–

w imieniu Toropet Ltd – S. Artopée, Rechtsanwalt

–

w imieniu Landkreis Greiz – K. Reiher, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – B. Eggers i W. Farrell, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 9 lit. d) i art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) (Dz.U. 2009, L 300, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Toropet Ltd, spółką prawa angielskiego prowadzącą zakład przetwórstwa podrobów z siedzibą w Niemczech, w Landkreis Greiz (powiat Greiz, Niemcy) w przedmiocie decyzji tego ostatniego nakazującej wyeliminowanie niektórych produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego.

3

Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. 2002, L 31, s. 1) w art. 14 ust. 5 stanowi:

„Podczas podejmowania decyzji, że środek spożywczy nie nadaje się do spożycia przez ludzi, należy mieć na względzie, czy środek spożywczy nie może być spożywany przez ludzi stosownie z jego przeznaczeniem z powodu zanieczyszczenia, zarówno przez czynniki obce, jak i w inny sposób, czy też z powodu gnicia, psucia się lub rozkładu”.

4

Artykuł 2 pkt 2 rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz.U. 2006, L 190, s. 1) definiuje pojęcie „odpadów niebezpiecznych” poprzez odesłanie do definicji zawartej w art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz.U. 1991, L 377, s. 20).

5

Załącznik I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. 2004, L 139, s. 55; sprostowania Dz.U. 2009, L 178, s. 25; Dz.U. 2013, L 160, s. 15),) stanowi w pkt 1.9 i 8.1:

„1.9. »Tusza« oznacza całą sztukę ubitego zwierzęcia po wypatroszeniu.

[…]

8.1. »Produkty pochodzenia zwierzęcego« oznaczają:

– inne zwierzęta przeznaczone do przygotowania w celu dostarczenia ich w żywej postaci konsumentowi końcowemu.

[…]”.

6

Motywy 2, 5, 6, 11, 29, 35, 36 i 38 rozporządzenia nr 1069/2009 stanowią:

[…]

[…]

[…]

[…]

[…]

7

Artykuł 2 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1069/2009 ma następujące brzmienie:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do:

8

Artykuł 3 tego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje”, przewiduje w pkt 3, 4, 10 i 11:

„Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

9

Artykuł 4 rozporządzenia nr 1069/2009, zatytułowany „Punkt wyjściowy w łańcuchu produkcji i obowiązki”, stanowi w ust. 1–3:

„1.   Podmioty, natychmiast po wytworzeniu produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego lub produktów pochodnych objętych zakresem niniejszego rozporządzenia, identyfikują je i zapewniają prowadzenie związanych z nimi czynności zgodnie z niniejszym rozporządzeniem (punkt wyjściowy).

2.   Na wszystkich etapach gromadzenia, przewozu, manipulowania, obróbki, przekształcania, przetwarzania, składowania, wprowadzania do obrotu, rozprowadzania, stosowania lub usuwania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego lub produktów pochodnych w przedsiębiorstwie pod ich kontrolą podmioty zapewniają zgodność produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych z wymogami niniejszego rozporządzenia mającymi zastosowanie do ich działalności.

3.   Państwa członkowskie kontrolują i sprawdzają, czy podmioty przestrzegają odpowiednich wymogów niniejszego rozporządzenia na wszystkich etapach łańcucha czynności związanych z produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego i produktami pochodnymi, o których mowa w ust. 2. W tym celu wprowadzają system urzędowych kontroli zgodnie z odpowiednimi przepisami wspólnotowymi”.

10

Artykuł 7 tego rozporządzenia, zatytułowany „Klasyfikacja produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych”, stanowi w ust. 1:

„Produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego klasyfikuje się w specjalnych kategoriach odzwierciedlających poziom zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt stwarzanego przez takie produkty, zgodnie z wykazami ustanowionymi w art. 8, 9 i 10.”.

11

Artykuł 8 tego rozporządzenia, zatytułowany „Materiał kategorii 1”, przewiduje w lit. g):

„Materiał kategorii 1 obejmuje następujące produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego:

[…]

12

Artykuł 9 tego samego rozporządzenia, zatytułowany „Materiał kategorii 2”, stanowi w lit. d) i h):

„Materiał kategorii 2 obejmuje następujące produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego:

[…]

[…]

13

Artykuł 10 rozporządzenia nr 1069/2009, zatytułowany „Materiał kategorii 3”, stanowi w lit. a) i f):

„Materiał kategorii 3 obejmuje następujące produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego:

[…]

[…]”.

14

Artykuł 14 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Usuwanie i stosowanie materiału kategorii 3”, ma następujące brzmienie:

„Materiał kategorii 3:

[…]”.

15

Artykuł 24 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zatwierdzenie przedsiębiorstw lub zakładów”, stanowi:

„1.   Podmioty zapewniają, aby kontrolowane przez nie przedsiębiorstwa lub zakłady były zatwierdzane przez właściwy organ, któremu podlega miejsce, w którym przedsiębiorstwa te lub zakłady wykonują jedną lub więcej z następujących czynności:

[…]

[…]”.

16

Artykuł 25 tego rozporządzenia, zatytułowany „Ogólne wymogi w zakresie higieny”, stanowi w ust. 1 lit. e):

„Podmioty zapewniają, aby przedsiębiorstwa lub zakłady podlegające ich kontroli i wykonujące czynności, o których mowa w art. 24 ust. 1 lit. a) i h):

[…]

17

Zgodnie z art. 28 rozporządzenia nr 1069/2009, zatytułowanym „Kontrole wewnętrzne”:

„Podmioty wprowadzają, wdrażają i utrzymują kontrole wewnętrzne w swoich przedsiębiorstwach lub zakładach, w celu monitorowania zgodności z niniejszym rozporządzeniem. Zapewniają one, aby żadne produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego lub produkty pochodne, co do których istnieje podejrzenie lub co do których stwierdzono, że nie spełniają wymogów niniejszego rozporządzenia, nie opuszczały przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że są przeznaczone do usunięcia”.

18

Załącznik IV do rozporządzenia Komisji (UE) nr 142/2011 z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 oraz w sprawie wykonania dyrektywy Rady 97/78/WE w odniesieniu do niektórych próbek i przedmiotów zwolnionych z kontroli weterynaryjnych na granicach w myśl tej dyrektywy (Dz.U. 2011, L 54, s. 1) stanowi w pkt 3 sekcji 4 rozdziału I:

„W uzupełnieniu ogólnych warunków ustanowionych w sekcji 1 zastosowanie mają następujące wymogi:

[…]

19

Tierische Nebenprodukte-Beseitigungsgesetz (ustawa o usuwaniu produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego) z dnia 25 stycznia 2004 r. (BGB1. 2004 I, s. 82), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (BGB1. 2016 I, s. 1966) (zwana dalej „TierNebG”), stanowi w § 1, zatytułowanym „Zakres stosowania”:

„Niniejsza ustawa ma na celu wykonanie [rozporządzenia nr 1069/2009], jak również aktów prawnych Wspólnoty lub Unii Europejskiej mających bezpośrednie zastosowanie, przyjętych na podstawie lub w wykonaniu tego rozporządzenia”.

20

Paragraf 3 TierNebG, zatytułowany „Obowiązek usunięcia”, ma następujące brzmienie:

„(1)   Jeżeli, zgodnie z przepisami wymienionymi w § 1,

muszą być zebrane, gromadzone, identyfikowane, transportowane, składowane, poddane obróbce, przetwarzane, stosowane lub usuwane, właściwe organy określają warunki zbierania, gromadzenia, identyfikacji, transportu, składowania, poddawania obróbce, przetwarzania, wykorzystywania i usuwania. Wwłaściwy organ powinien zbierać, gromadzić, identyfikować, transportować, składować, poddawać obróbce, przetwarzać, wykorzystywać lub usuwać

powstałe na jego terytorium zgodnie z aktami prawnymi o bezpośrednim stosowaniu, o których mowa w § 1 niniejszej ustawy, oraz z przepisami przyjętymi w celu jej wykonania. Do momentu ich odzyskania przez właściwy organ obowiązki właścicieli w zakresie identyfikacji, transportu i składowania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego oraz produktów pochodnych wytwarzanych u nich, przewidziane przepisami aktów prawnych o bezpośrednim zastosowaniu, o których mowa w § 1, pozostają niezmienione. Właściwy organ może zwrócić się do osób trzecich o wykonanie zobowiązań ciążących na nim na mocy zdania drugiego. Zdanie drugie stosuje się również do dzikich martwych zwierząt w zakresie, w jakim właściwe organy zarządziły wykorzystanie, przetwarzanie lub unieszkodliwianie z powodów związanych ze zwalczaniem chorób zwierzęcych.

(2)   Ustępu 1 zdanie drugie nie stosuje się, jeżeli produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne są przeznaczone do produkcji paszy i produktów pochodnych, o których mowa w art. 33 i 36 rozporządzenia (WE) nr 1069/2009, a produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne zostały zgromadzone, zidentyfikowane, przetransportowane lub były przechowywane, poddane obróbce, przetworzone lub używane przez przedsiębiorstwa, jednostki lub zakłady zarejestrowane zgodnie z art. 23 rozporządzenia (WE) nr 1069/2009 lub zatwierdzone zgodnie z art. 24 rozporządzenia (WE) nr 1069/2009.

(3)   Właściwy organ może zobowiązać zakład przetwórczy, spalarnię lub współspalarnię do czasowego zezwolenia, w zamian za rozsądne wynagrodzenie, przy uwzględnieniu obciążeń i produktów, na wspólne korzystanie z obiektu lub instalacji w celu przetwarzania lub usuwania produktów ubocznych lub pochodnych, o których mowa w ust. 1 zdanie pierwsze, które powstają poza obszarem działania zakładu przetwórstwa, spalarni lub współspalarni, pod warunkiem że:

W przypadku przemieszczenia częściowego może być ono uzależnione od warunku, że zakład przetwórstwa, spalarnia lub współspalarnia odzyskuje, zbiera, identyfikuje, transportuje, składuje, poddaje obróbce, przetwarza, wykorzystuje lub usuwa produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego i produkty pochodne powstałe na danym obszarze, jeżeli wymaga tego interes publiczny.

(4)   Właściwy organ może zobowiązać zakład przetwórstwa, spalarnię lub współspalarnię do czasowego zezwolenia, w zamian za rozsądne wynagrodzenie, przy uwzględnieniu obciążeń i produktów, na wspólne korzystanie z zakładu lub instalacji w celu przetwarzania lub usuwania produktów ubocznych lub produktów pochodnych, o których mowa w ust. 1 zdanie pierwsze, które powstają poza obszarem działania zakładu przetwórstwa, spalarni lub współspalarni, pod warunkiem że będzie to zorganizowane w rozsądny sposób i że produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego lub produkty pochodne nie mogą być użytecznie przetworzone w inny sposób lub mogą być przetworzone jedynie w sposób wiążący się ze znacznie wyższymi kosztami. Jeżeli osiągnięcie porozumienia w sprawie wynagrodzenia nie jest możliwe, jest ono ustalane przez właściwy organ”.

21

Paragraf 12 TierNebG, zatytułowany „Nadzór”, stanowi:

„(1)   Przestrzeganie przepisów aktów prawnych o bezpośrednim zastosowaniu, o których mowa w § 1, przestrzeganie przepisów niniejszej ustawy i rozporządzeń wydanych na jej podstawie, jak również przestrzeganie nakazów egzekucyjne wydanych zgodnie z aktami prawnymi o bezpośrednim zastosowaniu, o których mowa w § 1, niniejszej ustawie lub rozporządzeniu wydanym na jej podstawie, są poddane nadzorowi właściwego organu oraz w dziedzinie Bundeswehr (armii federalnej) przez służby wyznaczone przez federalne ministerstwo obrony.

(2)   Właściwy organ może w każdym indywidualnym przypadku wydawać nakazy niezbędne do przestrzegania przepisów aktów prawnych mających bezpośrednie zastosowanie, o których mowa w § 1 niniejszej ustawy, jak również rozporządzeń wydanych na jej podstawie. Przepis ten ma zastosowanie również po rejestracji określonej w art. 23 rozporządzenia […] nr 1069/2009 lub po zatwierdzeniu na podstawie art. 24 rozporządzenia […] nr 1069/2009”.

22

Thüringer Ausführungsgesetz zum Tierische Nebenprodukte-Beseitigungsgesetz (ustawa kraju związkowego Turyngia o stosowaniu ustawy federalnej w sprawie usuwania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego) z dnia 10 czerwca 2005 r. (Thür GVB1. 2005, s. 224) stanowi w § 2, zatytułowanym „Podmioty odpowiedzialne za przetwarzanie i usuwanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego kategorii 1 i 2”:

„(1)   Powiaty i miasta na prawach powiatu są właściwymi jednostkami samorządowymi prawa publicznego (podmiotami odpowiedzialnymi za usuwanie) w rozumieniu § 3 ust. 1 [TierNebG]. Wykonują one to zadanie w ramach samoadministracji.

(2)   W celu wypełniania tego zadania podmioty odpowiedzialne za usuwanie, o których mowa w ust. 1, mogą utworzyć stowarzyszenie jednostek samorządu lokalnego. Regulamin pracowniczy określa zasady działania. Jedynie ten podmiot odpowiedzialny za usuwanie jest odpowiedzialny za wykonanie tego zadania za pośrednictwem stowarzyszenia”.

23

Paragraf 3 ustawy kraju związkowego Turyngii o stosowaniu ustawy federalnej w sprawie usuwania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, zatytułowany „Obszary interwencyjne”, ma następujące brzmienie:

„(1)   Minister właściwy do spraw weterynaryjnych ustala w drodze rozporządzenia, w porozumieniu z podmiotami odpowiedzialnymi za usuwanie, obszary, w ramach których wspomniane podmioty muszą zbierać, gromadzić, transportować, składować, poddawać obróbce, przetwarzać lub usuwać produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w § 3 ust. 1 zdanie pierwsze [TierNebG]. W tym względzie należy wziąć pod uwagę interesy ochrony przed chorobami zwierząt, wytwarzanie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w § 3 ust. 1 zdanie pierwsze [TierNebG], warunki przepływu i zdolność fabryk przetwórczych.

(2)   Minister właściwy do spraw weterynaryjnych może, w bardzo wyjątkowych wypadkach, zezwolić na poddanie obróbce, przetwarzanie lub usunięcie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, o których mowa w §. 3 ust. 1 zdanie pierwsze [TierNebG] w zakładzie przetwórczym, spalarni lub współspalarni poza strefą interwencyjną ustaloną zgodnie z ust. 1”.

24

Thüringer Verordnung über die Einzugsbereiche nach dem Tierische Nebenprodukte-Beseitigungsgesetz (rozporządzenie w sprawie Turyngii w sprawie obszarów interwencyjnych przyjęte na podstawie federalnej ustawy o usuwaniu produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego) z dnia 11 października 2005 r. (Thür GVBl. 2005, s. 355) stanowi w § 1:

„Obszar interwencyjny zakładu przetwórczego znajdującego się w Elxleben, powiat Sömmerda, obejmuje w odniesieniu do kwestii wymienionych w § 3 ust. 1 zdanie pierwsze [TierNebG] w wersji obowiązującej w dacie wystąpienia okoliczności faktycznych, obszar całego kraju związkowego”.

25

Spółka Toropet prowadzi w Niemczech przedsiębiorstwo zatwierdzone na podstawie rozporządzenia nr 1069/2009 jako przedsiębiorstwo pośredniczące w odniesieniu do materiału kategorii 3 w rozumieniu art. 10 tego rozporządzenia. Jest ona również zarejestrowana jako przewoźnik produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego. Spółka ta nie jest jednak uprawniona do przerabiania materiału należącego do kategorii 1 i 2 w rozumieniu art. 8 i 9 wspomnianego rozporządzenia. Spółka Toropet w ramach swojej działalności przetwarza i sprzedaje produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego między innymi producentom pasz zwierzęcych, podmiotom zajmującym się odzyskiem tłuszczów zwierzęcych i wytwórniom biogazu.

26

W dniu 23 stycznia 2018 r., podczas kontroli administracyjnej przeprowadzonej w tym przedsiębiorstwie pośredniczącym, Landkreis Greiz stwierdził obecność pleśni, gnicie i obecność ciał obcych, takich jak pozostałości po tworzywach sztucznych i trociny, w 38 dużych skrzyniopaletach typu palox zawierających produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego kategorii 3. Ze względu na owe wady Landkreis Greiz przeklasyfikował ten materiał do kategorii 2 i nakazał natychmiastowe usunięcie 38 paloxów w drodze przymusowej egzekucji przy udziale osób trzecich, która została przeprowadzona tego samego dnia. Spółkę Toropet obciążono związanymi z tymi czynnościami kosztami w wysokości 2346,17 EUR.

27

Egzekucja ta została potwierdzona decyzją Lankreis Greiz z dnia 25 stycznia 2018 r., w której stwierdził on, że ze względu na wspomniane braki przedmiotowe materiały nie mogły już być klasyfikowane jako materiały kategorii 3, lecz powinny były zostać zaklasyfikowane do kategorii 2. Tymczasem ani spółka Toropet, ani jej partner handlowy, który miał zajmować się przetwarzaniem tego materiału, nie są uprawnieni do zajmowania się materiałem kategorii 2. Ponadto wobec braku osobnej chłodni materiał, o którym mowa, nie mógł być składowany na miejscu do czasu znalezienia polubownego rozwiązania.

28

W dniu 9 października 2018 r. spółka Toropet wniosła do Verwaltungsgericht Gera (sądu administracyjnego w Gerze, Niemcy) skargę o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej z dnia 25 stycznia 2018 r.

29

W ramach skargi spółka Toropet zarzuca Landkreis Greiz, że popełnił on błąd poprzez przeklasyfikowanie rozpatrywanego materiału do kategorii 2 bez przeprowadzenia badań naukowych. Kwestionuje ona zasadność oceny, zgodnie z którą rozpatrywany materiał był zepsuty, spleśniały lub zgniły. Spółka Toropet jest zdania, że kryterium stosowane przez lekarzy weterynarii i Landkreis Greiz, a mianowicie kryterium zdatności do spożycia, zgodnie z którym produkty nadają się do spożycia przez ludzi, wykracza poza zakres art. 10 rozporządzenia nr 1069/2009.

30

Spółka Toropet podnosi, że z art. 14 lit. d) tego rozporządzenia wynika, iż rozkład i zepsucie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nie uzasadniają ich przeklasyfikowania do niższej kategorii, ponieważ możliwa jest utylizacja zgodnie z art. 14 lit. b) wspomnianego rozporządzenia, a usunięcie nie zawsze jest konieczne. Ponadto zdaniem tej spółki rozpatrywane produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego mogły być objęte art. 10 lit. f) tego rozporządzenia, ponieważ przepis ten wyklucza jedynie produkty stwarzające poważne zagrożenie spowodowane chorobami zwierząt. Tymczasem, zdaniem spółki Toropet, mięso spleśniałe lub zgniłe nie przedstawia takiego zagrożenia. Co się tyczy obecności ciał obcych w rozpatrywanym materiale, takich jak kawałki gipsu, pozostałości tworzyw sztucznych i trocin – nie może ona prowadzić do zmiany klasyfikacji, jeśli możliwe jest zwykłe mechaniczne oddzielenie.

31

Spółka ta podnosi w szczególności, że skoro materiał kategorii 3 nie jest przeznaczony do spożycia przez ludzi, to okoliczność, czy rozpatrywany materiał nadaje się do spożycia przez ludzi, czy też nie, jest bez znaczenia.

32

Sąd odsyłający zauważa, że rozpatrywane produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego stanowiły głównie materiał zaklasyfikowany pierwotnie do kategorii 3 na podstawie albo art. 10 lit. a) rozporządzenia nr 1069/2009, który obejmuje tusze i części tusz zwierząt poddanych ubojowi, które nadają się do spożycia przez ludzi, lecz nie są przeznaczone do takiego spożycia, albo art. 10 lit. f) tego rozporządzenia, obejmujący produkty pochodzenia zwierzęcego lub środki spożywcze zawierające takie produkty, które już nie nadają się do spożycia przez ludzi z powodów handlowych lub z innych powodów, które nie stanowią żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt.

33

Zdaniem tego sądu rozkład i zepsucie materiału kategorii 3 czynią go co do zasady niezdatnym do spożycia przez ludzi i stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. W konsekwencji sąd ten zastanawia się, czy tego rodzaju zmiany powinny prowadzić do przeklasyfikowania materiału do innej kategorii.

34

Sąd odsyłający zauważa, że głównym celem rozporządzenia nr 1069/2009, jak wynika z jego motywu 11 oraz art. 1, jest kontrola zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz ochrona bezpieczeństwa łańcucha żywnościowego i paszowego. W związku z tym zagrożenie nie jest ograniczone do zdrowia ludzkiego. W art. 14 lit. d) tego rozporządzenia podkreślono zresztą, że rozkład i zepsucie produktów pochodzenia zwierzęcego stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.

35

Sąd odsyłający uważa jednak, że art. 14 lit. d) rozporządzenia nr 1069/2009 może stać na przeszkodzie późniejszej zmianie pierwotnej klasyfikacji w wyniku rozkładu lub zepsucia danego materiału. Jego zdaniem z przepisu tego można bowiem wywnioskować, że rozkład i zepsucie mają co do zasady wpływ nie na klasyfikację, lecz jedynie na stosowanie materiału kategorii 3. Zdaniem tego sądu o ile stosowanie tego materiału do produkcji paszy jest wykluczone na podstawie art. 14 lit. d) tego rozporządzenia, o tyle wydaje się jednak możliwe wykorzystanie tego materiału do innych celów, na przykład poprzez utylizację w drodze współspalania, zgodnie z art. 14 lit. b) wspomnianego rozporządzenia.

36

Sąd odsyłający zastanawia się również nad wykładnią art. 9 lit. d) rozporządzenia nr 1069/2009. Zgodnie bowiem z tym przepisem materiał uznany za nienadający się do spożycia przez ludzi z powodu obecności ciał obcych należy zaklasyfikować do kategorii 2. Jednakże z pkt 3 sekcji 4 rozdziału I załącznika IV do rozporządzenia nr 142/2011 wynika, że obecność ciał obcych nie wystarcza do zaklasyfikowania danego materiału do kategorii 2, ponieważ przepisy wymagają, aby zakłady przetwórcze materiału kategorii 3 wyposażone były w instalację umożliwiającą wykrywanie tych ciał obcych, które muszą zostać usunięte przed przetwarzaniem lub w jego trakcie. Ponadto sąd odsyłający zastanawia się, czy zapobieganie zagrożeniu wynikającemu z obecności ciał obcych ma znaczenie, gdy materiał kategorii 3 nie jest przeznaczony do przetworzenia na paszę, lecz do spalania lub do produkcji biodiesla.

37

W tych okolicznościach Verwaltungsgericht Gera (sąd administracyjny w Gerze) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

38

Poprzez swe trzy pytania, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009 należy interpretować w ten sposób, że produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego pierwotnie zaklasyfikowane zgodnie z tym przepisem jako materiał kategorii 3, zmienione w wyniku rozkładu lub zepsucia lub zmieszane z ciałami obcymi takimi jak kawałki tynku lub trociny, skutkiem czego wspomniany materiał nie nadaje się już do spożycia przez ludzi lub nie jest wolny od wszelkiego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub zwierząt, nie odpowiadają poziomowi zagrożenia związanemu z tą klasyfikacją i w związku z tym muszą zostać przeklasyfikowane do niższej kategorii.

39

W celu udzielenia odpowiedzi na te pytania należy w pierwszej kolejności określić szczegółowe zasady klasyfikacji produktu ubocznego pochodzenia zwierzęcego do danej kategorii, a w drugiej kolejności zbadać, czy taka klasyfikacja jest niezmienna, czy też produkt uboczny pochodzenia zwierzęcego może zostać przeklasyfikowany albo ze względu na zjawisko rozkładu lub zepsucia, albo ze względu na jego zmieszanie z ciałami obcymi, które miało miejsce po jego pierwotnym zaklasyfikowaniu.

40

W pierwszej kolejności, co się tyczy zasad klasyfikacji produktu ubocznego pochodzenia zwierzęcego do danej kategorii, należy zauważyć, że klasyfikacja produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych jest uregulowana w sekcji 4 tytułu I rozporządzenia nr 1069/2009, która zawiera art. 7–10.

41

Zgodnie z art. 7 ust. 1 tego rozporządzenia, który reguluje klasyfikację produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, produkty te klasyfikowane są do poszczególnych kategorii według kryterium poziomu zagrożenia, jakie stwarzają one dla zdrowia ludzi i zwierząt. Ściślej rzecz ujmując – wspomniane rozporządzenie przewiduje trzy kategorie, zgodnie z jego art. 8, 9 i 10, obejmujące, odpowiednio, materiał kategorii 1, 2 i 3, przy czym produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego muszą należeć do jednej z tych trzech kategorii. Zatem do kategorii 3 zalicza się materiał, który jest uznawany za prawodawcę Unii za stwarzający niewielkie zagrożenie, podczas gdy materiał kategorii 1 i 2 to materiał stwarzający poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt, przy czym materiał kategorii 1 to taki, który stwarza zagrożenie największe.

42

Po pierwsze, z brzmienia art. 9 lit. h) rozporządzenia nr 1069/2009 wynika, że wykaz materiałów kategorii 2 obejmuje produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego inne niż materiały kategorii 1 lub 3, tak że kategoria 2 stanowi kategorię dopełniającą. Ponadto, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 62 opinii, art. 9 lit. h) tego rozporządzenia należy w świetle jego motywu 35, zgodnie z którym każdy produkt uboczny pochodzenia zwierzęcego nieobjęty żadną z trzech kategorii powinien być uznany za materiał kategorii 2, należy interpretować szeroko, w ten sposób, że obejmuje on każdy produkt uboczny pochodzenia zwierzęcego, który nie został sklasyfikowany do innej kategorii.

43

Wynika z tego, że wykazy materiałów kategorii 1 i 3, przewidzianych w art. 8 i 10 rozporządzenia nr 1069/2009, mają charakter wyczerpujący i w związku z tym należy je interpretować w sposób ścisły, ponieważ po pierwsze, obejmują one wyłącznie materiały, które zostały tam wyraźnie wymienione, i po drugie, materiały te powinny zgodnie z art. 7 ust. 1 tego rozporządzenia odpowiadać poziomowi ryzyka związanemu z daną kategorią.

44

Wynika z tego, że kategoria 3 obejmuje jedynie materiały, które są w niej wyraźnie wymienione i które odpowiadają poziomowi ryzyka związanemu z tą kategorią.

45

Po drugie, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 54 opinii, należy podkreślić, że poziom ryzyka stanowi również właściwe kryterium końcowego zastosowania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego. W rozporządzeniu nr 1069/2009 ustanowiono bowiem, w art. 12–14 w związku z motywem 38, wykazy zastosowań i sposobów usuwania możliwych dla każdej kategorii materiału, a także zasady mające zastosowanie do każdej z nich w celu ograniczenia poziomu tego zagrożenia do minimum, nie wykluczając przy tym możliwości, że zastosowania i sposoby usuwania mające zastosowanie do kategorii wysokiego ryzyka rozciągają się również na materiały należące do kategorii o niskim ryzyku.

46

W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że materiały będące przedmiotem postępowania głównego zostały pierwotnie zaklasyfikowane do kategorii 3, zgodnie z art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009.

47

Podczas gdy art. 10 lit. a) tego rozporządzenia przewiduje, że do tej kategorii należą tusze i części zabitych zwierząt, które nadają się do spożycia przez ludzi, ale nie są przeznaczone do takiego spożycia ze względów handlowych, art. 10 lit. f) tego rozporządzenia obejmuje materiały takie jak produkty pochodzenia zwierzęcego, które nie są już przeznaczone do spożycia przez ludzi ze względów handlowych lub ze względu na wady związane z produkcją lub pakowaniem lub inne wady, które nie powodują żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub zwierząt. Wynika stąd, że kryterium pozwalające ustalić, czy produkt uboczny pochodzenia zwierzęcego jest objęty zakresem jednego z tych przepisów, zasadza się na wymogu zdatności do spożycia przez ludzi lub braku jakiegokolwiek ryzyka dla zdrowia ludzi lub zwierząt.

48

W tym względzie, co się tyczy w szczególności ustalenia, czy środki spożywcze nadają się do spożycia przez ludzi, art. 14 ust. 5 rozporządzenia nr 178/2002 przewiduje, że środkiem niezdatnym do spożycia przez ludzi jest ten, który jest niedopuszczalny ze względu na zanieczyszczenie pochodzące z zewnątrz lub inne, lub z powodu zepsucia, gnicia lub rozkładu.

49

W drugiej kolejności należy zbadać, czy wady związane ze zjawiskiem rozkładu lub zepsucia i obecnością ciał obcych, takie jak te, które zostały stwierdzone w ramach kontroli administracyjnej z dnia 23 stycznia 2018 r. opisanej w pkt 26 niniejszego wyroku, mogą zmienić poziom ryzyka, jaki przedstawiają materiały pierwotnie sklasyfikowane jako materiał kategorii 3 w rozumieniu art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009, co uzasadniałoby przekwalifikowanie tych materiałów do kategorii 2.

50

Na wstępie należy podkreślić, że ani art. 7 rozporządzenia nr 1069/2009, ani żaden inny przepis tego rozporządzenia nie przewiduje wyraźnie przekwalifikowania do niższej kategorii materiałów pierwotnie zaliczonych do kategorii 3. W zakresie, w jakim ogranicza się on do stwierdzenia, że klasyfikacja produktu ubocznego pochodzenia zwierzęcego odzwierciedla poziom ryzyka tego produktu dla zdrowia publicznego i zwierząt, brzmienie art. 7 nie pozwala bowiem na ustalenie, czy materiał może zostać przeklasyfikowany.

51

W konsekwencji, biorąc pod uwagę brak użytecznych wyjaśnień w art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009, dla celów wykładni tego przepisu należy wziąć pod uwagę w szczególności jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (zob. podobnie wyrok z dnia 19 października 2017 r., Vion Livestock, C‑383/16, EU:C:2017:783, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).

52

Co się tyczy, po pierwsze, celów realizowanych przez rozporządzenie nr 1069/2009, z art. 1 i z motywów 2, 5, 6 i 11 tego rozporządzenia wynika, że główne cele regulacji dotyczącej produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego polegają na odpowiedniej kontroli zagrożeń dla zdrowia publicznego i zwierząt, na zachowaniu bezpieczeństwa łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt oraz na ustanowieniu spójnych i pełnych ram dla zdrowia, które będą proporcjonalne do zagrożeń dla zdrowia związanych z manipulacją produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego przez podmioty gospodarcze na różnych etapach łańcucha, od ich gromadzenia do ich zastosowania lub ich usunięcia.

53

Wynika z tego, że zamiarem prawodawcy Unii było kontrolowanie zagrożeń dla zdrowia publicznego i zwierząt w trakcie całego wykorzystywania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, w sposób odpowiedni i proporcjonalny, co oznacza, że klasyfikacja produktu ubocznego pochodzenia zwierzęcego może zostać poddana ponownej ocenie w dowolnym momencie jego wykorzystywania, a tym samym prowadzić do przekwalifikowania tego produktu, jeżeli nie spełnia on już warunków ustanowionych dla jego wstępnej klasyfikacji.

54

Wykładnia ta znajduje potwierdzenie, po drugie, w art. 7 i 10 rozporządzenia nr 1069/2009.

55

Zgodnie z art. 4 ust. 2 tego rozporządzenia na wszystkich podmiotach wykorzystujących dany materiał spoczywa obowiązek zapewnienia, aby produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego były zgodne z przepisami tego rozporządzenia „[n]a wszystkich etapach gromadzenia, przewozu, manipulowania, obróbki, przekształcania, przetwarzania, składowania, wprowadzania do obrotu, rozprowadzania, stosowania lub usuwania” tych produktów.

56

Ponadto należy również podkreślić, że rozporządzenie nr 1069/2009, zgodnie z jego motywem 36, przewiduje główną odpowiedzialność podmiotów zdefiniowanych na potrzeby tego rozporządzenia w art. 3 pkt 11 za zapewnienie przestrzegania wymogów tego rozporządzenia w celu ochrony zdrowia publicznego i zwierząt. W tym względzie podmioty te są zobowiązane do przestrzegania wymogów tego rozporządzenia mających zastosowanie do ich działalności podczas przetwarzania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego. W tym kontekście art. 28 rozporządzenia nr 1069/2009 nakłada na owe podmioty obowiązek zapewnienia w drodze kontroli wewnętrznej, aby żadne produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego niezgodne z tym rozporządzeniem lub co do których istnieje podejrzenie niezgodności z tym aktem nie opuszczały przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że są przeznaczone do usunięcia.

57

Podobnie państwa członkowskie, na podstawie art. 4 ust. 3 rozporządzenia nr 1069/2009, wprowadzają system kontroli urzędowych, w ramach których kontrolują i weryfikują, czy owe podmioty przestrzegają wymogów tego rozporządzenia przez cały łańcuch transakcji dotyczących produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego. Przepis ten potwierdza również, że podmioty te powinny sprawdzić na każdym etapie łańcucha działań, czy produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego rzeczywiście należą do kategorii, do której zostały pierwotnie zaklasyfikowane.

58

Z kontekstu, w jaki wpisuje się art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009, oraz z celów realizowanych przez regulację, której część stanowią te przepisy, wynika zatem, że pierwotne zaklasyfikowanie materiałów do określonej kategorii powinno być kontrolowane i sprawdzane w ciągu całego łańcucha transakcji, tak że jeżeli materiały te nie odpowiadają już poziomowi ryzyka, który był z nimi pierwotnie związany, ich przeszeregowanie powinno zostać dokonane w celu zagwarantowania bezpieczeństwa łańcucha żywnościowego ludzi i zwierząt. Zatem, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 80 opinii, zaliczenie do danej kategorii nie jest niezmienne, lecz zależy od utrzymania związanego z nim poziomu ryzyka.

59

Z powyższego wynika, że zmiana materiału takiego jak będący przedmiotem postępowania głównego, zaklasyfikowanego pierwotnie do kategorii 3 zgodnie z art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009, przez rozkład, zepsucie lub obecność obcych ciał, tak że materiał ten nie nadaje się już do spożycia przez ludzi lub nie zapewnia braku jakiegokolwiek ryzyka dla zdrowia ludzi lub zwierząt, musi koniecznie prowadzić do ich przekwalifikowania do niższej kategorii.

60

Jak bowiem zauważyli zarówno sąd odsyłający, jak i Komisja Europejska, rozkład lub zepsucie się materiału kategorii 3 powoduje powstanie toksyn, które co do zasady czynią go niezdatnym do spożycia przez ludzi i stwarzają również zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.

61

W konsekwencji produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego zaklasyfikowane pierwotnie do kategorii 3, takie jak produkty rozpatrywane w postępowaniu głównym, które wykazują wyższy poziom ryzyka niż poziom dopuszczalny do celów sklasyfikowania do tej kategorii, tracą możliwość takiego zaklasyfikowania.

62

Z powyższego wynika, że jak wskazano w pkt 42 niniejszego wyroku, zgodnie z art. 9 lit. h) rozporządzenia nr 1069/2009, do kategorii 2 należą produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego inne niż materiał kategorii 1 lub 3. W związku z tym ten ostatni przepis powinien mieć zastosowanie do produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, które z powodu rozkładu lub zepsucia stwarzają zbyt wysoki poziom zagrożenia, aby spełnić wymogi dotyczące materiału kategorii 3.

63

Co się tyczy obecności ciał obcych, takich jak kawałki tynku lub trociny, w materiale będącym przedmiotem postępowania głównego, po pierwsze, z informacji zawartych we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym i w aktach sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że ze względu na ich charakter nie są one uważane za odpady niebezpieczne w rozumieniu rozporządzenia nr 1013/2006. W związku z tym, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 43 opinii, mieszanina taka co do zasady podlega przepisom rozporządzenia nr 1069/2009 (zob. podobnie wyrok z dnia 3 września 2020 r., P.F. Kamstra Recycling i in., od C‑21/19 do C‑23/19, EU:C:2020:636, pkt 55).

64

Po drugie, należy zauważyć, że pkt 3 sekcji 4 rozdziału I załącznika IV do rozporządzenia nr 142/2011 nakłada na zakłady przetwórcze kategorii 3 obowiązek posiadania instalacji umożliwiającej wykrycie obecności ciał obcych, takich jak materiały do pakowania i części metalowe. Tak więc, jak podnieśli rzecznik generalny w pkt 45 opinii oraz Komisja i Landkreis Greiz, przepis ten obejmuje wyłącznie ciała obce zmieszane z materiałem kategorii 3, które mogą być łatwo usuwane, z zachowaniem wymogów dotyczących poziomu ryzyka przewidzianych dla tej kategorii w rozporządzeniu nr 1069/2009.

65

Tymczasem ciała obce takie jak kawałki tynku lub trociny, przy założeniu, że mogą one zostać wykryte, mogą przyłączyć się do produktu ubocznego pochodzenia zwierzęcego w tak ścisły sposób, że wydobywanie tych jest co najmniej trudne do zrealizowania, jeśli nie niemożliwe, tak że nie można ich uznać za ciała obce objęte pkt 3 sekcji 4 rozdziału I załącznika IV do rozporządzenia nr 142/2011.

66

W tym względzie należy zauważyć, podobnie jak uczynił to rzecznik generalny w pkt 74 opinii, że mieszanka produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego z ciałami obcymi takimi jak kawałki tynku lub trociny posiada te same cechy, a w szczególności przedstawia sobą ten sam poziom ryzyka co materiał kategorii 2, o którym mowa w art. 9 lit. d) rozporządzenia nr 1069/2009, który obejmuje „produkty pochodzenia zwierzęcego, które uznano za nienadające się do spożycia przez ludzi ze względu na obecność ciał obcych”. Taka mieszanina powinna zatem zostać zaklasyfikowana do owej kategorii 2 albo na podstawie art. 9 lit. d) – jeśli chodzi o produkty pochodzenia zwierzęcego w rozumieniu tego przepisu, albo na podstawie art. 9 lit. h) wspomnianego rozporządzenia – w odniesieniu do innych produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego.

67

Wreszcie argumentacja, zgodnie z którą z art. 14 lit. d) rozporządzenia nr 1069/2009 można wywnioskować, że rozkład lub zepsucie mają wpływ nie na zaklasyfikowanie, lecz na wykorzystanie materiału kategorii 3, nie może zostać uwzględniona, ponieważ wykładnia ta byłaby sprzeczna zarówno z celem, jak i ze strukturą rozporządzenia nr 1069/2009.

68

Jak wskazano w pkt 45 niniejszego wyroku, w art. 12–14 rozporządzenia nr 1069/2009 ustalono wykazy możliwych zastosowań i sposobów usuwania materiału kategorii 1–3, o których mowa, odpowiednio, w art. 8–10 tego rozporządzenia, lecz zawsze w zależności od stopnia zagrożenia, jakie stwarzają poszczególne kategorie. W konsekwencji art. 14 wspomnianego rozporządzenia nie przewiduje wymogów, jakie należy spełnić do celów zaklasyfikowania materiału do poszczególnych kategorii, które pozostają zdefiniowane wyłącznie w art. 8–10 tego samego rozporządzenia, a zatem nie może naruszać logiki właściwej klasyfikacji ustanowionej przez prawodawcę Unii w tych artykułach.

69

W tym samym kontekście nie można zgodzić się z argumentacją spółki Toropet, zgodnie z którą pierwotne zaklasyfikowanie materiału do kategorii 3 może zostać utrzymane pomimo rozkładu lub zepsucia, które dotyczą danego materiału, lub pomimo jego zmieszania z ciałami obcymi, ponieważ materiał ten mógłyby być wykorzystywany nie w celu przetworzenia ich na pasze, lecz do innych celów, takich jak spalanie lub ich przetworzenie w biogaz. Zmiana pierwotnego przeznaczenia rozpatrywanego materiału nie może uzasadniać jego utrzymania w kategorii 3 z uwagi na wysoki poziom jego ryzyka dla zdrowia ludzi i zwierząt.

70

Z całości powyższych rozważań wynika, że na pytania prejudycjalne należy udzielić odpowiedzi, iż art. 7 ust. 1, art. 9 lit. h) oraz art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia nr 1069/2009 w związku z art. 4 ust. 2 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego pierwotnie zaklasyfikowane jako materiał kategorii 3 w rozumieniu art. 10 lit. a) i f) tego rozporządzenia, zmienione w wyniku rozkładu lub zepsucia lub też zmieszane z ciałami obcymi, takimi jak kawałki tynku lub trociny, tak że wspomniany materiał nie nadaje się już do spożycia przez ludzi lub nie jest wolny od wszelkiego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub zwierząt, nie odpowiadają poziomowi zagrożenia związanemu z tą klasyfikacją i w związku z tym muszą zostać przeklasyfikowane do niższej kategorii.

71

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 7 ust. 1, art. 9 lit. h) oraz art. 10 lit. a) i f) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) w związku z art. 4 ust. 2 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego pierwotnie zaklasyfikowane jako materiał kategorii 3 w rozumieniu art. 10 lit. a) i f) tego rozporządzenia, zmienione w wyniku rozkładu lub zepsucia lub też zmieszane z ciałami obcymi, takimi jak kawałki tynku lub trociny, tak że wspomniany materiał nie nadaje się już do spożycia przez ludzi lub nie jest wolny od wszelkiego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub zwierząt, nie odpowiadają poziomowi zagrożenia związanemu z tą klasyfikacją i w związku z tym muszą zostać przeklasyfikowane do niższej kategorii.