Opakowania i odpady opakowaniowe

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

Dyrektywę stosuje się do wszystkich opakowań wprowadzanych do obrotu w Unii Europejskiej i wszystkich odpadów opakowaniowych używanych lub powstających na poziomie przemysłowym, handlowym, w biurach, sklepach, placówkach usługowych, gospodarstwach domowych lub na jakimkolwiek innym poziomie, niezależnie od zastosowanego surowca.

Środki

Zgodnie ze zmienioną dyrektywą państwa członkowskie UE podejmują środki, takie jak programy krajowe, zachęty w ramach systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta i inne instrumenty ekonomiczne, aby zapobiegać powstawaniu odpadów opakowaniowych i zminimalizować wpływ opakowań na środowisko.

Państwa członkowskie powinny zachęcać do zwiększania udziału opakowań wielokrotnego użytku² wprowadzanych do obrotu oraz systemów ponownego użycia opakowań w sposób przyjazny dla środowiska, bez uszczerbku dla bezpieczeństwa żywnościowego lub bezpieczeństwa konsumentów. Mogą one obejmować:

• systemy zwrotu kaucji,
• cele,
• zachęty ekonomiczne,
• minimalne ilości opakowań wielokrotnego użytku wprowadzane do obrotu w odniesieniu do każdego rodzaju opakowań itp.

Państwa członkowskie podejmują także niezbędne środki w celu osiągnięcia wielkości docelowych recyklingu. Są one różne w zależności od danego materiału opakowaniowego. W tym celu stosują one nowe zasady obliczania w odniesieniu do składania sprawozdań dotyczących nowych wielkości docelowych, które mają zostać osiągnięte do roku 2025 i 2030.

Cele

Do dnia 31 grudnia 2025 roku co najmniej 65 % ogólnej masy wszystkich odpadów opakowaniowych musi być poddawanych recyklingowi. Wielkości docelowe dla poszczególnych rodzajów surowca są następujące:

• 50 % dla tworzyw sztucznych;
• 25 % dla drewna;
• 70 % dla metali żelaznych;
• 50 % dla aluminium;
• 70 % dla szkła; oraz
• 75 % dla papieru i tektury.

Do dnia 31 grudnia 2030 roku co najmniej 70 % ogólnej masy wszystkich odpadów opakowaniowych musi być poddawanych recyklingowi. Obejmuje to:

• 55 % dla tworzyw sztucznych;
• 30 % dla drewna;
• 80 % dla metali żelaznych;
• 60 % dla aluminium;
• 75 % dla szkła; oraz
• 85 % dla papieru i tektury.

Zasadnicze wymogi

Państwa członkowskie zapewniają, że opakowania wprowadzane do obrotu spełniają wymogi zasadnicze określone w załączniku II do dyrektywy:

• ograniczenie objętości i masy opakowań do niezbędnych wielkości minimalnych pozwalających na utrzymanie wymaganego poziomu bezpieczeństwa, higieny i akceptacji dla opakowanego wyrobu i dla konsumentów;
• ograniczenie do minimum obecności substancji niebezpiecznych w materiałach opakowaniowych lub ich składnikach;
• zapewnienie przydatności opakowań do wielokrotnego użytku i odzysku, co może obejmować projektowanie z myślą o odzysku w formie recyklingu, odzysku przez kompostowanie lub z myślą o odzysku energii.

W zmienionej dyrektywie wyjaśniono różnicę między opakowaniami podlegającymi odzyskowi przez kompostowanie i odpadami opakowaniowymi ulegającymi biodegradacji, a także wskazano, że oksydegradowalnych opakowań z tworzyw sztucznych (opakowań z tworzyw sztucznych zawierających dodatki powodujące ich rozpad na mikroskopijne cząsteczki, które przyczyniają się do obecności mikrodrobin plastiku w środowisku) nie uważa się za opakowania ulegające biodegradacji.

Komisja Europejska bada obecnie możliwość wzmocnienia wymogów zasadniczych w celu poprawy projektowania z myślą o ponownym użyciu i promowania wysokiej jakości recyklingu, a także wzmocnienia egzekwowania tych wymogów.

Systemy odzysku opakowań

Państwa członkowskie zapewniają, że ustanowiono systemy w celu zwrotu lub zbierania używanych opakowań lub odpadów opakowaniowych, a także w celu ponownego użytku lub odzysku, w tym recyklingu zebranych opakowań lub odpadów opakowaniowych.

Odpowiedzialność producenta

• Do końca 2024 roku państwa członkowskie powinny zapewnić ustanowienie systemów rozszerzonej odpowiedzialności producentów³ dla wszystkich opakowań. W ramach systemu odpowiedzialności producenta przewiduje się finansowanie lub finansowanie i organizację zwrotu lub zbierania zużytych opakowań lub odpadów opakowaniowych i zastosowanie w odniesieniu do nich najbardziej odpowiedniej metody gospodarowania odpadami, a także ponowne użycie lub recykling zebranych opakowań i odpadów opakowaniowych.
• Te systemy będą musiały odpowiadać minimalnym wymaganiom ustanowionym w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów, tj. dyrektywie 2008/98/WE (zob. streszczenie). Te systemy mają w zamierzeniu zachęcać do stosowania opakowań projektowanych, wytwarzanych i wprowadzanych na rynek w sposób promujący ponowne wykorzystanie opakowań lub wysokiej jakości recykling oraz minimalizować wpływ opakowań i odpadów opakowaniowych na środowisko.

Systemy informacyjne i sprawozdawczość

• W akcie wykonawczym, a konkretnie w decyzji 2005/270/WE, ustanowiono formaty do przekazywania danych oraz zasady obliczania, weryfikacji i sprawozdawczości w odniesieniu do danych przekazywanych każdego roku przez państwa członkowskie do Komisji w celu monitorowania wykonywania dyrektywy 94/62/WE.
• Decyzja (UE) 2019/665 zmienia decyzję 2005/270/WE i wprowadza nowe przepisy w celu dostosowania jej do nowych zasad określonych w dyrektywie 94/62/WE w odniesieniu do obliczania osiągnięcia celów w zakresie recyklingu, które odnoszą się do:
  • możliwości uwzględnienia, do poziomu maksymalnie 5 % celu w zakresie recyklingu, opakowań handlowych wielokrotnego użytku (art. 5 ust. 2);
  • możliwości uwzględnienia opakowań drewnianych naprawianych w celu ponownego użycia (art. 5 ust. 3);
  • obliczania ilości metali w odpadach opakowaniowych oddzielanych od popiołu paleniskowego po spaleniu (art. 6a);
  • opakowań wielomateriałowych, które nie są już zgłaszane według materiału dominującego, lecz według materiału zawartego w opakowaniu; ewentualne odstępstwa stosuje się w odniesieniu do materiałów stanowiących mniej niż 5 % całkowitej masy opakowania jednostkowego.

• Celem nowych zasad jest zapewnienie, aby do obliczania stopnia osiągnięcia celów w zakresie recyklingu stosować wyłącznie odpady wprowadzone do operacji recyklingu lub odpady, które utraciły status odpadów, a co do zasady pomiaru odpadów dokonywać na początku operacji recyklingu.
• W decyzji ustanowiono wzmocniony system kontroli jakości przekazywanych danych (dane gromadzone bezpośrednio od podmiotów gospodarczych, wykorzystywanie elektronicznych rejestrów), co ma zapewnić lepsze możliwości śledzenia przekazywanych danych, w tym na temat odpadów wywiezionych w celu recyklingu do państw trzecich.
• W decyzji (UE) 2019/665 wprowadzono również zmiany dotyczące formatów stosowanych do przekazywania danych zgodnie z art. 12 dyrektywy 94/62/WE. Formaty powinny uwzględniać informacje na temat opakowań wielokrotnego użytku wprowadzanych do obrotu po raz pierwszy oraz liczbę rotacji, jaką opakowanie wykonuje rocznie, co jest niezbędne do określenia udziału opakowań wielokrotnego użytku w porównaniu z opakowaniami jednorazowego użytku. W związku z tym, że opakowania handlowe wielokrotnego użytku mogą być brane pod uwagę w kontekście celów w zakresie recyklingu, rozróżnia się opakowania handlowe wielokrotnego użytku i inne opakowania wielokrotnego użytku.

Uchylenie

Dyrektywa 94/62/WE zostanie uchylona i zastąpiona rozporządzeniem (UE) 2025/40 (zob. streszczenie) z dniem 12 sierpnia 2026 roku, z wyjątkiem niektórych przepisów, które będą nadal obowiązywać po tej dacie.