(1)

Od czasu przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (4) ustanawiającego Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (zwany dalej „Instrumentem”) bezprecedensowe wydarzenia geopolityczne wywołane rosyjską wojną napastniczą przeciw Ukrainie oraz spowodowane nimi bezpośrednie i pośrednie pogorszenie skutków kryzysu związanego z COVID-19 wywarły znaczący wpływ na społeczeństwo i gospodarkę Unii, na jej ludność oraz jej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. W szczególności widać teraz wyraźniej niż kiedykolwiek, że do pomyślnej, zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy po kryzysie związanym z COVID-19 niezbędne jest bezpieczeństwo energetyczne i niezależność energetyczna Unii, gdyż są one również głównymi czynnikami wzmocnienia odporności unijnej gospodarki.

(2)

Ze względu na bezpośrednie powiązania między trwałą odbudową, wzmacnianiem odporności i bezpieczeństwa energetycznego Unii, zmniejszaniem jej zależności od paliw kopalnych, w szczególności pochodzących z Rosji, oraz rolą Unii w sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu społecznemu transformacji, Instrument jest dobrze dopasowany, aby stać się częścią unijnej reakcji na te pojawiające się wyzwania. Powyższe ma zastosowanie również świetle unijnych przepisów dotyczących klimatu i środowiska oraz unijnych zobowiązań międzynarodowych, w szczególności porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (5).

(3)

W Deklaracji wersalskiej z dnia 10 i 11 marca 2022 r. szefowie państw i rządów wezwali Komisję, aby do końca maja 2022 r. przedstawiła plan REPowerEU dotyczący stopniowego redukowania zależności Unii od przywozu rosyjskich paliw kopalnych, co następnie powtórzyła Rada Europejska w swoich konkluzjach z dnia 24 i 25 marca 2022 r. Do zredukowania tej zależności powinno dojść na długo przed 2030 r., w sposób spójny z Europejskim Zielonym Ładem, określonym w komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. i z celami klimatycznymi na lata 2030 i 2050 zapisanymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (6).

(4)

Należy zwiększyć zdolność Instrumentu do wspierania reform i inwestycji ukierunkowanych na dywersyfikację dostaw energii, w szczególności paliw kopalnych, a także do zwiększenia odporności, bezpieczeństwa i zrównoważoności systemu energetycznego Unii, przyczyniając się tym do przystępności cenowej energii i wzmacniając strategiczną autonomię Unii i jej gospodarkę otwartą. Aby osiągnąć te cele, Unia powinna zwiększyć efektywność energetyczną oraz niezawodność i odporność sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, promować elastyczność systemu, minimalizować ograniczenia przesyłowe, w tym poprzez zwiększenie zdolności sieciowej i zdolności magazynowania energii elektrycznej, promować cyfryzację oraz zapewnić odporne łańcuchy dostaw, cyberbezpieczeństwo oraz ochronę i przystosowanie się do zmiany klimatu w odniesieniu do całej infrastruktury, przy jednoczesnym zmniejszeniu strategicznych zależności energetycznych.

(5)

Aby zapewnić jak najlepszą komplementarność, zgodność i spójność polityk i działań podejmowanych przez Unię i państwa członkowskie w celu zwiększenia niezależności, bezpieczeństwa i zrównoważoności dostaw energii w Unii, te reformy i inwestycje związane z energią powinny być określane w ramach specjalnego rozdziału planów odbudowy i zwiększania odporności – „rozdziału REPowerEU”.

(6)

Skuteczne przejście na zieloną energię i szybkie zmniejszenie zależności od energii z paliw kopalnych w sposób sprzyjający włączeniu społecznemu wymagają działań mających na celu poprawę efektywności energetycznej i oszczędności energii w budynkach i powiązanej krytycznej infrastrukturze energetycznej oraz szybsze obniżenie emisyjności przemysłu. Konieczne jest szybkie zwiększenie inwestycji na rzecz działań w zakresie efektywności energetycznej, takich jak upowszechnianie zrównoważonych i wydajnych rozwiązań w zakresie ogrzewania i chłodzenia, które stanowią skuteczny sposób sprostania niektórym z najpilniejszych wyzwań związanych z dostawami energii i jej kosztami. W związku z tym należy również udzielać wsparcia na rzecz reform i inwestycji zwiększających efektywność energetyczną, obniżających emisyjność przemysłu, w tym poprzez wykorzystanie paliw niskoemisyjnych, takich jak wodór niskoemisyjny, i poprzez upowszechnianie korzystania z wodoru odnawialnego i innych paliw odnawialnych pochodzenia niebiologicznego oraz na rzecz reform i inwestycji zwiększających oszczędności energii w gospodarkach państw członkowskich zgodnie z celami Unii w zakresie energii i klimatu oraz z ramami prawnymi. Komisja powinna w szczególności zachęcać państwa członkowskie, by w swoich rozdziałach REPowerEU uwzględniały działania wspierające obniżanie emisyjności przemysłu.

(7)

Stopniowe odejście od zależności od przywozu rosyjskich paliw kopalnych ma doprowadzić do zmniejszenia ogólnej zależności energetycznej Unii. Rozdziały REPowerEU powinny przyczynić się do zwiększenia i wzmocnienia strategicznej autonomii Unii, bez nadmiernego zwiększania jej zależności od przywozu surowców z państw trzecich.

(8)

Przygotowując plany odbudowy i zwiększania odporności, a także rozdziały REPowerEU, państwa członkowskie powinny koordynować swoje polityki gospodarcze w taki sposób, aby osiągnąć cele w zakresie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej określone w art. 174 Traktatu, mając na celu zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej uprzywilejowanych, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów oddalonych, peryferyjnych i odizolowanych oraz wysp, które już doświadczają dodatkowych ograniczeń.

(9)

Aby reakcja Unii była jak najszersza, należy zobowiązać wszystkie państwa członkowskie, które będą przedkładać – po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia – plany odbudowy i zwiększania odporności zawierające wniosek o wykorzystanie finansowania dodatkowego w formie pożyczek lub, zgodnie z nowymi przepisami, które zostaną ustanowione na mocy niniejszego rozporządzenia zmieniającego, ze sprzedaży na aukcji uprawnień w ramach systemu handlu emisjami zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (7) lub z transferów z pobrexitowej rezerwy dostosowawczej ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1755 (8) do zawarcia w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności rozdziału REPowerEU. Zgodnie z istniejącą możliwością przedłożenia na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/241 projektu planu odbudowy i zwiększania odporności oraz aby zapewnić odpowiednie przygotowanie rozdziałów REPowerEU, państwa członkowskie mogą przedłożyć projekt rozdziału REPowerEU przed przedłożeniem zmienionego planu odbudowy i zwiększania odporności. Należy unikać zbędnych obciążeń administracyjnych.

(10)

Rozdziały REPowerEU powinny obejmować nowe reformy i inwestycje rozpoczynające się od dnia 1 lutego 2022 r., które przyczyniają się do realizacji celów REPowerEU i przeciwdziałania kryzysowi spowodowanemu ostatnimi wydarzeniami geopolitycznymi. Jednak działania uwzględnione w przyjętej już decyzji wykonawczej Rady przyczyniające się do realizacji celów REPowerEU mogą zostać włączone do rozdziału REPowerEU, jeżeli – po aktualizacji maksymalnego wkładu finansowego – danego państwa członkowskiego będzie dotyczyło zmniejszenie jego maksymalnego wkładu finansowego. W takim przypadku, państwo członkowskie powinno mieć możliwość włączenia takich działań do swojego rozdziału REPowerEU do kwoty szacowanych kosztów równej zmniejszeniu maksymalnego wkładu finansowego.

(11)

Państwo członkowskie powinno mieć możliwość włączenia do swojego rozdziału REPowerEU części działań o zwiększonej skali zawartych w przyjętej już decyzji wykonawczej Rady wraz z odpowiadającymi im kamieniami milowymi i wartościami docelowymi. Takie zwiększenie powinno doprowadzić do znacznej poprawy poziomu ambicji poszczególnych działań, odzwierciedlonego w koncepcji lub poziomie odpowiednich kamieni milowych i wartości docelowych, przy jednoczesnym wykorzystaniu działań zawartych w przyjętej już decyzji wykonawczej Rady.

(12)

Państwo członkowskie powinno przedłożyć swój rozdział REPowerEU w formie addendum do swojego planu odbudowy i zwiększania odporności. Rozdział REPowerEU powinien zawierać wyjaśnienie tego, w jaki sposób zawarte w nim działania są spójne z dążeniem danego państwa członkowskiego do realizacji celów REPowerEU, z uwzględnieniem działań zawartych w przyjętej już decyzji wykonawczej Rady, a także wyjaśnienie ogólnego wkładu w osiąganie celów REPowerEU wnoszonego przez te działania oraz inne finansowane ze środków krajowych i finansowanych przez Unie działania uzupełniające lub towarzyszące.

(13)

Rozdziały REPowerEU powinny między innymi przyczyniać się do zwiększenia udziału energii ze źródeł zrównoważonych i odnawialnych w koszyku energetycznym oraz do rozwiązania problemu wąskich gardeł w infrastrukturze energetycznej. Reformy i inwestycje zawarte w rozdziałach REPowerEU dotyczące infrastruktury gazu ziemnego i mające na celu dywersyfikację dostaw z wykluczeniem Rosji powinny opierać się na obecnych potrzebach – określonych w ramach oceny przeprowadzonej i zatwierdzonej przez europejską sieć operatorów systemów przesyłowych gazu, ustanowioną w duchu solidarności na rzecz bezpieczeństwa dostaw energii – oraz uwzględniać strategiczne potrzeby energetyczne zainteresowanych państw członkowskich oraz wzmocnione środki gotowości, w tym w zakresie magazynowania energii, wprowadzone w celu dostosowania się do nowych zagrożeń geopolitycznych, bez podważania długoterminowego wkładu na rzecz zielonej transformacji.

(14)

Należy wprowadzić odpowiednie dodatkowe kryterium oceny, które będzie podstawą przeprowadzanej przez Komisję oceny reform i inwestycji uwzględnionych w rozdziałach REPowerEU i które zapewni, aby te reformy i inwestycje były odpowiednie do osiągnięcia celów szczegółowych REPowerEU. Aby dany plan odbudowy i zwiększania odporności został przez Komisję oceniony pozytywnie, powinien uzyskać rating A na podstawie tego nowego kryterium oceny.

(15)

Same inwestycje w infrastrukturę i technologie nie wystarczą, aby zapewnić zmniejszenie zależności od paliw kopalnych z uwagi na istniejące niedobory w zakresie siły roboczej i umiejętności. W tym kontekście jest już możliwe przeznaczenie zasobów na zmianę i podnoszenie kwalifikacji pracowników, na lepsze wyposażenie ich w umiejętności ekologiczne, a także na badania i rozwój innowacyjnych rozwiązań związanych z zieloną transformacją. Zachęca się państwa członkowskie do dalszych inwestycji w zmianę i podnoszenie kwalifikacji, w szczególności w odniesieniu do umiejętności ekologicznych i powiązanych umiejętności i technologii cyfrowych, tak by zapewnić, aby w trakcie zielonej transformacji nikt nie został pominięty. W przypadku gdy państwo członkowskie umieści w swoim rozdziale REPowerEU działania w zakresie zmiany i podnoszenia kwalifikacji osób, Komisja powinna rozważyć, czy takie działania w znaczący sposób przyczyniają się do wspierania przekwalifikowywania się siły roboczej ukierunkowanego na umiejętności ekologiczne i powiązane umiejętności cyfrowe.

(16)

W świetle gospodarczych i społecznych skutków obecnego kryzysu energetycznego, gdy utrzymujące się wysokie i zmienne ceny energii jeszcze pogłębiają skutki kryzysu związanego z COVID-19 poprzez dalsze zwiększanie obciążenia finansowego odczuwanego przez konsumentów, w szczególności przez osoby w najtrudniejszej sytuacji, w tym gospodarstwa domowe o niskich dochodach, oraz przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji, w tym przez mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, oraz w uznaniu dla zasad Europejskiego filaru praw socjalnych, powinna istnieć możliwość ujęcia w rozdziałach REPowerEU działań mających na celu strukturalne wspieranie rozwiązywania problemu ubóstwa energetycznego w drodze długotrwałych reform i inwestycji. Reformy i inwestycje mające na celu przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu powinny zapewnić wyższy poziom wsparcia finansowego dla systemów efektywności energetycznej, w tym za pośrednictwem specjalnych instrumentów finansowych, polityk i systemów na rzecz czystej energii mających na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię dla tych gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, w tym mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw borykających się z poważnymi trudnościami ze względu na wysokie rachunki za energię.

(17)

Działania podejmowane przez państwa członkowskie w zakresie ograniczania zapotrzebowania na energię powinny zachęcać do inwestycji na rzecz oszczędności energii.

(18)

Stosowanie nowych uregulowań dotyczących rozdziałów REPowerEU powinno pozostawać bez uszczerbku dla pozostałych wymogów prawnych określonych w rozporządzeniu (UE) 2021/241, o ile nie przewidziano inaczej.

(19)

Plan odbudowy i zwiększania odporności, w tym rozdział REPowerEU, powinien przyczyniać się do skutecznego sprostania wszystkim wyzwaniom lub znacznej części wyzwań wskazanych w odpowiednich zaleceniach dla poszczególnych krajów, w tym w zaleceniach dla poszczególnych krajów, które zostały przyjęte w ramach cyklu europejskiego semestru 2022 i które odnoszą się między innymi do wyzwań w zakresie energii, przed którymi stoją państwa członkowskie.

(20)

Skuteczne przejście na zieloną energię i zmniejszenie zależności energetycznej wymaga znacznych inwestycji cyfrowych. W świetle rozporządzenia (UE) 2021/241 państwa członkowskie powinny wyjaśnić, w jaki sposób działania przewidziane w planie odbudowy i zwiększania odporności, w tym działania zawarte w rozdziale REPowerEU, mają przyczynić się do realizacji transformacji cyfrowej oraz do sprostania związanym z tym wyzwaniom oraz czy stanowią one kwotę wkładu w osiągnięcie celu cyfrowego w oparciu o metodykę znakowania cyfrowego. Z uwagi na fakt, że wyzwania w zakresie energii, przed którymi stoi Unia, są teraz pilniejsze i ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej, reform i inwestycji uwzględnionych w rozdziale REPowerEU nie powinno się jednak uwzględniać przy obliczaniu – do celów stosowania wymogu dotyczącego celu cyfrowego określonego w rozporządzeniu (UE) 2021/241 – łącznej alokacji w ramach planu. Niemniej jednak państwa członkowskie powinny starać się w jak największym stopniu włączyć do rozdziałów REPowerEU działania, które będą przyczyniały się do osiągnięcia celu cyfrowego w oparciu o metodykę znakowania cyfrowego.

(21)

Do głównych przeszkód we wprowadzaniu energii ze źródeł odnawialnych należą długotrwałe procedury administracyjne. Do barier tych należy zaliczyć złożoność mających zastosowanie przepisów dotyczących wyboru lokalizacji i zezwoleń administracyjnych na projekty, złożoność i czas trwania oceny oddziaływania tych projektów na środowisko, kwestie związane z przyłączeniem do sieci oraz ograniczenia kadrowe organów wydających zezwolenia lub operatorów sieci. Aby zapewnić osiągnięcie przez Unię jej celów w zakresie energii i klimatu, konieczne jest dalsze uproszczenie i przyspieszenie administracyjnych procesów udzielania zezwoleń dotyczących energii odnawialnej i powiązanej infrastruktury sieci energetycznej. W ramach europejskiego semestru 2022 sformułowano zalecenia dla państw członkowskich, aby przyspieszyć rozpoczęcie stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Jak zapowiedziano w komunikacie Komisji z dnia 18 maja 2022 r. zatytułowanym „Plan REPowerEU”, Komisja zaproponowała zmianę dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (9) w sprawie energii ze źródeł odnawialnych, aby ustanowić szybszą procedurę wydawania zezwoleń w odniesieniu do energii odnawialnej. Ponadto rozporządzenie Rady (UE) 2022/2577 (10), które ustanawia ramy służące przyspieszeniu wdrażania rozwiązań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, wprowadziło tymczasowe przepisy w sytuacji nadzwyczajnej.

(22)

Zgodnie z art. 18 ust. 4 lit. q) rozporządzenia (UE) 2021/241 państwa członkowskie powinny przedstawić podsumowanie procesu konsultacji przeprowadzonych zgodnie z krajowymi uregulowaniami z władzami lokalnymi i regionalnymi, partnerami społecznymi oraz z innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami, których dotyczy realizacja planów odbudowy i zwiększania odporności. Konsultacje te powinny zostać uzupełnione, tak by uwzględnić reformy i inwestycje, które mają zostać umieszczone w ewentualnym rozdziale REPowerEU, w sposób dający zainteresowanym stronom wystarczająco dużo czasu na reakcję, a jednocześnie zapewniający szybkie sfinalizowanie rozdziału REPowerEU przez dane państwo członkowskie. W zaktualizowanym podsumowaniu należy określić, z jakimi zainteresowanymi stronami konsultowano się, wyjaśnić wyniki konsultacji uzupełniających oraz opisać, w jaki sposób uwagi otrzymane od zainteresowanych stron zostały odzwierciedlone w rozdziałach REPowerEU.

(23)

Stosowanie zasady „nie czyń poważnych szkód” w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (11) (zwanej dalej „zasadą »nie czyń poważnych szkód«”) jest niezbędne, aby zapewnić zrównoważoną realizację reform i inwestycji wprowadzanych w ramach odbudowy po kryzysie związanym z COVID-19. Zasadę tę należy więc nadal stosować wobec reform i inwestycji wspieranych w ramach Instrumentu, z jednym ukierunkowanym wyłączeniem, aby zabezpieczyć najpilniejsze kwestie dotyczące bezpieczeństwa energetycznego Unii. Z uwagi na cel, jakim jest dywersyfikacja dostaw z wykluczeniem dostawców z Rosji, do wsparcia finansowego w ramach Instrumentu powinny kwalifikować się określone w rozdziałach REPowerEU reformy i inwestycje, które są konieczne z punktu widzenia poprawy infrastruktury i instalacji energetycznych do zaspokojenia najpilniejszych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego, nawet jeśli nie są one zgodne z zasadą „nie czyń poważnych szkód”. Co do zasady infrastruktura naftowa i instalacje naftowe są wyłączone z rozdziału REPowerEU. W drodze odstępstwa państwo członkowskie, które ze względu na jego szczególną zależność od ropy naftowej i położenie geograficzne zostało do dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zmieniającego objęte nadzwyczajnym tymczasowym odstępstwem określonym w art. 3m ust. 4 rozporządzenia Rady (UE) nr 833/2014 (12), powinno mieć możliwość włączenia do rozdziału REPowerEU infrastruktury naftowej i instalacji naftowych niezbędnych do zaspokojenia najpilniejszych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa dostaw.

Komisja powinna ocenić, czy działania, które mają zaspokoić najpilniejsze potrzeby w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii, kwalifikują się do odstępstwa od zasady „nie czyń poważnych szkód”. Do celów tej oceny Komisja powinna poza innymi warunkami przeanalizować ryzyko uzależnienia od jednego dostawcy oraz niedostępność czystszych, wykonalnych pod względem technologicznym i ekonomicznym alternatyw, które mogłyby zostać wdrożone w porównywalnym terminie. Taka ocena powinna być proporcjonalna i uwzględniać pilny potrzebę osiągnięcia celów REPowerEU. W przypadku wątpliwości Komisja powinna mieć możliwość zwrócenia się do państw członkowskich, by dostarczyły odpowiednie informacje do uzasadnienia oceny. Ocena czystszych alternatyw powinna być przeprowadzana w rozsądnych granicach.

(24)

Wszystkie działania przewidziane w planach odbudowy i zwiększania odporności powinny być przyjmowane zgodnie z mającym zastosowanie unijnym i krajowym dorobkiem prawnym w dziedzinie środowiska, w szczególności w odniesieniu do oceny oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody. W przypadku działań objętych odstępstwem od zasady „nie czyń poważnych szkód” państwa członkowskie powinny podjąć – tam, gdzie jest to wykonalne – zadowalające wysiłki w celu ograniczenia potencjalnych szkód dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852 oraz w celu złagodzenia szkody za pomocą innych działań, w tym działań określonych w rozdziałach REPowerEU.

(25)

Rozdziały REPowerEU powinny być spójne z krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu państw członkowskich oraz z unijnymi celami klimatycznymi określonymi w rozporządzeniu (UE) 2021/1119.

(26)

Odzwierciedlając fakt, że Europejski Zielony Ład jest strategią Europy na rzecz zrównoważonego wzrostu gospodarczego i odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianom klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego i celów Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących zrównoważonego rozwoju, Instrument ma przyczynić się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu i zrównoważenia środowiskowego oraz do osiągnięcia celu ogólnego, w ramach którego poziom wydatków na realizację celów klimatycznych w budżecie Unii ma osiągnąć 30 %. W tym celu działania wspierane w ramach Instrumentu i uwzględnione w planach odbudowy i zwiększania odporności państw członkowskich powinny przyczyniać się do zielonej transformacji, w tym do różnorodności biologicznej, lub do sprostania związanym z nią wyzwaniom, oraz powinny odpowiadać kwocie wynoszącej co najmniej 37 % łącznej alokacji w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, oraz odpowiadać co najmniej 37 % łącznych szacunkowych kosztów działań uwzględnionych w rozdziale REPowerEU, w oparciu o metodykę monitorowania wydatków na cele związane z klimatem określoną w załączniku VI do rozporządzenia (UE) 2021/241. Metodyka ta powinna być stosowana odpowiednio do działań, których nie można bezpośrednio przypisać do dziedzin interwencji wymienionych w tym załączniku. Jeżeli dane państwo członkowskie i Komisja tak uzgodnią, powinno być możliwe zwiększenie współczynników wsparcia celów klimatycznych do 40 % lub 100 % w przypadku poszczególnych inwestycji, zgodnie z wyjaśnieniami w planie odbudowy i zwiększania odporności, aby uwzględnić towarzyszące im reformy, które w wiarygodny sposób zwiększają ich wpływ na realizację celów klimatycznych. W tym celu powinno być możliwe zwiększenie współczynników wsparcia celów klimatycznych do całkowitej kwoty 3 % alokacji przewidzianej w planie odbudowy i zwiększania odporności na poszczególne inwestycje. Instrument powinien wspierać działania, które są w pełni zgodne z unijnymi normami i priorytetami w zakresie klimatu i środowiska i zasadą „nie czyń poważnych szkód”.

(27)

Państwa członkowskie powinny, w stosownych przypadkach, umieścić w rozdziałach REPowerEU działania mające wymiar lub skutek transgraniczny lub wielokrajowy zidentyfikowane w najnowszej ocenie potrzeb przeprowadzonej przez Komisję, przyczyniające się m.in. do generowania europejskiej wartości dodanej. Należy również uwzględnić, że działania realizowane w jednym państwie członkowskim mogą wywoływać efekt rozlania w innych państwach członkowskich. Komisja powinna możliwie jak najwcześniej ułatwiać współpracę między państwami członkowskimi w celu opracowania działań o wymiarze lub skutku transgranicznym lub wielokrajowym, które to działania mają zostać włączone do rozdziałów REPowerEU. Państwa członkowskie powinny dążyć do zapewnienia, aby działania te odpowiadały kwocie w wysokości co najmniej 30 % szacunkowych kosztów działań uwzględnionych w rozdziale REPowerEU. Oprócz działań o wymiarze lub skutku transgranicznym lub wielokrajowym, działaniami na poziomie krajowym, które powinny być uznawane za mające wymiar lub skutek transgraniczny lub wielokrajowy, mogą być działania – zidentyfikowane w najnowszej ocenie potrzeb przeprowadzonej przez Komisję – przyczyniające się do zabezpieczenia dostaw energii w całej Unii, zgodnie z celami REPowerEU, w szczególności w odniesieniu do rozwiązania problemu istniejących wąskich gardeł w zakresie przesyłu, dystrybucji i magazynowania energii i zwiększające tym samym potencjał w zakresie przepływów transgranicznych między państwami członkowskimi. Działania na rzecz zmniejszania zależności od paliw kopalnych i zmniejszania zapotrzebowania na energię również należy uznać za mające pozytywny skutek transgraniczny, ponieważ jeszcze bardziej uwalniają zdolności lub dostawy dla innych państw członkowskich.

(28)

Należy wprowadzić odpowiednie dodatkowe kryterium oceny, które będzie podstawą przeprowadzanej przez Komisję oceny wymiaru lub skutku transgranicznego lub wielokrajowego reform i inwestycji uwzględnionych w rozdziałach REPowerEU.

(29)

Należy przewidzieć dodatkowe zachęty dla państw członkowskich do składania wniosków o wsparcie w formie pożyczki, aby zapewnić wykorzystanie dostępnych środków przez państwa członkowskie, przestrzegając jednocześnie zasad równego traktowania, solidarności, proporcjonalności i przejrzystości. W tym celu państwa członkowskie powinny w możliwie najbardziej jednoznaczny sposób powiadomić Komisję, w ciągu 30 dni od wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, czy zamierzają przedłożyć wniosek o wsparcie w formie pożyczki. Komisja powinna przedstawić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie – jednocześnie, na jednakowych warunkach i bez zbędnej zwłoki – przegląd zamiarów wyrażonych przez państwa członkowskie i proponowane dalsze działania w zakresie podziału dostępnych zasobów. Powiadomienie o zamiarze nie powinno wpływać na możliwość zwracania się przez państwa członkowskie zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2021/241 o wsparcie w formie pożyczki do dnia 31 sierpnia 2023 r., w tym w przypadku wniosków o wsparcie przekraczające 6,8 % ich dochodu krajowego brutto (DNB), jeżeli mają zastosowanie odpowiednie warunki. Nie powinno to również wpływać na możliwość zawarcia przez Komisję odpowiedniej umowy pożyczki po przyjęciu odpowiedniej decyzji wykonawczej Rady.

(30)

Państwa członkowskie zachęca się do jak najszybszego przedłożenia rozdziałów REPowerEU, najlepiej w ciągu dwóch miesięcy od wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zmieniającego. Zgodnie z art. 19 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja w terminie dwóch miesięcy powinna ocenić przedłożony przez państwo członkowskie zmieniony plan odbudowy i zwiększania odporności i przedstawić wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady. Zważywszy na pilny charakter wyzwań, przed którymi stoją państwa członkowskie, Komisja powinna dążyć do ukończenia bez zbędnej zwłoki oceny zmienionych planów odbudowy i zwiększania odporności.

(31)

Ponadto potrzebne są nowe specjalne źródła finansowania, aby zachęcić do zawierania w rozdziałach REPowerEU reform i inwestycji o wysokim poziomie ambicji.

(32)

Rozporządzenie Rady (UE) 2022/1854 (13) wprowadza tymczasową składkę solidarnościową od unijnych przedsiębiorstw i stałych zakładów prowadzących działalność w sektorze ropy naftowej, gazu ziemnego, węgla i rafinacji mającą zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich. Zachęca się państwa członkowskie, by pewną część wpływów uzyskanych z tej tymczasowej składki wykorzystały – w celu wspierania w spójny sposób synergii i komplementarności z reformami i inwestycjami określonymi w rozdziałach REPowerEU – na finansowanie działań, które mają być wdrażane na poziomie krajowym zgodnie z celami REPowerEU.

(33)

Obecna sytuacja gospodarcza i geopolityczna wymaga od Unii uruchomienia dostępnych zasobów, aby dokonać szybkiej dywersyfikacji dostaw energii w Unii i zmniejszyć zależność od paliw kopalnych przed 2030 r. W tym kontekście dyrektywa 2003/87/WE powinna umożliwiać wyjątkowo monetyzację w drodze sprzedaży na aukcji części uprawnień z funduszu innowacyjnego oraz uprawnień przyznanych państwom członkowskim – z wyjątkiem uprawnień rozdzielonych do celów solidarności, wzrostu i połączeń międzysystemowych –i przekazanie dochodów z ich sprzedaży na reformy i inwestycje służące realizacji celów REPowerEU w ramach Instrumentu. Sprzedaż na aukcji uprawnień z funduszu innowacyjnego i uprawnień przyznanych państwom członkowskim również powinna być skoncentrowana na wstępie. Część uprawnień w rezerwie stabilności rynkowej, która w przeciwnym razie zostałaby unieważniona, powinna zostać wykorzystana do uzupełnienia funduszu innowacyjnego.

(34)

W kontekście interwencji nadzwyczajnej Unii w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii, będących skutkiem rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, ukierunkowane nadzwyczajne środki tymczasowe w ramach polityki spójności na lata 2014–2020, określonej w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 (14), poprzez elastyczne wykorzystanie zasobów z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Funduszu Spójności powinny pomóc małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) szczególnie dotkniętym wzrostem cen energii, a także gospodarstwom domowym znajdującym się w trudnej sytuacji, w pokryciu kosztów energii poniesionych i zapłaconych od dnia 1 lutego 2022 r. Takie wsparcie jest w pełni zgodne z celami REPowerEU.

(35)

W szczególności, w drodze wyjątku należy wykorzystać EFRR do zapewnienia wsparcia kapitału obrotowego dla MŚP szczególnie dotkniętych wzrostem cen energii. Wsparcie MŚP szczególnie dotkniętych wzrostem cen energii powinno być proporcjonalne i zgodne z obowiązującymi zasadami pomocy państwa. Ponadto, w drodze wyjątku należy wykorzystać EFS do zapewnienia wsparcia gospodarstwom domowym znajdującym się w trudnej sytuacji, zgodnie z definicją zawartą w przepisach krajowych, aby pomóc im w pokryciu kosztów zużycia energii nawet w przypadku braku środków zwiększających szanse na zatrudnienie osób otrzymujących wsparcie to jest aktywnych instrumentów. Są to wyjątkowe środki absolutnie niezbędne do zaradzenia kryzysowi energetycznemu będącemu skutkiem rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie. Zapewniają one osobom otrzymującym wsparcie dostęp do podstawowych usług, przyczyniając się tym samym także do zapewnienia warunków sanitarnych niezbędnych do uczestnictwa w rynku pracy. Wsparcie może być udzielane zamiennie w ramach EFRR, EFS i Funduszu Spójności. Ponadto, oprócz EFS, powinno być możliwe korzystanie z EFRR i Funduszu Spójności w celu wspierania środków na rzecz utrzymania miejsc pracy poprzez mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy i równoważne mechanizmy, w tym wsparcie dla osób samozatrudnionych. Takie mechanizmy mają na celu ochronę pracowników i osób samozatrudnionych przed ryzykiem bezrobocia. Zasoby przeznaczone na takie mechanizmy mają być wykorzystywane wyłącznie do wspierania pracowników i osób samozatrudnionych. Wsparcie unijne dla takich mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy lub równoważnych mechanizmów powinno być ograniczone w czasie. Możliwe powinno być również wykorzystywanie zasobów REACT-EU określonych w art. 92a rozporządzenia (UE) nr 1303/2013 na te trzy rodzaje wsparcia, by wzmacniać ciągłe wysiłki państw członkowskich na rzecz stabilnej odbudowy ich gospodarek po kryzysie związanym z COVID-19.

(36)

Szczegółowe ustalenia dotyczące programowania powinny pozwolić na to, by zasoby zostały zaprogramowane wyłącznie w ramach specjalnych osi priorytetowych i przyczyniały się do realizacji konkretnych priorytetów inwestycyjnych. Aby zapewnić znaczące wsparcie państwom członkowskim w ich wysiłkach na rzecz ograniczenia skutków kryzysu energetycznego, państwa członkowskie powinny wyjątkowo skorzystać ze stopy współfinansowania w wysokości 100 %, która ma być stosowana do specjalnych osi priorytetowych programów operacyjnych zapewniających wyłącznie takie wsparcie do końca okresu programowania 2014–2020. Te ograniczone i ukierunkowane środki powinny uzupełniać interwencje strukturalne w ramach polityki spójności, wspierając produkcję czystej energii i promowanie efektywności energetycznej. Aby uwzględnić ograniczenia budżetowe Unii, płatności dokonywane przez Komisję na rzecz takich operacji w ramach specjalnych priorytetów powinny zostać ograniczone do 5 000 000 000 EUR w 2023 r.

(37)

Aby zapewnić państwom członkowskim i regionom wystarczającą elastyczność w radzeniu sobie z nowo pojawiającymi się wyzwaniami, rozporządzenie (UE) 2021/1060 Parlamentu Europejskiego i Rady (15) powinno umożliwiać państwom członkowskim zwrócenie się o maksymalnie 7,5% zasobów w ramach EFRR, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus i Funduszu Spójności na rzecz przyczyniania się do realizacji celów REPowerEU. Powinna istnieć możliwość, aby te fundusze zapewniały wsparcie na realizację celów REPowerEU, w przypadku gdy takie wsparcie wchodzi w zakres danego Funduszu, przyczynia się do realizacji jego celów szczegółowych i jest zgodne z przepisami określonymi w rozporządzeniu (UE) 2021/1060 i w odpowiednim rozporządzeniu dotyczącym poszczególnych funduszy, w tym z zasadą „nie czyń poważnych szkód”.

(38)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość przesunięcia całości lub części swojej tymczasowej alokacji z zasobów pobrexitowej rezerwy dostosowawczej do Instrumentu. Kryzys związany z COVID-19, pogłębiony przez zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego Unii, zwiększył negatywne skutki wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii w państwach członkowskich, w tym ich regionach i społecznościach lokalnych, oraz sektorach, w szczególności w tych, które najbardziej ucierpiały w wyniku wystąpienia. Działania, które mają być finansowane w ramach pobrexitowej rezerwy dostosowawczej, oraz reformy i inwestycje, które mają być finansowane w ramach Instrumentu, mogą służyć podobnym celom i mieć podobną treść. Zarówno pobrexitowa rezerwa dostosowawcza, jak i Instrument mają ostatecznie na celu złagodzenie negatywnego wpływu na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. W tym kontekście, chociaż reformy i inwestycje w ramach Instrumentu mają na celu przede wszystkim zaradzenie skutkom gospodarczym pandemii, mogą one również przyczynić się do przeciwdziałania nieprzewidzianym i negatywnym konsekwencjom brexitu w państwach członkowskich i sektorach najbardziej nim dotkniętych. Ponadto środki na zobowiązania i środki na płatności zarówno w ramach pobrexitowej rezerwy dostosowawczej, jak i Instrumentu ujmuje się poza pułapami wieloletnich ram finansowych. W tym scenariuszu i mając na uwadze zakłócenia na światowym rynku energii spowodowane niedawnymi wydarzeniami geopolitycznymi, należy zapewnić państwom członkowskim elastyczność poprzez umożliwienie przesunięć z pobrexitowej rezerwy dostosowawczej do Instrumentu, co pozwoli na realizację celów ich obu, a ostatecznie na osiągnięcie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

(39)

Wypłaty dodatkowego finansowania państwom członkowskim, które zawrą w swoim planie odbudowy i zwiększania odporności rozdział REPowerEU, powinny być dokonywane do końca 2026 r. zgodnie z zasadami Instrumentu.

(40)

Złożony w planie odbudowy i zwiększania odporności wniosek o specjalne finansowanie, w tym alokacji ze sprzedaży na aukcji uprawnień w ramach systemu handlu emisjami zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE, przesunięć środków z EFRR, z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus i Funduszu Spójności regulowanych art. 26 rozporządzenia (UE) 2021/1060 oraz przesunięć środków z pobrexitowej rezerwy dostosowawczej, na działania zawarte w rozdziale REPowerEU, powinien odzwierciedlać większe potrzeby finansowe związane z reformami i inwestycjami uwzględnionymi w tym rozdziale.

(41)

Aby zapewnić skoncentrowanie wsparcia finansowego na wstępie pozwalające na lepszą reakcję na obecny kryzys energetyczny, powinna istnieć możliwość wypłaty kwoty dodatkowego finansowania niezbędnego do sfinansowania działań zawartych w rozdziale REPowerEU – na wniosek państwa członkowskiego złożony wraz z rozdziałem REPowerEU w zmienionym planie odbudowy i zwiększania odporności – w formie dwóch płatności zaliczkowych.

Komisja, w miarę możliwości, dokonuje pierwszej płatności zaliczkowej w terminie dwóch miesięcy od zaciągnięcia przez nią zobowiązania prawnego na potrzeby rozporządzenia (UE) 2021/241, a drugiej płatności zaliczkowej – w terminie dwunastu miesięcy od wejścia w życie decyzji wykonawczej Rady zatwierdzającej ocenę planu odbudowy i zwiększania odporności zawierającego rozdział REPowerEU. Płatności te powinny być uzależnione od dostępnych zasobów, w szczególności od dostępności środków z rachunku NextGenerationEU, środków zatwierdzonych w rocznym budżecie Unii oraz dochodów uzyskanych ze sprzedaży na aukcji uprawnień w ramach systemu handlu emisjami zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE, oraz od skutecznego uprzedniego przesunięcia zasobów w ramach programów objętych zarządzaniem dzielonym, jeżeli jest to wymagane.

(42)

Aby zapewnić zgodność z pułapami płatności określonymi w wieloletnich ramach finansowych, należy ustanowić górny limit płatności odpowiadających płatnościom zaliczkowym w odniesieniu do kwot przesuwanych na mocy rozporządzenia (UE) 2021/1060.

(43)

Komisja powinna monitorować wdrażanie reform i inwestycji określonych w rozdziale REPowerEU oraz ich wkład w realizację celów REPowerEU oraz przekazywać informacje na ten temat, w szczególności poprzez wymianę informacji w ramach dialogu w sprawie odbudowy i zwiększania odporności, poprzez składanie sprawozdań w tabeli wyników w zakresie odbudowy i zwiększania odporności oraz w specjalnej sekcji sprawozdania rocznego, które ma być przedkładane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(44)

Ostatnie wydarzenia geopolityczne znacząco wpłynęły na ceny energii, żywności i materiałów budowlanych, a także spowodowały niedobory w globalnych łańcuchach dostaw, doprowadziły do wzrostu inflacji i wygenerowały nowe wyzwania, w tym zagrożenie ubóstwem energetycznym i podwyższenie kosztów życia. Konieczna może być reakcja na te wyzwania. Zmiany te mogą mieć bezpośredni wpływ na zdolność do realizacji działań uwzględnionych w planach odbudowy i zwiększania odporności. W zakresie, w jakim państwa członkowskie są w stanie wykazać, że realizacja określonego kamienia milowego lub określonej wartości docelowej nie jest już możliwa – całkowicie lub częściowo – z uwagi na wspomniane zmiany, sytuacje takie można uznać za obiektywne okoliczności zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/241. Ponadto w zakresie, w jakim państwa członkowskie są w stanie wykazać, że realizacja określonego kamienia milowego lub wartości docelowej kłóci się z osiągnięciem celów REPowerEU, sytuacje takie mogą również zostać przywołane jako obiektywne okoliczności na podstawie tego rozporządzenia. Ponadto wniosek o wprowadzenie zmian nie powinien prowadzić do zakłóceń ogólnej realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności, w tym starań państw członkowskich na rzecz reform i inwestycji.

(45)

Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenia (UE) 2021/241, (UE) nr 1303/2013, (UE) 2021/1060 i (UE) 2021/1755 oraz dyrektywę 2003/87/WE.

(46)

Aby umożliwić szybkie zastosowanie środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, powinno ono wejść w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,