Od czasu niczym niesprowokowanej i nieuzasadnionej inwazji Rosji na Ukrainę dostawy rosyjskiego gazu do UE zostały zakłócone w ramach celowej próby wykorzystania energii jako broni politycznej. Rosja od wielu lat jest głównym dostawcą gazu do UE. W przeszłości ponad 40 % gazu dostarczanego do UE pochodziło z Rosji. Od lutego 2022 r. dostawy gazu stale się zmniejszają. W pierwszej połowie 2023 r. przepływy gazu z Rosji stanowiły mniej niż 10 % importu gazu do UE.

Wywołany przez Rosję szok podażowy miał znaczący wpływ na poziom cen gazu w UE. Podczas gdy w poprzednim dziesięcioleciu ceny mieściły się w przedziale od 5 EUR/MWh do 35 EUR/MWh przy uśrednionej wartości 20 EUR/MWh, ceny gazu ziemnego wzrosły gwałtownie do wartości powyżej 300 EUR w sierpniu 2022 r. w momencie szczytowym kryzysu i osiągnęły poziom o 1 000 % wyższy niż średnie ceny odnotowywane wcześniej w Unii. Najwyższe poziomy cen osiągnięto w ciągu jednego tygodnia – przez 5 kolejnych dni sesyjnych – w dniach 22–26 sierpnia 2022 r., kiedy ceny utrzymywały się stale powyżej 250 EUR/MWh i odbiegały od ceny referencyjnej LNG o ponad 50 EUR/MWh. Od szczytu kryzysu ceny znacznie spadły i wahały się od 40 EUR/MWh do 50 EUR/MWh na początku jesieni 2023 r. Pozostają one jednak ponad dwukrotnie wyższe niż przed kryzysem.

Ekstremalne skoki cen są bardzo szkodliwe dla gospodarki europejskiej. Gaz jest powszechnie wykorzystywany przez wiele sektorów gospodarki UE, od MŚP po duże gałęzie przemysłu, w szczególności przez gazochłonne sektory przemysłu, takie jak przemysł ceramiczny, szklany, nawozowy, celulozowy, papierniczy i chemiczny. Wysokie ceny przyczyniły się ponadto do wzrostu cen energii elektrycznej oraz ogólnej inflacji.

W tym kontekście w dniu 19 grudnia 2022 r. rada przyjęła nadzwyczajne rozporządzenie Rady (UE) 2022/2578 w celu ustanowienia mechanizmu korekty rynku (MCM) służącego ochronie obywateli Unii i gospodarki przed nadmiernie wysokimi cenami.

Rozporządzenie to przestanie obowiązywać w dniu 31 stycznia 2024 r. Celem niniejszego wniosku jest przedłużenie o rok okresu stosowania przepisów rozporządzenia (UE) 2022/2578 ze względu na utrzymujące się zagrożenia dla dostaw energii, a tym samym dla cen w Unii.

W rozporządzeniu Rady (UE) 2022/2578 z dnia 22 grudnia 2022 r. ustanowiono tymczasowy mechanizm korekty rynku (MCM) dla zleceń składanych w celu obrotu instrumentami pochodnymi powiązanymi z wirtualnymi punktami obrotu w UE, których terminy zapadalności przypadają od następnego miesiąca do następnego roku.

Mechanizm korekty rynku jest uruchamiany, kiedy ma miejsce zdarzenie uruchamiające mechanizm korekty rynku, tj. gdy cena rozliczeniowa instrumentu pochodnego Title Transfer Facility (TTF) o najbliższym miesięcznym terminie wygaśnięcia przekracza 180 EUR/MWh i jest o 35 EUR/MWh wyższa od ceny referencyjnej (odzwierciedlającej globalne tendencje cenowe LNG) przez trzy dni robocze. Mechanizm korekty rynku nie został dotychczas uruchomiony, ponieważ ceny TTF utrzymywały się poniżej progów uruchamiających od czasu wejścia w życie rozporządzenia Rady (UE) 2022/2578. 

Po wystąpieniu zdarzenia uruchamiającego mechanizm korekty rynku w rozporządzeniu w sprawie mechanizmu korekty rynku ustanowiono dynamiczny limit cenowy, według którego operatorzy rynku nie powinni przyjmować, a uczestnicy rynku nie powinni składać zleceń na instrumenty pochodne o cenach o 35 EUR/MWh powyżej ceny referencyjnej opublikowanej przez ACER poprzedniego dnia. Mechanizm korekty rynku jest automatycznie dezaktywowany po 20 dniach roboczych, jeżeli dynamiczny limit cenowy wynosi 180 EUR/MWh przez trzy kolejne dni.

Zgodnie z art. 6 rozporządzenia dynamiczny limit cenowy może zostać zawieszony natychmiast i w dowolnym momencie, jeżeli prowadzi do poważnych zakłóceń na rynku, mających wpływ na bezpieczeństwo dostaw i wewnątrzunijne przepływy gazu lub na prawidłowe funkcjonowanie rynków energetycznych instrumentów pochodnych.

Reakcja Unii w ramach planu REPowerEU i w następstwie inicjatyw, w tym środków określonych w rozporządzeniu (UE) 2022/2578, przygotowała UE na pogorszenie sytuacji w zakresie bezpieczeństwa dostaw gazu. Jeżeli czas obowiązywania rozporządzenia nie zostanie przedłużony, przestanie ono obowiązywać z dniem 31 stycznia 2024 r.

Na dzień przyjęcia niniejszego wniosku utrzymują się jednak poważne trudności w dostawach gazu do Unii.

Ze względu na znaczny spadek importu rosyjskiego gazu rurociągowego na przestrzeni ostatniego roku dostępność dostaw gazu do Unii jest znacznie ograniczona w porównaniu z sytuacją sprzed kryzysu. Przy obecnych poziomach importu gazu rurociągami oczekuje się, że w 2023 r. Unia otrzyma jedynie około 20 mld m³ gazu rurociągami w ramach importu z Rosji, jeżeli ten niepewny import nie zostanie całkowicie zakłócony. Jest to wielkość o około 110 mld m³ mniejsza niż w 2021 r.

Sytuacja na światowych rynkach gazu jest nadal bardzo napięta i należy się spodziewać, że jeszcze przez pewien czas taka pozostanie. Jak zauważyła MAE 1 , globalna podaż LNG wzrosła jedynie nieznacznie w 2022 r. (4 %), a w 2023 r. (3 %) ze względu na „ograniczone zwiększenie zdolności skraplania, przerwy w głównych instalacjach eksportowych i malejące dostawy gazu wsadowego w instalacjach LNG zasilanych ze starzejących się pól”. Nowe znaczne zdolności skraplania LNG na całym świecie (zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Katarze) będą dostępne w systemie dopiero od 2025 r., ale „w najbliższej przyszłości równowaga rynkowa pozostanie niepewna”. 2

Sytuacja ta ma nadal negatywny wpływ na ceny gazu, które – mimo że są znacznie niższe niż w szczycie odnotowanym latem 2022 r. – pozostają wyższe niż przed kryzysem, co ma nieunikniony wpływ na siłę nabywczą obywateli UE i konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw.

Duża zmienność rynku jest również konsekwencją napiętego rynku i stanowi dodatkowe zagrożenie dla gospodarki UE. Latem i jesienią 2023 r. odnotowano szereg przypadków znacznej zmienności cen, które zwiększyły się o ponad 50 % w ciągu kilku tygodni. Takie sytuacje wskazują, że rynki gazu są nadal niestabilne i mogą gwałtownie reagować na nieoczekiwane i nagłe wstrząsy w zakresie podaży i popytu, np. w związku z takimi wydarzeniami jak strajk w australijskich instalacjach LNG, kryzys na Bliskim Wschodzie i zakłócenia w funkcjonowaniu gazociągu Balticconnector.

Niektóre zagrożenia, jeżeli będą miały miejsce, będą wzbudzać obawy co do niedoborów, które z kolei, ze względu na niestabilność rynku spowodowaną jego ograniczeniami, mogą wywoływać poważne skutki w zakresie cen. Do tych zagrożeń należą odbicie popytu na LNG w Azji, skutkujące zmniejszeniem dostępności gazu na rynku światowym 3 , ekstremalne warunki pogodowe, które mogą mieć wpływ na magazynowanie energii wodnej lub produkcję energii jądrowej 4 , co może spowodować przejście na energię elektryczną wytwarzaną w oparciu o gaz i ewentualne dodatkowe zakłócenia dostaw gazu, w tym całkowite wstrzymanie importu gazu z Rosji lub zakłócenia działania istniejącej krytycznej infrastruktury gazowej.

Konflikty zbrojne o dużej intensywności dotykają obecnie kilku kluczowych regionów zaopatrujących UE, oprócz Ukrainy (Azerbejdżan i Bliski Wschód), co pogarsza sytuację w zakresie krajobrazu zagrożeń.

Najnowsze przykłady ilustrują prawdopodobieństwo i znaczenie zagrożeń związanych z zakłóceniem funkcjonowania krytycznej infrastruktury gazowej. We wrześniu 2022 roku gazociąg Nord Stream 1 został uszkodzony w wyniku aktów sabotażu w takim stopniu, że obecnie nie można nim w ogóle przesyłać gazu i nie będzie to możliwe w dającej się przewidzieć przyszłości. W październiku 2023 r. doszło do zakłócenia działania gazociągu Balticconnector, ważnego gazociągu łączącego Finlandię z Estonią. W wyniku zakłócenia działania gazociągu Balticconnector Finlandia nie jest już w stanie spełnić kryterium N-1 w ramach standardu w zakresie infrastruktury określonego w art. 5 rozporządzenia (UE) 2017/1938. Kryterium N-1 gwarantuje, że państwa członkowskie przedsiębiorą środki, tak aby w przypadku zakłóceń w funkcjonowaniu największej pojedynczej infrastruktury gazowej nadal dysponowały one zdolnościami technicznymi pozwalającymi im zaspokoić swoje całkowite zapotrzebowanie w ciągu dnia szczytowego zapotrzebowania. W wyniku zakłócenia działania gazociągu Balticconnector w dniu 27 października 2023 r. Finlandia zmieniła stan kryzysowy zgodnie z art. 11 rozporządzenia (UE) 2017/1938 z „wczesnego ostrzeżenia” na „stan alarmowy”, który jest ostatnim stanem kryzysowym przed wystąpieniem stanu nadzwyczajnego. Ten nowy incydent związany z infrastrukturą ilustruje prawdopodobieństwo i znaczenie zagrożeń dotyczących nowych zakłóceń w funkcjonowaniu krytycznej infrastruktury gazowej

W szeregu kolejnych sprawozdań z grudnia 2022 r., lutego, lipca i października 2023 r. Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) konsekwentnie podkreśla utrzymujące się zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw gazu w UE i ostrzega przed samozadowoleniem w związku z poprawą sytuacji w porównaniu ze szczytowym poziomem kryzysu latem 2022 r. Zgodnie ze sprawozdaniem z października 2023 r. „sytuacja w zakresie dostaw gazu pozostanie napięta w 2023 r.” i „oczekuje się, że zwiększenie zdolności skraplania LNG poniżej średniej będzie skutkować utrzymaniem napiętej sytuacji w zakresie dostaw w 2024 r.”. W swoim sprawozdaniu z lutego MAE zauważyła, że „globalny bilans podlega niezwykle szerokiemu zakresowi niepewności i zewnętrznych czynników ryzyka. Obejmuje to możliwość całkowitego zaprzestania dostaw gazu gazociągami z Rosji do Unii Europejskiej, a także ożywienie chińskiego importu LNG zgodnie z długoterminowymi umowami dotyczącymi LNG zawartymi przez ten kraj oraz potencjalną mniejszą dostępność dostaw LNG”. Opracowała scenariusze warunków skrajnych, w których wstrzymano dostawy gazu z Rosji, dostawy LNG pozostały ograniczone i nastąpił wzrost popytu związany z warunkami pogodowymi, co mogłoby doprowadzić do powstania w UE potencjalnej luki między podażą a popytem w wysokości 40 mld m³. W swoim sprawozdaniu z lipca 2023 r. MAE podkreśliła, że „przed zimą 2023/24 na półkuli północnej utrzymują się zagrożenia i niepewność” oraz że „pełne instalacje magazynowe nie są zabezpieczeniem przed niestabilnością związaną z warunkami zimowymi i ryzykiem ponownego pojawienia się napięć rynkowych”. 5

Ponadto zgodnie z art. 8 rozporządzenia (WE) 715/2009 europejska sieć operatorów systemów przesyłowych gazu (ENTSOG) opublikowała coroczną zimową prognozę dotyczącą dostaw wraz z przeglądem letnim. ENTSOG stwierdziła, że chociaż ogólna sytuacja w zakresie bezpieczeństwa dostaw w UE znacznie się poprawiła, konieczne mogą być dodatkowe środki na wypadek całkowitego zakłócenia dostaw z Rosji. Oprócz tego konieczne jest ostrożne zarządzanie instalacjami magazynowymi w sezonie zimowym 2023–2024, ponieważ poziom napełnienia wynoszący 46 % jest prawdopodobnie konieczny na początku sezonu napełniania magazynów, aby osiągnąć wynoszący 90 % cel w zakresie napełnienia, określony w rozporządzeniu (UE) 2022/10323.

Rekcja Unii w ramach planu REPowerEU i w następstwie inicjatyw, w tym środków określonych w rozporządzeniu (UE) 2022/2578, przyczyniła się do poprawy sytuacji. Zaprzestanie stosowania odpowiednich środków unijnych, stwarzałoby ryzyko zmiany tej stabilnej, ale niepewnej sytuacji, jaką Unia osiągnęła i mogłoby pogorszyć odporność UE na niekorzystne zdarzenia.

W świetle tych utrzymujących się poważnych trudności i zagrożeń dla bezpieczeństwa dostaw gazu i cen gazu w UE, a także aby nie zmieniać obecnej delikatnej równowagi, konieczne i pilne jest przedłużenie okresu stosowania rozporządzenia (UE) 2022/2578. W związku z tym niniejszy wniosek ma na celu przedłużenie o rok okresu stosowania rozporządzenia 2022/2578.

Poszczególne przepisy rozporządzenia (UE) 2022/2578, których stosowanie ma zostać przedłużone w obecnym wniosku, są niezbędne do zaradzenia wyżej wymienionym poważnym trudnościom i zagrożeniom dla bezpieczeństwa dostaw gazu i cen gazu w UE.

W marcu 2023 r. ACER i ESMA przeprowadziły ocenę wpływu mechanizmu korekty rynku od czasu jego wejścia w życie i stwierdziły, że nie został on aktywowany i do tego momentu nie wystąpiły żadne negatywne skutki dla rynków energii (i rynków powiązanych finansowo). Komisja rozszerzyła analizę, aby ocenić zmiany na rynku w ostatnich miesiącach i uznała, że mechanizm korekty rynku nigdy nie został aktywowany i nie stwierdziła żadnych negatywnych skutków od czasu wejścia w życie rozporządzenia w sprawie mechanizmu korekty rynku.

Mechanizm korekty rynku uniemożliwia osiągnięcie zbyt wysokich poziomów cen na rynkach instrumentów pochodnych gazu w porównaniu z cenami międzynarodowymi, a tym samym ogranicza negatywny wpływ wysokich cen na siłę nabywczą obywateli UE i konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw.

W dniu 23 marca 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła komunikat pt. „Bezpieczeństwo dostaw i przystępne ceny energii: warianty działań natychmiastowych i przygotowania na najbliższą zimę” (COM(2022) 138 final), w którym przedstawiono cel, jakim jest zapewnienie dostaw gazu po rozsądnych kosztach na najbliższą zimę i dalszą przyszłość. W komunikacie jest mowa o ustanowieniu pułapu ceny gazu lub modulowaniu jej za pomocą środków regulacyjnych jako o wariancie, który można rozważyć w celu złagodzenia gwałtownego wzrostu cen energii. W październiku 2022 r., w kontekście nasilającego się kryzysu, Komisja Europejska wydała komunikat, w którym potwierdziła potrzebę rozwiązania problemu wysokich cen energii za pomocą ukierunkowanych i skoordynowanych środków. W swoim komunikacie Komisja zaproponowała wprowadzenie mechanizmu ograniczania cen za pośrednictwem głównej europejskiej giełdy gazu, TTF, który to mechanizm miałby być uruchamiany w razie potrzeby. Rozporządzeniem 2022/2578 wdraża się wniosek przedstawiony przez Komisję w komunikatach.

Cele i zasady rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1938 z dnia 25 października 2017 r. dotyczącego środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego nie są zagrożone przez mechanizm korekty rynku i niniejszy wniosek dotyczący przedłużenia jego obowiązywania. W rozporządzeniu 2022/2578 zapewniono, aby w przypadku stanu nadzwyczajnego w regionie lub w Unii mechanizm korekty rynku nie ograniczał w nieuzasadniony sposób przepływu gazu w obrębie rynku wewnętrznego, zagrażając bezpieczeństwu dostaw gazu w Unii.

Rozporządzenie (UE) 2022/2578 i niniejszy wniosek dotyczący przedłużenia obowiązywania należą do zestawu środków mających zaradzić obecnemu kryzysowi energetycznemu, które Rada przyjęła w ostatnich miesiącach. W szczególności rozporządzenie 2022/2578 jest ściśle powiązane z rozporządzeniem Rady (UE) 2022/1369 i spójne z jego celami. Przewiduje ono przede wszystkim, że Komisja może zawiesić mechanizm korekty rynku, jeżeli ma on negatywny wpływ na postępy w realizacji celu w zakresie oszczędności gazu zgodnie z art. 3 rozporządzenia Rady (UE) 2022/1369 lub jeżeli prowadzi do ogólnego wzrostu zużycia gazu, na podstawie danych dotyczących zużycia gazu i zmniejszenia zapotrzebowania otrzymanych od państw członkowskich zgodnie z art. 8 rozporządzenia Rady (UE) 2022/1369.

Regularne i skuteczne monitorowanie i sprawozdawczość mają zasadnicze znaczenie dla oceny postępów poczynionych przez państwa członkowskie we wdrażaniu dobrowolnych i obowiązkowych środków zmniejszających zapotrzebowanie. W tym celu, oprócz środków monitorowania i sprawozdawczości przewidzianych w rozporządzeniu Rady (UE) 2022/1369, najpóźniej dwa tygodnie po zdarzeniu uruchamiającym mechanizm korekty rynku państwa członkowskie muszą powiadomić Komisję o środkach podjętych w celu zmniejszenia zużycia gazu i energii elektrycznej w odpowiedzi na to zdarzenie, chyba że Komisja przyjęła decyzję o zawieszeniu tego mechanizmu. Zmniejszenie zapotrzebowania w całej Unii jest wyrazem zasady solidarności zapisanej w Traktacie.

Rozporządzenie (UE) 2022/2578 uzupełnia ponadto cele polegające na wprowadzeniu mechanizmu zarządzania zmiennością śróddzienną w celu zaradzenia krótkoterminowej zmienności rynku, jak określono w rozdziale III sekcja 1 rozporządzenia 2022/2576. Mechanizm zmienności śróddziennej jest instrumentem ograniczającym ekstremalne zmiany w ciągu jednego dnia i nie wystarcza do rozwiązania problemów związanych z nadmiernie wysokimi cenami, takich jak te, które miały miejsce latem 2022 r.

Rozporządzenie 2022/2578 jest ponadto spójne z celami Europejskiego Zielonego Ładu, w szczególności z zapewnieniem bezpiecznych i przystępnych cenowo dostaw energii w UE poprzez mechanizm, który złagodzi skutki ekstremalnie wysokich cen gazu dla konsumentów i państw członkowskich UE, a jednocześnie jest zaprojektowany w taki sposób, aby nie obniżać strukturalnie cen, które w przypadku ich przeniesienia na odbiorców końcowych mogą prowadzić do większego zużycia gazu.

Rozporządzenie 2022/2578 i niniejszy wniosek w sprawie przedłużenia obowiązywania są zgodne z innymi politykami Unii, w szczególności z przepisami dotyczącymi polityki rynku wewnętrznego, w tym w odniesieniu do reguł konkurencji. Rozporządzenie 2022/2578 nie ingeruje nadmiernie w zasady prawa konkurencji. W szczególności mechanizm korekty rynku został zaprojektowany w taki sposób, aby ograniczyć interwencję do sytuacji nadmiernych cen, w których indeks TTF nie zapewnia już odpowiedniego punktu odniesienia dla cen, który trafnie odzwierciedla dynamikę rynku w Europie.

Podstawę prawną przedmiotowego instrumentu stanowi art. 122 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Warunki stosowania tego przepisu wymagają, aby środek był „odpowiedni do sytuacji gospodarczej”, co ma miejsce w szczególności w przypadku „poważnych trudności w zaopatrzeniu w niektóre produkty”. Środki te muszą również być przedsiębrane w duchu solidarności i, zgodnie z orzecznictwem, mieć charakter tymczasowy i proporcjonalny.

Utrzymujący się obecnie niedobór dostaw gazu wraz ze zmiennością cen spowodowaną delikatną równowagą na światowych rynkach gazu stanowią poważne trudności w zaopatrzeniu w produkt energetyczny zgodnie z art. 122 TFUE. Jak podkreślono powyżej w pkt 1 („Przyczyny i cele wniosku”), utrzymują się poważne trudności i zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw gazu w UE.

Gdyby środki określone w rozporządzeniu 2022/2578 przestały mieć zastosowanie, państwa członkowskie nie dysponowałyby już narzędziem bezpośredniego reagowania na przypadki nadmiernie wysokich cen spowodowanych takimi trudnościami i zagrożeniami.

Jak wyjaśniono w pkt 1 („Przyczyny i cele wniosku”), przepisy rozporządzenia są konieczne i proporcjonalne, aby zaradzić poważnym trudnościom i potencjalnym zagrożeniom cenowym, które mogą powstać w związku z obecną delikatną równowagą w systemie gazowym UE.

Aby uniknąć fragmentarycznych działań, które mogłyby podzielić zintegrowany unijny rynek gazu, konieczne jest wspólne działanie w duchu solidarności. Mechanizm korekty rynku umacnia ponadto solidarność Unii poprzez unikanie nadmiernie wysokich cen gazu, które mają destabilizujący wpływ nawet w krótkich okresach w wielu państwach członkowskich. Proponowany środek może pomóc zapewnić dostawcom gazu ze wszystkich państw członkowskich możliwość zakupu gazu po rozsądnych cenach w duchu solidarności.

Ponadto wspólne mechanizmy zabezpieczające, które mogą być bardziej potrzebne w państwach członkowskich, które nie dysponują alternatywnymi źródłami dostaw, niż w państwach członkowskich, które takimi alternatywnymi źródłami dysponują, zapewniają skoordynowane podejście stanowiące wyraz solidarności energetycznej.

Uzasadnione jest zatem oparcie proponowanego instrumentu na art. 122 ust. 1 TFUE.

Przepisy rozporządzenia i proponowane przedłużenie stosowania są w pełni zgodne z zasadą pomocniczości.

Ze względu na zintegrowany charakter rynków gazu i rynków finansowych działania na szczeblu Unii są najskuteczniejszym sposobem rozwiązania problemu skoków cen w całej Unii.

Przepisy rozporządzenia i ich proponowane przedłużenie są zgodne z zasadą proporcjonalności. Środek jest proporcjonalny do wymiaru i charakteru określonych problemów oraz do osiągnięcia wyznaczonych celów.

Limity cenowe są wspólnym elementem rynków handlowych mającym zaradzić problemowi związanemu z mechanizmami kształtowania cen, które mogą mieć szkodliwe skutki dla konsumentów. Taki mechanizm istnieje na przykład na unijnych rynkach energii elektrycznej (zob. np. art. 10 rozporządzenia (UE) 2019/943), występuje również na rynkach poza Unią, np. w USA.

Ponadto mechanizm ten nie ma na celu ingerowania w normalne wzajemne oddziaływanie popytu i podaży ani „ustalania pułapu” przy zwykłym ustalaniu cen. Może on być uruchamiany jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach, gdy wzrosty cen na TTF nie mają związku ze stopniowymi zmianami cen międzynarodowych, co w danym momencie podaje w wątpliwość ich przydatność jako ceny referencyjnej. Mechanizm korekty rynku będzie uruchamiany jedynie w wyjątkowych okolicznościach przez ściśle ograniczony czas.

Limit cenowy zostanie natychmiast dezaktywowany po ustaniu tych wyjątkowych okoliczności. Dodatkowo mechanizmowi korekty rynku towarzyszy kompleksowy zestaw zabezpieczeń, które umożliwią zawieszenie mechanizmu w przypadku wystąpienia niezamierzonych zakłóceń na rynku, które negatywnie wpływają na bezpieczeństwo dostaw i przepływy wewnątrzunijne oraz na prawidłowe funkcjonowanie rynków instrumentów pochodnych.

Zatem mechanizm korekty rynku nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu polityki i jest proporcjonalny do osiągnięcia celu, jakim jest złagodzenie skutków wyjątkowo wysokich cen gazu. Przedłużenie stosowania o jeden rok jest konieczne ze względu na trwały charakter poważnych trudności w dostawach energii i wynikające z nich zagrożenia dla cen i bezpieczeństwa dostaw, które mają się utrzymywać co najmniej przez cały rok 2024, ponieważ bardziej strukturalne zmiany warunków rynkowych spodziewane są dopiero w 2025 r. 

Biorąc pod uwagę wymiar kryzysu energetycznego oraz skalę jego skutków społecznych, gospodarczych i finansowych, przepisy, których stosowanie ma być przedłużone w obecnym wniosku są zawarte w rozporządzeniu o zasięgu ogólnym, mającym bezpośrednie i natychmiastowe zastosowanie. Przedłużenie okresu stosowania tych przepisów powinno zatem nastąpić również poprzez przyjęcie rozporządzenia.

Z uwagi na pilną potrzebę przygotowania wniosku dotyczącego przedłużenia obowiązywania rozporządzenia, tak aby mógł on zostać przyjęty terminowo przez Radę, nie można było przeprowadzić konsultacji z zainteresowanymi stronami.

Służby Komisji oceniły jednak, czy od wejścia w życie mechanizmu korekty rynku wystąpiły jakiekolwiek negatywne skutki.

Zgodnie z wymogami art. 8 rozporządzenia 2022/2578 w swoich sprawozdaniach z oceny skutków opublikowanych w dniu 1 marca 2023 r. ACER ( 6 ) i ESMA ( 7 ) przeanalizowały szereg wskaźników służących do oceny mechanizmu korekty rynku od czasu jego wejścia w życie. Wskaźniki te obejmują kilka obszarów, począwszy od bezpieczeństwa dostaw i przepływu wewnątrzunijnego, po rynki finansowe i stabilność. ACER i ESMA stwierdziły, że mechanizm korekty rynku nie został aktywowany i do czasu publikacji sprawozdania nie wystąpiły żadne negatywne skutki.

Opierając się na wskaźnikach określonych przez ACER i ESMA w swoich sprawozdaniach z marca, Komisja rozszerzyła analizę, aby ocenić rozwój sytuacji na rynku w ostatnich miesiącach. Mechanizm korekty rynku nigdy nie został aktywowany i od czasu jego wejścia w życie nie stwierdzono żadnych negatywnych skutków.

Wyniki oceny Komisji przedstawiono przedstawicielom państw członkowskich na posiedzeniu Rady Grupy Roboczej ds. Energii w dniu 5 października 2023 r.

Mechanizm korekty rynku ma charakter tymczasowy i jest uruchamiany tylko wtedy, gdy spełnione są określone warunki. Warunki te z kolei odzwierciedlają sytuację, która jest szkodliwa dla gospodarki Unii i jej bezpieczeństwa energetycznego i w związku z tym należy jej zaradzić. Ponadto mechanizm korekty rynku charakteryzuje się solidnymi zabezpieczeniami, które zapobiegają wszelkim problemom związanym z prawami podstawowymi. Ma on wbudowany mechanizm dezaktywacji, który spowoduje jego wyłączenie, jeżeli jego funkcjonowanie nie będzie już uzasadnione sytuacją na rynku gazu ziemnego. I nawet jeżeli warunki uzasadniające uruchomienie mechanizmu korekty rynku utrzymują się, rozporządzenie przewiduje możliwość zawieszenia mechanizmu w przypadku wystąpienia niezamierzonych zakłóceń na rynku. Komisja jest zobowiązana do przyjmowania takich decyzji o zawieszeniu w przypadku wystąpienia niezamierzonych zakłóceń na rynku. W związku z tym mechanizm korekty rynku jest proporcjonalny i należycie uzasadniony, ponieważ nie ma większego wpływu, niż jest to konieczne, na prawa podstawowe, takie jak wolność prowadzenia działalności gospodarczej, w świetle skutków, jakie brak działania miałby dla gospodarki Unii i jej bezpieczeństwa energetycznego.

Wpływ na budżet UE związany z niniejszym wnioskiem dotyczy zasobów ludzkich Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej (DG) ds. Energii. Ten bezprecedensowy mechanizm wiąże się z zadaniami – w tym dotyczącymi monitorowania funkcjonowania rynków towarowych i ich wpływu na bezpieczeństwo dostaw – które zwykle nie wchodzą w zakres funkcji pełnionych przez Komisję. Ze względu na poziom odpowiedzialności związanej z takimi zadaniami sprawą najwyższej wagi jest zapewnienie odpowiedniego wsparcia ze strony służb Komisji, poprzez zwiększenie roli DG ds. Energii, w szczególności w zakresie monitorowania finansowego oraz monitorowania i oceny rynku (6 EPC). Wsparcie ze strony ACER w monitorowaniu, uruchamianiu i zawieszaniu mechanizmu korekty rynku będzie miało kluczowe znaczenie dla jego skutecznego wdrożenia. Wpływ na budżet UE związany z niniejszym wnioskiem dotyczy zatem również zasobów ludzkich i innych wydatków administracyjnych ACER (6 EPC).

Proponowane zmiany są ukierunkowane i mają ograniczony zakres w celu przedłużenia okresu stosowania przepisów rozporządzenia (UE) 2022/2578.

W art. 12 proponuje się zmianę okresu stosowania rozporządzenia i jego przedłużenie do dnia 31 stycznia 2025 r.