Sprawa C‑426/10 P

Bell & Ross BV

przeciwko

Urzędowi Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM)

Odwołanie – Podpisany oryginał skargi złożony po terminie – Wada usuwalna

Streszczenie wyroku

1.        Odwołanie – Zarzuty – Zarzut podniesiony po raz pierwszy w odwołaniu – Zarzut dotyczący warunków składania skargi w Sądzie – Wydanie zaskarżonego postanowienia bez wysłuchania stron – Dopuszczalność

(regulamin postępowania przed Sądem, art. 111)

2.        Postępowanie – Skarga wszczynająca postępowanie – Wymogi formalne – Niezłożenie podpisanego oryginału skargi przed upływem terminu – Niedopuszczalność

(regulamin postępowania przed Sądem, art. 44 § 6)

3.        Postępowanie – Termin do wniesienia skargi – Prekluzja – Nieprzewidywalne okoliczności lub siła wyższa – Pojęcie – Usprawiedliwiony błąd – Pojęcie

(statut Trybunału Sprawiedliwości, art. 45 akapit drugi)

1.        W ramach odwołania od postanowienia wydanego na podstawie art. 111 regulaminu postępowania przed Sądem, który nie wymaga wysłuchania stron przed wydaniem takiego orzeczenia, nie można zarzucać stronie skarżącej, że nie podniosła w skardze argumentów dotyczących warunków jej wniesienia. W takich okolicznościach zarzut dotyczący naruszenia pkt 57 lit. b) praktycznych instrukcji dla stron w postępowaniach przed Sądem nie ma zatem na celu zmiany przedmiotu sporu przed Sądem i winien zostać uznany za dopuszczalny.

(por. pkt 37)

2.        Niezłożenie podpisanego oryginału skargi nie stanowi jednego z braków, których uzupełnienie jest możliwe na podstawie art. 44 § 6 regulaminu postępowania przed Sądem. A zatem skarga, która nie została podpisana przez adwokata lub radcę prawnego, jest dotknięta brakiem, który z upływem terminu do wszczęcia postępowania prowadzi do uznania jej za niedopuszczalną i nie podlega uzupełnieniu. Ścisłe stosowanie tych przepisów proceduralnych odpowiada wymogom pewności prawa oraz konieczności zapobieżenia jakiejkolwiek dyskryminacji lub arbitralnemu traktowaniu w ramach wymiaru sprawiedliwości.

(por. pkt 42, 43)

3.        W kontekście terminu do wniesienia skargi pojęcie usprawiedliwionego błędu musi podlegać wykładni zawężającej i może obejmować jedynie wyjątkowe okoliczności, w szczególności takie, w których dana instytucja wykazała się zachowaniem mogącym – samo lub w decydującym stopniu – powodować dopuszczalną wątpliwość w świadomości osoby pozostającej w dobrej wierze i dochowującej wszelkiej staranności wymaganej od właściwie poinformowanego podmiotu.

Pojęcie nieprzewidywalnych okoliczności obejmuje obiektywny element dotyczący nadzwyczajnego i niezależnego od woli zainteresowanego zdarzenia, jak również element subiektywny, polegający na obowiązku przeciwdziałania przez zainteresowanego następstwom takiego zdarzenia poprzez przedsięwzięcie odpowiednich środków, niewymagających jednak podjęcia działań nieproporcjonalnych do zamierzonego skutku. Zainteresowany powinien w szczególności wnikliwie nadzorować przebieg postępowania, a zwłaszcza wykazać się należytą starannością w celu dochowania przewidzianych terminów.

Za przygotowanie, nadzorowanie i sprawdzanie pism procesowych, które mają być złożone w sekretariacie, pełną odpowiedzialność ponosi pełnomocnik danej strony. W rezultacie fakt, że pomylenie oryginału z kopiami skargi wynika z działania przedsiębiorstwa trzeciego, któremu strona skarżąca zleciła ich sporządzenie, nie może zostać uznany za okoliczność wyjątkową czy nadzwyczajną i niezależną od woli strony skarżącej, która mogłaby uzasadnić popełnienie przez nią usprawiedliwionego błędu lub zaistnienie nieprzewidywalnej okoliczności.

(por. pkt 47, 48, 50)

WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)

z dnia 22 września 2011 r.(*)

Odwołanie – Podpisany oryginał skargi złożony po terminie – Wada usuwalna

W sprawie C‑426/10 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 24 sierpnia 2010 r.,

Bell & Ross BV, z siedzibą w Zoetermeer (Niderlandy), reprezentowana przez adwokata S. Guerlaina,

strona skarżąca,

w której pozostałymi uczestnikami postępowania są:

Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (znaki towarowe i wzory) (OHIM), reprezentowany przez A. Folliarda-Monguirala, działającego w charakterze pełnomocnika,

strona pozwana w pierwszej instancji,

Klockgrossisten i Norden AB, z siedzibą w Upplands Väsby (Szwecja),

interwenient w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (druga izba),

w składzie: J.N. Cunha Rodrigues, prezes izby, A. Rosas, U. Lõhmus, A. Ó Caoimh i P. Lindh (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: E. Sharpston,

sekretarz: A. Calot Escobar,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 9 czerwca 2011 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        W odwołaniu Bell & Ross BV (zwana dalej „Bell & Ross” lub „wnoszącą odwołanie”) wnosi o uchylenie postanowienia Sądu Unii Europejskiej z dnia 18 czerwca 2010 r. w sprawie T‑51/10 Bell & Ross przeciwko OHIM (zwanego „zaskarżonym postanowieniem”), na mocy którego Sąd stwierdził niedopuszczalność z powodu wniesienia po terminie skargi Bell & Ross na decyzję Trzeciej Izby Odwoławczej OHIM z dnia 27 października 2009 r. (sprawa R 1267/2008‑3) dotyczącą postępowania w sprawie unieważnienia prawa do znaku między Klockgrossisten i Norden AB a Bell & Ross.

 Ramy prawne

 Statut Trybunału

2        Artykuł 21 akapit drugi statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przewiduje w szczególności, że skardze towarzyszy, w stosownych przypadkach, akt, co do którego wnioskuje się o stwierdzenie nieważności. Gdy dokumenty nie zostają przedłożone razem ze skargą, „sekretarz zwraca się do zainteresowanej strony o przedstawienie ich w rozsądnym terminie, lecz w takim przypadku prawa strony nie wygasają nawet wtedy, gdy takie dokumenty są przedstawione po terminie wyznaczonym do wszczęcia postępowania”.

3        Artykuł 45 statutu Trybunału brzmi następująco:

„Regulamin określa szczególne terminy, uwzględniające odległości.

Upływ terminu nie narusza uprawnień, jeśli strona dowiedzie zaistnienia nieprzewidywalnych okoliczności lub siły wyższej”.

 Regulamin postępowania przed Sądem

4        Artykuł 43 regulaminu postępowania przed Sądem przewiduje:

„§ 1      Oryginał każdego pisma procesowego podpisuje pełnomocnik albo adwokat lub radca prawny strony.

Pismo procesowe, wraz ze wszystkimi powołanymi w nim załącznikami, wnosi się razem z pięcioma odpisami przeznaczonymi dla Sądu i dodatkowym odpisem dla każdej z pozostałych stron postępowania. Odpisy uwierzytelnia strona je składająca.

[…]

§ 6      [D]ata wpływu do sekretariatu, za pośrednictwem faksu lub innego technicznego środka komunikacji dostępnego w Sądzie, kopii podpisanego oryginału pisma procesowego […] jest dla celów zachowania terminów procesowych datą wpływu, o ile podpisany oryginał pisma procesowego wraz z załącznikami i odpisami określonymi w § 1 akapit drugi zostanie złożony w sekretariacie nie później niż dziesięć dni po tej dacie. Artykuł 102 § 2 nie stosuje się do tego dziesięciodniowego terminu.

[…]”.

5        Artykuł 44 regulaminu postępowania stanowi:

„[…]

§ 3      Adwokat lub radca prawny działający jako doradca lub przedstawiciel strony składa w sekretariacie dokument poświadczający, iż jest on uprawniony do występowania przed sądami jednego z państw członkowskich lub innego państwa będącego stroną porozumienia EOG.

§ 4      W stosownym przypadku do skargi załącza się dokumenty określone w art. 21 akapit drugi statutu.

§ 5      Jeżeli skarżącym jest osoba prawna prawa prywatnego, do skargi dołącza się:

a)      statut lub aktualny wyciąg z rejestru przedsiębiorstw albo aktualny wyciąg z rejestru stowarzyszeń, albo inny dowód posiadania osobowości prawnej;

b)      dowód, iż pełnomocnictwo udzielone adwokatowi lub radcy prawnemu zostało udzielone przez osobę do tego uprawnioną.

§ 5a      Do skargi wniesionej […] na mocy klauzuli arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego zawartej przez Unię lub w jej imieniu załącza się egzemplarz umowy zawierającej taką klauzulę.

§ 6      Jeżeli skarga nie spełnia wymagań wymienionych w §§ 3–5 niniejszego artykułu, sekretarz wyznacza rozsądny termin na jej poprawienie lub uzupełnienie poprzez dołączenie jednego z wyżej wymienionych dokumentów. Jeżeli skarżący nie poprawi lub nie uzupełni skargi w wyznaczonym terminie, Sąd decyduje, czy niespełnienie tych wymagań pociąga za sobą niedopuszczalność skargi”.

 Instrukcje dla sekretarza

6        Artykuł 7 Instrukcji dla sekretarza Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 5 lipca 2007 r. (Dz.U. L 232, s. 1, zwanych dalej „instrukcjami dla sekretarza”) przewidywał:

„1.      Sekretarz czuwa nad tym, aby dokumenty składane do akt odpowiadały przepisom statutu Trybunału, regulaminu, Praktycznych instrukcji dla stron oraz niniejszych instrukcji.

W razie potrzeby sekretarz umożliwia stronom uzupełnienie braków formalnych złożonych dokumentów, wyznaczając w tym celu stosowny termin.

W przypadku nieprzestrzegania przepisów regulaminu, o których mowa w pkt 55 i 56 Praktycznych instrukcji dla stron, doręczenie pisma ulega odroczeniu.

W przypadku nieprzestrzegania przepisów regulaminu, o których mowa w pkt 57 i 59 Praktycznych instrukcji dla stron, doręczenie pisma ulega odroczeniu lub może ulec odroczeniu.

[…]

3.      Z zastrzeżeniem art. 43 § 6 regulaminu, dotyczącego składania dokumentów za pośrednictwem faksu lub innego technicznego środka komunikacji, sekretarz przyjmuje wyłącznie dokumenty z oryginalnym podpisem adwokata, radcy prawnego lub pełnomocnika strony.

[…]”.

 Praktyczne instrukcje dla stron

7        Wydane przez Sąd Praktyczne instrukcje dla stron, w brzmieniu z dnia 5 lipca 2007 r. (Dz.U. L 232, s. 7) (zwane dalej „praktycznymi instrukcjami dla stron”), przewidywały w części B, zatytułowanej „Wnoszenie pism procesowych”, między innymi:

„[…]

7.      Na końcu pisma procesowego musi zostać umieszczony oryginalny podpis adwokata, radcy prawnego albo pełnomocnika strony. W przypadku posiadania kilku pełnomocników wystarczające jest podpisanie pisma procesowego przez jednego z nich.

[…]

9.      Na każdym odpisie każdego dokumentu procesowego, do których przedłożenia strony są obowiązane na podstawie art. 43 § 1 akapit drugi regulaminu, adwokat, radca prawny lub pełnomocnik strony umieszcza podpisaną przez siebie wzmiankę potwierdzającą zgodność odpisu z oryginałem”.

8        Część F praktycznych instrukcji dla stron, zatytułowana „Usuwanie braków pism”, określa szczegółowo w pkt 55–59 warunki, na jakich mogą być usuwane braki skargi.

9        Zgodnie z pkt 55 praktycznych instrukcji wyznaczony zostaje rozsądny termin na poprawienie lub uzupełnienie skargi, która nie spełnia następujących wymogów przewidzianych w art. 44 § 3–5 regulaminu postępowania przed Sądem:

„a)      załączenie dokumentu poświadczającego uprawnienia adwokata lub radcy prawnego […];

b)      załączenie dowodu posiadania osobowości prawnej przez osobę prawną prawa prywatnego […];

c)      załączenie pełnomocnictwa […];

d)      załączenie dowodu, że pełnomocnictwo udzielone adwokatowi lub radcy prawnemu zostało udzielone przez osobę do tego uprawnioną […];

e)      załączenie zaskarżonego aktu (skarga o stwierdzenie nieważności) […]”.

10      Punkt 56 praktycznych instrukcji dla stron przewiduje:

„W sprawach z zakresu własności intelektualnej podważających zgodność z prawem decyzji izby odwoławczej OHIM skarga nie jest doręczana drugiej stronie lub innym uczestnikom i wyznaczony zostaje rozsądny termin na jej poprawienie lub uzupełnienie, jeżeli nie spełnia ona następujących wymogów przewidzianych w art. 132 regulaminu:

a)      wskazanie nazwisk lub nazw oraz adresów wszystkich uczestników postępowania przed izbą odwoławczą (art. 132 § 1 akapit pierwszy regulaminu);

b)      wskazanie daty zawiadomienia o decyzji izby odwoławczej (art. 132 § 1 akapit drugi regulaminu);

c)      przedłożenie w załączniku zaskarżonej decyzji (art. 132 § 1 akapit drugi regulaminu)”.

11      Punkt 57 tych instrukcji przewiduje w szczególności, że:

„Doręczenie skargi ulega odroczeniu i wyznaczony zostaje rozsądny termin na jej poprawienie lub uzupełnienie, jeżeli nie są spełnione następujące wymogi formalne:

[…]

b)      oryginalny podpis adwokata, radcy prawnego lub pełnomocnika na końcu skargi (pkt 7 praktycznych instrukcji);

[…]

o)      przedłożenie uwierzytelnionych odpisów skargi (art. 43 § 1 akapit drugi regulaminu, pkt 9 praktycznych instrukcji)”.

12      Punkt 58 praktycznych instrukcji przewiduje, że skarga jest doręczana stronie przeciwnej i wyznaczony zostaje rozsądny termin na jej poprawienie lub uzupełnienie, jeżeli nie spełnia ona wymogów formalnych dotyczących wskazania adresu do doręczeń, dokumentu poświadczającego uprawnienia każdego kolejnego adwokata lub radcy prawnego, streszczenia zarzutów i głównych argumentów oraz dołączenia do dokumentu zredagowanego w innym języku niż język postępowania jego przekładu na język postępowania.

13      Wreszcie pkt 59 cytowanych instrukcji przewiduje zasadę lub możliwość, w zależności od przypadku, uzupełnienia braku, jeżeli liczba stron skargi przekracza limit ustanowiony w praktycznych instrukcjach, jak również opóźnienie doręczenia w takim wypadku.

 Okoliczności powstania sporu

14      Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu za pośrednictwem faksu w dniu 22 stycznia 2010 r., wnosząca odwołanie wniosła skargę na decyzję Trzeciej Izby Odwoławczej OHIM z dnia 27 października 2009 r. Pismo to wpłynęło do sekretariatu Sądu przed upływem, w dniu 25 stycznia 2010 r., terminu do wniesienia skargi.

15      W piśmie z dnia 28 stycznia 2010 r. wnosząca odwołanie wskazała, że do sekretariatu Sądu został wysłany oryginał skargi przekazanej za pośrednictwem faksu w dniu 22 stycznia 2010 r. wraz z załącznikami, jak również siedem kompletów zgodnych z oryginałem odpisów skargi oraz kopie dokumentów wymaganych na podstawie art. 44 § 3–5 regulaminu postępowania.

16      W dniu 2 lutego 2010 r. sekretariat skontaktował się z wnoszącą odwołanie, aby zwrócić jej uwagę na fakt, że pośród dokumentów złożonych w dniu 1 lutego 2010 r. nie można było wyróżnić z całą pewnością oryginału skargi.

17      Pismem z dnia 3 lutego 2010 r. adwokat wnoszącej odwołanie wysłał do sekretariatu egzemplarz skargi, który znajdował się w jego aktach, załączając następujące wyjaśnienie:

„Ponieważ jestem przekonany, iż poprzednio wysłałem do Państwa oryginał dokumentu z kompletem kserokopii, nie jestem w stanie stwierdzić, czy załączony dokument jest, czy nie, oryginałem. Moim zdaniem jest to kopia, którą zachowaliśmy w aktach. Przekazuję ją Państwu do zbadania i oczekuję dalszych informacji”.

18      W dniu 5 lutego 2010 r. sekretariat Sądu poinformował wnoszącą odwołanie, że doszedł do wniosku, iż dokument ten jest oryginałem, ponieważ po potarciu podpisu wilgotną ściereczką czarny atrament lekko się rozmazał.

19      Sekretariat Sądu zarejestrował skargę z datą 5 lutego 2010 r., czyli po upływie dziesięciodniowego terminu, który zaczął swój bieg od momentu przekazania skargi za pośrednictwem faktu, zgodnie z art. 43 § 6 regulaminu postępowania przed Sądem.

20      Pismem z dnia 12 lutego 2010 r. w celu wyjaśnienia złożenia podpisanego oryginału skargi po upływie wspomnianego dziesięciodniowego terminu wnosząca odwołanie powołała się na usprawiedliwiony błąd.

21      Skarga nie została doręczona OHIM.

 Zaskarżone postanowienie

22      W zaskarżonym postanowieniu Sąd odrzucił skargę jako oczywiście niedopuszczalną na podstawie art. 111 regulaminu postępowania.

23      Sąd przypomniał, że art. 43 § 6 regulaminu postępowania przewiduje termin dziesięciu dni do złożenia oryginału skargi przekazanego za pośrednictwem faksu. Biorąc pod uwagę ten dodatkowy termin, oryginał skargi powinien był wpłynąć do sekretariatu przed jego upływem w dniu 1 lutego 2010 r. Zważywszy na to, że skarga wpłynęła w dniu 5 lutego 2010 r., należy uznać ją za wniesioną po terminie, ponieważ żaden usprawiedliwiony błąd nie może uzasadniać odstąpienia od terminu do wniesienia skargi, i to z następujących względów:

„15      Skarga wpłynęła do sekretariatu Sądu za pośrednictwem faksu w dniu 22 stycznia 2010 r., czyli przed upływem terminu do wniesienia skargi.

16      Jednakże zgodnie z art. 43 § 6 regulaminu postępowania data wpływu do sekretariatu za pośrednictwem faksu kopii podpisanego oryginału pisma procesowego jest, dla celów zachowania terminów procesowych, datą wpływu, o ile podpisany oryginał pisma procesowego zostanie złożony w sekretariacie Sądu nie później niż dziesięć dni po tej dacie.

17      Tymczasem w niniejszej sprawie w dniu 1 lutego 2010 r. skarżąca złożyła w sekretariacie Sądu siedem niepoświadczonych za zgodność odpisów skargi. Podpisany oryginał skargi wpłynął do sekretariatu Sądu w dniu 5 lutego 2010 r., czyli po upływie terminu dziesięciu dni, o którym mowa w art. 43 § 6 regulaminu postępowania. W rezultacie zgodnie ze wspomnianym przepisem do celów zachowania terminu do wniesienia skargi winna być brana pod uwagę jedynie data złożenia podpisanego oryginału skargi, a mianowicie dzień 5 lutego 2010 r. Wobec tego należy stwierdzić, że skarga została złożona po upływie tego terminu [postanowienie Sądu z dnia 28 kwietnia 2008 r. w sprawie T‑358/07 PubliCare Marketing Communications przeciwko OHIM (Publicare), niepublikowane w Zbiorze, pkt 13].

18      W piśmie z dnia 12 lutego 2010 r. skarżąca wskazała na istnienie usprawiedliwionego błędu, który spowodował niedochowanie omawianego terminu.

19      W tym względzie należy przypomnieć, że w kontekście terminu do wniesienia skargi pojęcie usprawiedliwionego błędu musi podlegać wykładni zawężającej i może obejmować jedynie wyjątkowe okoliczności, w szczególności takie, w których dana instytucja wykazała się zachowaniem mogącym – samo lub w decydującym stopniu – powodować dopuszczalną wątpliwość w świadomości osoby pozostającej w dobrej wierze i dochowującej wszelkiej staranności wymaganej od właściwie poinformowanego podmiotu (zob. wyrok Sądu z dnia 29 maja 1991 r. w sprawie T‑12/90 Bayer przeciwko Komisji, Rec. s. II‑219, pkt 29; postanowienie Sądu z dnia 11 grudnia 2006 r. w sprawie T‑392/05 MMT przeciwko Komisji, niepublikowane w Zbiorze, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

20      W niniejszej sprawie skarżąca utrzymuje, że ponieważ sporządzenie kopii zostało przez nią zlecone na zewnątrz, nieprzedstawienie podpisanego oryginału skargi może wytłumaczyć jedynie pomyleniem kopii z podpisanym oryginałem skargi, który został zwrócony przez podmiot wykonujący usługę zewnętrzną, do którego to pomylenia musiało dojść przy przygotowaniu akt przeznaczonych do złożenia w sekretariacie Sądu.

21      Ponadto wskazuje, że wobec braku przepisów nakazujących używanie atramentu innego koloru ma zwyczaj podpisywania pism procesowych atramentem czarnym.

22      Powyższe spowodowało, że zważywszy na jakość wykonanych kopii, niezmiernie trudno było odróżnić podpisany oryginał od kopii, mając na uwadze, że oryginalny podpis był tego samego koloru co ten na kopii.

23      Skarżąca podnosi także, że konieczność przeprowadzenia przez sekretariat Sądu testu polegającego na potarciu podpisu wilgotną ściereczką, aby móc rozpoznać podpisany oryginał skargi, jest przejawem staranności, której nie można wymagać w sposób systematyczny od skarżących.

24      Skarżąca dodaje wreszcie, że pkt 57 lit. o) praktycznych instrukcji […] dla stron […], który zezwala na poprawienie lub uzupełnienie, w rozsądnym terminie, skarg niespełniających określonych wymogów formalnych, dopuszcza przedstawienie brakujących uwierzytelnionych odpisów skargi, a w wyniku tego może osłabić czujność skarżących, jeśli chodzi o konieczność wyróżnienia podpisanego oryginału skargi wśród jej odpisów.

25      W nawiązaniu do powyższych argumentów skarżąca nie dowiodła w żaden sposób istnienia szczególnych okoliczności ani nie przedstawiła dowodu dotrzymania staranności wymaganej od podmiotu właściwie poinformowanego w rozumieniu orzecznictwa przypomnianego w pkt 19 powyżej.

26      Przyznaje ona bowiem, że sama dopuściła się pomyłki przy przygotowaniu akt, które miały zostać przekazane sekretariatowi Sądu.

27      Co więcej, nie wygląda na to, by trudność w odróżnieniu podpisanego oryginału skargi od odpisów tego pisma nie mogła zostać pokonana przez odwołanie się do metody pozwalającej na szczególne traktowanie podpisanego oryginału skargi, tak aby uniknąć jego złożenia w sekretariacie Sądu po upływie terminu dziesięciu dni, o którym mowa w art. 43 § 6 regulaminu postępowania.

28      Ponadto należy stwierdzić, że po pierwsze, niezłożenie w terminie podpisanego oryginału skargi w sekretariacie Sądu nie figuruje wśród przypadków usuwania braków skarg przewidzianych w pkt 55–59 praktycznych instrukcji […] dla stron i, po drugie, pkt 57 lit. o) wspomnianych instrukcji zezwala, w interesie skarżących, na odłożenie w czasie oceny przez Sąd wymogów dopuszczalności skargi określonych w art. 43 § 1 akapit drugi regulaminu postępowania, które nakazują wyróżnienie podpisanego oryginału skargi wśród jej odpisów.

29      W każdym razie to do skarżącego należy wyróżnienie podpisanego oryginału skargi pośród poszczególnych jej odpisów.

30      Z ogółu powyższych rozważań wynika, że skarga została wniesiona po terminie i musi zostać odrzucona jako oczywiście niedopuszczalna, bez konieczności doręczenia jej OHIM”.

 Żądania stron

24      W odwołaniu Bell & Ross wnosi do Trybunału o:

–        uchylenie zaskarżonego postanowienia;

–        stwierdzenie, że skarga o stwierdzenie nieważności w sprawie T‑51/10 jest dopuszczalna, i w konsekwencji – przekazanie sprawy Sądowi celem wydania orzeczenia co do istoty; oraz

–        obciążenie OHIM kosztami postępowania odwoławczego oraz postępowania w pierwszej instancji.

25      OHIM wnosi do Trybunału o:

–        oddalenie odwołania; oraz

–        obciążenie wnoszącej odwołanie kosztami postępowania.

 W przedmiocie odwołania

26      Wnosząca odwołanie podnosi sześć zarzutów.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego, dotyczącego naruszenia art. 111 regulaminu postępowania przed Sądem

27      Wnosząca odwołanie twierdzi, że w niniejszej sprawie nie został wysłuchany rzecznik generalny, co stanowi naruszenie art. 111 regulaminu postępowania przed Sądem.

28      W odpowiedzi na ten zarzut należy podkreślić, że wprawdzie art. 111 regulaminu postępowania przed Sądem, stanowiący podstawę wydania zaskarżonego postanowienia, przewiduje wysłuchanie rzecznika generalnego, jednak art. 2 § 2 tego regulaminu precyzuje, że odniesienia dotyczące rzecznika generalnego „mają zastosowanie tylko wówczas, gdy sędzia został wyznaczony do pełnienia funkcji rzecznika generalnego”. Tymczasem w niniejszej sprawie żaden sędzia nie został wyznaczony jako rzecznik generalny w postępowaniu przed Sądem.

29      Zarzut ten należy zatem oddalić jako bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu drugiego, dotyczącego naruszenia art. 43 regulaminu postępowania przed Sądem

 Argumentacja stron

30      Wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, że stwierdzając, iż skarga została wniesiona po terminie, dokonał błędnej wykładni art. 43 regulaminu postępowania. Podkreśla, że inaczej niż w przypadku okoliczności stanowiących podstawę wydania postanowienia Sądu z dnia 28 kwietnia 2008 r. w sprawie T‑358/07 PubliCare Marketing Communications przeciwko OHIM (Publicare), niepublikowanego w Zbiorze, które zostało przywołane w pkt 17 zaskarżonego postanowienia, przed upływem terminu do wniesienia skargi do sekretariatu wpłynęło siedem jej odpisów. Wnosząca odwołanie twierdzi, że kluczową kwestią jest tutaj możliwość wyróżnienia oryginału skargi. Wspomniany art. 43 regulaminu postępowania nie określa szczegółowo sposobu złożenia podpisu na skardze (kolor, rodzaj długopisu itp.). Test przeprowadzany za pomocą wilgotnej ściereczki, do którego odwołał się Sąd, jest dyskusyjny, ponieważ niektóre atramenty w ogóle się nie rozmazują. W zaskarżonym postanowieniu Sąd, nie wskazując metody, która pozwoliła mu na odróżnienie oryginału od kopii, dodał zatem wymogi, które nie figurują w art. 43 regulaminu postępowania.

31      OHIM uważa ten zarzut za oczywiście bezzasadny.

 Ocena Trybunału

32      Wbrew twierdzeniom skarżącej zaskarżone postanowienie nie ustanawia żadnego szczególnego wymogu w odniesieniu do sposobu złożenia podpisu na skardze ani też co do środków dowodowych pozwalających na poświadczenie oryginalności podpisu, który musi na niej widnieć.

33      Ponadto w postępowaniu nie zostało zakwestionowane, że egzemplarz skargi, który wpłynął do sekretariatu po upływie terminu do wniesienia skargi, zawierał oryginalny podpis adwokata wnoszącej odwołanie.

34      W rezultacie niniejszy zarzut jest bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego, dotyczącego braku poszanowania art. 7 ust. 1 instrukcji dla sekretarza i pkt 57 lit. b) praktycznych instrukcji dla stron

 Argumentacja stron

35      Wnosząca odwołanie podnosi, że Sąd naruszył prawo, nie umożliwiając jej uzupełnienia skargi zgodnie z art. 7 ust. 1 instrukcji dla sekretarza i pkt 57 lit. b) praktycznych instrukcji dla stron.

36      OHIM uważa, że zarzut ten nie jest dopuszczalny, ponieważ wnosząca odwołanie nie powoływała się wcześniej na naruszenie pkt 57 lit. b) praktycznych instrukcji dla stron. Co do istoty OHIM utrzymuje, że zarzut ten jest bezzasadny.

 Ocena Trybunału

37      Co się tyczy dopuszczalności tego zarzutu, należy zauważyć, że zaskarżone postanowienie zostało wydane na podstawie art. 111 regulaminu postępowania przed Sądem, który nie wymaga wysłuchania stron przed wydaniem takiego orzeczenia. W tych okolicznościach nie można zarzucać skarżącej, że nie podniosła w skardze argumentów dotyczących warunków jej wniesienia. Zarzut trzeci nie ma zatem na celu zmiany przedmiotu sporu przed Sądem i winien zostać uznany za dopuszczalny.

38      Co do istoty należy wskazać, że w pkt 17 zaskarżonego postanowienia Sąd stwierdził, iż podpisany oryginał skargi wpłynął do sekretariatu Sądu po terminie. Sąd uznał ponadto w pkt 28 tego postanowienia, że niezłożenie podpisanego oryginału skargi w terminie nie figuruje wśród przypadków usuwania braków skarg przewidzianych w pkt 55–59 praktycznych instrukcji dla stron.

39      Bezsporne jest, że oryginał skargi wpłynął do sekretariatu Sądu dopiero po upływie terminu do wniesienia skargi.

40      Natomiast art. 43 § 1 regulaminu postępowania przed Sądem wymaga, by złożony został oryginał każdego pisma procesowego podpisany przez adwokata lub radcę prawnego strony.

41      Zgodnie z art. 43 § 6 regulaminu postępowania data wpływu do sekretariatu za pośrednictwem faksu kopii podpisanego oryginału pisma procesowego jest dla celów zachowania terminów procesowych datą wpływu, o ile podpisany oryginał pisma procesowego zostanie złożony w sekretariacie nie później niż dziesięć dni po tej dacie.

42      Niezłożenie podpisanego oryginału skargi nie stanowi jednego z braków, których uzupełnienie jest możliwe na podstawie art. 44 § 6 regulaminu postępowania przed Sądem. A zatem skarga, która nie została podpisana przez adwokata lub radcę prawnego, jest dotknięta brakiem, który z upływem terminu do wszczęcia postępowania prowadzi do uznania jej za niedopuszczalną i nie podlega uzupełnieniu (zob. podobnie postanowienie z dnia 27 listopada 2007 r. w sprawie C‑163/07 P Diy-Mar Insaat Sanayi ve Ticaret i Akar przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑10125, pkt 25, 26).

43      Należy podkreślić, że ścisłe stosowanie przepisów proceduralnych odpowiada wymogom pewności prawa oraz konieczności zapobieżenia jakiejkolwiek dyskryminacji lub arbitralnemu traktowaniu w ramach wymiaru sprawiedliwości. Zgodnie z art. 45 akapit drugi statutu Trybunału upływ terminu nie narusza uprawnień tylko wtedy, gdy strona dowiedzie zaistnienia nieprzewidywalnych okoliczności lub siły wyższej (zob. podobnie w szczególności wyrok z dnia 26 listopada 1985 r. w sprawie 42/85 Cockerill-Sambre przeciwko Komisji, Rec. s. 3749, pkt 10; postanowienie z dnia 8 listopada 2007 r. w sprawie C‑242/07 P Belgia przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. I‑9757, pkt 16).

44      W związku z powyższym rozpatrywany zarzut jest bezzasadny.

 W przedmiocie zarzutów czwartego i piątego, dotyczących usprawiedliwionego błędu lub nieprzewidywalnych okoliczności

 Argumentacja stron

45      Wnosząca odwołanie powołuje się na zaistnienie usprawiedliwionego błędu. Z uwagi na znaczącą objętość wymaganych odpisów (w sumie 2651 stron) musiała ona zlecić wykonanie kopii na zewnątrz. Podmiot wykonujący na jej rzecz usługę zapomniał załączyć do przygotowywanej dla Sądu wysyłki jednego dokumentu, który to błąd został wychwycony przez adwokata na czas. Pomylenie oryginału z kopiami było w przekonaniu wnoszącej odwołanie wynikiem wyjątkowych i niezależnych od niej okoliczności, które można przypisać roztargnieniu podmiotu świadczącego na jej rzecz usługę zewnętrzną. Wnosząca odwołanie uważa, że działała w dobrej wierze i z należytą starannością. Wszystkie dokumenty przekazane sekretariatowi Sądu były podpisane i złożone w terminie. Wnosząca odwołanie podnosi także, że pomylenie oryginału z kopiami wynika z nadzwyczajnych okoliczności, które nie zależały od jej woli, a w rezultacie stanowi nieprzewidywalną okoliczność polegającą na pomyleniu przez podmiot świadczący usługę zewnętrzną oryginału z kopiami i zwrotowi przez niego niepełnego załącznika. Wnosząca odwołanie podjęła wszelkie środki mogące zapobiec tym problemom.

46      OHIM uważa, że pojęcie usprawiedliwionego błędu może obejmować jedynie wyjątkowe okoliczności, w szczególności takie, w których dana instytucja wykazała się zachowaniem mogącym – samo lub w decydującym stopniu – powodować dopuszczalną wątpliwość w świadomości jednostki. Rozróżnienie między oryginałem a kopią ma istotne znaczenie. Wnosząca odwołanie powinna była wyraźnie wyróżnić oryginał wśród odpisów, na przykład poprzez zlecenie, by podpis został złożony przy użyciu długopisu piszącego na niebiesko. Gdyby działała szybciej, mogłaby uzupełnić ten brak w terminie do wniesienia skargi. W ocenie OHIM to wnoszącej odwołanie należy przypisać odpowiedzialność za pomylenie oryginału z kopiami.

 Ocena Trybunału

47      Sąd słusznie wskazał w pkt 19 zaskarżonego postanowienia, że w kontekście terminu do wniesienia skargi pojęcie usprawiedliwionego błędu musi podlegać wykładni zawężającej i może obejmować jedynie wyjątkowe okoliczności, w szczególności takie, w których dana instytucja wykazała się zachowaniem mogącym – samo lub w decydującym stopniu – powodować dopuszczalną wątpliwość w świadomości osoby pozostającej w dobrej wierze i dochowującej wszelkiej staranności wymaganej od właściwie poinformowanego podmiotu.

48      Pojęcie nieprzewidywalnych okoliczności obejmuje obiektywny element dotyczący nadzwyczajnego i niezależnego od woli zainteresowanego zdarzenia, jak również element subiektywny, polegający na obowiązku przeciwdziałania przez zainteresowanego następstwom takiego zdarzenia poprzez przedsięwzięcie odpowiednich środków, niewymagających jednak podjęcia działań nieproporcjonalnych do zamierzonego skutku. Zainteresowany powinien w szczególności wnikliwie nadzorować przebieg postępowania, a zwłaszcza wykazać się należytą starannością w celu dochowania przewidzianych terminów (zob. podobnie wyrok z dnia 15 grudnia 1994 r. w sprawie C‑195/91 P Bayer przeciwko Komisji, Rec. s. I‑5619, pkt 32; ww. postanowienie w sprawie Belgia przeciwko Komisji, pkt 17).

49      Wnosząca odwołanie utrzymuje, że pomylenie oryginału z odpisami skargi można przypisać działaniu przedsiębiorstwa trzeciego, któremu powierzyła sporządzenie dużej liczby kopii koniecznych do wniesienia skargi.

50      Jak podkreśliła rzecznik generalna w pkt 89 opinii, za przygotowanie, nadzorowanie i sprawdzanie pism procesowych, które mają być złożone w sekretariacie, pełną odpowiedzialność ponosi pełnomocnik danej strony. W rezultacie fakt, że pomylenie oryginału z kopiami skargi wynika z działania przedsiębiorstwa trzeciego, któremu wnosząca odwołanie zleciła ich sporządzenie, oraz z innych przywołanych przez nią okoliczności, nie może zostać uznany za okoliczność wyjątkową czy nadzwyczajną i niezależną od woli wnoszącej odwołanie, która mogłaby uzasadnić popełnienie przez nią usprawiedliwionego błędu lub zaistnienie nieprzewidywalnej okoliczności.

51      Zarzuty czwarty i piąty nie są zatem zasadne.

 W przedmiocie zarzutu szóstego, dotyczącego naruszenia zasad proporcjonalności i ochrony uzasadnionych oczekiwań

 Argumentacja stron

52      Skarżąca podnosi, że stwierdzając niedopuszczalność skargi mimo złożenia w terminie siedmiu podpisanych przez adwokata egzemplarzy tego pisma, Sąd naruszył zasady proporcjonalności i ochrony uzasadnionych oczekiwań. Zarówno instrukcje dla sekretarza (art. 7), jak i praktyczne instrukcje dla stron [pkt 57 lit. b)] zezwalają na poprawienie skargi, tak aby mógł się na niej znaleźć oryginalny podpis adwokata lub radcy prawnego.

53      OHIM podkreśla, że ścisłe stosowanie terminów proceduralnych i innych wymogów formalnych nie narusza prawa do skutecznej ochrony sądowej. Niedopuszczalność stwierdzona w wyniku wniesienia skargi po terminie nie jest ani sprzeczna z tym prawem, ani dysproporcjonalna. Punkt 57 lit. b) praktycznych instrukcji dla stron nie może ze swej natury wzbudzać uzasadnionych oczekiwań dotyczących uzupełnienia skargi pozbawionej oryginalnego podpisu i w żadnym wypadku nie może stwarzać odstępstwa od wyraźnie określonego wymogu, który został ustanowiony w art. 43 § 6 regulaminu postępowania przed Sądem.

 Ocena Trybunału

54      Ponieważ oryginał skargi nie został złożony w przepisanym terminie, skargę skarżącej należało uznać za niedopuszczalną.

55      Wniosku tego nie podważa przywołanie przez skarżącą zasady proporcjonalności. Jak zostało bowiem wskazane w pkt 43 niniejszego wyroku, ścisłe stosowanie przepisów proceduralnych odpowiada wymogom pewności prawa oraz konieczności zapobieżenia jakiejkolwiek dyskryminacji lub arbitralnemu traktowaniu w ramach wymiaru sprawiedliwości.

56      Co się tyczy podnoszonego przez wnoszącą odwołanie naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, należy przypomnieć, że Trybunał wielokrotnie orzekał, iż prawo do powoływania się na wspomnianą zasadę przysługuje każdemu podmiotowi, w którym instytucja Unii wzbudziła uzasadnione nadzieje. Natomiast nie może powoływać się na naruszenie tej zasady ten, komu administracja nie udzieliła szczegółowych zapewnień (wyrok z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie C‑506/03 Niemcy przeciwko Komisji, pkt 58). Jednocześnie, jeżeli rozsądny i przezorny podmiot gospodarczy jest w stanie przewidzieć wydanie przepisów wspólnotowych mogących wpłynąć na jego interesy, nie może on powoływać się na tę zasadę w razie wydania takich przepisów [wyrok z dnia 11 marca 1987 r. w sprawie 265/85 Van den Bergh en Jurgens oraz Van Dijk Food Products (Lopik) przeciwko EWG, Rec. s. 1155, pkt 44].

57      W niniejszej sprawie wystarczy stwierdzić, że skarżąca nie przywołała na poparcie swego odwołania żadnego dowodu, który pozwoliłby na stwierdzenie, że Sąd dostarczył jej szczegółowych zapewnień w kwestii uzupełnienia skargi.

58      Z powyższego wynika, że zarzut szósty nie jest zasadny.

59      Ogół powyższych rozważań wskazuje, że odwołanie jest bezzasadne i należy oddalić je w całości.

 W przedmiocie kosztów

60      Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 118 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

61      Ponieważ OHIM wniósł o obciążenie wnoszącej odwołanie kosztami postępowania, a ta ostatnia przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:

1)      Odwołanie zostaje oddalone.

2)      Bell & Ross BV zostaje obciążona kosztami postępowania.

Podpisy

---

* – Język postępowania: francuski.