–

w imieniu M.A.Filippiego i M. Manigatterera, Play For Me GmbH, ATG GmbH, C. Vöcklingera, Gmalieva s. r. o., PBW GmbH, Felicitas GmbH i Celik KG, przez F. Maschkego, Rechtsanwalt,

–

w imieniu Game Zone Entertainment AG przez M. Paara i H. Zwanzgera, Rechtsanwälte,

–

w imieniu Fortuna Advisory Kft. przez G. Schmida i R. Hochstögera, Rechtsanwälte,

–

w imieniu rządu austriackiego przez G. Hessego, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez G. Brauna i przez H. Tserepę-Lacombe, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 56 i nast. TFUE w świetle art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania wszczętego przez osoby zarządzające brasserie, kawiarniami lub stacjami benzynowymi w przedmiocie stosowanych względem tych podmiotów sankcji administracyjnych o charakterze karnym w związku z użytkowaniem automatów do gry.

3

Paragraf 38a Verwaltungsgerichtshofgesetz (ustawy o trybunale administracyjnym) z 1985 r. (BGBl. 10/1985) w brzmieniu obowiązującym w sporach w postępowaniu głównym (zwanej dalej „VwGG”) ma następujące brzmienie:

„1.   W razie skierowania do [Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego, Austria)] dużej liczby skarg kasacyjnych w ramach rewizji podnoszących podobne kwestie prawne lub gdy istnieje powód, aby sądzić, że zostanie wniesiona duża liczba skarg kasacyjnych tego rodzaju, [Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny)] może orzekać w drodze postanowienia. Postanowienie to musi zawierać:

Postanowienia wydaje izba właściwa w oparciu o podział obowiązków.

2.   Jeżeli wśród przepisów prawnych przytaczanych w postanowieniach w rozumieniu ust. 1 znajdują się przynajmniej ustawy, międzynarodowe konwencje o charakterze politycznym lub zmieniające albo uzupełniające ustawy, lub konwencje międzynarodowe, które zmieniają konwencjonalne podstawy Unii Europejskiej, kanclerz federalny lub właściwy premier lub – w jego braku – właściwy organ centralny federacji lub kraju związkowego mają obowiązek niezwłocznego opublikowania takich postanowień.

3.   Z dniem opublikowania postanowienia w rozumieniu ust. 1 występują następujące skutki prawne:

4.   W swoim wyroku [Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny)] sporządza streszczenie swojej analizy prawnej w formie jednej względnie kilku zasad prawnych podlegających bezzwłocznemu opublikowaniu zgodnie z ust. 2. W dniu opublikowania przerwany termin do złożenia skargi kasacyjnej rozpoczyna swój bieg i ustają inne skutki określone w ust. 3”.

4

Paragraf 42 ust. 4 VwGG stanowi:

„[Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny)] może orzekać co do samej istoty sprawy, jeżeli stan sprawy na to pozwala oraz jeżeli orzeczenie co do istoty przyczynia się do uproszczenia, skuteczności i ekonomiki rozstrzygnięcia sprawy. W danym wypadku należy do niego ustalenie istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych i w tym celu może zwrócić się do sądu administracyjnego o uzupełnienie informacji w sprawie”.

5

Zgodnie z § 63 VwGVG:

„1.   W wypadku gdy [Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny)] uwzględnił skargę kasacyjną, sądy i organy administracyjne są zobowiązane do niezwłocznego stworzenia w danej sprawie sytuacji prawnej odpowiadającej koncepcji prawnej [Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego)], mając do dyspozycji wszystkie dostępne środki prawne.

2.   W wyroku mocą którego [Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny)] sam orzeka co do istoty sprawy, należy również określić sąd lub organ administracyjny odpowiedzialny za wykonanie tego wyroku. Procedura wykonania wyroku musi odpowiadać wymogom stosowanym ponadto względem tego sądu lub tego organu administracyjnego”.

6

Artykuł 86a ust. 1 Verfassungsgerichtshofgesetz (ustawy o trybunale konstytucyjnym) z 1953 (BGBl. 85/1953) w brzmieniu podlegającym zastosowaniu do sporów w postępowaniu głównym (zwanej dalej „VfGG”) stanowi:

„1.   W razie skierowania do [Verfassungsgerichtshof (trybunału konstytucyjnego, Austria)] dużej liczby skarg podnoszących podobne kwestie prawne lub gdy istnieje powód, aby sądzić, że zostanie wniesiona duża liczba skarg kasacyjnych tego rodzaju, [Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny)] może to stwierdzić w drodze postanowienia. Postanowienie to musi zawierać:

2.   Jeżeli wśród przepisów prawnych przytaczanych w postanowieniach w rozumieniu ust. 1 znajdują się przynajmniej ustawy, międzynarodowe konwencje o charakterze politycznym lub zmieniające albo uzupełniające ustawy, lub konwencje międzynarodowe, które zmieniają konwencjonalne podstawy Unii Europejskiej, kanclerz federalny lub właściwy premier lub – w jego braku – właściwy organ centralny federacji lub kraju związkowego mają obowiązek niezwłocznego opublikowania takich postanowień.

3.   Z dniem opublikowania postanowienia w rozumieniu ust. 1 występują następujące skutki prawne:

4.   W swoim wyroku [Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny)] sporządza streszczenie swojej analizy prawnej w formie jednej względnie kilku zasad prawnych podlegających bezzwłocznemu opublikowaniu zgodnie z ust. 2. W dniu opublikowania przerwany termin do złożenia skargi rozpoczyna swój bieg od nowa i ustają inne skutki określone w ust. 3”.

7

Artykuł 87 VfGG stanowi:

„1.   Orzeczenie musi wskazywać, czy skarżący doznał uszczerbku na gruncie prawa konstytucyjnego w drodze zaskarżonego wyroku, czy też zostały naruszone jego prawa w następstwie zastosowania uregulowania niezgodnego z prawem, nielegalnej publikacji dotyczącej ponownego opublikowania ustawy (konwencji międzynarodowej), niekonstytucyjnej ustawy lub niezgodnej z prawem międzynarodowej konwencji, i w danym wypadku, musi stwierdzić nieważność zaskarżonego wyroku.

2.   W wypadku gdy [Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny)] uwzględnił skargę, sądy i organy administracyjne są zobowiązane do niezwłocznego stworzenia w danej sprawie sytuacji prawnej odpowiadającej koncepcji prawnej [Verfassungsgerichtshof (trybunału konstytucyjnego)], mając do dyspozycji wszystkie dostępne środki prawne.

3.   Jeżeli [Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny)] odmawia zbadania skargi lub ją odrzuca, ma on obowiązek, w wypadku gdy z takim żądaniem wystąpił skarżący i jeśli wystąpiono z nim w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia orzeczenia [Verfassungsgerichtshof (trybunału konstytucyjnego)], wskazania, że skargę przekazano do [Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego)] na podstawie art. 144 ust. 3 konstytucji”.

8

Względem osób odpowiedzialnych za brasserie, kawiarnie i stacje paliw, objętych podejrzeniami o zainstalowanie jednego lub więcej automatów do gier w swoich pomieszczeniach bez zezwolenia administracyjnego wymaganego przez Glücksspielgesetz (ustawę o grach hazardowych, BGBl. 620/1989), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporów w postępowaniu głównym (zwaną dalej „GSpG”), dokonano kontroli przeprowadzonych przez urzędników policji skarbowej i policji federalnej, w efekcie których automaty do gry używane bez tego zezwolenia zostały tymczasowo zajęte.

9

Tymczasowe zajęcia potwierdzono, nałożono mandaty na dane osoby odpowiedzialne a automaty do gry zostały skonfiskowane.

10

Strony w postępowaniu głównym zaskarżyły te środki przed sądem odsyłającym – Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (krajowym sądem administracyjnym Górnej Austrii, Austria).

11

Z postanowienia odsyłającego wynika, że zarówno Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny), jak i Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny) uznały, odpowiednio, orzeczeniami z dnia 15 października i 16 marca 2016 r., że monopol na gry losowe ustanowiony przez GSpG nie był sprzeczny z prawem Unii.

12

Sąd odsyłający wskazuje, że – odwrotnie – w wyniku działań monopolistów w ramach Bundesgesetz gegen den unlauteren Wettbewerb 1984 (federalnej ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji) z 1984 r. (BGBl. 448/1984), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporów w postępowaniu głównym, Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy, Austria) orzekł w swoim orzeczeniu z dnia 30 marca 2016 r. o niezgodności GSpG z prawem Unii.

13

Sąd odsyłający zauważa również, że w systemie ochrony sądowej, takim jak ten przewidziany w konstytucji austriackiej, każda strona postępowania przed sądem administracyjnym może wystąpić do Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego) ze skargą kasacyjną od wyroku tego sądu lub do Verfassungsgerichtshof (trybunału konstytucyjnego). Tymczasem Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie stwierdzał, że Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny) i Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny) nie mają statusu sądu w rozumieniu art. 6 EKPC, z uwagi na, w odniesieniu do tego ostatniego sądu, ograniczony zakres właściwości oraz, w odniesieniu do Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego), że jest on związany stanem faktycznym zgodnie z ustaleniami dokonanymi w pierwszej instancji lub oceną dowodów zbadanych w pierwszej instancji lub też że nie przestrzegał w konkretnym przypadku gwarancji proceduralnych przewidzianych w art. 6 EKPC.

14

Sąd odsyłający uważa ponadto, że do sądu odwoławczego należy rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy inaczej niż zrobił to sąd niższej instancji, i to zarówno w zakresie zebrania i oceny dowodów, jak i przebiegu postępowania kontradyktoryjnego, w szczególności w formie rozprawy. W innym wypadku nie byłby zagwarantowany wynik postępowania zgodny pod każdym względem z zasadą sprawiedliwego procesu usankcjonowaną w art. 6 ust. 1 EKPC lub art. 47 karty.

15

Tymczasem sąd odsyłający uważa, że w ramach postępowań zakończonych orzeczeniem Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego) z dnia 16 marca 2016 r. oraz orzeczeniem Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny) wydanym w dniu 15 października 2016 r., nie przestrzegano zasady rzetelnego procesu. Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny) przejął stan faktyczny według ustaleń Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (regionalnego sądu administracyjnego Górnej Austrii) i na tej podstawie dokonał odmiennej oceny bez przeprowadzenia własnych odpowiednich środków dowodowych, podczas gdy miał taką możliwość zgodnie z § 42 ust. 4 VwGG. Jeśli chodzi o Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny), to oparł się on wyłącznie na ustaleniach faktycznych Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (regionalnego sądu administracyjnego Górnej Austrii), nie zebrawszy żadnych własnych dowodów lub przynajmniej nie przeprowadziwszy debaty w odniesieniu do argumentów na twierdzenia przeciwne. W każdym razie w tych dwóch postępowaniach nie przeprowadzono rozprawy.

16

W tych okolicznościach Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (regionalny sąd administracyjny Górnej Austrii) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy wykładni art. 47 [karty] w związku z art. 56 i nast. TFUE należy dokonywać w ten sposób, że zgodnie z tymi przepisami prawa Unii w sprawach, w których wskazane jest przeprowadzenie kontroli spójności, są niezgodne przepisy krajowe (takie jak art. 86a ust. 4 VfGG, § 38a ust. 4 VwGG, art. 87 ust. 2 VfGG lub § 63 ust. 1 VwGG), które – jako część ogólnego systemu działającego w praktyce w ten sposób, że sądy najwyższe nie dokonują autonomicznej weryfikacji stanu faktycznego i oceny dowodów, a także w odniesieniu do wielu przypadków, zawierających ten sam konkretny problem prawny, tylko w jednym z nich podejmują jednostkową decyzję, wychodząc z założenia, że pozostałe skargi a limine odrzucą – dopuszczają względnie nie wykluczają w sposób wiarygodny, iż orzeczenia sądowe (w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC względnie art. 47 karty) – szczególnie, jeśli wydano je w kwestii kluczowych unijnych zagadnień, jak np. dostępu do rynku lub otwarcia rynku – w efekcie mogą zostać uchylone w wyniku orzeczeń nadrzędnych instytucji, niespełniających wymogów art. 6 ust. 1 EKPC względnie art. 47 karty, bez uprzedniego wniosku do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym?”.

17

Na mocy art. 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem jeżeli wniosek lub skarga są oczywiście niedopuszczalne, Trybunał, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, może w każdej chwili wydać postanowienie z uzasadnieniem, bez dalszych czynności procesowych.

18

Przepis ów podlega zastosowaniu w niniejszej sprawie.

19

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem procedura przewidziana w art. 267 TFUE stanowi instrument współpracy pomiędzy Trybunałem i sądami krajowymi, dzięki któremu Trybunał przedstawia sądom krajowym elementy wykładni prawa Unii, które są im niezbędne dla rozstrzygnięcia zawisłego przed nimi sporu (zob. w szczególności wyrok z dnia 5 lipca 2016 r., Ognyanov, C‑614/14, EU:C:2016:514, pkt 16 i przytoczone tam orzecznictwo).

20

Konieczność przedstawienia sądowi krajowemu użytecznej dla niego wykładni prawa Unii wymaga w szczególności, by sąd ten określił stan faktyczny i prawny, w który wpisują się postawione przez niego pytania, lub przynajmniej by wyjaśnił sytuację faktyczną, na której opierają się te pytania (zob. w szczególności wyrok z dnia 5 lipca 2016 r., Ognyanov, C‑614/14, EU:C:2016:514, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

21

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 94 regulaminu postępowania wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym musi zawierać:

[…]

22

Ponadto z pkt 22 zaleceń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dla sądów krajowych, dotyczących składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. 2012, C 338, s. 1) wynika, że wniosek ten powinien „być wystarczająco kompletny i zawierać wszelkie istotne informacje pozwalające Trybunałowi oraz podmiotom uprawnionym do przedkładania uwag właściwie zrozumieć ramy faktyczne i prawne postępowania głównego”.

23

W niniejszej sprawie przedmiotowy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w oczywisty sposób nie spełnia jednak tych wymogów.

24

Jeśli bowiem chodzi, po pierwsze, o wymogi, o których mowa w art. 94 lit. a) regulaminu postępowania, to należy stwierdzić, że o ile niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym pozwala na ustalenie przedmiotu sporu w postępowaniu głównym, o tyle niemal brak jest przedstawienia stanu faktycznego tych sporów.

25

Po drugie, odnośnie do wymogów sformułowanych w art. 94 lit. c) regulaminu postępowania, a przede wszystkim wymogu, zgodnie z którym wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym musi zawierać omówienie powodów, dla których sąd odsyłający rozpatruje kwestię wykładni lub ważności określonych przepisów prawa Unii, należy przypomnieć, iż sąd ten występuje o dokonanie wykładni art. 47 karty w związku z art. 56 i nast. TFUE.

26

W tym względzie trzeba przypomnieć, że zgodnie z art. 51 ust. 1 karty postanowienia tego aktu mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w sytuacji, gdy państwa te stosują prawo Unii. Artykuł 6 ust. 1 TUE, podobnie jak art. 51 ust. 2 karty, uściśla, że przepisy karty w żaden sposób nie rozszerzają zakresu stosowania przepisów prawa Unii ponad kompetencje Unii określone w traktatach (postanowienie z dnia 10 listopada 2016 r., Pardue, C‑321/16, niepublikowane EU:C:2016:871, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Wynika stąd, że pytanie skierowane przez sąd odsyłający należy rozumieć jako mające na celu wykładnię art. 56 i nast. TFUE w świetle art. 47 karty.

28

Tymczasem w niniejszej sprawie w postanowieniu odsyłającym nic nie wskazuje z wymaganą dokładnością i jasnością na powody, jakie doprowadziły sąd odsyłający do zadania sobie pytania o wykładnię art. 56 i nast. TFUE w ramach postępowania głównego. Ponadto nie wyjaśniono związku między prawem Unii i podlegającymi zastosowaniu przepisami krajowymi.

29

Wprawdzie sąd odsyłający przypomina utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym do sądów krajowych należy kontrola spójnej zgodności przepisów krajowych takich jak te będące przedmiotem postępowania głównego z realizowanymi celami tych przepisów (zob. podobnie wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., Pfleger i in., C‑390/12, EU:C:2014:281, pkt 49).

30

W tym względzie zauważa ona, że w sporach dotyczących gier losowych sporne w postępowaniu głównym przepisy krajowe nie mogą zostać uznane za spełniające ten wymóg spójności, ponieważ w szczególności Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny) i Verfassungsgerichtshof (trybunał konstytucyjny) ograniczają się do powtórzenia stanu faktycznego, a także ich oceny, zgodnie z ustaleniami dokonanymi przez sądy niższej instancji, a zatem nie dokonują rzeczywistej kontroli zgodności, podczas gdy orzeczenia wydane przez sądy niższej instancji są określone przez orzecznictwo Verwaltungsgerichtshof (trybunału administracyjnego) i Verfassungsgerichtshof (trybunału konstytucyjnego).

31

Niemniej jednak sąd odsyłający nie wskazuje powodów, dla których uważa, że rozpatrywane w postępowaniu głównym przepisy krajowe, które dokonują podziału kompetencji, w sposób uzupełniający, między, z jednej strony, sądami niższych instancji, poprzez przyznanie im właściwości rozciągającej się na dokonywanie ustaleń i oceny stanu faktycznego oraz, z drugiej strony, sądami wyższej instancji, poprzez ograniczenie ich właściwości wyłącznie do kontroli elementów prawa lub kwestii związanych z prawami podstawowymi, nie odpowiada zatem w sposób spójny celom, które mają realizować te przepisy w dziedzinie gier hazardowych.

32

Ponadto, co się tyczy wymogu, o którym mowa w art. 94 lit. c) regulaminu postępowania, dotyczącego obowiązku wskazania przepisów krajowych mających zastosowanie w sporze w postępowaniu głównym, to należy zauważyć, że o ile niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym określa treść niektórych przepisów ustawy o trybunale administracyjnym i ustawy o trybunale konstytucyjnym, o tyle nie wskazuje wystarczająco jasno, w jaki sposób takie przepisy mogą mieć zastosowanie w sporach toczących się przed sądem odsyłającym, a które są przedmiotem tego wniosku.

33

W konsekwencji wskazany w art. 94 lit. c) regulaminu postępowania wymóg, zgodnie z którym należy wykazać związek między danymi przepisami prawa Unii a uregulowaniami krajowymi, które znajdują zastosowanie w postępowaniu głównym, również nie został spełniony.

34

Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału uzasadnieniem zwrócenia się do niego z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie może być zamiar uzyskania opinii doradczych w odniesieniu do pytań o charakterze ogólnym czy hipotetycznym, lecz potrzeba związana nierozerwalnie z rzeczywistym rozstrzygnięciem sporu dotyczącego prawa Unii (wyrok z dnia 27 września 2017 r., Puškár, C‑73/16, EU:C:2017:725, pkt 123).

35

Na wszelki wypadek należy dodać, że jeżeli wydaje się, że oceny dokonane przez sąd krajowy są niezgodne z prawem Unii, to prawo to nakazuje, aby inny sąd krajowy, który zgodnie z prawem krajowym, jest bezwarunkowo związany interpretacją prawa Unii dokonaną przez ten pierwszy sąd, nie stosuje, z własnej inicjatywy, normy prawa krajowego, która zobowiązuje go do przestrzegania wykładni prawa Unii przyjętego przez ten sąd (postanowienie z dnia 15 października 2015 r., Naderhirn, C‑581/14, niepublikowane, EU:C:2015:707, pkt 35).

36

Tak byłoby w szczególności w sytuacji, w której sąd krajowy z uwagi na taką normę prawa krajowego, którą jest związany, nie mógłby należycie uwzględnić, w ramach rozpoznawania zawisłych przed nim spraw, okoliczności, że w następstwie wyroku Trybunału przepis krajowy należy uznać za sprzeczny z prawem Unii i zapewnić, że zostanie należycie zagwarantowane pierwszeństwo tego prawa poprzez podjęcie wszelkich niezbędnych w tym celu środków (postanowienie z dnia 15 października 2015 r., Naderhirn, C‑581/14, niepublikowane, EU:C:2015:707, pkt 36).

37

Mając na uwadze całokształt powyższych rozważań, należy stwierdzić, na podstawie art. 53 § 2 regulaminu postępowania, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie jest oczywiście niedopuszczalny.

38

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) postanawia, co następuje:

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Landesverwaltungsgericht Oberösterreich (krajowy sąd administracyjny kraju związkowego Górnej Austrii, Austria) postanowieniem z dnia 16 listopada 2016 r. jest oczywiście niedopuszczalny.