KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 5.10.2022

COM(2022) 523 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY ORAZ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

dotyczący porozumienia między państwami członkowskimi, Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej w sprawie interpretacji Traktatu karty energetycznej

Wprowadzenie

Unia Europejska, Europejska Wspólnota Energii Atomowej (zwana dalej „Euratom”) oraz 26 państw członkowskich są umawiającymi się stronami Traktatu karty energetycznej (zwanego dalej „TKE”) 1 . Wiele trybunałów arbitrażowych dokonywało interpretacji art. 26 TKE jako mającego zastosowanie do sporów między inwestorem z jednego państwa członkowskiego UE a innym państwem członkowskim. Tym samym odrzuciły one przeciwne stanowisko przyjęte przez Komisję w pierwszej sprawie tego rodzaju 2 i we wszystkich podobnych sprawach prowadzonych do tej pory.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwany dalej „TSUE”) potwierdził niedawno w sposób wiążący, że arbitraż w sporach wewnątrzunijnych na podstawie art. 26 TKE jest niezgodny z traktatami UE 3 . Mimo to w swojej konsekwentnej i niemal jednomyślnej praktyce decyzyjnej trybunały arbitrażowe nadal uznają, że art. 26 TKE ma zastosowanie do stosunków wewnątrzunijnych 4 . Zdaniem TSUE każdy taki wyrok trybunału arbitrażowego należy uznać za niezgodny z prawem Unii, w szczególności z art. 267 i 344 TFUE. W związku z tym wyrok taki nie może wywołać żadnych skutków i tym samym nie może być wykonany w celu wypłaty przyznanego na jego mocy odszkodowania 5 .

Art. 26 TKE przewiduje możliwość przeprowadzenia arbitrażu przez ICSID. Stwarza to ryzyko, że państwa trzecie będą uznawać i wykonywać te wyroki trybunałów arbitrażowych bez możliwości uznania ich za nieważne przez sąd w UE. W rzeczywistości w art. 54 konwencji ICSID ustanowiono uproszczony mechanizm uznawania i wykonywania orzeczeń 6 . Jak dotąd sądy australijskie uważają, że mechanizm ten nie pozwala państwu członkowskiemu na powoływanie się przed nimi na brak ważnego porozumienia w sprawie arbitrażu, po tym jak trybunał arbitrażowy odrzucił ten argument 7 . Wniosek o zajęcie stanowiska w tej sprawie czeka również na rozpatrzenie przez sądy w Stanach Zjednoczonych i sądy w Zjednoczonym Królestwie 8 . Nawet na podstawie regulaminu UNCITRAL lub regulaminu Instytutu Arbitrażowego Sztokholmskiej Izby Handlowej arbitrzy często decydują się na wyznaczenie siedziby trybunału arbitrażowego poza Unią Europejską 9 , unikając w ten sposób kontroli ze strony sądów państw członkowskich, a przez to także ze strony TSUE 10 .

Istnieje zatem ryzyko wystąpienia sprzeczności między traktatami UE a TKE według interpretacji niektórych trybunałów arbitrażowych, która w przypadku potwierdzenia przez sądy państwa trzeciego przekształciłaby się faktycznie w sprzeczność prawną, ponieważ wyroki trybunałów arbitrażowych naruszające prawo Unii funkcjonowałyby w porządkach prawnych państw trzecich.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału ryzyko sprzeczności prawnej może powodować niezgodność umowy międzynarodowej z prawem UE 11 . Zdaniem Komisji, aby TKE był zgodny z traktatami UE, należy wyeliminować wszelkie ryzyko wystąpienia sprzeczności. Istotne będzie również podejście do tego ryzyka z perspektywy prawa międzynarodowego publicznego, jeżeli ma to mieć pożądany wpływ na praktykę decyzyjną trybunałów arbitrażowych. Komisja jest zatem zdania, że właściwym rozwiązaniem jest przyjęcie instrumentu, który będzie „późniejszym porozumieniem między stronami, dotyczącym interpretacji traktatu lub stosowania jego postanowień” w rozumieniu art. 31 ust. 3 lit. a) Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów.

Kontekst faktyczny

TKE jest umową handlowo-inwestycyjną dotyczącą sektora energetycznego, którą zawarły 53 umawiające się strony, w tym UE, Euratom i 26 państw członkowskich UE 12 , podpisaną w 1994 r. i obowiązującą od 1998 r. Umowa ta określa zasady handlu produktami energetycznymi i ich tranzytu, jak również ochrony inwestycji energetycznych.

Z uwagi na brak jakiejkolwiek istotnej aktualizacji TKE od lat 90. XX w., stawał się on w coraz większym stopniu nieaktualny, natomiast UE w tym samym czasie znacznie rozwinęła swoje podejście do materialnych norm ochrony inwestycji, które w nowszych umowach są określone w sposób zapewniający, aby ochrona inwestycji nie miała wpływu na prawo do wprowadzania regulacji. Stał się on również jednym z najbardziej spornych traktatów inwestycyjnych na świecie, a państwa członkowskie UE są głównym adresatem roszczeń inwestorów, z których większość ma siedzibę w innych państwach UE.

W obliczu rosnącego niezadowolenia umawiających się stron i społeczeństwa obywatelskiego w listopadzie 2018 r. rozpoczęto proces modernizowania kierowany przez UE i jej państwa członkowskie, który koncentrował się głównie na normach ochrony inwestycji, a także na ograniczeniu ochrony przewidzianej dla paliw kopalnych oraz na wspieraniu zrównoważonego rozwoju.

Negocjacje odbywały się w latach 2019–2022. „Porozumienie co do zasady” w sprawie projektu zmodernizowanego TKE osiągnięto 24 czerwca 2022 r. Przy tej okazji państwa członkowskie, Unia Europejska i Euratom poinformowały pozostałe umawiające się strony TKE o zamiarze zawarcia późniejszego porozumienia w sprawie interpretacji TKE. 22 listopada 2022 r. zostanie zwołana Konferencja Karty Energetycznej („Konferencja”) w celu formalnego zatwierdzenia negocjowanych zmian do TKE i jego załączników.

Zmodernizowany TKE ułatwi zrównoważone inwestycje w sektorze energetycznym dzięki ustanowieniu spójnych i aktualnych ram.Zapewni on pewność prawa, gwarantując wysoki poziom ochrony inwestycji, jednocześnie odzwierciedlając cele związane z przejściem na czystą energię i przyczyniając się do osiągnięcia celów porozumienia paryskiego.

TKE zapewni ochronę inwestycji odzwierciedlającą zreformowane i zmodernizowane normy opracowane przez UE w zawartych przez nią ostatnio umowach handlowo-inwestycyjnych, przy zachowaniu prawa rządów do realizacji celów polityki publicznej, w tym w odniesieniu do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej. Przyczyni się to do realizacji polityki klimatycznej UE. Zmodernizowany TKE umożliwi również umawiającym się stronom, w tym UE i Euratomowi, wyłączenie nowych inwestycji związanych z paliwami kopalnymi z ochrony inwestycji oraz stopniowe znoszenie ochrony dotychczasowych inwestycji.

Ponadto, w celu zapewnienia większej przejrzystości, zmodernizowany TKE zawiera klauzulę potwierdzającą, że inwestor z umawiającej się strony, która jest członkiem regionalnej organizacji integracji gospodarczej, takiej jak UE, nie może wnieść roszczenia w ramach rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem (ISDS) przeciwko innej umawiającej się stronie będącej członkiem tej samej regionalnej organizacji integracji gospodarczej.

Kontekst prawny

W sprawie Achmea 13 TSUE stwierdził, że klauzule arbitrażowe dotyczące sporu pomiędzy inwestorem a państwem określone w umowach międzynarodowych zawartych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej są sprzeczne z traktatami UE oraz że, w wyniku tej niezgodności, nie można ich stosować po dniu, w którym ostatnia ze stron wewnątrzunijnego dwustronnego traktatu inwestycyjnego stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej. Stosując te same zasady, w wyroku w sprawie Komstroy 14 TSUE stwierdził, że art. 26 ust. 2 lit. c) TKE należy interpretować w ten sposób, iż nie ma on zastosowania do sporów między państwem członkowskim a inwestorem z innego państwa członkowskiego w przedmiocie inwestycji dokonanej przez tego inwestora w pierwszym państwie członkowskim. Zgodnie z ugruntowaną zasadą wyroki TSUE mają zastosowanie ex tunc 15 . W sprawie PL Holdings 16 TSUE oddalił żądanie ograniczenia w czasie zastosowania wyroku w sprawie Achmea. W wyroku w sprawie Romatsa 17 TSUE stwierdził, że każdy wyrok trybunału arbitrażowego w sporze wewnątrzunijnym, w tym orzeczenie ICSID, wydany z naruszeniem tych ustaleń, musi zostać uchylony, a zatem w żadnym wypadku nie może być wykonany w celu umożliwienia jego beneficjentom uzyskania wypłaty przyznanego na jego mocy odszkodowania.

Proces przyjęcia

22 listopada 2022 r., podczas 33. posiedzenia, Konferencja Karty Energetycznej ma podjąć cztery decyzje związane z modernizacją TKE. Decyzje te zostaną podjęte równocześnie, a ich celem jest: 1) przyjęcie proponowanych zmian w tekście TKE (CC 760); 2) zatwierdzenie proponowanych modyfikacji i zmian w załącznikach do TKE (CC 761); 3) zatwierdzenie proponowanych zmian w stanowiskach, deklaracjach i decyzjach (CC 762); 4) zatwierdzenie decyzji dotyczącej wejścia w życie i tymczasowego stosowania zmian w tekście TKE oraz zmian/modyfikacji w załącznikach do niego (CC 763). Decyzje te będą podlegać jednomyślnemu głosowaniu. Jeżeli głosowanie zakończy się pozytywnie, tzn. jeśli żadna z umawiających się stron nie wniesie sprzeciwu, decyzje dotyczące modernizacji TKE zostaną uznane za „przyjęte” przez Konferencję Karty Energetycznej. Przyjęcie to spowoduje rozpoczęcie późniejszych procesów ratyfikacji, tymczasowego stosowania i ostatecznego wejścia w życie poszczególnych elementów pakietu reform.

W związku z tym Komisja przygotowuje wniosek dotyczący decyzji Rady na podstawie art. 218 ust. 9 TFUE w sprawie ustalenia stanowiska, które ma zostać zajęte w imieniu Unii na Konferencji Karty Energetycznej z myślą o poparciu i zatwierdzeniu czterech decyzji związanych z modernizacją TKE. Komisja przygotowuje również równoległy wniosek dotyczący decyzji Rady na podstawie art. 101 akapit drugi Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej w sprawie ustalenia tego samego stanowiska w imieniu Euratomu.

UE i jej państwa członkowskie zawsze uważały, że TKE w całości nie ma zastosowania do stosunków wewnątrzunijnych. W świetle przeciwnego stanowiska trybunałów arbitrażowych, aby wyeliminować wszelkie ryzyko sprzeczności między TKE a traktatami UE, konieczne jest wyjaśnienie tej kwestii w formalnej umowie międzynarodowej. Niniejszy komunikat, publikowany równocześnie z dwoma wnioskami przedstawianymi Radzie, o których mowa w poprzednim akapicie, ma na celu rozpoczęcie procesu negocjacji dotyczących późniejszego porozumienia między państwami członkowskimi, Unią Europejską i Euratomem w sprawie interpretacji TKE, a wstępny projekt takiego porozumienia do celów negocjacji został załączony do niniejszego komunikatu jako jego integralna część. Po zakończeniu negocjacji Komisja przygotuje wniosek dotyczący zawarcia późniejszego porozumienia w imieniu Unii i Euratomu. Chociaż porozumienie to pozwoli skodyfikować interpretację UE i jej państw członkowskich w osobnym traktacie (co jest możliwe ze względu na dwustronny charakter zobowiązań), modernizacja TKE spowoduje, że w samym tekście oraz za pomocą klauzuli „w celu zapewnienia większej przejrzystości” zostanie zawarte stanowisko wszystkich umawiających się stron, że art. 26 nie ma zastosowania do stosunków wewnątrzunijnych. Oba elementy pomogą usunąć wszelkie niejasności i wyeliminować obecne Lub przyszłe ryzyko arbitrażu w sporze wewnątrzunijnym na mocy TKE, przy zachowaniu niezbędnego stopnia pewności prawa.

Podsumowanie

Komisja jest zatem zdania, że późniejsze porozumienie między państwami członkowskimi, Unią Europejską i Euratomem w sprawie interpretacji Traktatu Karty Energetycznej jest najbardziej odpowiednim narzędziem dostępnym w prawie międzynarodowym, pozwalającym zlikwidować ryzyko wystąpienia sprzeczności między TKE a traktatami UE. Porozumienie to powinno zawierać w szczególności potwierdzenie, że TKE nigdy nie miał, nie ma i nie będzie miał zastosowania do stosunków wewnątrzunijnych, że TKE nie może stanowić podstawy wewnątrzunijnego postępowania arbitrażowego oraz że klauzula wygaśnięcia nie ma zastosowania wewnątrz Unii. Powinno ono również określać obowiązki państw członkowskich w przypadku, gdy uczestniczą one w postępowaniu arbitrażowym wszczętym na wniosek złożony na podstawie art. 26 TKE. W świetle mocy wstecznej przypisywanej takiemu późniejszemu porozumieniu miałoby ono zastosowanie także do toczących się sporów.

Projekt takiego porozumienia został załączony do niniejszego komunikatu jako podstawa do dyskusji.

(1)

   Dz.U. L 69 z 9.3.1998, s. 26. Włochy wystąpiły z TKE ze skutkiem od 1 stycznia 2016 r.

(2)

   Electrabel S.A./Węgry, ICSID sprawa nr ARB/07/19.

(3)

   Wyrok w sprawieRépublique de Moldavie/Komstroy, C-741/19, EU:C:2021:655.

(4)

   Dotychczas trybunały arbitrażowe wydały nie mniej niż 31 wyroków, w których stwierdzono, w taki czy inny sposób, że art. 26 TKE ma zastosowanie do stosunków wewnątrzunijnych. Jedynym wyjątkiem jest sprawa Green Power K/S i Obton A/S/Królestwo Hiszpanii (SCC sprawa nr 2016/135).

(5)

   Wyrok w sprawie Romanian Air Traffic Services Administration (Romatsa), C-333/19, dotychczas nieopublikowany, pkt 42 i 43 oraz sentencja.

(6)

   Komisja, w imieniu Unii, oraz państwa członkowskie stojące w obliczu takich scenariuszy nalegają, aby na mocy ogólnej zasady wynikającej z międzynarodowego prawa zwyczajowego dotyczącej immunitetu jurysdykcyjnego przysługującego państwu sąd w pierwszej kolejności ustalił istnienie ważnego porozumienia w sprawie arbitrażu. Taka interpretacja art. 54 konwencji ICSID jest jednak kwestionowana.

(7)

   Zob. pełny wyrok wstępny Sądu Federalnego Australii z dnia 1 lutego 2021 r., Królestwo Hiszpanii/Infrastructure Services Luxembourg S. à r.l. [2021] FCAFC 3. Przed Sądem Najwyższym Australii toczy się postępowanie odwoławcze.

(8)

   Czekając na wydanie orzeczenia przez Trybunał w kwestii stosowania art. 26 TKE do stosunków wewnątrzunijnych, sądy w Stanach Zjednoczonych zawiesiły wszystkie toczące się przed nimi sprawy na podstawie zasady wzajemnego poszanowania praw. Od czasu wydania wyroku w sprawie Komstroy zawieszone sprawy są wznawiane i oczekuje się na wydanie wyroków.

(9)

   Szwajcarski Sąd Federalny odmówił do tej pory stwierdzenia nieważności trzech wyroków trybunałów arbitrażowych w wewnątrzunijnych sporach inwestycyjnych, zob. wyroki szwajcarskiego Sądu Federalnego z dnia 23 lutego 2021 r. w sprawie wyroku trybunału arbitrażowego w sprawie AES Solar i in. (PV Investors)/Królestwo Hiszpanii, PCA sprawa nr 2012-14, sygnatura 4A 187/2020; z dnia 7 lutego 2020 r. w sprawie wyroku trybunału arbitrażowego w sprawie G.I.H.G. Limited, Natland Group Limited, Natland Investment Group NV i Radiance Energy Holding S.A.R.L./Republika Czeska, PCA sprawa nr 2013-35, sygnatura 4A_80/2018; z dnia 11 lipca 2015 r. w sprawie wyroku trybunału arbitrażowego w sprawie EDF International S.A./Węgry, arbitraż ad hoc na podstawie regulaminu UNCITRAL, sygnatura 4A_34/2015. Ze względów proceduralnych oraz z uwagi na fakt, że Republika Czeska i Węgry nie powołały się na wyrok w sprawie Achmea, w żadnym z tych wyroków nie omówiono jednak kwestii skutków prawnych wspomnianego wyroku co do istoty sprawy.

(10)

   W niektórych sprawach dotyczących arbitrażu arbitrzy podejmowali nawet decyzję o przeniesieniu siedziby poza UE po złożeniu przez Komisję wniosku o dopuszczenie do sprawy w charakterze amicus curiae: Antaris Solar GmbH i dr Michael Göde/Republika Czeska, PCA sprawa nr 2014-01, wyrok trybunału arbitrażowego z dnia 2 maja 2018 r., pkt 38 (trybunał arbitrażowy początkowo ustanowił swoją siedzibę w Paryżu, po tym jak Republika Czeska potwierdziła, że nie ma zastrzeżeń na podstawie wyroku w sprawie Achmea, ale po wydaniu postanowienia o przyznaniu Komisji prawa do bycia wysłuchaną w charakterze amicus curiae przeniósł swoją siedzibę do Genewy).

(11)

   Wyroki w sprawach Komisja/Szwecja, C-249/06, EU:C:2009:119, pkt 42; Komisja/Austria, C-205/06, EU:C:2009:118, pkt 42; i podobnie wyrok w sprawie Komisja/Finlandia, C-118/07, EU:C:2009:715, pkt 33. Zob. wyrok w sprawie Komisja/Belgia (Open Skies), C-471/98, EU:C:2002:628, pkt 137–142.

(12)

   Włochy wystąpiły z umowy w 2015 r.

(13)

   Wyrok w sprawie AchmeaC-284/16, EU:C:2018:158.

(14)

   Przywołany w przypisie 3 powyżej.

(15)

   Wyrok w sprawie Vent de Colère, C-262/12, EU:C:2013:851, pkt 39 i przywołane w nim orzecznictwo. Zasada ta jest również ugruntowana w odniesieniu do orzeczeń sądów międzynarodowych ogółem: dostęp do szkół mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku, 1931 CPJI seria A/B, nr 40, s. 19.

(16)

   Wyrok w sprawie PL Holdings, C-109/20, EU:C:2021:875.

(17)

   Wyrok w sprawie Romanian Air Traffic Services Administration (Romatsa), C-333/19, dotychczas nieopublikowany, pkt 44 i sentencja.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 5.10.2022

COM(2022) 523 final

ZAŁĄCZNIK

do

Komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady oraz do państw członkowskich

dotyczącego porozumienia między państwami członkowskimi, Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej w sprawie interpretacji Traktatu karty energetycznej

PÓŹNIEJSZE POROZUMIENIE

W SPRAWIE INTERPRETACJI TRAKTATU KARTY ENERGETYCZNEJ

UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY,

KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA CHORWACJI,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

WĘGRY,

REPUBLIKA MALTY,

REPUBLIKA AUSTRII,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

UNIA EUROPEJSKA oraz

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ,

MAJĄC NA UWADZE Traktat o Unii Europejskiej (TUE), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) oraz zasady ogólne prawa Unii Europejskiej i przepisy Euratomu,

MAJĄC NA UWADZE Traktat karty energetycznej (TKE),

MAJĄC NA UWADZE normy międzynarodowego prawa zwyczajowego skodyfikowane w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (KWPT), w szczególności normy skodyfikowane w art. 31 ust. 3 lit. a) i w art. 41 KWPT,

PRZYPOMINAJĄC, że, jak stwierdził Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku z dnia 2 września 2021 r. w sprawie Republika Mołdawii przeciwko Komstroy, C-741/19 (EU:C:2021:655, pkt 64, wyrok w sprawie Komstroy), pomimo wielostronnego charakteru TKE, ma on w rzeczywistości na celu uregulowanie stosunków dwustronnych między umawiającymi się stronami w sposób analogiczny do postanowienia dwustronnej umowy inwestycyjnej i w związku z tym, jak wyjaśnił rzecznik generalny TSUE w opinii z dnia 3 marca 2021 r. w sprawie Komstroy (EU:C:2021:164, pkt 41), prawa i obowiązki wynikające z TKE mają zastosowanie wyłącznie na zasadzie dwustronności pomiędzy dwiema zainteresowanymi umawiającymi się stronami, zgodnie z wyrokiem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 lutego 1970 r. w sprawie Barcelona Traction, Light, and Power Company, Limited (Belgia przeciwko Hiszpanii), ICJ Reports 1970, s. 3, pkt 33 i 35,

PRZYPOMINAJĄC, że zgodnie z art. 344 TFUE i art. 193 Euratomu państwa członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania TUE, TFUE i Euratomu procedurze rozstrzygania innej niż w nich przewidziana,

PRZYPOMINAJĄC, że w wyroku z dnia 30 maja 2006 r. w sprawie Komisja przeciwko Irlandii (Mox Plant), C-459/03 (EU:C:2006:345, pkt 129–137) TSUE stwierdził, że wyłączne kompetencje w zakresie wykładni i stosowania prawa Unii i przepisów Euratomu obejmują interpretację i stosowanie umów międzynarodowych, których Unia Europejska, Euratom i państwa członkowskie są stronami, w zakresie, w jakim dotyczy to stosowania umowy międzynarodowej w stosunkach między dwoma państwami członkowskimi lub Unią Europejską lub Euratomem a państwem członkowskim,

PRZYPOMINAJĄC, że w sprawie Achmea (sprawa C-284/16) Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że art. 267 i 344 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie postanowieniu umowy międzynarodowej zawartej między państwami członkowskimi, wedle którego inwestor z jednego z tych państw członkowskich może, w przypadku sporu dotyczącego inwestycji w drugim państwie członkowskim, wszcząć postępowanie przeciwko temu drugiemu państwu członkowskiemu przed sądem polubownym, którego kompetencję państwo to zobowiązało się uznać,

PRZYPOMINAJĄC, że w wyroku w sprawie Komstroy (pkt 66) TSUE stwierdził, że art. 26 ust. 2 lit. c) TKE należy interpretować w ten sposób, iż nie ma on zastosowania do sporów między państwem członkowskim a inwestorem z innego państwa członkowskiego w przedmiocie inwestycji dokonanej przez tego inwestora w pierwszym państwie członkowskim,

PRZYPOMINAJĄC, że wyrok w sprawie Komstroy stanowi zastosowanie wyroku TSUE z dnia 6 marca 2016 r. w sprawie Achmea, C-284/16 (EU:C:2018:158, wyrok w sprawie Achmea), oraz że w wyroku z dnia 26 października 2021 r. w sprawie PL Holdings, C-109/20 (EU:C:2021:875), TSUE oddalił wniosek o ograniczenie w czasie stosowania wyroku w sprawie Achmea oraz że w związku z tym interpretacja TKE zawarta w wyroku w sprawie Komstroy ma zastosowanie ex tunc od chwili zatwierdzenia TKE przez państwa członkowskie, Unię Europejską i Euratom,

PRZYPOMINAJĄC, że wspomniana zasada dotycząca stosowania w czasie wykładni prawa międzynarodowego przedstawionej przez właściwy sąd międzynarodowy odzwierciedla ogólną zasadę prawa międzynarodowego publicznego, co potwierdził Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w opinii doradczej nr 40 z 15.5.1931 r., Prawa mniejszości na Górnym Śląsku (Niemcy przeciwko Polsce), seria A/B, nr 40, s. 19, w której stwierdził, w odniesieniu do konwencji w sprawie Górnego Śląska podpisanej między Niemcami a Polską dnia 15 maja 1922 r., że „zgodnie z przepisami prawa interpretacja dokonana przez Trybunał w odniesieniu do postanowień konwencji ma moc wsteczną – w tym znaczeniu, że należy uznać, iż postanowienia konwencji zawsze miały znaczenie nadane im w wyniku tej interpretacji”,

PODZIELAJĄC wyrażone w niniejszym Porozumieniu wspólne stanowisko stron TUE, TFUE, Euratomu oraz TKE, zgodnie z którym TKE w całości nie ma i nigdy nie miała zastosowania w stosunkach wewnątrzunijnych,

ZAUWAŻAJĄC, że w celu zapewnienia większej przejrzystości potwierdzono to wyraźnie w odniesieniu do szeregu przepisów art. 24 zmodernizowanego TKE w oparciu o projekt tekstu przekazany Umawiającym się Stronom do przyjęcia przez Konferencję Karty Energetycznej w dniu 22 listopada 2022 r.,

PODZIELAJĄC wyrażone w niniejszym Porozumieniu wspólne stanowisko stron TUE, TFUE, Euratomu i TKE, zgodnie z którym klauzula taka jak art. 26 ust. 2 lit. c) TKE nie mogła w przeszłości, nie może obecnie ani w przyszłości stanowić podstawy prawnej dla postępowań arbitrażowych,

PRZYPOMINAJĄC stanowisko Unii Europejskiej i Euratomu oraz państw członkowskich podczas negocjacji w sprawie TKE – w których Unia Europejska, Euratom i państwa członkowskie występowały jako jeden podmiot prawa międzynarodowego publicznego – zgodnie z którym TKE w całości nie ma zastosowania w stosunkach wewnątrzunijnych,

PRZYPOMINAJĄC, że zgodnie z orzecznictwem Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (opinia doradcza w sprawie Jaworzyny na granicy polsko-czechosłowackiej [1923], CPJI seria B nr 8, s. 37) oraz Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (opinia doradcza w sprawie zastrzeżeń do Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa [1951] I.C.J. Reports, 15, 20) prawo do dokonywania autorytatywnej interpretacji normy prawnej należy wyłącznie do osoby lub organu uprawnionych do jej zmiany lub zniesienia, co oznacza, że państwom stronom umowy międzynarodowej przysługuje niezbywalne prawo w kwestii jej interpretacji,

PRZYPOMINAJĄC, że niniejsze późniejsze porozumienie w sprawie interpretacji TKE dotyczy porozumienia wielostronnego, które powoduje powstanie szeregu stosunków dwustronnych, oraz że niniejsze porozumienie dotyczy wyłącznie stosunków dwustronnych odpowiednio między państwami członkowskimi, Unią Europejską i Euratomem, a przez to także inwestorów z tych Umawiających się Stron, oraz że w związku z tym niniejsze porozumienie nie ma wpływu na korzystanie przez pozostałe strony TKE z ich praw wynikających z TKE ani na wykonywanie ich obowiązków,

PRZYPOMINAJĄC, że państwa członkowskie, Unia Europejska i Euratom poinformowały pozostałe umawiające się strony TKE o zamiarze zawarcia niniejszego późniejszego porozumienia w sprawie interpretacji TKE zgodnie z normami międzynarodowego prawa zwyczajowego skodyfikowanymi w art. 41 ust. 2 KWPT,

BIORĄC POD UWAGĘ, że co więcej, art. 41 ust. 2 KWPT ma zastosowanie do każdego późniejszego porozumienia w rozumieniu art. 31 ust. 3 lit. a) dotyczącego interpretacji TKE,

BIORĄC POD UWAGĘ, że trybunały arbitrażowe utworzone na podstawie art. 26 TKE stwierdzały w przeszłości i nadal w przeważającej mierze stwierdzają, że nie są związane wyrokami TSUE, a także stwierdzały w tym po wyroku w sprawie Komstroy, że art. 26 TKE ma zastosowania do sporów między państwem członkowskim a inwestorem z innego państwa członkowskiego w przedmiocie inwestycji dokonanej przez tego inwestora w pierwszym państwie członkowskim,

UBOLEWAJĄC, że tym samym wspomniane trybunały arbitrażowe nie uwzględniły obowiązujących norm prawa międzynarodowego publicznego oraz wyraźnie określonego zamiaru odpowiednich umawiających się stron TKE,

BIORĄC POD UWAGĘ, że w celu zapewnienia, aby dotychczasowe wyroki trybunałów arbitrażowych wydane w sposób sprzeczny z zamiarem Umawiających się Stron nie były wykonywane w Unii Europejskiej ani w państwach trzecich, oraz aby w toczących się postępowaniach arbitrażowych na podstawie art. 26 TKE trybunały arbitrażowe uznały brak swojej kompetencji i właściwości, a także aby trybunały te nie rejestrowały już nowych postępowań arbitrażowych, lecz odrzucały je jako oczywiście niedopuszczalne ze względu na brak zgody na porozumienie w sprawie arbitrażu, konieczne jest powtórzenie, w sposób wyraźny i jednoznaczny, autentycznej interpretacji TKE w drodze późniejszego porozumienia w sprawie interpretacji TKE,

BIORĄC POD UWAGĘ, że w ten sposób państwa członkowskie, Unia Europejska i Euratom wykonują wyrok w sprawie Komstroy zgodnie ze swoimi zobowiązaniami prawnymi wynikającymi z prawa Unii i przepisów Euratomu oraz powodują powstanie pewności prawa co do niewykonalności dotychczasowych orzeczeń, zobowiązania trybunałów arbitrażowych do bezzwłocznego zakończenia wszelkich toczących się postępowań arbitrażowych oraz zobowiązania instytucji arbitrażowych do niezarejestrowania przyszłych spraw, a także zobowiązania trybunałów arbitrażowych do stwierdzenia, że wszystkie postępowania arbitrażowe są pozbawione podstawy prawnej,

ROZUMIEJĄC, że niniejsze Porozumienie powinno obejmować postępowania arbitrażowe w sporach pomiędzy inwestorem a państwem, w których Unia Europejska, Euratom lub państwa członkowskie uczestniczą jako strony sporów wewnątrzunijnych na podstawie art. 26 TKE na mocy dowolnej konwencji arbitrażowej lub regulaminu arbitrażowego, w tym Konwencji o rozstrzyganiu sporów inwestycyjnych między państwami a obywatelami innych państw („konwencja ICSID”) i regulaminu arbitrażowego ICSID, regulaminu arbitrażowego Instytutu Arbitrażowego Sztokholmskiej Izby Handlowej (SCC), regulaminu arbitrażowego Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego (UNCITRAL) i arbitrażu ad hoc,

WZYWAJĄC sekretariat ICSID i sekretariat SCC do nierejestrowania żadnych nowych postępowań arbitrażowych w sporach wewnątrzunijnych na podstawie TKE zgodnie z ich odpowiednimi uprawnieniami wynikającymi z art. 36 ust. 3 konwencji ICSID i art. 12 regulaminu arbitrażowego SCC,

PRZYPOMINAJĄC, że gdy inwestorzy z państw członkowskich korzystają z jednej z podstawowych swobód, takich jak swoboda przedsiębiorczości lub swobodny przepływ kapitału, działają oni w zakresie stosowania prawa Unii, a zatem korzystają z ochrony, którą gwarantują te swobody i, w zależności od przypadku, przez stosowne prawo wtórne, przez Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej i przez ogólne zasady prawa Unii, do których należą w szczególności zasady niedyskryminacji, proporcjonalności, pewności prawnej i ochrony uzasadnionych oczekiwań (orzeczenie TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-390/12 Pfleger, EU:C:2014:281, pkt 30–37). Gdy państwo członkowskie przyjmuje środek stanowiący odstępstwo od podstawowej swobody zagwarantowanej przez prawo Unii, środek ten jest objęty zakresem prawa Unii, a zastosowanie mają także prawa podstawowe gwarantowane przez kartę (wyrok TSUE z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie C-685/15 Online Games Handels GmbH, EU:C:2017:452, pkt 55 i 56);

PRZYPOMINAJĄC, że zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE państwa członkowskie zobowiązane są do ustanowienia na swoich terytoriach środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej praw inwestorów na mocy prawa Unii. W szczególności państwa członkowskie muszą zapewnić, aby ich sądy, w rozumienia prawa Unii, spełniały wymogi skutecznej ochrony sądowej (wyrok Trybunału z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie C-64/16 Associação Sindical dos Juízes Portugueses, EU:C:2018:117, pkt 31–37);

MAJĄC NA UWADZE, że postanowienia niniejszego Porozumienia pozostają bez uszczerbku dla możliwości wniesienia sprawy do TSUE przez Komisję Europejską lub dowolne państwo członkowskie na podstawie art. 258, 259 i 260 TFUE,

BIORĄC POD UWAGĘ, że znajdujące się w niniejszym Porozumieniu odniesienia do Unii Europejskiej należy rozumieć również jako odniesienia do jej poprzedniczki, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a następnie Wspólnoty Europejskiej, do czasu zastąpienia Wspólnoty Europejskiej przez Unię Europejską,

UZGODNIŁY NASTĘPUJĄCE POSTANOWIENIA:

ARTYKUŁ 1

Definicje

Do celów niniejszego Porozumienia stosuje się następujące definicje:

1)     „Traktat Karty Energetycznej” oznacza Traktat Karty Energetycznej podpisany w Lizbonie w dniu 17 grudnia 1994 r. (Dz.U. L 380 z 31.12.1994, s. 24; „TKE”) zatwierdzony w imieniu Wspólnot Europejskich decyzją Rady i Komisji (98/181/WE, EWWiS, Euratom) z dnia 23 września 1997 r. Dz.U. L 69 z 9.3.1998, s. 1) w jej pierwotnym brzmieniu, jak i z późniejszymi zmianami;

2)    „Stosunki Wewnątrzunijne” oznaczają stosunki między państwami członkowskimi Unii Europejskiej i Euratomu lub między państwem członkowskim, z jednej strony, a Unią Europejską lub Euratomem z drugiej strony;

3)    „Postępowanie Arbitrażowe” oznacza każde postępowanie przed trybunałem arbitrażowym utworzonym na podstawie art. 26 Traktatu Karty Energetycznej w celu rozwiązania sporu między inwestorem z jednego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, z jednej strony, a innym państwem członkowskim Unii Europejskiej, Unią Europejską lub Euratomem z drugiej strony;

4)    „Klauzula Arbitrażowa” oznacza klauzulę arbitrażową dotyczącą sporu pomiędzy inwestorem a państwem określoną w art. 26 Traktatu Karty Energetycznej.

DZIAŁ 2

POSTANOWIENIA POTWIERDZAJĄCE, ŻE TRAKTAT KARTY ENERGETYCZNEJ NIE MA ZASTOSOWANIA WEWNĄTRZUNIJNEGO

ARTYKUŁ 2

Dalszy brak zastosowania Traktatu Karty Energetycznej

1.    W celu zapewnienia większej przejrzystości Umawiające się Strony potwierdzają, że TKE nie ma zastosowania i nigdy nie miał zastosowania do stosunków wewnątrzunijnych.

2.    W celu zapewnienia większej przejrzystości Umawiające się Strony potwierdzają w szczególności, że zgodnie z ust. 1 art. 47 ust. 3 TKE nie ma zastosowania i nigdy nie miał zastosowania do stosunków wewnątrzunijnych.W związku z tym postanowienie to nie mogło wywołać żadnych skutków prawnych dla stosunków wewnątrzunijnych, w przypadku gdy państwo członkowskie wystąpiło z TKE przed zawarciem niniejszego porozumienia, ani nie może też wywołać żadnych skutków prawnych dla stosunków wewnątrzunijnych, jeżeli państwo członkowskie wystąpi z TKE po jego zawarciu.

ARTYKUŁ 3

Postanowienia wspólne

W celu zapewnienia większej przejrzystości Umawiające się Strony niniejszym potwierdzają w szczególności, że zgodnie z art. 2 art. 26 TKE nie ma zastosowania i nigdy nie miał zastosowania do stosunków wewnątrzunijnych. W związku z tym art. 26 TKE nie może stanowić i nigdy nie mógł stanowić podstawy prawnej Postępowań Arbitrażowych dotyczących stosunków wewnątrzunijnych.

DZIAŁ 3

POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ROSZCZEŃ DOCHODZONYCH NA PODSTAWIE ART. 26 TKE

ARTYKUŁ 4

Zakończone Postępowania Arbitrażowe

1.Niezależnie od art. 2, niniejsze Porozumienie nie ma wpływu na żadne Postępowanie Arbitrażowe, które zakończyło się ugodą lub ostatecznym wyrokiem trybunału arbitrażowego wydanym przed dniem 6 marca 2018 r., w przypadku gdy:

a)    wyrok trybunału arbitrażowego został należycie wykonany przed dniem 6 marca 2018 r., nawet wówczas, gdy powiązane roszczenie dotyczące kosztów postępowania nie zostało wykonane lub wyegzekwowane, oraz gdy w dniu 6 marca 2018 r. żadne postępowanie dotyczące zaskarżenia wyroku trybunału arbitrażowego, ponownego rozpatrzenia sprawy, uchylenia ostatecznego wyroku trybunału arbitrażowego, stwierdzenia jego nieważności, egzekucji, rewizji ani żadne inne podobne postępowania w związku z takim ostatecznym wyrokiem trybunału arbitrażowego nie pozostawały w toku; lub

b)    wyrok trybunału arbitrażowego uchylono lub stwierdzono jego nieważność przed dniem wejścia w życie niniejszego Porozumienia;

Postępowania te („Zakończone Postępowania Arbitrażowe”) nie będą wznowione.

2.    Ponadto niniejsze Porozumienie nie ma wpływu na jakąkolwiek zgodę na polubowne rozstrzygnięcie sporu będącego przedmiotem Postępowania Arbitrażowego wszczętego przed dniem 6 marca 2018 r.

ARTYKUŁ 5

Obowiązki Umawiających się Stron dotyczące Postępowań Arbitrażowych w toku 

Jeżeli Umawiające się Strony są stronami Postępowań Arbitrażowych, które nie są Zakończonymi Postępowaniami Arbitrażowymi zgodnie z art. [6], to:

a)    informują, w ramach wzajemnej współpracy i na podstawie oświadczenia w załączniku, trybunały arbitrażowe o konsekwencjach prawnych orzeczeń w sprawach Achmea i Komstroy oraz

b)    jeżeli są stroną postępowania sądowego dotyczącego wyroku trybunału arbitrażowego wydanego na podstawie art. 26 TKE, zwracają się do właściwego sądu krajowego, w tym w każdym państwie trzecim, zależnie od przypadku, o uchylenie wyroku trybunału arbitrażowego, stwierdzenie jego nieważności lub powstrzymanie się od jego uznania i wykonania.

DZIAŁ 4

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

ARTYKUŁ 6

Depozytariusz

1.    Depozytariuszem niniejszego Porozumienia jest Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej.

2.    Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej powiadamia Umawiające się Strony o:

a)    każdej decyzji dotyczącej tymczasowego stosowania zgodnie z art. 11;

b)    złożeniu jakiegokolwiek instrumentu ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia zgodnie z art. 9;

c)    dniu wejścia w życie niniejszego Porozumienia zgodnie z art. 10 ust. 1;

d)    dniu wejścia w życie niniejszego Porozumienia dla każdej z Umawiających się Stron zgodnie z art. 10 ust. 2.

3.    Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej publikuje Porozumienie w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i powiadamia Sekretariat Karty Energetycznej o jego przyjęciu i wejściu w życie.

[Jeśli ma zastosowanie] ARTYKUŁ 7

Załączniki

Załącznik do niniejszego Porozumienia stanowi jego integralną część.

ARTYKUŁ 8

Zastrzeżenia

Nie jest dopuszczalne składanie żadnych zastrzeżeń do niniejszego Porozumienia.

ARTYKUŁ 9

Ratyfikacja, zatwierdzenie lub przyjęcie

Niniejsze Porozumienie podlega ratyfikacji, zatwierdzeniu lub przyjęciu.

Umawiające się Strony składają depozytariuszowi swoje instrumenty ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia.

ARTYKUŁ 10

Wejście w życie

1.    Niniejsze Porozumienie wchodzi w życie po 30 dniach kalendarzowych od dnia, w którym depozytariusz otrzymał drugi instrument ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia.

2.    Dla każdej z Umawiających się Stron, która ratyfikuje, zatwierdza lub przyjmuje niniejsze Porozumienie po jego wejściu w życie zgodnie z ust. 1, niniejsze Porozumienie wchodzi w życie po 30 dniach kalendarzowych od dnia złożenia przez taką Umawiającą się Stronę jej instrumentu ratyfikacji, zatwierdzenia lub przyjęcia.

ARTYKUŁ 11

Tymczasowe stosowanie

1.    Umawiające się Strony, zgodnie z własnymi wymogami konstytucyjnymi, mogą podjąć decyzję o tymczasowym stosowaniu niniejszego Porozumienia. O każdej takiej decyzji Umawiające się Strony powiadamiają depozytariusza.

2.    Jeżeli dwie Umawiające się Strony podjęły decyzję o tymczasowym stosowaniu niniejszego Porozumienia, wówczas postanowienia niniejszego Porozumienia mają zastosowanie w odniesieniu do stosunków między tymi Umawiającymi się Stronami po 30 dniach kalendarzowych od dnia podjęcia późniejszej z tych decyzji o tymczasowym stosowaniu.

ARTYKUŁ 12

Teksty autentyczne

Niniejsza Umowa, sporządzona w jednym egzemplarzu w językach: angielskim, bułgarskim, chorwackim, czeskim, duńskim, estońskim, fińskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, irlandzkim, litewskim, łotewskim, maltańskim, niderlandzkim, niemieckim, polskim, portugalskim, rumuńskim, słowackim, słoweńskim, szwedzkim, węgierskim i włoskim, przy czym tekst w każdym z tych języków jest na równi autentyczny, zostaje złożona w archiwach depozytariusza.

Sporządzono w Brukseli dnia [...] r.