sprawie Lotus (Francja przeciwko Turcji), PCIJ Publications 1927, ser. A, nr 10, s. 25.
24 – Opinia rzecznika generalnego M. Darmona w sprawach połączonych Ahlström Osakeyhtiö i in. / Komisja, C‑89/85, C‑104/85, C‑114/85, C‑116/85, C‑117/85 i C‑125/85 –C‑129/85, EU:C:1988:258, pkt 27 – 30.
25 – Zdaniem doktryny istota rozstrzygnięcia STSM w sprawie Lotus jest wciąż aktualna. Zobacz np. wyrok w sprawie dotyczącej nakazu aresztowania z 11 kwietnia 2000 r. (Demokratyczna Republika Konga przeciwko Belgii), I.C.J. Reports 2002, s.3; Separate Opinion of President Guillaume, pkt 13-16; Legalność groźby użycia broni jądrowej (opinia doradcza), I.C.J. Reports 1996 s. 226; Declaration of President Bedajaoui, pkt 13-15. Zobacz także szerzej P. Juillard, L’application extraterritoriale de la loi économique w: L’application extraterritoriale du droit economique, red. M. Bazex i in. (wydawcy), 1986 oraz T. Koziel, Extraterritorial Application of EU Environmental Law-Implications of the ECJ’s Judgment in Air Transport Association of America w : The Columbia Journal of European Law 19(2012) F1; P. Pazartis, Judicial Activism and Judicial Self-Restraint: the PCIJ’s Lotus Case’ in : Legacies of the Permanent Court of International Justice, C. J. Tams, M. Fitzmaurice, Martinus Nijhoff, Leiden, 2013, s. 319.
26 – Wielu autorów jest zdania, że współczesne prawo międzynarodowe odeszło od założeń przyjętych w sprawie Lotus, dotyczących swobody państwa w przedmiocie decydowania o swojej kompetencji ustawodawczej w ramach powszechnie obowiązujących zasad prawa międzynarodowego i wymaga dla ekstraterytorialnego zachowania państwa istnienia „wystarczającego” związku pomiędzy jednostką i państwem lub „wystarczającej” podstawy takiego zachowania uzasadniających korzystanie przez to państwo z kompetencji ustawodawczej. Zobacz szerzej F. A. Mann, The Doctrine of Jurisdiction in International Law, Recueil des Cours 1964:1, vol.111.
27 – W kwestii kompetencji uniwersalnej zobacz R. O’Keefe, Universal Jurisdiction Clarifying the Basic Concept w: Journal of International Criminal Justice 2 (2004) s. 735.
28 – Zobacz wyrok z dnia 4 kwietnia 1928 r. w sprawie Island of Palmas (zwanej także sprawą Miangas), Stany Zjednoczone przeciwko Niderlandom (II RIAA 829).
29 – Wyrok w sprawie łowisk angielsko-norweskich (Zjednoczone Królestwo przeciwko Norwegii), I.C.J. Reports 1951, s. 116.
30 – Wyrok w sprawie Nottebohm (Liechtenstein przeciwko Guatemali), I.C.J. Reports 1955, s. 4.
31 – Wyrok w sprawie dotyczącej nakazu aresztowania z 11 kwietnia 2000 r. (Demokratyczna Republika Konga przeciwko Belgii), I.C.J Report 2002, s. 1.
32 – Opinia rzecznika generalnego M. Darmona w sprawie Ahlström Osakeyhtiö i in. / Komisja, EU:C:1988:258, pkt 24.
33 – Dz.U. 1995 L 281, s. 31.
34 – C‑92/09 i C‑93/09, EU:C:2010:662
35 – Dz.U. 2001 L 8, s. 1.
36 – C‑92/09 i C‑93/09, EU:C:2010:662, pkt 86.
37 – Wyrok NS, C-411/10 i C 493/10, EU:C:2011:865.
38 – Wyrok Meroni / Wysoka Władza, 10/56, EU:C:1958:8.
39 – Dz.U. 2010 L 331, s. 12.
40 – Wyrok Komisja / Parlament i Rada, EU:C:2014:170, pkt 38.
41 – Wyrok Meroni / Wysoka Władza, 10/56, EU:C:1958:8, pkt 171 do 172.
42 – Wyrok Komisja / Parlament i Rada, C‑427/12, EU:C:2014:170, pkt 38.
43 – Zobacz szerzej na ten temat moja opinia w sprawie Zjednoczone Królestwo / Parlament i Rada, C‑270/12, EU:C:2013:562.
44 – Wyroki: Racke, 98/78, EU:C:1979:14, pkt 20 i Niderlandy / Rada, C-110/97, EU:C:2001:620, pkt 151.
45 – Wyroki: Pokrzeptowicz-Meyer, C-162/00, EU:C:2002:57, pkt 52. Zobacz również wyroki: Saldanha i MTS, C‑122/96, EU:C:1997:458, pkt 14; i Elektrownia Pątnów II, C‑441/08, EU:C:2009:698, pkt 32. Zobacz również wyrok Gemeinde Altrip i in., C‑72/12, EU:C:2013:712, gdzie w pkt 22 Trybunał stwierdził, że „[n]ależy przypomnieć, [iż] co do zasady nowy przepis stosuje się od momentu wejścia w życie aktu, który go wprowadza. Choć nie stosuje się go do sytuacji prawnych powstałych i ostatecznie zakończonych pod rządami dawnej ustawy, stosuje się go do przyszłych skutków tych sytuacji oraz do nowych sytuacji prawnych. Inaczej jest tylko – i to z zastrzeżeniem zasady niedziałania wstecz aktów prawnych – jeżeli wraz z nowym przepisem zostają wydane przepisy szczególne, które określają konkretnie jego warunki stosowania w czasie. Przytoczone wyroki: Monsanto Technology, C-428/08, EU:C:2010:402, pkt 66 i Stichting Natuur en Milieu i in., C‑266/09, EU:C:2010:779, pkt 32.
46 – Wyrok Kone i in. / Komisja, C–510/11 P, EU:C:2013:696, pkt 76 i przytoczone tam orzecznictwo.
47 – Wyrok Accrington Beef and Others, C 241/95, EU:C:1996:496, pkt 33.
48 – Tamże, pkt 36.
49 – Zobacz podobnie wyrok Grecja / Komisja, C-86/03, EU:C:2005:769, pkt 71. Ewidentnie widać to na przykładzie sytuacji, gdy Unia Europejska nie podjęła środków dotyczących towarów w tranzycie, na które wpłynęły bezpośrednie zmiany w unijnym prawie celnym. Zobacz wyrok Sofrimport / Komisja, C-152/88, EU:C:1990:259.
50 – Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 22 września 1994 r. (seria A nr° 40, § 42)
51 – Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 9 listopada 1999 r. (skarga nr 26449/95), § 54.
52 – Wyrok z dnia 27 września 2007 r. Teleos i in., C‑409/04, EU:C:2007:548.
53 – Wyrok Test Claimants in the Franked Investment Income Group Litigation, C‑362/12, EU:C:2013:834, pkt 44.
54 – Przepis dotyczy np. kadry kierowniczej wyższego szczebla, osób podejmujących ryzyko działalności, personelu sprawującego funkcje kontrolne i wszystkich pracowników, którzy otrzymują łączne wynagrodzenie mieszczące się w tym samym przedziale co wynagrodzenie kadry kierowniczej wyższego szczebla i osób podejmujących ryzyko działalności i których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka tych instytucji. Zobacz również załącznik I do dyrektywy CRD III wspomnianej w pkt 84 powyżej.
55 – Wyroki: Racke, EU:C:1979:14, pkt 20; i Niderlandy / Rada, C-110/97, EU:C:2001:620, pkt 151.
56 – Zobacz COM (2010) 0284 final, pkt 5.7. zatytułowany „Wynagrodzenie”.
57 – Zobacz w szczególności: motyw 71 proponowanego rozporządzenia w COM (2011) 0452 final, a także motyw 49 oraz art. 74, 88-91 proponowanej dyrektywy w COM (2011) 0453 final.
58 – Zobacz sprawozdanie w A7-0170/2012.
59 – Artykuł 5 ust. 1 i 4 TFUE.
60 – Artykuł 5 ust. 1 i 3 TFUE.
61– W uwagach na piśmie Zjednoczone Królestwo zwięźle podniosło kwestię zgodności wymogów dotyczących ujawnienia z zasadą pomocniczości. Niemniej, jako że uwagi na piśmie nie rozwijają tego wątku zarzutu Zjednoczonego Królestwa, ograniczę analizę obowiązków w zakresie ujawnienia do ich zgodności z zasadą proporcjonalności.
62 – Dz.U. 2003, C 321, s. 1.
63 – Zjednoczone Królestwo powołuje się w tej kwestii na wyrok Luksemburg / Parlament i Rada, C-176/09, EU:C:2011:290.
64 – Wyroki: Eurotunnel i in., C-408/95, EU:C:1997:532, pkt 37 – 39; i Komisja / Rada, 355/87, EU:C:1989:220, pkt 42 – 44.
65 – Wyrok Afton Chemical, C-343/09, EU:C:2010:419, pkt 30 i 57.
66 – Tamże, pkt 33.
67 – Tamże, pkt 34.
68 – Zobacz podobnie tamże, pkt 35 do 41.
69 – Wyroki: Vodafone i in., C-58/08, EU:C:2010:321, pkt 52 oraz Komisja / Rada, C‑117/10, EU:C:2013:786, pkt 113.
70 – Wyrok Hiszpania / Rada, C-310/04, EU:C:2006:521 pkt 121 do 123.
71 – Wyrok Digital Rights Ireland, C-293/12 iC-594/12, EU:C:2014:238, pkt 47, i przytoczone tam orzecznictwo.
72 – Zobacz wyroki: Zjednoczone Królestwo / Rada, C-84/94, EU:C:1996:431, pkt 58; British American Tobacco (Investments) i Imperial Tobacco, C-491/01, EU:C:2002:741, pkt 123.
73 – Do zarzutu Zjednoczonego Królestwa dotyczącego art. 114 ust. 2 TFUE powrócę jeszcze poniżej, w ramach analizy zarzutu pierwszego.
74 – Te informacje o łącznej wysokości wynagrodzenia nie są tożsame ze szczegółowymi informacjami o płacy poszczególnych pracowników i ich zgodności z unijnym prawem ochrony danych osobowych, którą badał Trybunał w wyrokach: Österreichischer Rundfunk i in., C‑465/00, C-138/01 i C-139/01, EU:C:2003:294; Satakunnan Markkinapörssi i Satamedia, C‑73/07, EU:C:2008:727.
75 – Wyrok Niemcy / Parlament i Rada, C-233/94, 15.EU:C:1997:231, pkt 13 i 15.
76 – Zgodnie z art. 33 i 34 dyrektywy CRD IV określone instytucje finansowe mogą prowadzić działalność na terytoriach innych państw członkowskich na podstawie zezwolenia udzielonego w państwie członkowskim pochodzenia.
77 – Wyroki: Del Cerro Alonso, C-307/05, EU:C:2007:509, pkt 40 i 46; Impact, C‑268/06, EU:C:2008:223, pkt 23; i Bruno i Pettini, C-395/08 i C‑396/08, EU:C:2010:329, pkt 36.
78 – Wyroki: Del Cerro Alonso, EU:C:2007:3, pkt 39; i Impact, EU:C:2008:2, pkt 122.
79 – Wyrok Bruno i Pettini, EU:C:2010:329, pkt 39; Impact, EU:C:2008:223, pkt 129.
80 – Wyrok Lock, C-539/12, EU:C:2014:351, pkt 29 – 33 i przytoczone tam orzecznictwo
81 – Wyrok Del Cerro Alonso, EU:C:2007:509, pkt 46.
82 – Wyrok Impact, EU:C:2008:223, pkt 124.
83 – Wyroki: Bruno i Pettini, EU:C:2010:28, pkt 36 i 37; Del Cerro Alonso, EU:C:2007:509, pkt 40, 44 – 46; i Impact, EU:C:2008:223, pkt 123 – 124; i opinia rzecznik generalnej Kokott w sprawie Impact, C‑268/06, EU:C:2008:2, pkt 173.
84 – Opinia rzecznik generalnej Kokott w sprawie Impact, C‑268/06, EU:C:2008:2, pkt 174.
85 – Ibidem, pkt 173.
86 – Na taką konkluzję nie wpływają powoływane konsekwencje faktyczne wprowadzenia stałego odsetka polegające na zwiększeniu stałych składników wynagrodzenia lub zmniejszeniu całkowitego wynagrodzenia osób podejmujących istotne ryzyko działalności.
87 – Zobacz przypis 76 powyżej.
88– Przykładami takich środków unijnych są te dotyczące przeciwdziałania dyskryminacji, pracowników delegowanych i czasu pracy. W kwestii orzecznictwa Trybunału zobacz np. wyrok Del Cerro Alonso, EU:C:2007:509, w którym Trybunał orzekł w pkt 41, że „[w]yjątek [związany z wynagrodzeniem] nie może być jednak rozciągnięty na każdy problem w jakikolwiek sposób [z nim] związany pod rygorem pozbawienia w znacznej części znaczenia niektórych dziedzin, o których mowa w art. 137 ust. 1 WE” i wyrok Impact, EU:C:2008:223, w którym Trybunał w pkt 125 stwierdził, że „[…] nie może być jednak rozciągnięty na każdy problem w jakikolwiek sposób związany z wynagrodzeniem pod rygorem pozbawienia w znacznej części znaczenia niektórych dziedzin, o których mowa w art. 137 ust. 1 WE”, przytaczając między innymi wyrok Del Cerro Alonso, EU:C:2007:509, pkt 41.