Sprawa C‑442/10

Churchill Insurance Company Limited

przeciwko

Benjaminowi Wilkinsonowi

i

Tracy Evans

przeciwko

Equity Claims Limited

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym
złożony przez Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division)]

Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów – Dyrektywa 84/5/EWG – Artykuł 1 ust. 4 i art. 2 ust. 1 – Osoby trzecie poszkodowane w wypadku – Wyraźne lub dorozumiane zezwolenie na prowadzenie pojazdu – Dyrektywa 90/232/EWG – Artykuł 1 akapit pierwszy – Dyrektywa 2009/103/WE – Artykuł 10, art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 – Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym będący pasażerem pojazdu, w odniesieniu do którego jest ubezpieczony jako kierowca – Pojazd prowadzony przez osobę nieobjętą polisą ubezpieczeniową – Ubezpieczony poszkodowany niewykluczony z zakresu ubezpieczenia

Streszczenie wyroku

Zbliżanie ustawodawstw – Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych – Zakres gwarancji na korzyść osób trzecich ze strony ubezpieczenia obowiązkowego – Klauzule wyłączające – Wypadek spowodowany przez kierowcę nieobjętego ubezpieczeniem

(dyrektywy Rady: 72/166; 84/5, art. 2 ust. 1; 90/232, art. 1 akapit pierwszy)

Wykładni art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy 90/232 i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy 84/5 w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów silnikowych należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwiają się one obowiązywaniu przepisów krajowych powodujących automatyczne wykluczenie ciążącego na zakładzie ubezpieczeń obowiązku wypłacenia odszkodowania poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym, jeżeli wypadek ten został spowodowany przez kierowcę nieobjętego ubezpieczeniem w ramach polisy ubezpieczeniowej, a poszkodowany ten, będący pasażerem w pojeździe w chwili wypadku był ubezpieczony w zakresie prowadzenia tego pojazdu i zezwolił temu kierowcy na jego prowadzenie.

Wykładnia ta nie będzie inna w zależności od tego, czy ubezpieczony poszkodowany w wypadku wiedział o fakcie, że osoba, której zezwolił na prowadzenie pojazdu, nie była w tym zakresie ubezpieczona, lub był przeświadczony, iż była ona ubezpieczona, lub też czy rozważał on tę kwestię bądź jej nie rozważał.

W istocie ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy 72/166 w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności, powinno obejmować wszystkich poszkodowanych innych niż kierowca pojazdu, który spowodował szkodę, chyba że zastosowanie znajduje jeden z wyjątków wyraźnie przewidzianych w pierwszej, drugiej lub trzeciej dyrektywie.

(por. pkt 44, 46, 50; pkt 1, 2 sentencji)

WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)

z dnia 1 grudnia 2011 r.(*)

Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów – Dyrektywa 84/5/EWG – Artykuł 1 ust. 4 i art. 2 ust. 1 – Osoby trzecie poszkodowane w wypadku – Wyraźne lub dorozumiane zezwolenie na prowadzenie pojazdu – Dyrektywa 90/232/EWG – Artykuł 1 akapit pierwszy – Dyrektywa 2009/103/WE – Artykuł 10, art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 – Poszkodowany w wypadku komunikacyjnym będący pasażerem pojazdu, w odniesieniu do którego jest ubezpieczony jako kierowca – Pojazd prowadzony przez osobę nieobjętą polisą ubezpieczeniową – Ubezpieczony poszkodowany niewykluczony z zakresu ubezpieczenia

W sprawie C‑442/10

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) (Zjednoczone Królestwo) postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2010 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 13 września 2010 r., w postępowaniu:

Churchill Insurance Company Limited

przeciwko

Benjaminowi Wilkinsonowi,

oraz

Tracy Evans

przeciwko

Equity Claims Limited,

TRYBUNAŁ (czwarta izba),

w składzie: J.C. Bonichot, prezes izby, A. Prechal, L. Bay Larsen, C. Toader i E. Jarašiūnas (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: P. Mengozzi,

sekretarz: R. Şereş, administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 lipca 2011 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

–        w imieniu Churchill Insurance Company Limited przez F. Randolpha, barrister, oraz S. Worthingtona, QC,

–        w imieniu B Wilkinsona przez C. Quigleya oraz S. Grime’a, QC,

–        w imieniu T. Evans przez G. Wooda oraz C. Quigleya, QC,

–        w imieniu Equity Claims Limited przez W.R.O. Huntera, QC, umocowanego przez J. Herzoga, solicitor,

–        w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez L. Seeborutha, działającego w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu Komisji Europejskiej przez K.P. Wojcika oraz N. Yerrell, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 6 września 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/103/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (Dz.U. L 263, s. 11).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporów pomiędzy, po pierwsze, Churchill Insurance Company Limited (zwaną dalej „Churchill”) a B. Wilkinsonem oraz, po drugie, pomiędzy T. Evans a Equity Claims Limited (zwaną dalej „Equity”) dotyczących odszkodowania za szkody poniesione w wypadkach komunikacyjnych.

 Ramy prawne

 Prawo Unii

3        Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 72/166/EWG z dnia 24 kwietnia 1972 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (Dz.U. L 103, s. 1, zwanej dalej „pierwszą dyrektywą”):

„[…] każde państwo członkowskie podejmie, wszelkie stosowne środki, aby zapewnić, że odpowiedzialność cywilna odnosząca się do ruchu pojazdów normalnie przebywających na jego terytorium jest objęta ubezpieczeniem. Zakres pokrycia szkód oraz warunki ubezpieczenia zostaną ustalone w ramach tych środków”.

4        Druga dyrektywa Rady 84/5/EWG z dnia 30 grudnia 1983 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów silnikowych (Dz.U. 1984, L 8, s. 17, zwana dalej „drugą dyrektywą”), w motywach od szóstego do ósmego stanowi:

„konieczne jest ustanowienie instytucji, która zagwarantuje, iż poszkodowany nie zostanie pozbawiony odszkodowania w przypadku, kiedy pojazd, który spowodował wypadek, jest nieubezpieczony lub niezidentyfikowany; istotne jest zapewnienie, aby nie zmieniając przepisów stosowanych w państwach członkowskich w odniesieniu do pomocniczego lub głównego charakteru odszkodowania wypłacanego przez tę instytucję, a także w odniesieniu do przepisów stosowanych w odniesieniu do subrogacji, ofiara takiego wypadku mogła zgłosić się bezpośrednio do tej instytucji, jako miejsca pierwszego kontaktu; jednakże należy pozostawić państwom członkowskim możliwość stosowania pewnych wyłączeń w odniesieniu do wypłaty odszkodowania przez tę instytucję oraz możliwość ograniczenia lub wyłączenia odszkodowania za szkody majątkowe spowodowane przez pojazd niezidentyfikowany, w celu uniknięcia ryzyka oszustwa;

w interesie ofiar leży, aby skutki niektórych klauzul wyłączających zostały ograniczone do stosunków między zakładem ubezpieczeń a osobą odpowiedzialną za wypadek; jednakże w przypadku pojazdów skradzionych lub uzyskanych w wyniku przemocy, państwa członkowskie mogą zapewnić, że odszkodowania będą wypłacane przez wspomnianą wyżej instytucję;

w celu zmniejszenia obciążenia finansowego tej instytucji, jeśli wypłaca ona odszkodowania za szkody majątkowe spowodowane przez pojazd nieubezpieczony lub, w danym przypadku, skradziony lub uzyskany w wyniku przemocy, państwa członkowskie mogą pozwolić na zastosowanie pewnej franszyzy”.

5        Artykuł 1 ust. 4 drugiej dyrektywy stanowi, że każde państwo członkowskie utworzy lub upoważni instytucję mającą za zadanie wypłacanie odszkodowań, co najmniej w granicach obowiązkowego ubezpieczenia szkód majątkowych i uszkodzeń ciała spowodowanych przez pojazd niezidentyfikowany lub nieubezpieczony (zwaną dalej „instytucją krajową”). Przepis ten w akapicie trzecim przewiduje, że:

„[...] państwa członkowskie mogą wykluczyć możliwość wypłacania odszkodowania przez tę instytucję osobom, które dobrowolnie zajęły miejsce w pojeździe, który spowodował szkodę, jeśli instytucja udowodni, że wiedziały one o fakcie nieubezpieczenia tego pojazdu”.

6        Zgodnie z akapitem czwartym tego przepisu państwa członkowskie mogą również ograniczyć lub wykluczyć wypłacanie odszkodowania przez tę instytucję w wypadku szkód majątkowych, spowodowanych przez pojazd niezidentyfikowany, a zgodnie z akapitem piątym rzeczonego przepisu mogą one także dopuścić, w przypadku szkód majątkowych spowodowanych przez pojazd nieubezpieczony, franszyzę nieprzekraczającą 500 EUR, za którą będzie odpowiedzialny poszkodowany.

7        Zasady znajdujące zastosowanie w odniesieniu do tych instytucji krajowych zostały następnie doprecyzowane i uzupełnione w szczególności w dyrektywie 2005/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. zmieniającej dyrektywy Rady 72/166/EWG, 84/5/EWG, 88/357/EWG i 90/232/EWG oraz dyrektywę 2000/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych (Dz.U. L 149, s. 14). Artykuł 1 ust. 4 akapit trzeci drugiej dyrektywy został w istocie zastąpiony art. 1 ust. 5 akapit drugi drugiej dyrektywy, w brzmieniu nadanym dyrektywą 2005/14.

8        Artykuł 2 ust. 1 drugiej dyrektywy stanowi:

„Każde państwo członkowskie podejmie odpowiednie środki w celu zapewnienia, że każdy przepis prawny lub postanowienie umowne zawarte w polisie ubezpieczeniowej wydanej zgodnie z art. 3 ust. 1 [pierwszej dyrektywy], które wyłącza z zakresu ubezpieczenia użytkowanie pojazdu przez:

–        osoby niebędące ani wyraźnie, ani w sposób dorozumiany do tego upoważnione, lub

–        osoby nieposiadające prawa jazdy pozwalającego im na prowadzenie danego pojazdu, lub

–        osoby, które nie przestrzegają ustawowych wymogów technicznych dotyczących stanu i bezpieczeństwa danego pojazdu;

będzie, dla celów art. 3 ust. 1 [pierwszej dyrektywy], uznane za bezskuteczne w stosunku do roszczeń osób trzecich poszkodowanych w wypadku.

Jednakże przepis lub postanowienie, o których mowa w pierwszym tiret, mogą być powoływane przeciwko osobom, które dobrowolnie zajęły miejsce w pojeździe, który spowodował szkodę, jeśli zakład ubezpieczeń udowodni, że wiedziały one o tym, że pojazd ten został skradziony.

[...]”.

9        Zgodnie z motywami czwartym i piątym trzeciej dyrektywy Rady 90/232/EWG z dnia 14 maja 1990 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych (Dz.U. L 129, s. 33, zwanej dalej „trzecią dyrektywą”):

„poszkodowanym w wypadkach pojazdów mechanicznych należy zagwarantować porównywalne traktowanie, bez względu na to, gdzie na obszarze Wspólnoty wypadek miał miejsce;

w szczególności istnieją luki w obowiązkowym ubezpieczeniu pasażerów pojazdów mechanicznych w niektórych państwach członkowskich; aby chronić tę szczególnie zagrożoną grupę potencjalnych poszkodowanych, powinno się wypełnić te luki”.

10      Artykuł 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy stanowi:

„Bez uszczerbku dla art. 2 ust. 1 akapit drugi [drugiej dyrektywy] ubezpieczenie, określone w art. 3 ust. 1 [pierwszej dyrektywy], obejmuje odpowiedzialność z tytułu uszkodzenia ciała wszystkich pasażerów, innych niż kierowca, wynikającą z ruchu pojazdu”.

11      Dyrektywa 2009/103 ujednoliciła wcześniejsze dyrektywy z dziedziny obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikającej z ruchu pojazdów mechanicznych (zwanej dalej „odpowiedzialnością cywilną posiadaczy pojazdów”) i w rezultacie uchyliła je z dniem 27 października 2009 r. Zgodnie z tabelą korelacji zawartą w załączniku II do tej dyrektywy, art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy odpowiada art. 3 akapity pierwszy i drugi dyrektywy 2009/103, art. 1 ust. 4 akapit trzeci i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy odpowiadają, odpowiednio, art. 10 ust. 2 akapit drugi i art. 13 ust. 1 dyrektywy 2009/103, a art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy odpowiada art. 12 ust. 1 dyrektywy 2009/103.

 Prawo krajowe

12      Paragraf 151 Road Traffic Act 1988 (ustawy o ruchu drogowym z 1988 r., zwanej dalej „ustawą z 1988 r.”), odnoszący się do obowiązku wykonania przez zakłady ubezpieczeń wyroku dotyczącego odpowiedzialności cywilnej tego rodzaju jak odpowiedzialność objęta polisą obowiązkowego ubezpieczenia, stanowi:

„1.      Niniejszy paragraf stosuje się, gdy po wydaniu polisy […] osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia […] zostanie wydany wyrok, do którego ma zastosowanie niniejszy ustęp.

[...]

5.      Niezależnie od tego, że zakład ubezpieczeń może być uprawniony do uchylenia się od skutków umowy ubezpieczenia albo jej wypowiedzenia, lub też uchylił się od skutków umowy bądź ją wypowiedział […], zobowiązany jest, zgodnie z przepisami niniejszego paragrafu, wypłacić odszkodowanie osobom, które mają prawo powoływać się na ten wyrok:

a)       w wypadku śmierci lub uszczerbku na zdrowiu – sumę określoną w wyroku w przedmiocie [tej] odpowiedzialności [...],

[...]

[...]

8.      Gdy na mocy niniejszego paragrafu zakład ubezpieczeń zostaje zobowiązany do wypłaty określonej kwoty ze względu na odpowiedzialność cywilną osoby, która nie jest ubezpieczona na mocy umowy ubezpieczenia […], zakład może żądać zwrotu tej kwoty od tej osoby lub od każdej osoby, która:

a)      jest ubezpieczona na mocy umowy ubezpieczenia […], która obejmowałaby odpowiedzialność za zaistniały wypadek, gdyby ubezpieczeniem były objęte wszystkie osoby […], oraz

b)      sprawiła, że pojazd był użytkowany w sposób, który doprowadził do wypadku, albo zezwoliła na takie użytkowanie.

[...]”.

 Postępowania przed sądem krajowymi i pytania prejudycjalne

13      B. Wilkinson został wskazany jako kierowca w polisie ubezpieczeniowej zawartej z Churchill dotyczącej korzystania z pojazdu. W dniu 23 listopada 2005 r. zezwolił on przyjacielowi na prowadzenie tego pojazdu i zajął w nim miejsce jako pasażer. Wiadomo jest, że B. Wilkinson wiedział, iż ta osoba nie jest objęta zakresem tej polisy ubezpieczeniowej. Kierujący wskazanym pojazdem stracił nad nim panowanie i zderzył się z pojazdem nadjeżdżającym z przeciwka. B. Wilkinson odniósł ciężkie obrażenia. Churchill uznała obowiązek wypłaty odszkodowania na rzecz B. Wilkinsona, ale jako zakład ubezpieczeniowy zażądała od niego odszkodowania na mocy § 151 ust. 8 ustawy z 1988 r. w takiej samej kwocie jak należne mu odszkodowanie, co B. Wilkinson zakwestionował. Ponieważ sąd pierwszej instancji wydał orzeczenie na korzyść tego ostatniego, Churchill wniosła od niego odwołanie do sądu krajowego.

14      T. Evans, będąca właścicielem motocykla ubezpieczonego w Equity, była z wyłączeniem innych osób ubezpieczona w zakresie prowadzenia tego pojazdu. W dniu 4 sierpnia 2004 r. zezwoliła przyjacielowi na prowadzenie tego motocykla i sama zajęła miejsce z tyłu jako pasażer. Z uwagi na niezachowanie ostrożności kierujący motocyklem uderzył w tył samochodu ciężarowego. T. Evans została ciężko ranna. Sąd pierwszej instancji uznał, że zezwalając temu kierowcy na prowadzenie motocykla, T. Evans nie zastanawiała się nad tym, czy był on w tym zakresie ubezpieczony. Sąd ten orzekł również, że Equity miała prawo, na mocy § 151 ust. 8 ustawy z 1988 r. do uzyskania odszkodowania za kwoty, jakie była zobowiązana wypłacić T. Evans, gdyż ta ostatnia zezwoliła osobie nieobjętej ubezpieczeniem na prowadzenie motocykla. T. Evans wniosła odwołanie od tego wyroku do sądu krajowego.

15      Churchill i Equity podnoszą przed sądem krajowym, że § 151 ust. 8 ustawy z 1988 r. nie stanowi przepisu, który „wyklucza z zakresu ubezpieczenia” w rozumieniu art. 13 ust. 1 dyrektywy 2009/103, oraz że obaj kierowcy w omawianych przypadkach posiadali stosowne zezwolenie na użytkowanie lub prowadzenie danego pojazdu. Natomiast B. Wilkinson i T. Evans twierdzą, po pierwsze, że przepis ten, jeżeli jest stosowany do objętego ubezpieczeniem poszkodowanego w takie sposób, że nie może on uzyskać odszkodowania od swego zakładu ubezpieczeń, wyłącza tego poszkodowanego z zakresu ubezpieczenia w rozumieniu wskazanego art. 13 ust. 1 oraz, po drugie, że zezwolenie, o którym mowa, dotyczy zezwolenia udzielonego przez zakład ubezpieczeń, a nie przez ubezpieczonego.

16      Sąd krajowy zauważa, że w prawie angielskim zakres § 151 ust. 8 ustawy z 1988 r. prowadzi do automatycznego wykluczenia z zakresu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej, która – zajmując miejsce jako pasażer w pojeździe, do którego prowadzenia była ubezpieczona – zezwoliła osobie nieobjętej ubezpieczeniem na prowadzenie tego pojazdu. Sąd ten zastanawia się, czy prawo Unii sprzeciwia się takiemu wykluczeniu oraz, stosownie do okoliczności, czy przepis ten może być przedmiotem wykładni zgodnej z prawem Unii.

17      Sąd krajowy uważa, że zgodnie z orzecznictwem art. 12 ust. 1 dyrektywy 2009/103 powinien być przedmiotem rozszerzającej wykładni. Zauważa on jednak, że w okolicznościach takich jak w sprawach rozstrzyganych przez ten sąd taka wykładnia prowadzi do powstania różnicy w traktowaniu w stosunku do sytuacji, o której mowa w art. 10 ust. 2 wskazanej dyrektywy. Sąd krajowy podkreśla również, że sytuacja pasażera pojazdu, który jest ubezpieczony i zezwala nieobjętemu ubezpieczeniem kierowcy na jego prowadzenie, może różnić się w zależności od tego, czy pasażer ten wiedział bądź nie, iż ten kierowca nie jest ubezpieczony, lub też w zależności od tego, czy pasażer ten zastanawiał się bądź nie, czy rzeczony kierowca jest ubezpieczony.

18      W tej sytuacji Court of Appeal (England & Wales) (Civil Division) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytanie prejudycjalne:

„1)      Czy art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 dyrektywy [2009/103/WE] należy interpretować w ten sposób, że niezgodne z nimi są przepisy krajowe, które na gruncie danego prawa krajowego wykluczają z zakresu ubezpieczenia osobę poszkodowaną w wypadku drogowym, w przypadku gdy:

–        wypadek ten został spowodowany przez kierowcę nieobjętego ubezpieczeniem;

–        osoba poszkodowana zezwoliła nieobjętemu ubezpieczeniem kierowcy na prowadzenie pojazdu;

–        osoba poszkodowana była pasażerem pojazdu w czasie wypadku; oraz

–        osoba poszkodowana była objęta ubezpieczeniem w zakresie prowadzenia tego pojazdu.

W szczególności:

–        Czy taki przepis prawa krajowego »wyłącza z zakresu ubezpieczenia« w rozumieniu art. 13 ust. 1 dyrektywy [2009/103/WE]?

–        Czy w stanie faktycznym takim jak stan faktyczny niniejszej sprawy, zezwolenie udzielane przez [ubezpieczonego] osobie nieobjętej ubezpieczeniem stanowi »wyraźn[e lub] dorozumian[e] […] upoważni[enie]« w rozumieniu art. 13 ust. 1 lit. a) dyrektywy [2009/103/WE]?

–        Czy na odpowiedź na niniejsze pytanie wpływ ma okoliczność, że zgodnie z art. 10 dyrektywy [2009/103/WE] krajowe instytucje mające za zadanie wypłacanie odszkodowań za szkody spowodowane przez nieustalone lub nieobjęte ubezpieczeniem pojazdy mogą odmówić wypłaty odszkodowania osobom, które dobrowolnie wsiadły do pojazdu, który spowodował szkodę, jeżeli instytucja ta jest w stanie udowodnić, że osoby te wiedziały o fakcie nieobjęcia tego pojazdu ubezpieczeniem?

2)      Czy odpowiedź na pytanie [pierwsze] uzależniona jest od tego, [że] zezwolenie, o którym mowa […], oparte było na rzeczywistej wiedzy, że kierowca, który ma prowadzić pojazd, jest nieubezpieczony, lub […] oparte było na przeświadczeniu, że kierowca jest ubezpieczony [, lub też czy odpowiedź ta uzależniona jest od tego, że rozważane zezwolenie] zostało udzielone przez osobę ubezpieczoną, która nie rozważała tego zagadnienia?”.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 W przedmiocie pytania pierwszego

19      Należy zauważyć na wstępie, że dyrektywa 2009/103 nie obowiązywała w dniach zaistnienia okoliczności faktycznych istotnych dla spraw przed sądem krajowym. Dlatego też przedłożone pytanie należy rozumieć w ten sposób, że odnosi się ono nie do przepisów dyrektywy 2009/103, lecz do odpowiednich przepisów drugiej i trzeciej dyrektywy, które znajdują zastosowanie ratione temporis do tych okoliczności faktycznych i które zostały następnie powtórzone w dyrektywie 2009/103.

20      Wynika stąd, że w pierwszym pytaniu sąd krajowy dąży w istocie do ustalenia, czy wykładni art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwiają się one obowiązywaniu przepisów krajowych, które wykluczają w sposób automatyczny z zakresu ubezpieczenia poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym, jeżeli wypadek ten został spowodowany przez kierowcę nieobjętego ubezpieczeniem i jeżeli poszkodowany ten, będący pasażerem w chwili wypadku, był ubezpieczony w zakresie prowadzenia tego pojazdu i zezwolił temu kierowcy na jego prowadzenie.

21      W tym względzie Churchill i Equity podnoszą przede wszystkim, że przepisy dyrektywy 2009/103 odpowiadające art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy nie znajdują zastosowania w niniejszym przypadku. Paragraf 151 ust. 8 ustawy z 1988 r. nie oznacza wykluczenia z zakresu obowiązkowego ubezpieczenia. Ich zdaniem przepis ten umożliwia wyłącznie zakładowi ubezpieczeń, jeżeli jest on zobowiązany do wypłaty odszkodowania z tytułu odpowiedzialności kierowcy nieobjętego ubezpieczeniem, wniesienie powództwa regresowego przeciwko ubezpieczonemu w celu odzyskania tego odszkodowania, jeżeli ten ubezpieczony doprowadził do użytkowania pojazdu przez tego kierowcę lub zezwolił na takie użytkowanie.

22      Jednakże zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach procedury przewidzianej w art. 267 TFUE funkcje Trybunału i sądu krajowego są jednoznacznie rozdzielone, a wykładnia przepisów krajowych i ocena w zakresie ich skutków należy wyłącznie do sądu krajowego (zob. wyroki: z dnia 3 lutego 1977 r. w sprawie 52/76 Benedetti, Rec. s. 163, pkt 25; z dnia 21 września 1999 r. w sprawie C‑397/96 Kordel i in., Rec. s. I‑5959, pkt 25; a także wyrok z dnia 17 lipca 2008 r. w sprawie C‑500/06 Corporación Dermoestética, Zb.Orz. s. I‑5785, pkt 21).

23      Tymczasem z postanowienia odsyłającego wynika, że sąd krajowy, przed którym toczy się postępowanie, dokonuje wykładni § 151 ust. 8 ustawy z 1988 r., w okolicznościach przedstawionych w pierwszym pytaniu prejudycjalnym, nie w ten sposób, że przepis ten przewiduje wypłatę odszkodowania przez zakład ubezpieczeń na rzecz poszkodowanego objętego ubezpieczeniem, a następnie zwrot tego odszkodowania przez ubezpieczonego zakładowi ubezpieczeń, lecz w ten sposób, że przepis ten wyklucza automatycznie z zakresu ubezpieczenia pasażera poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym, który był ubezpieczony i który zezwolił nieobjętemu ubezpieczeniem kierowcy na prowadzenie pojazdu.

24      Wynika stąd, że pytania przedłożone Trybunałowi w niniejszej sprawie nie dotyczą zgodności z prawem Unii zasady regulującej odpowiedzialność cywilną, lecz dotyczą zgodności z tym prawem przepisu, który zgodnie z wykładnią sądu krajowego poprzez automatyczne wykluczenie odszkodowania należnego ewentualnie ubezpieczonemu ogranicza zakres ubezpieczania z tytułu odpowiedzialności cywilnej. Przedłożone pytania objęte są zatem zakresem stosowania przepisów Unii w tej dziedzinie.

25      Churchill, Equity, a także rząd Zjednoczonego Królestwa podnoszą ponadto, że na pierwsze pytanie należy odpowiedzieć przecząco. Osoby znajdujące się bowiem w sytuacji takiej jak sytuacja B. Wilkinsona i T. Evans nie mogą być uznane za osoby trzecie poszkodowane w wypadku w rozumieniu art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy.

26      B. Wilkinson, T. Evans oraz Komisja Europejska uważają natomiast, że przepisy Unii w dziedzinie obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów sprzeciwiają się obowiązywaniu przepisu krajowego, takiego jak przepis przedstawiony pytaniu pierwszym. Komisja uważa w szczególności, że poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym nie można odmówić statusu pasażera wyłącznie z tego powodu, że jest on również osobą ubezpieczoną. W rezultacie, zdaniem Komisji poszkodowany, który jest jednocześnie ubezpieczonym, powinien być uznany za osobę trzecią poszkodowaną w wypadku w rozumieniu art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy.

27      W tym względzie należy przypomnieć, że przepisy Unii w dziedzinie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów zmierzają do zapewnienia zarówno swobodnego ruchu pojazdów znajdujących się zwykle na terytorium Unii, jak i przemieszczania się osób w tych pojazdach oraz do zagwarantowania poszkodowanym w wypadkach spowodowanych przez te pojazdy podobnego sposobu traktowania bez względu na miejsce w obrębie Unii, w którym nastąpił wypadek (zob. w szczególności wyroki: z dnia 28 marca 1996 r. w sprawie C‑129/94 Ruiz Bernáldez, Rec. s. I‑1829, pkt 13; a także z dnia 30 czerwca 2005 r. w sprawie C‑537/03 Candolin i in., Zb.Orz. s. I‑5745, pkt 17). Przepisy te dążą również, zgodnie z motywem piątym trzeciej dyrektywy, do zapewnienia ochrony szczególnie zagrożonej grupie potencjalnych poszkodowanych, jakimi są pasażerowi pojazdów mechanicznych, poprzez wypełnienie luk w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia tych pasażerów występujących w niektórych państwach członkowskich (wyrok z dnia 19 kwietnia 2007 r. w sprawie C‑356/05 Farrell, Zb.Orz. s. I‑3067, pkt 24).

28      W tym celu art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy, doprecyzowany i uzupełniony drugą i trzecią dyrektywą, zobowiązuje państwa członkowskie do zagwarantowania, aby odpowiedzialność cywilna za szkody spowodowane przez pojazdy mechaniczne przebywające zwykle na ich terytorium była objęta ubezpieczeniem, i precyzuje w szczególności typy szkód i poszkodowanych osób trzecich, które ubezpieczenie to ma objąć (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 września 2000 r. w sprawie C‑348/98 Mendes Ferreira i Delgado Correia Ferreira, Rec. s. I‑6711, pkt 25–27; a także z dnia 17 marca 2011 r. w sprawie C‑484/09 Carvalho Ferreira Santos, Zb.Orz. s. I‑1821, pkt 25–27).

29      W tym ostatnim względzie Trybunał orzekł już, że celem art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy, art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy i art. 1 trzeciej dyrektywy jest zagwarantowanie, aby obowiązkowe ubezpieczenie z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów zapewniło wszystkim pasażerom poszkodowanym w wypadkach spowodowanych przez pojazd uzyskanie odszkodowania za szkody, jakie ponieśli (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Candolin i in., pkt 27). Trybunał uznał zatem, że przewidując, iż obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów obejmuje odpowiedzialność z tytułu uszkodzenia ciała wszystkich pasażerów innych niż kierowca, art. 1 trzeciej dyrektywy ustanawia jedynie rozróżnienie pomiędzy tym kierowcą a innymi pasażerami i bezspornie przyznaje ochronę ubezpieczeniową wszystkim pasażerom (ww. wyroki: w sprawie Candolin i in., pkt 32; w sprawie Farrell, pkt 23).

30      Z tego względu Trybunał orzekł, że cel, jakim jest ochrona poszkodowanych w wypadkach, założony w pierwszej, drugiej i trzeciej dyrektywie i przypomniany w pkt 27 niniejszego wyroku wymaga, aby sytuacja prawna właściciela pojazdu znajdującego się w nim w momencie wypadku w charakterze pasażera była zbliżona do sytuacji każdego innego pasażera poszkodowanego w wypadku (ww. wyrok w sprawie Candolin i in., pkt 33). Trybunał orzekł również, że cel ten sprzeciwia się też temu, aby przepisy krajowe zawężały w nieuzasadniony sposób pojęcie pasażera objętego obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów, wyłączając z zakresu tego pojęcia osoby, które zajęły miejsce w części pojazdu, która nie była ani zaprojektowana do przewozu osób, ani odpowiednio w tym celu wyposażona (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Farrell, pkt 28–30).

31      Ponieważ jedynym rozróżnieniem dopuszczonym w przepisach Unii w dziedzinie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów jest, jak zauważono w pkt 29 niniejszego wyroku i jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 28 swojej opinii, rozróżnienie między kierowcą i pasażerem, wskazany cel ochrony poszkodowanych w wypadkach wymaga również, aby sytuacja prawna osoby, która była ubezpieczona w zakresie prowadzenia pojazdu, lecz która była pasażerem w chwili wypadku, była zbliżona do sytuacji każdego innego pasażera poszkodowanego w tym wypadku.

32      Wynika stąd, że fakt, iż osoba była ubezpieczona w zakresie prowadzenia pojazdu, który spowodował wypadek, nie pozwala wykluczyć tej osoby z pojęcia osoby trzeciej poszkodowanej w wypadku w rozumieniu art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy, jeżeli była ona pasażerem, a nie kierowcą tego pojazdu.

33      Co się tyczy uznanych praw takich osób trzecich poszkodowanych w wypadkach, należy przypomnieć, że Trybunał orzekł, iż art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy sprzeciwia się temu, aby zakład ubezpieczeń w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mógł powołać się na przepisy prawne lub postanowienia umowy w celu odmówienia im wypłaty odszkodowania w związku z wypadkiem spowodowanym przez ubezpieczony pojazd (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie Ruiz Bernáldez, pkt 20; w sprawie Candolin i in., pkt 18; a także w sprawie Carvalho Ferreira Santos, pkt 29).

34      Trybunał orzekł również, że art. 2 ust. 1 akapit pierwszy drugiej dyrektywy przypomina jedynie o tym obowiązku w odniesieniu do postanowień lub warunków umowy ubezpieczenia, o której mowa w tym przepisie, wykluczających z zakresu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów szkody wyrządzone osobom trzecim poszkodowanym w wypadku w wyniku użytkowania lub prowadzenia ubezpieczonego pojazdu przez osoby nieposiadające prawa jazdy lub osoby, które nie przestrzegają ustawowych wymogów technicznych dotyczących stanu i bezpieczeństwa pojazdu (ww. wyroki: w sprawie Ruiz Bernáldez, pkt 21; w sprawie Candolin i in., pkt 19; a także w sprawie Carvalho Ferreira Santos, pkt 30).

35      Bez wątpienia, jako odstępstwo od tego obowiązku art. 2 ust. 1 akapit drugi drugiej dyrektywy przewiduje, że niektóre osoby poszkodowane w wypadkach mogą nie otrzymać odszkodowania od zakładu ubezpieczeń ze względu na sytuację, którą same stworzyły. Chodzi o osoby dobrowolnie zajmujące miejsce w pojeździe, który spowodował szkodę, jeżeli zakład ubezpieczeń może wykazać, że wiedziały one, iż pojazd został skradziony (ww. wyroki: w sprawie Ruiz Bernáldez, pkt 21; a także w sprawie Candolin i in., pkt 20). Jednakże i jak stwierdził już Trybunał, odstępstwo od art. 2 ust. 1 akapit pierwszy drugiej dyrektywy jest dopuszczalne wyłącznie w tej szczególnej sytuacji (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Candolin i in., pkt 23).

36      Z powyższych uwag wynika, że wykładni art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwiają się one obowiązywaniu przepisów krajowych prowadzących do automatycznego wykluczenia obowiązku ciążącego na zakładzie ubezpieczeń, obejmującego wypłacenie odszkodowania pasażerowi, poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym, z uwagi na fakt, że pasażer ten był ubezpieczony w zakresie prowadzenia pojazdu, który wyrządził mu szkodę, a kierowca nie był ubezpieczony.

37      W tym kontekście sąd krajowy zwraca się również do Trybunału o rozstrzygnięcie kwestii, czy zezwolenie na prowadzenie pojazdu udzielone przez ubezpieczonego nieobjętemu ubezpieczeniem kierowcy stanowi w okolicznościach takich jak występujące w sprawach przed sądem krajowym „wyraźn[e lub] dorozumian[e] […] upoważni[enie]” w rozumieniu art. 2 ust. 1 tiret pierwsze drugiej dyrektywy. Jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 42 swojej opinii, sąd krajowy przedkłada to pytanie w celu ustalenia, czy względem poszkodowanego w wypadku można powołać się na przepisy prawa lub postanowienia umowne wykluczające objęcie ubezpieczeniem w przypadku prowadzenia pojazdu przez osobę, która nie została w sposób wyraźny lub dorozumiany upoważniona przez zakład ubezpieczeń.

38      Nie można uznać tego argumentu. Zakładając nawet, że zwrot „wyraźn[e lub] dorozumian[e] […] upoważni[enie]” obejmuje wyłącznie zezwolenie udzielone przez ubezpieczonego, nie może w każdym wypadku z tego wynikać, że klauzula wykluczająca objęcie ubezpieczeniem w przypadku prowadzenia pojazdu przez osobę, która nie została upoważniona przez zakład ubezpieczeń, jest ważna względem osoby trzeciej poszkodowanej w wypadku lub że można się na nią powołać względem takiej osoby. Jedyną sytuacją, w której poszkodowana osoba trzecia może być wykluczona z zakresu ubezpieczenia, jest sytuacja, o której mowa w art. 2 ust. 1 akapit drugi drugiej dyrektywy. Tymczasem nie ulega wątpliwości, że w niniejszym przypadku nie zachodzi taka sytuacja.

39      Wobec tego sąd krajowy rozważa również kwestię, czy na odpowiedź, którą należy udzielić na pytanie pierwsze, może mieć wpływ fakt, że na mocy art. 1 ust. 4 akapit trzeci drugiej dyrektywy państwa członkowskie mogą wykluczyć możliwość wypłacenia odszkodowania przez daną instytucję krajową osobom, które dobrowolnie zajęły miejsce w pojeździe, który spowodował szkodę, jeśli ta instytucja udowodni, że wiedziały one o fakcie nieubezpieczenia tego pojazdu.

40      W związku z tym należy w pierwszej kolejności podkreślić, że sytuacja, w której pojazd powodujący szkodę był prowadzony przez osobę nieobjętą w tym zakresie ubezpieczeniem, podczas gdy kierowca był ubezpieczony w zakresie prowadzenia tego pojazdu, oraz sytuacja, o której mowa w art. 1 ust. 4 akapit trzeci drugiej dyrektywy, w której pojazd powodujący wypadek nie był objęty żadną polisą ubezpieczeniową, nie są sytuacjami ani podobnymi, ani porównywalnymi. Okoliczność, że pojazd jest prowadzony przez osobę, której nie obejmuje związana z tym polisa ubezpieczeniowa, uwzględniając w szczególności cel, jakim jest ochrona osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych założony w pierwszej, drugiej i trzeciej dyrektywie, pozwala uznać, że taki pojazd nie jest ubezpieczony w rozumieniu wskazanego przepisu.

41      W drugiej kolejności, jak zauważyła Komisja, działanie ze strony instytucji krajowej zostało przewidziane jako środek ostateczny wyłącznie w przypadku, gdy szkody zostały spowodowane przez niezidentyfikowany pojazd lub pojazd, co do którego nie wypełniono obowiązku w zakresie ubezpieczenia, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy.

42      Dlatego też, pomimo ogólnego celu, jakim jest ochrona poszkodowanych w wypadkach, założonego w przepisach Unii w dziedzinie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów, prawodawca Unii umożliwił państwom członkowskim wykluczenie wypłacenia odszkodowania przez tę instytucję w pewnych ograniczonych wypadkach i w szczególności w odniesieniu do osób, które dobrowolnie zajęły miejsce w pojeździe, który spowodował szkodę, jeżeli wskazana instytucja może udowodnić, że osoby te wiedziały o fakcie, iż ani kierowca, ani pojazd nie były ubezpieczone.

43      W rezultacie fakt, że na mocy art. 1 ust. 4 akapit trzeci drugiej dyrektywy państwa członkowskie mogą wykluczyć możliwość wypłacania odszkodowania przez instytucję krajową osobom, które dobrowolnie zajęły miejsce w pojeździe, który spowodował szkodę, jeśli ta instytucja udowodni, że osoby te wiedziały o fakcie, iż ani kierowca, ani pojazd nie były ubezpieczone, nie wpływa w niniejszym wypadku na wykładnię art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy.

44      Uwzględniając wszystkie powyższe okoliczności, na pierwsze pytanie należy odpowiedzieć, że wykładni art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwiają się one obowiązywaniu przepisów krajowych powodujących automatyczne wykluczenie ciążącego na zakładzie ubezpieczeń obowiązku wypłacenia odszkodowania poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym, jeżeli wypadek ten został spowodowany przez kierowcę nieobjętego ubezpieczeniem w ramach polisy ubezpieczeniowej, a poszkodowany ten, będący pasażerem w pojeździe w chwili wypadku, był ubezpieczony w zakresie prowadzenia tego pojazdu i zezwolił temu kierowcy na jego prowadzenie.

 W przedmiocie pytania drugiego

45      W pytaniu drugim sąd krajowy dąży w istocie do ustalenia, czy odpowiedź na pytanie pierwsze mogłaby być inna w zależności od tego, czy ubezpieczony poszkodowany w wypadku wiedział o fakcie, że osoba, której zezwolił na prowadzenie pojazdu, nie była w tym zakresie ubezpieczona, lub też był przeświadczony, że była ona ubezpieczona, lub też w zależności od tego, czy rozważał on tę kwestię bądź jej nie rozważał.

46      W związku z tym należy przypomnieć, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 50 swojej opinii, że ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy, powinno obejmować wszystkich poszkodowanych innych niż kierowca pojazdu, który spowodował szkodę, chyba że zastosowanie znajduje jeden z wyjątków wyraźnie przewidzianych w pierwszej, drugiej lub trzeciej dyrektywie.

47      Okoliczność, że ubezpieczony poszkodowany wiedział o fakcie, że osoba, której zezwolił na prowadzenie pojazdu, nie była ubezpieczona w tym zakresie, lub że był przeświadczony, iż była ona ubezpieczona, lub też że rozważał on tę kwestię bądź jej nie rozważał, nie ma w tym względzie znaczenia dla odpowiedzi, której należy udzielić na pytanie pierwsze.

48      Nie wyklucza to jednakże możliwości uwzględnienia przez państwa członkowskie tego aspektu w ramach ich przepisów dotyczących odpowiedzialności cywilnej, pod warunkiem jednak, że ich kompetencje w tym zakresie będą wykonywane z zachowaniem prawa Unii i w szczególności art. 3 ust. 1 pierwszej dyrektywy, art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy i art. 1 trzeciej dyrektywy oraz że wskazane przepisy krajowe nie prowadzą do pozbawienia tych dyrektyw ich skuteczności (ww. wyroki: w sprawie Ruiz Bernáldez, pkt 19; w sprawie Candolin i in., pkt 27, 28; w sprawie Farrell, pkt 34; w sprawie Carvalho Ferreira Santos, pkt 35, 36; a także wyrok z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie C‑409/09 Ambrósio Lavrador i Olival Ferreira Bonifácio, dotychczas nieopublikowany w Zbiorze, pkt 28).

49      Przepisy krajowe, sformułowane w sposób ogólny i abstrakcyjny nie mogą zatem odmówić lub w sposób nieproporcjonalny ograniczyć prawa pasażera do odszkodowania w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów wyłącznie z uwagi na przyczynienie się przez niego do powstania szkody. Jedynie w wyjątkowych okolicznościach, na podstawie indywidualnej oceny, zakres odszkodowania może być ograniczony (ww. wyroki: w sprawie Candolin i in., pkt 29, 30, 35; w sprawie Farrell, pkt 35; w sprawie Carvalho Ferreira Santos, pkt 38; a także w sprawie Ambrósio Lavrador i Olival Ferreira Bonifácio, pkt 29).

50      Wynika stąd, że na pytanie drugie należy odpowiedzieć, iż odpowiedź na pierwsze przedłożone pytanie nie będzie inna w zależności od tego, czy ubezpieczony poszkodowany w wypadku wiedział o fakcie, że osoba, której zezwolił na prowadzenie pojazdu, nie była w tym zakresie ubezpieczona, lub był przeświadczony, iż była ona ubezpieczona, lub też czy rozważał on tę kwestię bądź jej nie rozważał.

 W przedmiocie kosztów

51      Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

1)      Wykładni art. 1 akapit pierwszy trzeciej dyrektywy Rady 90/232/EWG z dnia 14 maja 1990 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i art. 2 ust. 1 drugiej dyrektywy Rady 84/5/EWG z dnia 30 grudnia 1983 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów silnikowych należy dokonywać w ten sposób, że sprzeciwiają się one obowiązywaniu przepisów krajowych powodujących automatyczne wykluczenie ciążącego na zakładzie ubezpieczeń obowiązku wypłacenia odszkodowania poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym, jeżeli wypadek ten został spowodowany przez kierowcę nieobjętego ubezpieczeniem w ramach polisy ubezpieczeniowej, a poszkodowany ten, będący pasażerem w pojeździe w chwili wypadku był ubezpieczony w zakresie prowadzenia tego pojazdu i zezwolił temu kierowcy na jego prowadzenie.

2)      Odpowiedź na pierwsze przedłożone pytanie nie będzie inna w zależności od tego, czy ubezpieczony poszkodowany w wypadku wiedział o fakcie, że osoba, której zezwolił na prowadzenie pojazdu, nie była w tym zakresie ubezpieczona, lub był przeświadczony, iż była ona ubezpieczona, lub też czy rozważał on tę kwestię bądź jej nie rozważał.

Podpisy

---

*Język postępowania: angielski.