WYROK TRYBUNAŁU

z dnia 13 lipca 1966 r.(*)

W połączonych sprawach 56/64 i 58/64

Établissements Consten S.A.R.L.,

z siedzibą w Courbevoie (Seine),

strona skarżąca w sprawie 56/64,

reprezentowana przez J. Lassiera, adwokata przy sądzie apelacyjnym w Paryżu,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, na nazwisko J. Weltera, adwokata, 6, rue Willy‑Goergen,

i

Grundig‑Verkaufs‑GmbH,

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prawa niemieckiego,

z siedzibą w Fürth (Bawaria),

strona skarżąca w sprawie 58/64,

reprezentowana przez dyrektora M. Grundiga,

wspieranego przez H. Hellmanna i K. Pfeiffera, adwokatów w Kolonii,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, na nazwisko A. Neyensa, adwokata, 9, rue des Glacis,

popierane przez

rząd Republiki Włoskiej,

reprezentowany przez A. Marescę, ministra pełnomocnego i zastępcę dyrektora departamentu międzynarodowych postępowań sądowych ministerstwa spraw zagranicznych, działającego w charakterze pełnomocnika,

wspieranego przez P. Peronaciego, zastępcę avvocato dello Stato,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, w ambasadzie Włoch, 5, rue Marie‑Adélaide,

interwenient w obu sprawach,

rząd Republiki Federalnej Niemiec,

reprezentowany przez U. Everlinga, Ministerialrat, i H. Petersa, Regierungsrat,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, w sekretariacie ambasady Republiki Federalnej Niemiec, 3, boulevard Royal,

interwenient w sprawie 58/64,

przeciwko

Komisji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej,

strona pozwana,

reprezentowanej przez doradców prawnych, G. Le Talleca (sprawa 56/64) i J. Thiesinga (sprawa 58/64), działających w charakterze pełnomocników,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, w sekretariacie służby prawnej wspólnotowych organów wykonawczych, 2, place de Metz,

popieranej przez

przedsiębiorstwo Willy Leissner, spółka akcyjna,

z siedzibą w Strasburgu,

reprezentowane przez C. Lappa, adwokata w Strasburgu,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, na nazwisko H. Glaesener, notariusza, 20, rue Glesener,

przedsiębiorstwo UNEF, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prawa francuskiego,

z siedzibą w Paryżu,

reprezentowane przez R. Collina, adwokata przy sądzie apelacyjnym w Paryżu, i P. A. Francka, adwokata przy sądzie apelacyjnym w Brukseli,

z adresem do doręczeń w Luksemburgu, na nazwisko E. Arendta, adwokata, 6, rue Willy‑Goergen,

interwenienci,

mającej za przedmiot stwierdzenie nieważności decyzji Komisji z dnia 23 września 1964 r. w sprawie postępowania w trybie art. 85 traktatu (IV/A‑00004‑03344 „Grundig‑Consten”),

TRYBUNAŁ,

w składzie:

Ch. L. Hammes, prezes,

L. Delvaux i W. Strauss, prezesi izb,

A. M. Donner, A. Trabucchi (sprawozdawca), R. Lecourt i R. Monaco, sędziowie,

rzecznik generalny: K. Roemer,

sekretarz: A. Van Houtte,

wydaje następujący

Wyrok

[…]

Motywy

 W przedmiocie zarzutu dotyczącego nazwy zaskarżonego aktu

Zważywszy, że skarżąca Consten podnosi zarzut naruszenia istotnych wymogów proceduralnych ze względu na ogłoszenie aktu w Dzienniku Urzędowym pod nazwą dyrektywy, podczas gdy tego rodzaju akt nie może być skierowany do jednostek;

zważywszy, że chodzi o akt skierowany do przedsiębiorstw wymienionych z nazwy, w związku z czym tylko tekst doręczony adresatom jest autentyczny;

że tekst ten zawiera sformułowanie „Komisja wydaje niniejszą decyzję”;

że wobec tego powyższy zarzut jest bezzasadny;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących naruszenia prawa do obrony

Zważywszy, że skarżąca Consten zarzuca Komisji naruszenie prawa do obrony z tego względu, że ta ostatnia nie podała do jej wiadomości wszystkich akt sprawy;

że skarżąca Grundig podnosi ten sam zarzut, w szczególności w odniesieniu do dwóch notatek pochodzących od podmiotów francuskich i niemieckich, które Komisja uwzględniła, wydając decyzję;

zważywszy, że postępowanie przed Komisją w sprawie zastosowania art. 85 traktatu jest postępowaniem administracyjnym wymagającym, by zainteresowani mieli uprzednio możliwość przedstawić swoje stanowisko w przedmiocie zarzutów, jakie Komisja uznaje za celowe im postawić;

że w tym celu muszą być poinformowani o okolicznościach faktycznych, na których zarzuty te są oparte;

że nie ma jednak konieczności podawania im do wiadomości całości akt sprawy;

że w niniejszej sprawie, jak się okazuje, pismo Komisji z dnia 20 grudnia 1963 r. zawiera podsumowanie wszystkich okoliczności faktycznych niezbędnych w celu ustalenia postawionych zarzutów;

że skarżącym prawidłowo doręczono to pismo i umożliwiono przedstawienie uwag na piśmie oraz ustnie;

że zaskarżona decyzja nie zawiera innych zarzutów, poza tymi, które były przedmiotem powyższego postępowania;

zważywszy, że skarżąca Consten utrzymuje, iż zaskarżona decyzja narusza prawo do obrony również z tego względu, iż nie zawiera odniesienia do poszczególnych wniosków, jakie skarżąca ta zgłaszała przed Komisją, w szczególności wniosku o uzupełnienie dochodzenia;

zważywszy, że w tego rodzaju postępowaniu pozasądowym organ administracji nie jest zobowiązany uzasadniać oddalenia wniosków stron;

że w związku z tym nie można stwierdzić, by w toku postępowania przed Komisją prawo do obrony stron zostało naruszone,

że zarzut ten jest więc bezzasadny;

 W przedmiocie zarzutu dotyczącego stwierdzenia naruszenia w rozstrzygnięciu decyzji

Zważywszy, że rząd niemiecki podnosi zarzut naruszenia istotnych wymogów proceduralnych z tego względu, iż stwierdzenie naruszenia powinno mieć miejsce wyłącznie w motywach, a nie w rozstrzygnięciu decyzji;

zważywszy, że stwierdzenie to jest podstawą zobowiązania stron do zakończenia naruszenia;

że jego wpływ na sytuację prawną zainteresowanych przedsiębiorstw nie jest uzależniony od miejsca, w jakim znajduje się w decyzji;

że w związku z tym brak jest interesu prawnego w podnoszeniu tego zarzutu, należy go więc oddalić;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących stosowania art. 85 ust. 1 do umów o wyłączność

Zważywszy, że zdaniem skarżących zakaz ustanowiony w art. 85 ust. 1 znajduje zastosowanie wyłącznie do tzw. porozumień horyzontalnych;

że rząd włoski utrzymuje ponadto, iż umowy o wyłączność nie stanowią „porozumień między przedsiębiorstwami” w rozumieniu tego postanowienia, gdyż ich strony nie stoją na równorzędnych pozycjach;

że w odniesieniu do tych umów swobodę konkurencji chronić można tylko na podstawie art. 86 traktatu;

zważywszy, że ani sformułowanie art. 85, ani art. 86 nie pozwala stwierdzić takiej specjalizacji obu artykułów w zależności od miejsca umowy w kolejnych stadiach procesu gospodarczego;

że art. 85 odnosi się w sposób generalny do wszelkich porozumień naruszających konkurencję na wspólnym rynku, nie dokonuje więc rozróżnienia pomiędzy tymi porozumieniami w zależności od tego, czy zostały zawarte między przedsiębiorstwami konkurencyjnymi na tym samym stadium procesu gospodarczego, czy między przedsiębiorstwami nie konkurującymi ze sobą na różnych stadiach tego procesu;

że co do zasady nie można wprowadzać rozróżnienia w miejscach, gdzie nie wprowadza go traktat;

zważywszy, że nie można poza tym wykluczyć ewentualnego zastosowania art. 85 do umowy o wyłączną dystrybucję z tego względu, iż producent i dystrybutor nie konkurują ze sobą i nie stoją na równorzędnych pozycjach;

że zakłócenie konkurencji w rozumieniu art. 85 ust. 1 może mieć miejsce nie tylko w przypadku porozumień ograniczających ją między stronami, ale także w przypadku porozumień, które uniemożliwiają lub ograniczają konkurencję między jedną ze stron a osobami trzecimi;

że z tego punktu widzenia obojętne jest, czy strony porozumienia zajmują równorzędne pozycje ze względu na ich sytuację i funkcję gospodarczą;

że jest tak, tym bardziej iż w drodze takiego porozumienia strony mogłyby, poprzez uniemożliwienie lub ograniczenie konkurencji osób trzecich w odniesieniu do określonych towarów, dążyć do uzyskania ze szkodą dla konsumentów lub użytkowników nienależnej korzyści, sprzecznej z ogólnymi celami art. 85;

że jest zatem możliwe, iż porozumienie między przedsiębiorstwami działającymi w różnych stadiach procesu gospodarczego, nie prowadzące do nadużycia pozycji dominującej, może zakłócać wymianę handlową między państwami członkowskimi i mieć jednocześnie za cel lub skutek uniemożliwienie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji, naruszając w związku z tym zakaz ustanowiony w art. 85 ust. 1;

zważywszy ponadto, że bezcelowe byłoby porównywanie podlegającej art. 85 sytuacji producenta związanego umową na wyłączność z dystrybutorem jego produktów z sytuacją producenta, który włączył w jakikolwiek sposób, np. w formie przedstawicielstwa handlowego, dystrybucję własnych produktów do swojego przedsiębiorstwa i który nie podlega art. 85;

że są to sytuacje odmienne pod względem prawnym;

że poza tym płynące z nich korzyści są odmienne, gdyż efektywność tych dwóch rodzajów obiegu gospodarczego, zintegrowanego i niezintegrowanego, nie musi być taka sama;

że z faktu, iż sformułowanie art. 85 powoduje zastosowanie zakazu, po spełnieniu pozostałych niezbędnych warunków, do porozumienia zawartego między większą liczbą przedsiębiorstw, a wyklucza zastosowanie go w sytuacji jednego przedsiębiorstwa mającego własną, zintegrowaną sieć dystrybucji, nie wynika, by należało zalegalizować, tylko ze względu na, niepełną zresztą, analogię gospodarczą i wbrew temu postanowieniu, sytuację umowną wynikającą z porozumienia między przedsiębiorstwem produkcyjnym a przedsiębiorstwem handlowym;

że ponadto celem art. 85 traktatu jest poszanowanie wewnętrznej organizacji przedsiębiorstwa, którą sankcjonuje się ewentualnie, na mocy art. 86, dopiero gdy doprowadzi do nadużycia pozycji dominującej, nie może on jednak być równie wstrzemięźliwy, jeżeli przeszkody dla konkurencji wynikają z porozumienia między dwoma osobnymi przedsiębiorstwami, czego z reguły wystarczy zakazać;

zważywszy wreszcie, że porozumienie między producentem a dystrybutorem mające na celu odtworzenie granic krajowych w wymianie handlowej między państwami członkowskimi mogłoby zagrozić realizacji najbardziej podstawowych celów Wspólnoty;

że traktat, którego preambuła i tekst stawiają za cel zniesienie barier między państwami i który w licznych postanowieniach jest bardzo rygorystyczny, jeśli chodzi o ich powrót, nie może zezwalać przedsiębiorstwom na odtwarzanie takich barier;

że art. 85 ust. 1 służy temu celowi, nawet gdy chodzi o porozumienia pomiędzy przedsiębiorstwami znajdującymi się na różnych stadiach procesu gospodarczego;

że w związku z tym powyższe zarzuty są bezzasadne;

 W przedmiocie zarzutu opartego na rozporządzeniu Rady nr 19/65

Zważywszy, że skarżąca Grundig podnosi kwestię, czy zakaz ustanowiony w art. 85 ust. 1 znajdował zastosowanie do spornej umowy przed wydaniem rozporządzenia Rady nr 19/65 w sprawie stosowania art. 85 ust. 3 do pewnych kategorii porozumień;

zważywszy, że zarzut ten został przez skarżącą podniesiony po raz pierwszy w replice;

że okoliczność, iż rozporządzenie to zostało wydane po wniesieniu skargi, nie uzasadnia zwłoki;

że zarzut ten polega w istocie na twierdzeniu, iż przed wydaniem tego rozporządzenia Komisja nie powinna była stosować art. 85 ust. 1, gdyż nie mogła jeszcze dokonywać wyłączeń poszczególnych kategorii porozumień;

że sytuacja ta miała już miejsce przed wydaniem rozporządzenia nr 19/65, w związku z czym nie stanowi ono nowej okoliczności faktycznej w rozumieniu art. 42 regulaminu, mogącej uzasadnić podniesienie tego zarzutu ze zwłoką;

że zarzut ten jest więc niedopuszczalny;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących pojęcia „porozumień mogących wpływać na handel między państwami członkowskimi”

Zważywszy, że skarżące i rząd niemiecki utrzymują, iż Komisja, opierając się na błędnej wykładni pojęcia porozumień mogących wpływać na handel między państwami członkowskimi, nie wykazała, iż gdyby nie zarzucane porozumienie, handel ten byłby lepiej rozwinięty;

zważywszy, że pozwana odpowiada, iż dla spełnienia tej przesłanki z art. 85 ust. 1 wystarczy, by ze względu na porozumienie wymiana handlowa między państwami członkowskimi rozwijała się w warunkach odmiennych, niż gdyby nie występowało ograniczenie wynikające z porozumienia oraz by porozumienie to wywierało jakikolwiek wpływ na warunki rynkowe;

że jest tak jej zdaniem w tym przypadku, szczególnie ze względu na ograniczenia, jakie wynikają ze spornego porozumienia na wspólnym rynku w zakresie przywozu i wywozu produktów marki Grundig do i z Francji;

zważywszy, że wspomniana przesłanka ma na celu określenie zakresu obowiązywania w dziedzinie porozumień prawa wspólnotowego w stosunku do zakresu obowiązywania w tej dziedzinie prawa krajowego;

że zakłócenie konkurencji wynikające z porozumienia podlega bowiem zakazom ustanowionym w prawie wspólnotowym w art. 85, pod warunkiem że porozumienie wywiera wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi, w przeciwnym zaś przypadku pozostaje poza ich zakresem;

że należy w tej kwestii ustalić przede wszystkim, czy porozumienie może, bezpośrednio lub pośrednio, w chwili obecnej lub w przyszłości, zagrozić swobodzie wymiany handlowej między państwami członkowskimi w sposób, który mógłby zaszkodzić realizacji celu w postaci utworzenia jednolitego rynku obejmującego państwa członkowskie;

stąd okoliczność, iż porozumienie sprzyja zwiększeniu, nawet znacznemu, wielkości wymiany handlowej między państwami nie wyklucza, że może ono „wpływać” na tę wymianę w powyżej wskazanym sensie;

że w niniejszym przypadku umowa między spółkami Grundig i Consten, uniemożliwiając, po pierwsze, przedsiębiorstwom innym niż Consten przywóz do Francji produktów marki Grundig, a po drugie uniemożliwiając spółce Consten ponowny wywóz tych produktów do innych państw wspólnego rynku, bezsprzecznie wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi;

że powyższe ograniczenia swobody wymiany handlowej, a także ograniczenia wynikające z zarejestrowania przez spółkę Consten we Francji znaku towarowego GINT, którym Grundig opatruje wszystkie swoje produkty, są wystarczające, by spełnić rozpatrywaną przesłankę;

że w związku z tym zarzuty podniesione w tej kwestii należy odrzucić;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących kryterium zakłócenia konkurencji

Zważywszy, że skarżące i rząd niemiecki utrzymują, iż decyzja oparta jest na błędnym rozumieniu pojęcia konkurencji oraz systemu zakazów ustanowionego w art. 85 ust. 1, ponieważ Komisja ograniczyła analizę do produktów marki Grundig;

iż pojęcie to oznacza w szczególności konkurencję między podobnymi produktami różnych marek;

iż Komisja powinna była ich zdaniem, przed uznaniem, że art. 85 ust. 1 znajduje zastosowanie w sprawie, opierając się na zasadzie racjonalności („rule of reason”), dokonać oceny gospodarczych skutków spornej umowy dla konkurencji między poszczególnymi markami;

iż w odniesieniu do pionowych porozumień o wyłącznym przedstawicielstwie zastosowanie powinno mieć ich zdaniem domniemanie zgodności z zasadami konkurencji, a w niniejszym przypadku nic nie pozwala na obalenie takiego domniemania;

iż wręcz przeciwnie, sporna umowa przyczynia się do wzmożenia konkurencji między podobnymi produktami różnych marek;

zważywszy, że zasada wolnej konkurencji dotyczy jej różnych stadiów i aspektów;

że wprawdzie zwykle lepiej widoczna jest konkurencja między producentami niż między dystrybutorami produktów tej samej marki, nie wynika stąd jednak, by porozumienie mające na celu ograniczenie tej ostatniej nie miało podlegać zakazowi z art. 84 ust. 1 z tego tylko powodu, że mogłoby wzmocnić tę pierwszą;

zważywszy ponadto, że ocena rzeczywistych skutków porozumienia jest do celów stosowania art. 85 ust. 1 zbędna, jeżeli okaże się, że ma ono na celu ograniczenie, uniemożliwienie lub zakłócenie konkurencji;

stąd brak w zaskarżonej decyzji oceny wpływu porozumienia na konkurencję między podobnymi produktami różnych marek nie może stanowić sam z siebie wady decyzji;

zważywszy, że pozostaje zatem ustalić, czy w zaskarżonej decyzji zasadnie zastosowano do spornego porozumienia, ze względu na ograniczenie konkurencji powstałe wyłącznie w dystrybucji produktów spółki Grundig, art. 85 ust. 1;

że stwierdzone w zaskarżonej decyzji naruszenie polega na całkowitej ochronie terytorialnej spółki Consten, ustanowionej w rozpatrywanej umowie zgodnie z prawem francuskim;

że skarżące zamierzały wyeliminować wszelką konkurencję w obrocie hurtowym produktami marki Grundig na obszarze objętym umową, przede wszystkim na dwa sposoby;

po pierwsze, spółka Grundig zobowiązała się nie zaopatrywać, nawet pośrednio, podmiotów trzecich w produkty przeznaczone do sprzedaży na obszarze objętym umową;

ograniczenie wynikające z tego zobowiązania jest widoczne w sposób oczywisty w świetle zakazu wywozu obowiązującego nie tylko spółkę Consten, ale także pozostałych wyłącznych dystrybutorów spółki Grundig, a także hurtowników niemieckich;

po drugie, rejestracja we Francji na rzecz spółki Consten znaku towarowego GINT, którym spółka Grundig opatruje wszystkie swoje produkty, ma na celu uzupełnienie ochrony przed przywóz równoległym produktów marki Grundig do Francji, wynikającej ze spornego porozumienia, ochroną wynikającą z prawa własności przemysłowej;

że w ten sposób każdy podmiot trzeci importujący do Francji produkty spółki Grundig z innego państwa członkowskiego narażałby się na poważne ryzyko;

zważywszy, że pozwana zasadnie wzięła pod uwagę całość systemu stworzonego przez spółkę Grundig;

że określenie skutków umowy wymaga bowiem umieszczenia jej w kontekście gospodarczym i prawnym, jaki strony zamierzały stworzyć, zawierając tę umowę, i nie można tego uznać za ingerencję w czynności lub sytuacje prawne nie będące przedmiotem postępowania przed Komisją;

że stwierdzona powyżej sytuacja prowadzi do izolacji rynku francuskiego i pozwala stosować ceny rozpatrywanych produktów nie podlegające rzeczywistej konkurencji;

co więcej, w miarę jak producentom udaje się wyróżnić swoje znaki handlowe w oczach konsumentów, skuteczność konkurencji między producentami spada;

że z racji znacznego wpływu, jaki na ostateczną cenę detaliczną mają koszty dystrybucji, istotne jest stymulowanie także konkurencji między sprzedawcami;

że sprzedawcę skłania do wysiłku konkurencja między dystrybutorami produktów tej samej marki;

zatem porozumienie mające na celu izolację francuskiego rynku produktów marki Grundig i sztuczne utrzymywanie, w przypadków produktów bardzo znanej marki, osobnych rynków krajowych na terytorium Wspólnoty zakłóca konkurencję na wspólnym rynku;

stąd w zaskarżonej decyzji zasadnie uznano to porozumienie za naruszenie art. 85 ust. 1, a wobec powyższych ograniczeń żadne dalsze oceny, zarówno danych ekonomicznych (różnice cen między Francją a Niemcami, reprezentatywność rozpatrywanych rodzajów sprzętu, wysokość kosztów spółki Consten), jak prawidłowości przyjętych przez Komisje kryteriów porównania sytuacji na rynku francuskim i niemieckim, a także ewentualnych korzystnych z innych względów skutków porozumienia, nie mogą w każdym razie prowadzić w ramach art. 85 ust. 1 do odmiennego rozstrzygnięcia;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących zakresu zakazu

Zważywszy, że skarżąca Grundig oraz rząd niemiecki zarzucają Komisji, iż w rozstrzygnięciu zaskarżonej decyzji nie wyłączyła z zakresu obowiązywania zakazu postanowień umowy, w odniesieniu do których nie stwierdzono, by wywoływały jakiekolwiek skutki ograniczające konkurencję, a tym samym nie określiła zakresu naruszenia;

zważywszy, że, jak wynika z motywów oraz z art. 3 zaskarżonej decyzji, stwierdzone w jej art. 1 naruszenie nie polega na zobowiązaniu spółki Grundig do zaopatrywania bezpośrednio we Francji wyłącznie spółki Consten;

że naruszenie to wynika z postanowień, które mają na celu, poza udzieleniem tej wyłączności, dodatkowo utrudnić na podstawie prawa krajowego równoległy przywóz do Francji produktów marki Grundig, poprzez ustanowienie całkowitej ochrony terytorialnej wyłącznego dystrybutora;

zważywszy, że nieważność z mocy prawa na podstawie art. 85 ust. 2 dotyczy wyłącznie elementów porozumienia objętych zakazem lub całego porozumienia, jeżeli elementy te okazują się nieodłączne od samego porozumienia;

że Komisja miała więc obowiązek stwierdzić w rozstrzygnięciu zaskarżonej decyzji, iż naruszenie wynikało wyłącznie z elementów porozumienia objętych zakazem, albo wskazać w motywach powody, dla których w jej ocenie elementy te są nieodłączne od całości porozumienia;

że jednakże z art. 1 zaskarżonej decyzji wynika, iż naruszenie stwierdzono w odniesieniu do całości porozumienia, natomiast Komisja nie umotywowała w wystarczającym z prawnego punktu widzenia stopniu konieczności stwierdzenia nieważności całości porozumienia, choć nie wykazano, iż wszystkie jego postanowienia stanowiły naruszenie art. 85 ust. 1;

że, wręcz przeciwnie, sytuacja, którą uznano za niezgodną z art. 85 ust. 1 nie jest wynikiem działania wszystkich postanowień porozumienia łącznie i jego generalnych skutków, lecz określonych postanowień umowy z dnia 1 kwietnia 1957 r., dotyczących całkowitej ochrony terytorialnej, oraz dodatkowej umowy dotyczącej znaku towarowego GINT;

że należy zatem stwierdzić nieważność art. 1 zaskarżonej decyzji w zakresie, w jakim rozciąga on bez uzasadnienia nieważność wynikającą z art. 85 ust. 1 na wszystkie postanowienia porozumienia;

 Co do zarzutów dotyczących stwierdzenia naruszenia wynikającego z umowy w sprawie znaku handlowego GINT

Zważywszy, że skarżące zarzucają Komisji naruszenie art. 36, 222 i 234 traktatu EWG oraz przekroczenie kompetencji, poprzez stwierdzenie, że umowa w sprawie rejestracji we Francji znaku towarowego GINT służy zapewnieniu całkowitej ochrony terytorialnej spółki Consten i uniemożliwienie w ten sposób tej spółce, w art. 3 rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji, dochodzenia praw, jakie przysługują jej na podstawie krajowego prawa własności przemysłowej, w celu zapobiegania przywozowi równoległemu;

zważywszy, że skarżące utrzymują w szczególności, iż zarzucany im skutek w zakresie konkurencji nie wynika z umowy, lecz z pierwotnej rejestracji znaku towarowego zgodnie z ustawodawstwem francuskim, na podstawie czego powstaje prawo uprawnionego do znaku, które daje mu całkowitą ochronę terytorialną z mocy prawa krajowego;

zważywszy, że przyznanie spółce Consten na mocy umowy i na zasadach wyłączności we Francji prawa do znaku towarowego GINT, używanego w ten sam sposób w innych krajach, ma na celu umożliwienie kontroli i zapobiegania przywozowi równoległemu;

stąd umowa, w której spółka Grundig, uprawniona z tego znaku na mocy rejestracji międzynarodowej, upoważniła spółkę Consten do zarejestrowania go we własnym imieniu we Francji, ma na celu ograniczenie konkurencji;

że spółka Consten, wskutek rejestracji znaku towarowego GINT, jest zgodnie z prawem francuskim pierwotnym uprawnionym z tego znaku, jednakże dokonała tej rejestracji na podstawie umowy ze spółką Grundig;

że w związku z tym umowa ta może podlegać zakazowi ustanowionemu w art. 85 ust. 1;

że zakaz ten byłby bezskuteczny, gdyby spółka Consten mogła nadal posługiwać się znakiem towarowym w takim samym celu, jakiemu służyło porozumienie uznane za niezgodne z prawem;

że przytoczone przez skarżące art. 36, 222 i 234 traktatu nie stoją na przeszkodzie temu, by prawo wspólnotowe wywierało wpływ na wykonywanie krajowych praw własności przemysłowej;

że art. 36, stanowiący ograniczenie zakresu obowiązywania postanowień dotyczących liberalizacji wymiany handlowej zawartych w tytule I rozdział 2 traktatu, nie może ograniczać zakresu stosowania art. 85;

że art. 222 stwierdza jedynie, iż „traktat nie przesądza w niczym zasad prawa własności w państwach członkowskich”;

że zawarty w art. 3 rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji zakaz stosowania krajowych praw ze znaku towarowego w celu utrudnienia przywozu równoległego, nie dotyczący udzielenia tych praw, ogranicza ich wykonywanie w zakresie niezbędnym z punktu widzenia zakazu wynikającego z art. 85 ust.1;

że uprawnienie Komisji do nałożenia takiego zakazu, ustanowione w art. 3 rozporządzenia Rady nr 17/62, jest zgodne ze wspólnotowym systemem ochrony konkurencji, który opiera się na normach o skutku bezpośrednim, wiążących dla jednostek;

że system ten, z racji wspomnianych wyżej cech oraz zadań, jakie pełni, nie dopuszcza korzystania z praw wynikających z któregokolwiek z krajowych praw znaków towarowych w sposób sprzeczny z ich przeznaczeniem, to jest w celu pozbawienia skuteczności wspólnotowego prawa antykartelowego;

że art. 234, mający na celu poszanowanie praw państw trzecich, nie znajduje w niniejszym przypadku zastosowania;

że w związku z tym powyższe zarzuty są bezzasadne;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących zaniechania zapoznania się ze stanowiskiem zainteresowanych podmiotów trzecich

Zważywszy, że skarżące i rząd niemiecki twierdzą, że art. 3 rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji dotyczy w istocie całej dystrybucji produktów marki Grundig na wspólnym rynku;

że w związku z tym Komisja przekroczyła przysługujące jej kompetencje i naruszyła prawo każdego zainteresowanego do przedstawienia stanowiska;

zważywszy, że nałożony na spółkę Grundig w ww. art. 3 nakaz umożliwienia jej dystrybutorom wyłącznym wywozu do Francji stanowi konsekwencję zakazu całkowitej ochrony terytorialnej spółki Consten;

że nakaz ten nie wykracza zatem poza ramy postępowania, które doprowadziło do zastosowania art. 85 ust. 1 do porozumienia między spółkami Grundig i Consten;

że poza tym zaskarżona decyzja nie narusza bezpośrednio ważności porozumień zawartych przez spółkę Grundig z innymi hurtownikami i dystrybutorami niż spółka Consten;

że ogranicza jedynie swobodę działania spółki Grundig w zakresie przywozu równoległego jej produktów do Francji;

że wprawdzie Komisja powinna obejmować w ramach możliwości dochodzeniem podmioty, których dotyczyć mogą jej decyzje, jednakże wyłączny interes w uniemożliwieniu stwierdzenia niezgodności z prawem porozumienia, którego podmioty te nie były stronami, w celu zachowania korzyści, jakie „de facto” dawała im wynikająca z niego sytuacja, nie może stanowić wystarczającej podstawy do przyznania innym dystrybutorom spółki Grundig prawa do wezwania z urzędu przez Komisję do udziału w postępowaniu dotyczącym stosunków między spółkami Consten i Grundig;

że w związku z tym zarzut ten jest bezzasadny;

 W przedmiocie zarzutów dotyczących zastosowania art. 85 ust. 3

 Co do przesłanek stosowania

Zważywszy, że skarżące, popierane w licznych kwestiach przez rząd niemiecki, zarzucają między innymi, że w niniejszym przypadku zostały spełnione wszystkie przesłanki zastosowania odstępstwa, którego istnienie pomija zaskarżona decyzja;

zważywszy, że zdaniem pozwanej obowiązek udowodnienia, iż spełnione zostały przesłanki zastosowania odstępstwa spoczywa na zainteresowanych przedsiębiorstwach;

zważywszy, że przedsiębiorstwa mają prawo do należytego rozpatrzenia przez Komisję wniosków o zastosowanie art. 85 ust. 3;

że Komisja nie może poprzestać w tym celu na żądaniu od przedsiębiorstw dowodów na spełnienie przesłanek zastosowania odstępstwa, lecz winna, zgodnie z zasadą dobrej administracji, współdziałać za pomocą dostępnych jej środków w ustaleniu istotnych okoliczności faktycznych;

że ponadto wykonywanie przez Komisję jej uprawnień wymaga w sposób nieuchronny dokonywania skomplikowanych ocen o charakterze ekonomicznym;

że w trakcie sądowej kontroli tych ocen należy brać pod uwagę ich charakter, ograniczając kontrolę do prawidłowości ustalenia stanu faktycznego oraz wniosków prawnych, jakie Komisja z tego stanu wyciąga;

że kontrola ta dotyczy w pierwszej kolejności uzasadnienia decyzji, które winno wskazywać okoliczności faktyczne, i rozumowania, na których oceny te są oparte;

zważywszy, że zgodnie z zaskarżoną decyzją głównym powodem odmowy zastosowania odstępstwa jest niespełnienie przesłanki ustanowionej w art. 85 ust. 3 lit. a);

zważywszy, że rząd niemiecki twierdzi, iż zaskarżona decyzja nie odpowiada na pytanie, czy w braku całkowitej ochrony terytorialnej możliwe będzie zachowanie elementów, których skutki Komisja uznała za korzystne, w szczególności systemu wcześniejszych zamówień oraz obsługi gwarancyjnej i pogwarancyjnej;

zważywszy, że w zaskarżonej decyzji przyjmuje się jedynie na zasadzie hipotezy, że przedmiotowa umowa o wyłączność służy polepszeniu produkcji i dystrybucji;

że następnie w zaskarżonej decyzji analizuje się kwestię, „czy polepszenia dystrybucji produktów za pomocą umowy o dystrybucję wyłączną nie można osiągnąć po dopuszczeniu przywozu równoległego”;

że po analizie argumentów dotyczących systemu wcześniejszych zamówień, analizy rynku oraz obsługi gwarancyjnej i pogwarancyjnej stwierdza się w decyzji, że „nie przedstawiono ani nie zasugerowano żadnych innych racji przemawiających za koniecznością utrzymania całkowitej ochrony terytorialnej”;

zważywszy, że polepszenie produkcji lub dystrybucji rozpatrywanych produktów, wymagane w celu zastosowania odstępstwa, należy oceniać z uwzględnieniem ducha art. 85;

że, po pierwsze, polepszenia tego nie można utożsamiać z dowolną, z reguły bezsprzeczną, korzyścią w działalności produkcyjnej lub handlowej, jaką partnerzy handlowi osiągają dzięki porozumieniu, gdyż przy takim rozumieniu polepszenia do jego osiągnięcia zawsze niezbędne okażą się wszystkie składniki porozumienia;

że taka subiektywna metoda, uzależniająca rozumienie pojęcia polepszenia od szczególnych cech przedmiotowego stosunku umownego, nie odpowiada celom art. 85;

że, po drugie, sam traktat przewiduje, że ograniczenie konkurencji musi być „niezbędne” do osiągnięcia polepszenia, wskazuje więc wyraźnie na istotny charakter, jaki polepszenie to musi przedstawiać;

że polepszenie to powinno w szczególności przynosić istotne obiektywne korzyści, mogące zrekompensować niedogodności, jakie niesie w zakresie konkurencji;

zważywszy, że argument rządu niemieckiego oparty na twierdzeniu, że należy pozostawić w mocy wszystkie składniki porozumienia działające na korzyść polepszenia, rozumianego tak, jak chcą tego strony tego porozumienia, zakłada, iż wszystkie te składniki są nie tylko korzystne, ale i niezbędne dla rozważanego polepszenia produkcji i dystrybucji;

że zmierza on więc nie tylko do osłabienia wymogu niezbędnego charakteru ograniczeń konkurencji, ale myli ponadto szczególne interesy stron porozumienia z obiektywnym polepszeniem, o którym mowa w traktacie;

zważywszy, że Komisja powinna była natomiast, dokonując oceny wagi poszczególnych elementów względem siebie, zarówno ocenić ich skuteczność z punktu widzenia obiektywnie możliwego do stwierdzenia polepszenia produkcji i dystrybucji produktów, jak stwierdzić, czy wynikające z nich korzyści są wystarczające, by uznać, iż odpowiadających im ograniczenia konkurencji są niezbędne;

że teza o konieczności utrzymania w mocy wszelkich ustaleń partnerów handlowych, jeżeli tylko mogą one działać na korzyść tego polepszenia, jest z powyższym niezgodna;

że zarzut rządu federalnego, oparty na błędnych przesłankach, nie może zatem podważyć oceny Komisji;

zważywszy, że skarżące utrzymują, iż wskutek dopuszczenia przywozu równoległego wyłączny przedstawiciel nie byłby w stanie dokonywać wcześniejszych zamówień,

zważywszy, że pewien stopień niepewności jest normalnym elementem wszelkich prognoz dotyczących przyszłych możliwości zbytu;

że prognoza taka musi się bowiem opierać na serii zmiennych i niepewnych danych;

że dopuszczenie przywozu równoległego może wprawdzie utrudnić działanie dystrybutorowi, który zamawia z wyprzedzeniem ilość towaru, jaką przewiduje sprzedać;

że trudności te są jednak zwykłym składnikiem wszelkiej działalności gospodarczej i nie mogą uzasadniać szczególnej ochrony;

zważywszy, że skarżące zarzucają Komisji, iż nie zbadała, na podstawie konkretnych danych, czy w braku całkowitej ochrony terytorialnej możliwe jest zapewnienie obsługi gwarancyjnej i pogwarancyjnej;

że podkreślają one w szczególności wagę, jaką dla reputacji marki Grundig ma właściwe wykonywanie tej obsługi w przypadku wszelkich urządzeń tej marki wprowadzonych do obrotu;

że liberalizacja przywozu równoległego zmusiłaby ich zdaniem spółkę Consten do odmowy obsługi urządzeń importowanych przez konkurentów, którzy z kolei nie zapewniliby sami tej obsługi w zadowalający sposób;

że, jak twierdzą, odmowa taka byłaby niekorzystna również dla użytkowników;

zważywszy, że w decyzji stwierdza się, iż klient może domagać się bezpłatnej obsługi gwarancyjnej jedynie od dostawcy i na uzgodnionych z nim warunkach;

że skarżące nie kwestionują w istotny sposób tego stwierdzenia;

że obawy o szkody dla reputacji produktów marki Grundig wynikające z niewystarczającej obsługi okazują się w istniejącym stanie rzeczy nieuzasadnione;

że spółka UNEF bowiem, główny konkurent spółki Consten, która rozpoczęła sprzedaż produktów marki Grundig we Francji wcześniej niż Consten i musiała liczyć się z poważnym ryzykiem, wykonuje jednak bezpłatną obsługę gwarancyjną oraz płatną obsługę pogwarancyjną na warunkach, które generalnie nie wydają się szkodzić reputacji marki Grundig;

że nic zresztą nie stoi na przeszkodzie, by skarżące poinformowały użytkowników za pomocą odpowiedniej reklamy o charakterze usług i ewentualnych innych korzyściach oferowanych przez oficjalną sieć dystrybucji produktów marki Grundig;

że nieprawdą jest więc, iż z akcji reklamowej prowadzonej przez spółkę Consten korzystać będą w takim samym stopniu importerzy równolegli;

że w związku z tym zarzuty skarżących są bezzasadne;

zważywszy, że skarżące zarzucają Komisji, iż nie zbadała też, czy całkowita ochrona jest niezbędna w celu amortyzacji kosztów wprowadzenia na rynek francuski produktów marki Grundig, ponoszonych przez spółkę Consten;

zważywszy, że pozwana odpowiada, iż przed wydaniem zaskarżonej decyzji nie dotarły do niej informacje o żadnych niezamortyzowanych kosztach wprowadzenia na rynek;

zważywszy, że powyższe twierdzenie pozwanej nie spotkało się ze sprzeciwem;

że od Komisji nie można wymagać dochodzenia z urzędu takich okoliczności;

że ponadto twierdzenie skarżących oznacza w istocie, iż bez całkowitej ochrony terytorialnej dystrybutor nie przyjąłby uzgodnionych warunków;

że okoliczność ta nie ma jednak żadnego związku z polepszeniem dystrybucji, o którym mowa w art. 85 ust. 3;

że zarzut ten jest zatem nie do przyjęcia;

zważywszy, że skarżąca Grundig utrzymuje ponadto, iż w braku całkowitej ochrony terytorialnej wyłączny dystrybutor nie chciałby ponosić kosztów niezbędnych do prowadzenia analizy rynku, gdyż z rezultatów jego działalności korzystać mogliby importerzy równolegli;

zważywszy, że pozwana odpowiada, że z analizy rynku, mającej na celu w szczególności umożliwienie unowocześniania produktów przeznaczonych na rynek francuski w sposób pożądany przez użytkowników francuskich, korzystać może wyłącznie spółka Consten;

zważywszy, że w istocie tylko ta spółka, jako wyłączny dystrybutor, czego nie kwestionuje zaskarżona decyzja, otrzymywałaby urządzenia dostosowane specjalnie do rynku francuskiego,

że zarzut ten jest zatem bezzasadny;

zważywszy, że zarzuty podniesione przeciwko tej części decyzji, która dotyczy spełnienia w niniejszym przypadku przesłanki zawartej w art. 85 ust. 3 lit. a), każdy z osobna i łącznie, okazują się bezzasadne;

że ze względu na kumulatywny charakter przesłanek, których spełnienie jest niezbędne w celu zastosowania odstępstwa przewidzianego w art. 85 ust. 3 nie ma zatem potrzeby rozpatrywać zarzutów dotyczących pozostałych przesłanek;

 Co do braku odstępstwa warunkowego

Zważywszy, że skarżąca Grundig, uznawszy, iż odmowa zastosowania odstępstwa spowodowana została całkowitą ochroną terytorialną spółki Consten, utrzymuje, iż zgodnie z art. 7 akapit pierwszy rozporządzenia Rady nr 17/62 Komisja winna była dopuścić przynajmniej umowę o wyłączne przedstawicielstwo pod warunkiem umożliwienia przywozu równoległego;

że wobec braku takiego odstępstwa warunkowego rozstrzygnięcie zaskarżonej decyzji wykracza poza jej motywy oraz przedmiot, jakim jest zakaz całkowitej ochrony terytorialnej;

zważywszy, że ze względu na stwierdzenie częściowej nieważności zaskarżonej decyzji analiza tego zarzutu jest bezprzedmiotowa;

 W przedmiocie kosztów

Zważywszy, że zgodnie z art. 69 § 3 regulaminu Trybunał może dokonać rozdziału kosztów w całości lub w części, w razie uwzględnienia żądania lub żądań każdej ze stron;

że ma to miejsce w niniejszym przypadku;

że należy zatem dokonać podziału kosztów poniesionych przez skarżące oraz interweniujące rządy Republiki Włoskiej i Republiki Federalnej Niemiec z jednej strony, a pozwaną oraz interweniujące spółki Leissner i UNEF z drugiej;

uwzględniając akta sprawy;

po zapoznaniu się ze sprawozdaniem sędziego sprawozdawcy;

po zapoznaniu się ze stanowiskiem stron;

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego;

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności art. 3, 36, 85, 86, 222 i 234;

uwzględniając rozporządzenia Rady nr 17/62 i 19/65;

uwzględniając Protokół w sprawie statutu Trybunału Sprawiedliwości Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej;

uwzględniając regulamin Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich;

TRYBUNAŁ,

odrzucając wszelkie żądania dalej idące lub przeciwne, orzeka, co następuje:

1)      Stwierdza się nieważność decyzji Komisji Wspólnot Europejskich z dnia 23 września 1964 r. w sprawie postępowania w trybie art. 85 traktatu (IV/A‑00004‑03344 „Grundig‑Consten”), ogłoszonej w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich z dnia 20 października 1964 r. (str. 2545/64), w zakresie, w jakim uznaje ona w art. 1 za naruszenie art. 85 umowę z dnia 1 kwietnia 1957 r. w całości, w tym postanowienia tej umowy nie stanowiące naruszenia;

2)      W pozostałym zakresie skargi w sprawach 56/64 i 58/64 zostają oddalone jako bezzasadne;

3)      Skarżące, pozwana oraz interwenienci pokryją własne koszty.

Sporządzono i orzeczono w Luksemburgu w dniu 13 lipca 1966 r.

Odczytano na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 13 lipca 1966 r.

* Język postępowania: niemiecki i francuski.