Traktat o Unii Europejskiej

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Traktat o Unii Europejskiej

JAKIE SĄ CELE TRAKTATU?

• TUE jest jednym z podstawowych traktatów UE, obok Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Stanowi on podstawę prawa UE, wyznaczając cel UE i określając sposób zarządzania jej centralnymi instytucjami.
• TUE opiera się na Traktacie z Maastricht, który wyznaczył nowy etap integracji europejskiej, wykraczając poza pierwotny cel gospodarczy (wspólny rynek). Otworzył drogę do integracji politycznej poprzez przejście z Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) do Unii Europejskiej (UE).
• Traktat z Maastricht wprowadził szereg istotnych zmian w strukturze, instytucjach, procesach decyzyjnych, obszarach polityki oraz zakresie tej nowej Unii Europejskiej.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Główne założenia Traktatu z Maastricht

• Unia Europejska składająca się z 3 „filarów”:
  • istniejących wspólnot europejskich — Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (ECSC) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom) oraz
  • 2 nowych obszarów współpracy z międzyrządowym procesem decyzyjnym zamiast „metody wspólnotowej”:
    • wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB); oraz
    • współpracy policji i sądów w sprawach karnych (wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne).
• Więcej instytucji mających legitymację demokratyczną:
  • większy wpływ Parlamentu Europejskiego na proces decyzyjny:
  • rozszerzone zastosowanie procedur współpracy i zgody;
  • wprowadzenie procedury współdecydowania (obecnie zwykła procedura ustawodawcza);
  • uznanie roli europejskich partii politycznych;
  • kadencja Komisji Europejskiej odpowiada kadencji Parlamentu (5 lat);
  • rozszerzone zastosowanie głosowania większością kwalifikowaną w Radzie;
  • utworzenie Komitetu Regionów, w którego skład wchodzą przedstawiciele władz regionalnych (pełni on rolę doradczą).
• Utworzenie unii gospodarczej i walutowej (UGW) w celu uzupełnienia jednolitego rynku.
• Opracowanie wymiaru społecznego WE wraz z Protokołem Społecznym załączonym do Traktatu rozszerzającego kompetencje Wspólnoty w dziedzinie socjalnej.
• Ustanowienie polityk wspólnotowych w 6 nowych obszarach: sieci transeuropejskie (TEN); polityka przemysłowa; ochrona konsumenta, edukacja i kształcenie zawodowe, młodzież; i kultura.
• Ustanowienie zasad pomocniczości i proporcjonalności, aby decyzje były podejmowane jak najbliżej obywateli i ograniczały się do działań niezbędnych do osiągnięcia celów.
• Wprowadzenie pojęcia obywatelstwa UE nadrzędnego względem obywatelstwa krajowego.

Zmiany wniesione do traktatu

Traktat z Maastricht został następnie zmieniony poniższymi traktatami:

• Traktat z Amsterdamu (1997) pozwolił na zwiększenie kompetencji UE dzięki utworzeniu polityki zatrudnienia WE, włączeniu do działań wspólnotowych pewnych dziedzin, wynikających wcześniej ze współpracy w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, podjęciu działań zmierzających do przybliżenia UE do obywateli, możliwości ściślejszej współpracy między niektórymi krajami UE (wzmocniona współpraca). Ponadto rozszerza on zakres stosowania procedury współdecydowania oraz głosowania większością kwalifikowaną. Wprowadza nową i prostszą numerację artykułów w traktatach.
• Traktat z Nicei (2001) zasadniczo dotyczył problemów instytucjonalnych związanych z rozszerzeniem, których nie rozwiązano w 1997 r.: Skład Komisji, ważenie głosów w Radzie i rozszerzenie obszarów głosowania większością kwalifikowaną. Ułatwia stosowanie procedury wzmocnionej współpracy i zwiększa skuteczność systemu sądowego.
• Traktat lizboński (2007) wprowadził gruntowne reformy. Znosi Wspólnotę Europejską — Traktat ustanawiający Unię Europejską jest jednakże także zwany „Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej”. Zniósł on dawną 3-filarową architekturę UE i ponownie rozdzielił kompetencje między UE a krajami UE. Usprawniono również sposób funkcjonowania instytucji europejskich i proces decyzyjny, aby dostosować je do wymogów rozszerzonej UE, złożonej z 28 krajów UE. Dokonano również reformy szeregu wewnętrznych i zewnętrznych polityk UE, a instytucje uzyskały możliwość działania w nowych obszarach polityki. Wymiar demokratyczny w UE został dodatkowo wzmocniony.
• Po 1992 r. TUE został zmieniony różnymi traktatami akcesyjnymi, które stopniowo doprowadziły liczbę państw UE z 12 do 28 państw.

OD KIEDY OBOWIĄZUJE OBECNA WERSJA TRAKTATU?

Traktat lizboński – obejmujący TUE i TFUE – został podpisany dnia 13 grudnia 2007 r. i wszedł w życie dnia 1 grudnia 2009 r.

UŻYTKOWANIE FINANSOWANIA EUROPEJSKIEGO

• Traktat o Unii Europejskiej (TUE) wywodzi się z traktatu z Maastricht, podpisanego 7 lutego 1992 r., a jego bieżąca wersja, po różnych zmianach, opiera się na traktacie lizbońskim (2007 r.).
• Więcej informacji:
  • Pierwsze traktaty (Parlament Europejski)
  • Historia (Rada UE)
  • Traktaty UE (Komisja Europejska)
  • Przegląd traktatów (EUR-Lex).

GŁÓWNY DOKUMENT

Traktat o Unii Europejskiej z dnia 13 grudnia 2007 r. — wersja skonsolidowana (Dz.U. C 202 z 7.6.2016 s. 13–46)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Traktat o Unii Europejskiej (Dz.U. C 191 z 29.7.1992, s. 1–112)

Akt o warunkach przystąpienia Królestwa Norwegii, Republiki Austrii, Republiki Finlandii oraz Królestwa Szwecji oraz dostosowań w traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej, Treść (Dz.U. C 241 z 29.8.1994, s. 9–404)

Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (Dz.U. C 340 z 10.11.1997, s. 1–144)

Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (Dz.U. C 80 z 10.3.2001, s. 1–87)

Traktat między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (państwami członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii, Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej (Dz.U. L 236 z 23.9.2003, s. 17–930)

Traktat między Królestwem Belgii, Republiką Czeską, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Estońską, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Portugalską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (państwami członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Bułgarii oraz Rumunią dotyczący przystąpienia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej (Dz.U. L 157 z 21.6.2005, s. 11–395)

Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz.U. C 306 z 17.12.2007, s. 1–271)

Traktat między Królestwem Belgii, Republiką Bułgarii, Republiką Czeską, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Estońską, Irlandią, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Republiką Włoską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Portugalską, Rumunią, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (państwami członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Chorwacji dotyczący przystąpienia Republiki Chorwacji do Unii Europejskiej (Dz.U. L 112 z 24.4.2012, s. 10–110)

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2018