WYROK TRYBUNAŁU

z dnia 6 lipca 1982 r.(*)

Republika Francuska, Republika Włoska

i Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich

Przedsiębiorstwa publiczne – Przejrzystość stosunków finansowych z państwem

Sprawy połączone od 188/80 do 190/80

[…]

W sprawach połączonych

188/80

Republika Francuska, reprezentowana przez G. Guillaume’a i P. Moreau Defarges’a, działających odpowiednio w charakterze pełnomocnika i zastępcy pełnomocnika rządu francuskiego, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, siedziba ambasady Francji,

strona skarżąca,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez radcę prawnego B. van der Escha, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez pracownika służby prawnej G. Marenca, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, biuro doradcy prawnego O. Montalta, budynek Jean Monnet, Kirchberg,

strona pozwana,

popieranej przez

Królestwo Niderlandów, reprezentowane przez A. Bosa, działającego w charakterze pełnomocnika,

oraz przez

Republikę Federalną Niemiec, reprezentowaną przez M. Seidela, Ministerialrat w federalnym ministerstwie gospodarki oraz przez A. Deringera, adwokata przy Oberlandesgericht w Kolonii, działających w charakterze pełnomocników,

189/80

Republika Włoska, reprezentowana przez A. Squillantego, szefa departamentu międzynarodowych postępowań sądowych, traktatów i spraw ustawodawczych, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez I. Braguglię, avvocato dello Stato, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, siedziba ambasady Włoch,

strona skarżąca,

popierana przez

Republikę Francuską, reprezentowaną przez swojego pełnomocnika G. Guillaume’a, wspieranego przez A. Carneluttiego, zastępcę pełnomocnika,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez radcę prawnego B. van der Escha, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez pracownika służby prawnej S. Fabbra, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, biuro doradcy prawnego O. Montalta, budynek Jean Monnet, Kirchberg,

strona pozwana,

popieranej przez

Królestwo Niderlandów

oraz przez

Republikę Federalną Niemiec,

190/80

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, reprezentowane przez W. H. Godwina, Treasury Solicitor, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, siedziba ambasady brytyjskiej,

strona skarżąca,

popierane przez

Republikę Francuską, reprezentowaną przez pełnomocnika G. Guillaume’a, wspieranego przez A. Carneluttiego, zastępcę pełnomocnika,

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich, reprezentowanej przez radcę prawnego B. van der Escha, działającego w charakterze pełnomocnika, wspieranego przez pracownika służby prawnej P. J. Kuypera, z adresem do doręczeń w Luksemburgu, biuro radcy prawnego M. Cervina, budynek Jean Monnet, Kirchberg,

strona pozwana,

popieranej przez

Królestwo Niderlandów

oraz przez

Republikę Federalną Niemiec,

mającej za przedmiot stwierdzenie, na podstawie art. 173 traktatu EWG, nieważności dyrektywy Komisji 80/723/EWG z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi (Dz.U. L 195, str. 35),

TRYBUNAŁ,

w składzie: J. Mertens de Wilmars, prezes, A. Touffait i O. Due, prezesi izb, P. Pescatore, Mackenzie Stuart, A. O’Keeffe, T. Koopmans, A. Chloros i F. Grévisse, sędziowie,

rzecznik generalny: G. Reischl,

sekretarz: P. Heim,

wydaje następujący

Wyrok

[…]

Co do prawa

1        Pismami złożonymi w sekretariacie Trybunału, odpowiednio, w dniach 16, 18 i 19 września 1980 r. Republika Francuska, Republika Włoska i Zjednoczone Królestwo wniosły, na podstawie art. 173 akapit pierwszy traktatu EWG, trzy skargi o stwierdzenie nieważności dyrektywy Komisji 80/723/EWG z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi (Dz.U. L 195, str. 35). Republika Federalna Niemiec i Królestwo Niderlandów wstąpiły do sprawy w charakterze interwenientów na poparcie żądań Komisji.

2        Dyrektywa, wydana na podstawie art. 90 ust. 3 traktatu, zobowiązuje państwa członkowskie do utrzymywania do dyspozycji przez okres pięciu lat danych dotyczących udostępnienia funduszy publicznych przez władze publiczne na rzecz przedsiębiorstw publicznych oraz danych dotyczących rzeczywistego wykorzystania tych funduszy przez te przedsiębiorstwa. Z motywów dyrektywy wynika, że jej zasadniczym celem jest wsparcie skutecznego stosowania postanowień art. 92 i 93 traktatu, dotyczących pomocy państwa, do przedsiębiorstw publicznych. Ponadto motywy te podkreślają zasadę równego traktowania przedsiębiorstw publicznych i prywatnych, jak również potrzebę przejrzystości stosunków finansowych między przedsiębiorstwami publicznymi a państwami z uwagi na kompleksowość tych stosunków.

3        Zarzuty powołane przez skarżące rządy, aczkolwiek różnią się w niektórych punktach, mogą zostać zasadniczo streszczone w następujący sposób:

–        brak kompetencji Komisji;

–        brak konieczności i naruszenie zasady proporcjonalności;

–        dyskryminacja przedsiębiorstw publicznych;

–        naruszenie art. 90, 92 i 93 z tego względu, że dyrektywa definiuje pojęcia przedsiębiorstwa publicznego i pomocy państwa;

–        naruszenie postanowień określających zakres stosowania traktatów EWG, EWWiS i EWEA;

–        brak uzasadnienia i naruszenie zasady równości w odniesieniu do wyłączeń przewidzianych w dyrektywie.

 W przedmiocie zarzutu pierwszego (brak kompetencji Komisji)

4        Według rządu Zjednoczonego Królestwa Komisja, wydając sporną dyrektywę, naruszyła już same zasady, które regulują podział uprawnień i obowiązków między instytucjami wspólnotowymi. Z postanowień traktatu odnoszących się do instytucji wynika, że pierwotne uprawnienia prawodawcze przysługują w całości Radzie, podczas gdy Komisja posiada jedynie uprawnienia nadzorcze i wykonawcze. Ten podział kompetencji znajduje potwierdzenie w szczególnych postanowieniach traktatu upoważniających do wydawania aktów prawnych, z których niemal wszystkie zastrzegają wydawanie rozporządzeń i dyrektyw na rzecz Rady. Taki sam podział obowiązków występuje zwłaszcza w ramach postanowień dotyczących konkurencji. Postanowienia te same powierzają Komisji zadania w zakresie nadzoru, podczas gdy może ona stanowić prawo jedynie w granicach szczególnej i wyraźnej delegacji uprawnień zawartej w akcie Rady.

5        Rząd Zjednoczonego Królestwa twierdzi także, że postanowienia traktatu, które – na zasadzie wyjątku – przyznają Komisji uprawnienie do wydawania dyrektyw, powinny być interpretowane w świetle powyższych rozważań. Jego zdaniem nie chodzi o dyrektywy takiego samego rodzaju jak dyrektywy wydawane przez Radę. Podczas gdy te ostatnie mogą zawierać przepisy generalne o normatywnym charakterze, nakładające w razie potrzeby nowe zobowiązania na państwa członkowskie, celem tych pierwszych jest wyłącznie zaradzenie szczególnej sytuacji zaistniałej w jednym lub kilku z tych państw. W przypadku art. 90 ust. 3 ten ograniczony cel sugeruje już samo brzmienie postanowienia, zgodnie z którym Komisja „kieruje” stosowne dyrektywy lub decyzje do państw członkowskich.

6        Ta teza nie znajduje jednak podstaw w postanowieniach traktatu odnoszących się do instytucji. Zgodnie z art. 4 Komisja uczestniczy w realizacji zadań Wspólnoty w taki sam sposób jak inne instytucje, przy czym każda z nich działa w granicach uprawnień powierzonych im w traktacie. Artykuł 155 przewiduje, w brzmieniu niemal identycznym z brzmieniem użytym w art. 145 dla określenia takiej samej funkcji Rady, że Komisja ma własne uprawnienia decyzyjne na warunkach przewidzianych w traktacie. Ponadto postanowienia rozdziału, który w sposób ogólny reguluje skutki i treść aktów przyjmowanych przez instytucje, a w szczególności art. 189, nie dokonuje rozróżnienia, uczynionego przez rząd Zjednoczonego Królestwa, między dyrektywami o zasięgu ogólnym a innymi dyrektywami, które przewidują jedynie szczególne środki. Zgodnie z art. 189 akapit pierwszy Komisja jest – tak samo jak Rada – uprawniona do wydawania dyrektyw na warunkach przewidzianych w traktacie. Z tego wynika, że granic uprawnienia przyznanego Komisji przez szczególne postanowienie traktatu nie można wywodzić z ogólnej zasady, lecz z wykładni samego brzmienia danego postanowienia, w niniejszym przypadku art. 90, poddanego analizie w świetle jego celu i miejsca w strukturze traktatu.

7        W tej kwestii nie można wyciągać wniosków z faktu, że większość innych szczególnych postanowień traktatu, które przewidują uprawnienie do wydawania aktów o charakterze generalnym, przyznaje to uprawnienie Radzie, stanowiącej na wniosek Komisji. Nie można również dokonywać rozróżnienia między postanowieniami przewidującymi wydawanie dyrektyw w zależności od tego, czy posługują się one terminem „uchwalać”, czy „kierować”. Zgodnie z art. 189 dyrektywy – podobnie jak decyzje – zarówno Rady, jak i Komisji są skierowane do określonych adresatów, którymi w przypadku dyrektyw są zawsze państwa członkowskie. W przypadku postanowienia przewidującego jednocześnie wydawanie dyrektyw i decyzji skierowanych do państw członkowskich słowo „kierować” stanowi zatem po prostu najbardziej odpowiednie wspólne pojęcie.

8        Na poparcie zarzutu dotyczącego braku kompetencji Komisji trzy skarżące rządy twierdzą, że przepisy zawarte w spornej dyrektywie mogły były zostać ustanowione przez Radę. Skoro celem dyrektywy jest umożliwienie Komisji wykonywania kontroli przestrzegania obowiązku państw członkowskich zgłaszania jej, zgodnie z art. 93 ust. 3, wszelkich planów przyznania lub zmiany pomocy państwa, i ponieważ art. 94 przyznaje Radzie uprawnienie do ustalania w szczególności warunków stosowania art. 93 ust. 3, sporne przepisy wchodzą w zakres kompetencji tej instytucji na podstawie art. 94. W każdym razie takie przepisy wchodzą w zakres uprawnień Rady na mocy art. 213 lub, ewentualnie, art. 235. Zważywszy zatem, że chodzi o dziedzinę, w której Rada jest kompetentna, zdaniem skarżących rządów nie można uznać wspólnej kompetencji Komisji na mocy innych postanowień traktatu.

9        Komisja, popierana przez rząd Republiki Federalnej Niemiec, podkreśla, że dyrektywa dotyczy działań, które następują „przed” procedurą przewidzianą w art. 93 i że z tego powodu art. 94 nie ma zastosowania. Podnosi ona również, że art. 213 nie dotyczy informacji, którymi dysponują państwa członkowskie i których muszą one dostarczać Komisji na jej żądanie, na podstawie ogólnego obowiązku współpracy przewidzianego w art. 5. Artykuł 235 także nie wchodzi w rachubę, ponieważ zakłada on, iż brak jest jakiegokolwiek innego uprawnienia do działania. Rząd niderlandzki ze swej strony podkreśla zwłaszcza szczególny charakter i samodzielne znaczenie art. 90.

10      Argumenty przytoczone przez skarżące rządy, oparte na art. 213 i 235, należy odrzucić. Artykuł 213, który występuje w rozdziale zawierającym postanowienia ogólne i końcowe traktatu, nie stanowi bowiem przeszkody dla uprawnień, które przyznają Komisji poszczególne postanowienia traktatu. Artykuł 235 nie może – z powodu wskazanego przez Komisję – zostać uznany za mający zastosowanie w niniejszym przypadku.

11      Natomiast w celu dokonania oceny argumentu opartego na art. 94 należy porównać postanowienia tego artykułu z postanowieniami art. 90, z uwzględnieniem przedmiotu i celu tych dwóch artykułów.

12      W tej kwestii należy stwierdzić, że te dwa postanowienia mają różny przedmiot regulacji. Artykuł 94 należy do grupy postanowień, które regulują dziedzinę pomocy przyznawanej przez państwa – niezależnie od formy i odbiorców tej pomocy. Natomiast art. 90 dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw, za których postępowanie państwa ponoszą szczególną odpowiedzialność z uwagi na wpływ, jaki mogą one wywierać na to postępowanie. Artykuł ten podkreśla, że wspomniane przedsiębiorstwa – z zastrzeżeniem bardziej szczegółowych postanowień zawartych w ust. 2 – podlegają wszystkim postanowieniom traktatu; nakazuje on państwom członkowskim przestrzegać tych postanowień w ich stosunkach z tymi przedsiębiorstwami i nakłada na Komisję obowiązek nadzoru w tym zakresie, który – w razie potrzeby – może zostać spełniony poprzez wydanie dyrektyw i decyzji skierowanych do państw członkowskich.

13      Do tej różnicy w przedmiocie regulacji dochodzi różnica w przesłankach wykonywania uprawnień, które oba postanowienia przyznają, odpowiednio, Radzie i Komisji. Artykuł 94 upoważnia Radę do wydawania wszelkich odpowiednich rozporządzeń wykonawczych do art. 92 i 93. Natomiast uprawnienie przyznane Komisji w art. 90 ust. 3 ogranicza się do dyrektyw i decyzji, które są niezbędne do skutecznego wykonania obowiązku nadzoru nałożonego na nią w tym samym ustępie.

14      W porównaniu z uprawnieniem Rady na mocy art. 94 uprawnienie przyznane Komisji w art. 90 ust. 3 jest zatem wykonywane w ramach szczególnego zakresu stosowania i na warunkach ustalanych na podstawie przedmiotu tego artykułu. Stąd uprawnienie Komisji do wydania spornej dyrektywy zależy od potrzeb wynikających z jej obowiązku nadzoru przewidzianego w art. 90 i że ewentualne wydanie uregulowania przez Radę na podstawie jej ogólnej właściwości na mocy art. 94, zawierającego przepisy, które odnoszą się do szczególnej dziedziny pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom publicznym, nie stoi na przeszkodzie wykonaniu tego uprawnienia przez Komisję.

15      Z całości powyższych rozważań wynika, że należy oddalić zarzut pierwszy powołany przez skarżące rządy.

 W przedmiocie zarzutu drugiego (brak konieczności)

16      Rządy francuski i włoski zaprzeczają, jakoby przepisy dyrektywy były konieczne do umożliwienia Komisji skutecznego wykonania zadania w postaci nadzoru, które zostało jej powierzone w art. 90. Uważają one, że między państwem a przedsiębiorstwami publicznymi istnieje całkowity rozdział prawny na płaszczyźnie finansowej. Fundusze oddane do dyspozycji przedsiębiorstw publicznych przez władze publiczne wynikają z ustaw budżetowych, jak również z bilansów i rocznych sprawozdań przedsiębiorstw. W demokratycznym społeczeństwie istnieją źródła informacji dotyczących stosunków państwa z przedsiębiorstwami publicznymi, które są co najmniej tak samo kompletne jak źródła informacji dotyczących stosunków z przedsiębiorstwami prywatnymi i dużo bardziej dokładne niż źródła informacji dotyczących stosunków przedsiębiorstw prywatnych między sobą.

17      Komisja odsyła do motywów czwartego i piątego dyrektywy, które potwierdzają, że złożoność stosunków finansowych między krajowymi władzami publicznymi a przedsiębiorstwami publicznymi może utrudniać Komisji wykonywanie nadzoru oraz że należyte i skuteczne stosowanie postanowień traktatu dotyczących pomocy państwa do przedsiębiorstw publicznych i prywatnych będzie możliwe jedynie wtedy, gdy te stosunki finansowe uczyni się przejrzystymi. W trakcie postępowania przed Trybunałem Komisja oraz rząd Republiki Federalnej Niemiec przytoczyły przykłady w celu wykazania, że te stosunki nie są wystarczająco przejrzyste, aby Komisja mogła ustalić istnienie lub brak istnienia pomocy państwa na rzecz przedsiębiorstw publicznych.

18      Zważywszy na różne formy przedsiębiorstw publicznych w poszczególnych państwach członkowskich i podział ich działalności na gałęzie, nieuniknione jest, że także ich stosunki finansowe z władzami publicznymi są bardzo zróżnicowane, często złożone i dlatego trudne do skontrolowania nawet przy pomocy publikowanych źródeł informacji, do których odsyłają skarżące rządy. W tych okolicznościach nie można podważać istnienia po stronie Komisji potrzeby starania się o uzyskanie dodatkowych informacji o tych stosunkach poprzez ustanowienie wspólnych kryteriów dla wszystkich państw członkowskich i dla wszystkich przedsiębiorstw publicznych. Jeśli chodzi o precyzyjne ustalenie tych kryteriów, skarżące rządy nie udowodniły, że Komisja przekroczyła granice uznania przysługującego jej zgodnie z art. 90 ust. 3.

19      Z tego wynika, że należy oddalić zarzut dotyczący braku konieczności. To samo odnosi się do uczynionego Komisji, zwłaszcza przez rząd włoski, zarzutu dotyczącego braku proporcjonalności.

 W przedmiocie zarzutu trzeciego (dyskryminacja przedsiębiorstw publicznych w stosunku do przedsiębiorstw prywatnych)

20      Rządy francuski i włoski podnoszą, że zarówno z art. 222, jak i z art. 90 wynika, że przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa prywatne powinny być traktowane w równy sposób. Tymczasem dyrektywa powoduje postawienie tych pierwszych w sytuacji mniej korzystnej w stosunku do tych drugich, zwłaszcza że nakłada ona na przedsiębiorstwa publiczne szczególne obowiązki, między innymi w zakresie księgowości, którym nie podlegają przedsiębiorstwa prywatne.

21      Należy tu przypomnieć, że zasada równości, na którą powołują się ogólnie rządy w odniesieniu do stosunków między przedsiębiorstwami publicznymi a przedsiębiorstwami prywatnymi, zakłada, iż obie grupy znajdują się w porównywalnej sytuacji. Przedsiębiorstwa prywatne ustalają – w granicach wyznaczonych przez obowiązujące przepisy prawne – własną strategię gospodarczą, biorąc w szczególności pod uwagę wymogi rentowności. Natomiast decyzje przedsiębiorstw publicznych mogą być poddane oddziaływaniu, w ramach realizacji przez władze publiczne celów w interesie ogólnym, różnego rodzaju czynników, które mogą wpływać na te decyzje. Gospodarcze i finansowe skutki tego wpływu prowadzą do powstania między tymi przedsiębiorstwami a władzami publicznymi szczególnego rodzaju stosunków finansowych, które różnią się od stosunków istniejących między władzami publicznymi a przedsiębiorstwami prywatnymi. Jako że dyrektywa dotyczy właśnie tych szczególnych stosunków finansowych, zarzut oparty na istnieniu dyskryminacji nie może zostać uwzględniony.

 W przedmiocie zarzutu czwartego (naruszenie art. 90, 92 i 93, z tego względu że dyrektywa definiuje pojęcia przedsiębiorstwa publicznego i pomocy państwa)

22      Rządy francuski i włoski utrzymują, że art. 2 i 3 dyrektywy uzupełniają bez podstawy prawnej postanowienia art. 90, 92 i 93 traktatu, definiując pojęcie przedsiębiorstwa publicznego i określając stosunki finansowe, które – zdaniem Komisji – mogą stanowić pomoc państwa.

23      Te zarzuty nie są zasadne. W odniesieniu do określenia w art. 3 stosunków finansowych, które podlegają przepisom dyrektywy, wystarczy stwierdzić, że nie chodzi tu o próbę zdefiniowania przez Komisję pojęcia pomocy, które występuje w art. 92 i 93 traktatu, lecz jedynie o dokładne ustalenie operacji finansowych, o których Komisja powinna być – jej zdaniem – informowana w celu skontrolowania, czy państwo członkowskie przyznało pomoc danemu przedsiębiorstwu, nie przestrzegając obowiązku zgłoszenia zgodnie z art. 93 ust. 3. Jak już stwierdzono powyżej odnośnie do zarzutu drugiego, nie zostało udowodnione, że czyniąc to, Komisja przekroczyła granice uznania przysługującego jej zgodnie z art. 90 ust. 3.

24      W odniesieniu do przepisów art. 2, który określa granice pojęcia przedsiębiorstwa publicznego „dla celów niniejszej dyrektywy”, należy podkreślić, że celem tych przepisów nie jest zdefiniowanie tego pojęcia, które występuje w art. 90 traktatu, lecz ustalenie kryteriów koniecznych do wyodrębnienia grupy przedsiębiorstw, których stosunki finansowe z władzami publicznymi podlegają obowiązkowi informacji przewidzianemu w tej dyrektywie. Aby ocenić sposób określenia tych granic, które jest zresztą niezbędne, by państwa członkowskie mogły zapoznać się z zakresem swoich obowiązków wynikających z dyrektywy, należy zatem porównać ustalone kryteria z przyczynami, które leżą u podstaw obowiązku nadzoru nałożonego na Komisję w art. 90.

25      Zgodnie z art. 2 dyrektywy przedsiębiorstwo publiczne oznacza każde przedsiębiorstwo, na które władze publiczne mogą, bezpośrednio lub pośrednio, wywierać dominujący wpływ. Zgodnie z akapitem drugim domniemywa się istnienie takiego wpływu, gdy władze publiczne, bezpośrednio lub pośrednio, posiadają większą część kapitału, dysponują większością głosów lub mogą mianować więcej niż połowę członków organów zarządzających, kierowniczych lub nadzorczych danego przedsiębiorstwa.

26      Jak Trybunał wskazał już powyżej, powodem włączenia do traktatu postanowień art. 90 był właśnie wpływ, jaki władze publiczne mogą wywierać na decyzje gospodarcze przedsiębiorstw publicznych. Ten wpływ może być wywierany bądź na podstawie udziału finansowego, bądź na podstawie przepisów regulujących zarządzanie przedsiębiorstwem. Wybierając właśnie te kryteria dla określenia stosunków finansowych, o których powinna ona otrzymywać informacje w celu spełnienia obowiązku nadzoru zgodnie z art. 90 ust. 3, Komisja pozostała w granicach uznania przyznanego jej w tym postanowieniu.

27      Z tego wynika, że należy oddalić również zarzut czwarty.

 W przedmiocie zarzutu piątego (naruszenie postanowień regulujących zakres stosowania traktatów EWG, EWWiS i EWEA)

28      Rząd francuski podkreśla, że definicja przedsiębiorstwa publicznego znajdująca się w art. 2 dyrektywy jest ujęta bardzo ogólnie i że przewidziane w art. 4 wyłączenie sektora energii, w tym energii jądrowej, produkcji i wzbogacania uranu, przetwarzania napromieniowanych paliw, jak również przygotowywania materiałów zawierających pluton, wywołują wrażenie, że dyrektywa ma zastosowanie – z tym zastrzeżeniem – do przedsiębiorstw publicznych podlegających postanowieniom traktatów EWWiS i EWEA. Ponieważ akt prawa wtórnego wydany w ramach traktatu EWG nie może regulować materii, która jest wyraźnie objęta postanowieniami innych traktatów, rząd francuski wnosi – tytułem żądania ewentualnego – o stwierdzenie nieważności dyrektywy w zakresie, w jakim dotyczy ona przedsiębiorstw podlegających postanowieniom traktatów EWWiS lub EWEA.

29      Komisja przyznaje, że na podstawie art. 232 ust. 1 traktatu EWG i ze względu na postanowienia traktatu EWWiS dotyczące pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom podlegającym postanowieniom tego traktatu, dyrektywa nie może mieć zastosowania do takich przedsiębiorstw. Jeśli chodzi o przedsiębiorstwa sektora jądrowego, twierdzi ona, że traktat EWEA nie zawiera postanowień w zakresie pomocy państwa. Artykuły 92 i 93 traktatu EWG i tym samym dyrektywa mają – jej zdaniem – zastosowanie do przedsiębiorstw należących do tego sektora, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych wyraźnie w art. 4 dyrektywy.

30      Zgodnie z art. 232 ust. 1 traktatu EWG postanowienia tego traktatu nie zmieniają postanowień traktatu EWWiS, zwłaszcza jeśli chodzi o prawa i obowiązki państw członkowskich, kompetencje instytucji tej Wspólnoty oraz ustalonych przez ten traktat reguł funkcjonowania wspólnego rynku węgla i stali.

31      Ponieważ art. 90 ust. 3 dotyczy właśnie uprawnień instytucji i ponieważ sporna dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązki w dziedzinie pomocy, w której sam traktat EWWiS zawiera postanowienia skierowane do państw członkowskich i przedsiębiorstw należących do rynku węgla i stali, bezpośrednio z art. 232 traktatu EWG wynika, że sporna dyrektywa nie może mieć zastosowania do stosunków z takimi przedsiębiorstwami. Z tego powodu dyrektywa nie jest dotknięta żadnymi wadami prawnymi w tym punkcie, choć bez wątpienia w interesie jasności sytuacji prawnych byłoby pożądane, żeby wyłączenie tych przedsiębiorstw wynikało z samego brzmienia dyrektywy.

32      Natomiast jeśli chodzi o stosunek do traktatu EWEA, art. 232 ust. 2 traktatu EWG ogranicza się do stwierdzenia, że postanowienia tego ostatniego traktatu nie naruszają postanowień tego pierwszego. Rząd francuski nie udowodnił, że przepisy dyrektywy naruszają postanowienia traktatu EWEA. Z tego wynika, że ten zarzut nie może zostać uwzględniony.

 W przedmiocie zarzutu szóstego (brak uzasadnienia i naruszenie zasady równości w odniesieniu do wyłączeń przewidzianych w dyrektywie)

33      Poza sektorem energii art. 4 dyrektywy wyłącza ze swego zakresu stosowania przedsiębiorstwa publiczne, których łączny obrót przed opodatkowaniem był niższy niż 40 miliony europejskich jednostek rozliczeniowych w ciągu dwóch poprzednich lat obrotowych, jak również przedsiębiorstwa, które świadczą usługi bez znaczącego wpływu na handel wewnątrzwspólnotowy i przedsiębiorstwa z sektora wody, transportu, poczty i telekomunikacji oraz instytucji kredytowych.

34      W opinii rządu włoskiego wyłączenia te prowadzą do nieuzasadnionej dyskryminacji. Jego zdaniem wyłączenia sektorowe powinny być dozwolone jedynie w razie braku konkurencji wewnątrzwspólnotowej w obrębie danego sektora.

35      Pomijając fakt, że ten zarzut zmierza raczej do rozszerzenia zakresu stosowania dyrektywy, nie jest on zasadny. Motyw dwunasty dyrektywy wskazuje bowiem, że należy wykluczyć sektory, które pozostają poza sferą konkurencji lub które są już przedmiotem szczególnych uregulowań wspólnotowych zapewniających odpowiednią przejrzystość, oraz niektóre sektory, których szczególny charakter uzasadnia to, iż stanowią one przedmiot specjalnych uregulowań, jak również przedsiębiorstwa, których niewielkie znaczenie gospodarcze nie uzasadnia obciążeń administracyjnych związanych ze środkami mającymi zapewnić przejrzystość. Powody te, z których przynajmniej jeden odnosi się do każdego z sektorów wyłączonych w art. 4 dyrektywy, zawierają wystarczająco obiektywne kryteria, aby uzasadnić wyłączenie z zakresu stosowania dyrektywy.

36      Należy zatem stwierdzić, że skargi wniesione przez trzy rządy nie wykazały istnienia okoliczności, które uzasadniałyby stwierdzenie – choćby częściowej – nieważności zaskarżonej dyrektywy. Wobec tego należy oddalić te skargi.

 W przedmiocie kosztów

37      Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

38      Ponieważ trzy skarżące rządy przegrały sprawę, należy obciążyć je kosztami postępowania. To samo dotyczy rządu francuskiego występującego w charakterze interwenienta w sprawach 189/80 i 190/80.

39      Spośród rządów występujących w charakterze interwenientów popierających żądania Komisji jedynie rząd niderlandzki wniósł o obciążenie skarżących kosztami postępowania. Należy zatem obciążyć Republikę Francuską, Republikę Włoską i Zjednoczone Królestwo, poza ich własnymi kosztami, kosztami poniesionymi przez Komisję i Królestwo Niderlandów.

Z powyższych względów

TRYBUNAŁ

orzeka, co następuje:

1)      Skargi zostają oddalone.

2)      Republika Francuska, Republika Włoska i Zjednoczone Królestwo pokrywają, poza swoimi własnymi kosztami, koszty poniesione przez Komisję i Królestwo Niderlandów.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 6 lipca 1982 r.

* Języki postępowania: angielski, francuski i włoski.