Plan działań na rzecz umiejętności i mobilności

Europejski rynek pracy będzie funkcjonować prawidłowo tylko wtedy, gdy obywatele Europy będą mogli swobodnie zmieniać zawód, działalność, kraj czy region. Na Komisji spoczywa obowiązek zagwarantowania zapisanego w traktatach swobodnego przepływu pracowników między państwami członkowskimi i jego efektywności. Działania zachęcające do rozwoju kompetencji w celu zapobiegania niedostatkom umiejętności i występowaniu wąskich gardeł będących hamulcem dla gospodarki europejskiej stanowią integralną część procesu wspierania mobilności zawodowej. Celem tego planu działań było zapewnienie, aby do 2005 r. europejskie rynki pracy stały się otwarte i dostępne dla wszystkich.

AKT

Komunikat Komisji z dnia 13 lutego 2002 r. do Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Plan działania Komisji na rzecz umiejętności i mobilności [COM(2002) 72 wersja ostateczna - nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Plan działania jest odpowiedzią na konieczność zwiększonej mobilności zawodowej (tj. zmiany pracy) pracowników z biedniejszych regionów w kierunku bogatszych regionów Unii Europejskiej. Tylko 0,1% populacji europejskiej zmieniło oficjalne miejsce zamieszkania na inne państwo członkowskie w 2000 r. i jedynie 1,2% zamieszkało w innym regionie w 1999 r. Ta niska mobilność geograficzna jest szczególnie groźna, gdy ogranicza mobilność zawodową w regionach mniej rozwiniętych.

Plan działania określa trzy podstawowe wyzwania, obejmujące brak mobilności zawodowej, niski poziom mobilności geograficznej i ograniczony dostęp do informacji na temat mobilności. Formułuje również działania priorytetowe, które należy podjąć.

Działania priorytetowe

Komisja zamierza realizować zgodnie z zasadą pomocniczości działania priorytetowe, które będą jednocześnie odpowiedzią na wyzwania związane z mobilnością zawodową, mobilnością geograficzną i niedostatkiem informacji.

Aby osiągnąć znaczny postęp w zakresie mobilności pracowników w Europie do 2005 r., Komisja zaproponowała następujące działania priorytetowe:

• poszerzenie zawodowej mobilności i rozwoju umiejętności,
• poprawa jakości i przejrzystości informacji na temat ofert pracy,
• ułatwianie mobilności geograficznej.

Zwiększanie mobilności zawodowej i rozwój umiejętności niesie za sobą:

• promowanie dostępu do edukacji i szkoleń dla wszystkich, w tym bezpłatny dostęp do kluczowych kompetencji niezależnie od wieku; tworzenie wspólnotowych znaków jakości dla najlepszych systemów edukacji opartych na TIK (technologie informacyjne i komunikacyjne),
• zachęcanie uczniów, w szczególności uczennic, do podejmowania studiów w dziedzinie matematyki, nauki i technologii,
• podniesienie poziomu kształcenia ogólnego, w szczególności lepszej integracji w systemie szkolnictwa młodzieży niepełnosprawnej, młodzieży z trudnościami w nauce, imigrantów i mniejszości etnicznych,
• zapewnienie lepszego kontaktu między światem edukacji i światem pracy. Tworzenie sieci komunikacyjnej między organizacjami działającymi w sektorze prywatnym i sektorze edukacji.
• włączanie pracowników, zwłaszcza najstarszych, w programy szkoleń w przedsiębiorstwach. Tworzenie w tym celu środków zachęcających dla przedsiębiorstw i pracowników.
• przyznawanie nagród dla przedsiębiorstw i agencji rządowych wdrażających szczególnie innowacyjne strategie uczenia się przez całe życie i kształcenia ustawicznego,
• określanie w przejrzysty sposób umiejętności w zakresie TIK w oparciu o normy europejskie i systemy potwierdzania i uznawania umiejętności,
• poprawa monitorowania dopasowania umiejętności w zakresie TIK, z uwzględnieniem wymogów rynku pracy, w tym tworzenie szczegółowych profili kompetencyjnych,
• ustanowienie europejskich ram dla oceny i uznawania kształcenia pozaformalnego i nieformalnego oraz doświadczenia zawodowego,
• dalszy rozwój instrumentów takich jak Europass, europejskie CV i portfolio do 2003 r. i jednoczesne określanie systemu umożliwiającego gromadzenie umiejętności zdobywanych w różnych instytucjach i krajach,
• zwiększanie środków finansowych na rozwój zasobów ludzkich.

Ułatwianie mobilności geograficznej obejmuje:

• utrzymywanie prawa do pobytu i pracy w innym państwie członkowskim, w tym w sprawach zabezpieczenia społecznego pracowników,
• stworzenie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego. Komisja wprowadziła europejską kartę ubezpieczenia, która zastąpiła formularz ubezpieczenia zdrowotnego E 111, aby zapewnić prawo do opieki zdrowotnej w całej Unii Europejskiej i zwrotu jej kosztów przez państwo członkowskie pochodzenia,
• stworzenie przenaszalnych dodatkowych uprawnień emerytalnych,
• doprecyzowanie i uproszczenie uznawania kwalifikacji w zawodach regulowanych. Zawody regulowane podlegają przepisom różnych dyrektyw (DE) (EN) (FR). Ten zbiór zostanie wkrótce zastąpiony jedną dyrektywą obejmującą wszystkie zawody regulowane.
• wzmożenie wysiłków w celu stworzenia jednolitego rynku usług ponad granicami oraz usuwanie przeszkód dla swobody przedsiębiorczości,
• reforma systemu opodatkowania i odszkodowań mająca na celu wsparcie mobilności regionalnej w państwach członkowskich,
• sprawienie, by nauka języków obcych rozpoczynała się wcześniej, od wieku 8 lat, aby zapewnić opanowanie dwóch europejskich obcych języków z chwilą zakończenia obowiązku szkolnego (16 lub 18 lat),
• zachęcanie do realizacji znacznej części programu nauki w szkolnictwie wyższym, na przykład jednej trzeciej, w innym państwie członkowskim,
• stworzenie europejskiego systemu dobrowolnych standardów jakości w edukacji i szkoleniach w celu wspierania mobilności w zawodach nieregulowanych,
• usuwanie ograniczeń lokalnych, regionalnych lub krajowych wymogów kwalifikacyjnych w układach zbiorowych,
• ustanowienie europejskiej polityki imigracyjnej. Przyznawanie obywatelom państw trzecich przebywających w państwie członkowskim europejskich praw porównywalnych z tymi, które przysługują obywatelom UE, w szczególności w zakresie pobytu, pracy i ubezpieczeń społecznych.

Poprawa jakości i przejrzystości informacji na temat ofert pracy obejmuje:

• stworzenie jednej, kompletnej witryny internetowej poświęconej informacjom na temat mobilności w Europie dla zawodów regulowanych. Portal Unii Europejskiej dotyczący możliwości odbywania praktyk zawodowych uruchomiono w 2002 r. Obecnie informacje praktyczne na temat prawa obywateli do życia i pracy w innych państwach członkowskich, jak również na temat innych praw i możliwości w Unii Europejskiej można uzyskać na stronie Europe Direct, na której znajdują się również łącza do centrów informacyjnych i doradczych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.
• rozwój systemu EURES (Europejski system poszukiwania pracy online) oraz ustanowienie konwencjonalnego systemu klasyfikacji zawodów, aby EURES mógł stać się narzędziem codziennej pracy krajowych urzędów pracy,
• uruchomienie europejskiej kampanii informacyjnej na temat mobilności oraz kampanii sektorowych.

Komisja dokona corocznej oceny wdrażania niniejszego planu działania na wiosennym posiedzeniu Rady Europejskiej.

Kontekst

Cele określone w strategii lizbońskiej w marcu 2000 r., tj. zwiększenie ilości i jakości miejsc pracy, wzmocnienie spójności społecznej i tworzenia europejskiego obszaru wiedzy, wymagają wykwalifikowanej i elastycznej siły roboczej na bardziej otwartych i dostępnych europejskich rynkach pracy. Plan ten wzywa państwa członkowskie, przedsiębiorstwa i samych pracowników, aby lepiej stawiali czoła nowym wymaganiom rynku pracy, a także wyznacza rządom krajów europejskich konkretny cel krótkoterminowy: stworzenie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego.

Zgodnie z komunikatem w sprawie nowych europejskich rynków pracy, którego zasługą było rozpoczęcie debaty na temat mobilności na posiedzeniu Rady Europejskiej w Sztokholmie w marcu 2001r., Komisja powołała grupę zadaniową wysokiego szczebla do sporządzenia raportu, który stanowił podstawę niniejszego planu działania.

Niniejszy dokument opiera się również na nowych inicjatywach europejskich mających na celu stworzenie Europejskiej Przestrzeni uczenia się przez całe życie i kształcenia ustawicznego oraz sprzyjanie mobilności obywateli (patrz w szczególności zalecenie Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie mobilności i odnoszący się do niego plan działania przyjęty przez państwa członkowskie).

W celu stworzenia do 2005 r. bardziej otwartych i dostępnych rynków pracy w UE Komisja zadbała o to, by niniejszy plan działania był uwzględniony w kolejnej rewizji europejskiej strategii na rzecz zatrudnienia oraz w każdej inicjatywie na rzecz tworzenia europejskiego obszaru uczenia się przez całe życie.

AKTY POWIĄZANE

Sprawozdanie Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 25 stycznia 2007 r. – Sprawozdanie końcowe w sprawie realizacji Planu działania Komisji na rzecz umiejętności i mobilności [COM(2007) 24 wersja ostateczna – nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym]. Komisja ocenia realizację planu działania, w szczególności w świetle sprawozdania z 2004 r., którego pewne działania zostały wprowadzone w życie, oraz nowych wytycznych w zakresie wzrostu i zatrudnienia na lata 2005–2008.

Plan działania przyczynia się do postępu w dążeniu do otwartych europejskich rynków pracy i dostępnych dla wszystkich w kontekście:

• wzmocnienia mobilności zawodowej i rozwoju umiejętności w oparciu o szereg celów i kryteriów odniesienia przyjętych przez Radę w maju 2003 r. osiągnięte do 2010 r. Od 2004 r. podjęto wiele działań np. w zakresie badań uruchomiono inicjatywę „Naukowcy w Europie (EN)” i przyjęto Europejską Kartę Naukowca oraz Kodeks postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych w 2005 r. (FR) Ponadto skonsolidowano uznawanie kwalifikacji i umiejętności za pomocą systemu Europass, który zapewnia jednolite ramy przejrzystości i transferu umiejętności, a także poprzez opracowanie europejskich ram kwalifikacji (ERK) dla zawodów nieregulowanych. W dziedzinie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) lepsze zrozumienie charakterystyki i struktury umiejętności specjalistów TIK powinno być zapewnione przez europejskie meta-ramy umiejętności w dziedzinie TIK. W tym kontekście powinno być również wspierane uczenie się przez całe życie i kształcenie ustawiczne, w szczególności przez opracowywanie globalnych strategii kształcenia do 2006 r.
• ułatwiania mobilności geograficznej. Rozwija się ona dzięki przyjęciu Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego, koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, uznawaniu kwalifikacji zawodowych w zawodach regulowanych, Europejskiej Karcie na rzecz Jakości Mobilności, zmniejszeniu barier dla dodatkowych systemów emerytalno-rentowych i pobytów w UE naukowców z krajów trzecich. Ogólnie rzecz biorąc, UE przyjęła środki dotyczące polityki imigracyjnej na szczeblu wspólnotowym w celu uproszczenia przemieszczania się i pobytu obywateli UE i ich rodzin na terytorium UE (dyrektywa 2004/38/WE). Jednocześnie postępują prace dotyczące zarządzania migracjami ekonomicznymi na poziomie wspólnotowym (zielona księga ze stycznia 2005 i Komunikat Komisji w sprawie planu polityki w dziedzinie legalnej migracji).
• poprawy jakości informacji na temat ofert pracy i ich przejrzystości. Ich zakres powinien się obecnie poszerzyć dzięki portalowi „Twoja Europa” dostarczającemu informacji pracownikom, studentom i przedsiębiorstwom oraz portalowi EURES, który oferuje dziś bezpośredni dostęp do wszystkich ofert pracy opublikowanych przez publiczne służby zatrudnienia. Ponadto portal mobilności naukowców (EN) Eracareers oferuje im zindywidualizowany system wsparcia poprzez sieć Eramore obejmującą 200 centrów mobilności z ponad 30 krajów.

Niemniej jednak pozostają wyzwania, dla których należy znaleźć odpowiednie rozwiązania w celu usprawnienia wprowadzania w życie planu działania i zapewnienia, by Europejczycy byli świadomi zachodzących zmian zawodowych i geograficznych, a w szczególności swoich praw i możliwości. Najważniejsze zadania dotyczą ponadto:

• uczenia się przez całe życie, w szczególności opracowania spójnych i kompleksowych strategii skierowanych na wszystkich, jak również zachęt i mechanizmów podziału kosztów w celu poprawy zdolności dostosowawczych oraz elastyczności siły roboczej zgodnie z wytycznymi dla zatrudnienia i z wspólnotowym programem lizbońskim,
• umiejętności w zakresie TIK ze zwiększeniem inwestycji w podstawowe przewagi konkurencyjne i komparatywne UE, jak również odnoszenie się do rzeczywistych informacji podczas omawiania poruszanych spraw,
• usuwania prawnych, administracyjnych i kulturowych przeszkód ograniczających mobilność w kontekście tworzenia prawdziwego europejskiego rynku pracy. Wobec tego prace nad zawodami nieregulowanymi powinny być kontynuowane, a nowe inicjatywy być rozwijane w obszarach, takich jak umiejętności językowe lub odpowiednie szkolenie przed wyjazdem, wpisujących się w nowe, globalne podejście zaproponowane w rocznym sprawozdaniu z postępów za 2006 r., które zaleciło podjęcie nowej współpracy Komisji i państw członkowskich, aby sprostać globalnym wyzwaniom dotyczącym zwiększenia ilości i jakości miejsc pracy,
• ram dla migracji zarobkowej, tak aby stały się atutem dla rozwoju gospodarczego i społecznego w UE i konkurencyjności przedsiębiorstw,
• zintegrowanego podejścia do mobilności zgodnie ze wspólnotowym programem lizbońskim oraz nowymi wytycznymi w sprawie zatrudnienia (2005–2008).

Zalecenie 2006/961/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie mobilności transnarodowej we Wspólnocie w celach edukacji i szkolenia: Europejska Karta na rzecz Jakości Mobilności [Dz.U. L 394 z 30.12.2006].

Komunikat Komisji z dnia 6 lutego 2004 r. dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Sprawozdanie w sprawie realizacji planu działania Komisji na rzecz umiejętności i mobilności [KOM(2004) 66 wersja ostateczna - nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]. W globalnym kontekście gospodarczym, charakteryzującym się tendencją do spowolnienia aktywności gospodarczej (w 2002 r. tempo wzrostu PKB w UE wyniosło około 1%, a w 2003 r. oczekiwana stopa wzrostu wynosiła 0,8%), wynikające z tego zmniejszenie liczby ofert pracy może zmniejszyć skłonność do zmieniania pracy i może zatem mieć negatywny wpływ na ogólny poziom mobilności. I tak w 2002 r. odsetek pracowników, którzy pozostawali związani z tym samym pracodawcą w ciągu jednego roku (16,4%) był niższy niż odsetek obliczony dla 2000 r. (17,5%).

Niemniej jednak sprawozdanie podsumowujące dotychczasowe pozytywne i negatywne aspekty przypomina, że mobilność pracowników była przedmiotem wielu celów przyjętych przez Radę, które powinny być osiągnięte do 2010 r., a także przedmiotem ram Europass w celu wspierania przejrzystości i możliwości transferu kwalifikacji. Pomimo opóźnień stwierdzonych w projekcie dyrektywy w sprawie harmonizacji uznawania kwalifikacji i w sprawie imigracji zawodowej, nastąpiła poprawa warunków sprzyjających zwiększeniu mobilności geograficznej, w szczególności dzięki Europejskiej Karcie Ubezpieczenia Zdrowotnego i lepszej koordynacji praw do ubezpieczenia społecznego. Ponadto informacja o ofertach pracy i przejrzystość perspektyw zatrudnienia były wspierane przez pozytywne działania takie jak otwarcie europejskiego portalu (EN) mobilności zawodowej, uruchomienie kampanii informacyjnej na temat mobilności czy wreszcie modernizacja EURES.

Komisja podkreśla także rosnącą rolę przyznawaną tym kwestiom w aktualnych wytycznych na rzecz zatrudnienia oraz w pracach związanych z Programem Edukacja i szkolenia 2010 dotyczącym edukacji i szkolenia zawodowego. Nowa Europejska Strategia Zatrudnienia, przyjęta przez Radę 22 lipca 2003 r. wzywa między innymi państwa członkowskie do poprawy uznawania kwalifikacji i kompetencji i ich przejrzystości, możliwości przenoszenia praw do ubezpieczenia społecznego i praw do emerytury, zapewnienia odpowiednich zachęt podatkowych i świadczeń oraz uwzględnienia aspektów imigracji mających wpływ na rynek pracy. Strategia wymaga również, by do 2005 r. poszukujący pracy w UE mogli mieć dostęp do wszystkich ofert pracy, którymi dysponują służby zatrudnienia państw członkowskich. Państwa członkowskie są także zachęcane do wdrażania strategii uczenia się przez całe życie w ścisłym powiązaniu z przyszłymi celami edukacji i szkoleń.

Ponadto Komisja wskazuje obszary, w których należy promować nowe działania, a mianowicie:

• rozwój umiejętności w kontekście edukacji i kształcenia przez całe życie, w szczególności w zakresie umiejętności informatycznych,
• propagowanie skutecznego dostępu osób dorosłych, pracowników lub osób poszukujących pracy do ustawicznego kształcenia zawodowego,
• wyposażenie młodych ludzi w podstawowe umiejętności przydatne na rynku pracy i konieczne do uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie,
• wspieranie inicjatyw na rzecz pracowników, aby ułatwić wejście na rynek pracy, utrzymanie się na nim i poprawienie swojej sytuacji na rynku pracy,
• usprawnienie, jeśli to konieczne, systemów uprawnień do zabezpieczenia społecznego, w tym emerytur, w całej Unii Europejskiej.

Mimo to należy kontynuować działania zmierzające do usuwania przeszkód dla mobilności zawodowej i geograficznej.

Rezolucja Rady z dnia 3 czerwca 2002 r. w sprawie umiejętności i mobilności [Dz.U. C 162 z 6.7.2002].

Ostatnia aktualizacja: 28.06.2007