KOMISJA EUROPEJSKA
Strasburg, dnia 8.3.2022
COM(2022) 108 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW
REPowerEU: Wspólne europejskie działania w kierunku bezpiecznej i zrównoważonej energii po przystępnej cenie
WPROWADZENIE
W następstwie dokonanej przez Rosję inwazji na Ukrainę potrzeba szybkiej transformacji w kierunku czystej energii jest większa i bardziej ewidentna niż kiedykolwiek. UE importuje 90 % zużywanego przez siebie gazu, a Rosja dostarcza ponad 40 % gazu łącznie zużywanego w UE. Ponadto 27 % przywożonej ropy naftowej i 46 % przywożonego węgla pochodzi z Rosji.
Udział w przywozie gazu ziemnego do UE, 2021 r.
Źródło: Komisja Europejska
UE musi być gotowa na każdy scenariusz. Niezależność od rosyjskiego gazu może osiągnąć na długo przed końcem dekady. Im szybciej i bardziej zdecydowanie zdywersyfikujemy nasze dostawy, przyspieszymy wprowadzanie ekologicznych technologii energetycznych i zmniejszymy nasze zapotrzebowanie na energię, tym wcześniej możemy zastąpić rosyjski gaz. W niniejszym komunikacie przedstawiono nowe działania mające na celu zwiększenie produkcji zielonej energii, dywersyfikację dostaw i zmniejszenie popytu, koncentrując się przede wszystkim na gazie, który ma znaczący wpływ na rynek energii elektrycznej i w którym to obszarze rynek światowy jest mniej elastyczny. Zakres zainteresowania można rozszerzyć na stopniowe likwidowanie zależności od rosyjskiej ropy naftowej i rosyjskiego węgla, w przypadku których UE ma większy wybór potencjalnych dostawców.
Przyspieszenie transformacji ekologicznej ograniczy emisje, zmniejszy zależność od importowanych paliw kopalnych i zapewni ochronę przed gwałtownymi wzrostami cen. Wzrost cen paliw kopalnych uderzył szczególnie mocno w dotkniętych ubóstwem energetycznym i wrażliwych konsumentów będących gospodarstwami domowymi, którzy wydają na rachunki za energię dużą część swoich dochodów. Pogłębia to z kolei dysproporcje i nierówności społeczne w UE. Przedsiębiorstwa, w szczególności sektory energochłonne, a także sektor rolno-spożywczy ponoszą wyższe koszty produkcji.
Zapewnienie przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym bezpiecznej i czystej energii po przystępnej cenie wymaga zdecydowanych działań, przy czym należy zacząć niezwłocznie od ograniczenia wzrostu cen i magazynowania gazu z myślą o kolejnej zimie.
I.reakcja na nadzwyczajną sytuację
Bardzo wysokie ceny energii szkodzą gospodarce. Przed inwazją Europejski Bank Centralny szacował, że wstrząsy cenowe zmniejszą wzrost PKB w 2022 r. o około 0,5 punktu procentowego. Utrzymujące się wysokie ceny energii prawdopodobnie zwiększą ubóstwo i będą miały wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw. W szczególności energochłonne sektory przemysłu borykały się z wyższymi kosztami produkcji. Wysokie ceny energii oznaczają również wyższe ceny innych towarów, zwłaszcza żywności. Połączenie wyższych cen energii, transportu i żywności zaostrzyłoby presję na gospodarstwa domowe o niskich dochodach, zwiększając przy tym zagrożenie ubóstwem.
Zestaw narzędzi Komisji z października 2021 r. pomógł złagodzić skutki wysokich cen energii. Środki te powinny być utrzymywane tak długo, jak to konieczne.
Aby zaradzić obecnej sytuacji wyjątkowej, Komisja przeanalizuje wszystkie możliwe warianty środków nadzwyczajnych w celu ograniczenia efektu domina w postaci wpływu cen gazu na ceny energii elektrycznej, takich jak tymczasowe limity cen. W trybie pilnym Komisja przeprowadzi konsultacje ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami i zaproponuje takie warianty w najbliższych tygodniach.
Komisja oceni również możliwości optymalizacji struktury rynku energii elektrycznej, aby czerpać korzyści z taniej energii. Uwzględni przy tym sprawozdanie końcowe Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) oraz inne uwagi dotyczące funkcjonowania rynku energii elektrycznej oraz korzyści i wad alternatywnych mechanizmów ustalania cen energii elektrycznej. W stosownych przypadkach Komisja podejmie działania następcze w celu utrzymania przystępności cenowej energii elektrycznej bez zakłócania dostaw i realizowania dalszych inwestycji w transformację ekologiczną.
1.1.Ograniczanie wzrostu cen detalicznych i wspieranie najbardziej zagrożonych przedsiębiorstw
Komisja potwierdza, że stosowanie regulacji cen i mechanizmów transferu jest możliwe w celu ochrony konsumentów i naszej gospodarki. Ramy prawne rynku energii elektrycznej, a w szczególności art. 5 dyrektywy w sprawie energii elektrycznej, pozwalają państwom członkowskim, w obecnych wyjątkowych okolicznościach, ustalać ceny detaliczne dla gospodarstw domowych i mikroprzedsiębiorstw.
Komisja przedstawia szczegółowe wytyczne w załączniku 1 do niniejszego komunikatu, aby pomóc państwom członkowskim w opracowaniu systemów cen regulowanych. Mogłyby temu towarzyszyć zachęty do zwiększania efektywności energetycznej i oszczędzania energii w celu obniżenia rachunków za energię.
Unijne zasady pomocy państwa oferują państwom członkowskim możliwość udzielenia krótkoterminowej pomocy przedsiębiorstwom i rolnikom dotkniętym wysokimi cenami energii i pomagają zmniejszyć ich narażenie na zmienność cen energii w perspektywie średnio- i długoterminowej. Na przykład państwa członkowskie mogą zaoferować tymczasową pomoc przedsiębiorstwom, które potrzebują płynności ze względu na obecne wysokie ceny energii, niezależnie od ich wielkości, w oparciu o wytyczne dotyczące ratowania i restrukturyzacji. Komisja będzie traktować te przypadki priorytetowo, zwracając szczególną uwagę na przedsiębiorstwa gazownicze i pośredników, którzy borykają się ze zwiększonymi kosztami dostaw spowodowanymi zakłóceniami w umowach.
Wytyczne w sprawie pomocy państwa w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji umożliwiają państwom członkowskim wspieranie konkretnych sektorów, które są najbardziej zagrożone ucieczką emisji gazów cieplarnianych ze względu na pośrednie koszty emisji. W sektorze rolnym zasady pomocy państwa dopuszczają pomoc inwestycyjną na rzecz zrównoważonej energii. W ramach trwającego przeglądu tych przepisów wniosek Komisji w ramach konsultacji publicznych zwiększa możliwości oferowania wsparcia dla rolników.
Komisja jest gotowa wykorzystać pełną elastyczność swojego zestawu narzędzi dotyczących pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim wspieranie przedsiębiorstw i sektorów poważnie dotkniętych obecnymi wydarzeniami geopolitycznymi. Aby umożliwić państwom członkowskim zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce wynikającym z agresji wojskowej Rosji na Ukrainę, Komisja wkrótce skonsultuje się z państwami członkowskimi w sprawie potrzeb i zakresu nowych, samodzielnych tymczasowych kryzysowych ram prawnych. Takie ramy prawne mogłyby na przykład umożliwić wsparcie płynnościowe dla wszystkich przedsiębiorstw bezpośrednio lub pośrednio dotkniętych kryzysem oraz pomoc dla przedsiębiorstw, w szczególności odbiorców energochłonnych, w celu zrekompensowania części wzrostu kosztów energii spowodowanego szokiem cenowym wynikającym z rosyjskiej inwazji. Komisja skonsultowała się również z państwami członkowskimi w sprawie ukierunkowanych zmian w wytycznych w sprawie pomocy państwa w ramach systemu handlu emisjami, w szczególności w celu rozszerzenia wykazu kwalifikujących się sektorów, przy jednoczesnym zapewnieniu, że będą one objęte wzmocnionymi zachętami do poprawy efektywności energetycznej lub dekarbonizacji ich produkcji oraz ograniczeniu zakłóceń konkurencji między państwami członkowskimi.
Aby sfinansować takie środki nadzwyczajne, państwa członkowskie mogą rozważyć wprowadzenie tymczasowych instrumentów podatkowych w odniesieniu do nieoczekiwanych zysków. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej takie środki polityki fiskalnej od wysokich zysków mogłyby zapewnić do 200 mld EUR w 2022 r., aby częściowo zrekompensować wyższe rachunki za energię. Środki takie nie powinny mieć mocy wstecznej, ale powinny być neutralne pod względem technologicznym i umożliwiać producentom energii elektrycznej pokrycie ich kosztów oraz ochronę długoterminowych sygnałów rynkowych i cenowych dotyczących emisji dwutlenku węgla. W załączniku 2 określono warunki, jakie te instrumenty powinny spełniać. Państwa członkowskie mogą również wykorzystać wyższe niż oczekiwano dochody z systemu handlu uprawnieniami do emisji. Od 1 stycznia 2021 r. do 28 lutego 2022 r. dochody z aukcji uprawnieniami w ramach EU ETS wyniosły ok. 30 mld EUR.
W swoim komunikacie w sprawie wytycznych budżetowych na 2023 r. Komisja przypomniała, że tzw. „ogólna klauzula wyjścia” paktu stabilności i wzrostu nadal ma zastosowanie w 2022 r., umożliwiając państwom członkowskim wprowadzenie nadzwyczajnych środków w obecnych wyjątkowych okolicznościach.
1.2.Przygotowanie się na kolejną zimę poprzez zapewnienie wystarczających zapasów gazu
Zapasy gazu wystarczą do końca tej zimy nawet w przypadku całkowitego zakłócenia dostaw z Rosji.
Aby być dobrze przygotowanym na kolejną zimę, należy już teraz rozpocząć napełnianie magazynów gazu w całej UE. Podczas sezonu grzewczego zmagazynowane zapasy zmniejszają potrzebę przywozu dodatkowej ilości gazu. Zebrane zapasy przyczyniają się do amortyzowania wstrząsów związanych z podażą. Zmagazynowany gaz stanowi 25–30 % gazu zużywanego w zimie. Poziom zapasów okazał się szczególnie niski w obiektach będących własnością podmiotów z państw trzecich (tj. Gazpromu). Jednocześnie operatorzy systemów przesyłowych powinni również koordynować środki mające na celu aktualizację i optymalizację surowca dostępnego w sieci w przypadku presji ze Wschodu i ograniczenia lub braku przepływów.
Komisja przedstawi do kwietnia wniosek ustawodawczy, którego celem będzie zapewnienie co roku odpowiedniego poziomu zapasów gazu. We wniosku znajdzie się wymóg, aby do 1 października każdego roku istniejące w UE magazyny były wypełnione w co najmniej 90 % ich pojemności. Aby zwiększyć atrakcyjność magazynowania dla uczestników rynku, jako zachętę do ponownego napełniania magazynów Komisja zaproponuje podniesienie poziomu rabatu do 100 %.
Unijna polityka w zakresie magazynowania gazu zapewni sprawiedliwość i umożliwi inteligentne wykorzystanie istniejącej infrastruktury, ograniczając zapotrzebowanie na nową infrastrukturę, ponieważ nie wszystkie państwa członkowskie posiadają podziemne magazyny na swoich terytoriach. Wniosek ustawodawczy określi mechanizm wprowadzający sprawiedliwy podział kosztów zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu. W istocie korzyści wynikające z gwarantowanego wysokiego poziomu napełnienia magazynów, w kontekście wartości zabezpieczenia się przed ryzykiem związanym z bezpieczeństwem dostaw i efektu tłumienia cen w zimie, nie ograniczają się do państwa, w którym znajduje się magazyn. Połączenia wzajemne mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia nieprzerwanego przepływu energii w całej UE. Gdyby konieczne okazało się tworzenie nowej infrastruktury, powinna być ona przystosowana do wykorzystania wodoru.
W świetle obecnego otoczenia geopolitycznego Komisja przewiduje, że w niniejszym wniosku ustawodawczym magazyny gazu zostaną uznane za infrastrukturę krytyczną i wprowadzone zostaną przepisy mające na celu przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z tytułem własności infrastruktury gazowej. Państwa członkowskie będą musiały zobowiązać organ regulacyjny lub inny właściwy organ wyznaczony przez państwo członkowskie do poświadczenia, że fakt, iż dany element infrastruktury należy do osoby lub osób z państwa trzeciego, nie zagraża bezpieczeństwu dostaw. Taka ocena będzie musiała zostać przeprowadzona w odniesieniu do wszystkich istniejących i przyszłych podmiotów zajmujących się magazynowaniem. W perspektywie krótkoterminowej i w oczekiwaniu na proces legislacyjny państwa członkowskie powinny działać tak, jakby prawodawstwo już obowiązywało, i podjąć działania w celu zapewnienia odpowiednio szybkiego ponownego napełnienia magazynów przed kolejną zimą. Ponadto, jak przewidziano w obowiązującym rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu, muszą one dokonać uzgodnień solidarnościowych. Biorąc pod uwagę obecny kontekst, należy to zrobić bezzwłocznie.
Aby zachęcić do uzupełniania zapasów, państwa członkowskie mogą udzielać pomocy dostawcom na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, na przykład w formie gwarancji („dwustronny kontrakt na transakcje różnicowe”).
Ze swojej strony Komisja może koordynować operacje uzupełniania, na przykład poprzez wspólne udzielanie zamówień, przyjmowanie zleceń i kojarzenie dostaw. Wspólna europejska platforma służąca zawieraniu umów na dostawy gazu w oparciu o dwustronne negocjacje z głównymi producentami gazu pomogłaby w dywersyfikacji i inteligentnym zarządzaniu ryzykiem, zapewniając tym samym bezpieczeństwo dostaw na korzystnych warunkach dla wszystkich nabywców w całej UE.
Komisja prowadzi również dochodzenie w sprawie rynku gazu w odpowiedzi na obawy dotyczące potencjalnych zakłóceń konkurencji przez przedsiębiorstwa działające na europejskich rynkach gazu, w szczególności przez rosyjskiego dostawcę gazu Gazprom. Przedsiębiorstwo to wykazuje się nietypowymi zachowaniami biznesowymi, a średni poziom napełniania w magazynach zarządzanych przez Gazprom w UE wynosi około 16 %, podczas gdy magazyny należące do innych przedsiębiorstw są wypełnione w 44 %. Komisja bada obecnie w trybie priorytetowym wszelkie zarzuty dotyczące ewentualnych antykonkurencyjnych praktyk handlowych ze strony Gazpromu i zbiera dodatkowe informacje od uczestników rynku.
Komisja nadal współpracuje z sąsiadami i partnerami z Bałkanów Zachodnich oraz ze Wspólnotą Energetyczną, którzy podzielają zależność UE od paliw kopalnych i są w równym stopniu narażeni na podwyżki cen, a jednocześnie zobowiązali się do realizacji tych samych długoterminowych celów klimatycznych. Jeśli chodzi o Ukrainę, Mołdawię i Gruzję, UE jest gotowa wspierać w razie potrzeby zapewnienie dostaw niezawodnej i zrównoważonej energii. Nieustające wysiłki na rzecz zapewnienia nadzwyczajnej synchronizacji ukraińskich i mołdawskich sieci elektroenergetycznych z europejską siecią kontynentalną są wyraźnym świadectwem tego zobowiązania.
II.REPowerEU: uniezależnienie UE od paliw kopalnych z Rosji
Osiągalne jest stopniowe uniezależnienie się UE od paliw kopalnych z Rosji na długo przed rokiem 2030. W tym celu Komisja proponuje plan REPowerEU, który zwiększy odporność ogólnounijnego systemu energetycznego w oparciu o dwa filary:
·dywersyfikacja dostaw gazu dzięki zwiększeniu przywozu LNG oraz importu rurociągami od dostawców spoza Rosji oraz większemu wykorzystaniu biometanu i wodoru,
·szybsze zmniejszanie naszej zależności od paliw kopalnych na poziomie mieszkań, budynków i przemysłu oraz na poziomie systemu energetycznego poprzez przyspieszenie przyrostu efektywności energetycznej, zwiększenie udziału energii odnawialnej i rozwiązanie problemu wąskich gardeł w infrastrukturze.
Pełne wdrożenie naszych wniosków w ramach pakietu „Gotowi na 55” zmniejszyłoby nasze zużycie gazu do 2030 r. o 30 %, czyli o 100 mld m³. Wraz z dodatkową dywersyfikacją gazu i większemu korzystaniu z gazów odnawialnych, przyspieszone oszczędności energii oraz elektryfikacja mają potencjał, aby łącznie zapewnić co najmniej równowartość 155 mld m³ gazu importowanego z Rosji.
Zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim” ma większe znaczenie niż kiedykolwiek wcześniej i powinna być stosowana we wszystkich sektorach i politykach, przy czym środki reagowania na zapotrzebowanie muszą uzupełniać środki po stronie podaży.
Biorąc pod uwagę okoliczności, współprawodawcy mogą również rozważyć ujęcie we wnioskach w ramach „Gotowi na 55” ambitniejszych celów w zakresie energii odnawialnej i efektywności energetycznej lub wcześniejszej ich realizacji.
ŚCIEŻKA REPowerEU
|
GŁÓWNY ELEMENT
|
CEL Gn55 DO 2030 R.
|
ŚRODEK W RAMACH REPowerEU
|
ILOŚĆ ZASTĄPIONA DO KOŃCA 2022 R.
(szacowana w przelicz. na mld m³ gazu)
|
PONAD CEL Gn55 DO 2030 R. (szacowane w przelicz. na mld m³ gazu)
|
DYWERSYFIKACJA GAZU
|
GAZ ZIEMNY SPOZA ROSJI
|
-
|
Dywersyfikacja LNG
|
50*
|
50
|
|
|
-
|
Dywersyfikacja importu rurociągami
|
10
|
10
|
|
WIĘCEJ GAZU ODNAWIALNEGO
|
Produkcja 17 mld m³ biometanu – oszczędność 17 mld m³
|
Zwiększenie produkcji biometanu do 2030 r. do 35 mld m³
|
3,5
|
18
|
|
|
5,6 mln ton wodoru odnawialnego – oszczędność 9–18,5 mld m³
|
Zwiększenie produkcji i importu wodoru do 2030 r. do 20 mln ton
|
-
|
25-50
|
ELEKTRYFIKACJA EUROPY
|
MIESZKANIA
|
Środki na rzecz efektywności energetycznej – oszczędność 38 mld m³
|
Oszczędność energii w całej UE np. dzięki obniżeniu ustawień termostatów do ogrzewania budynków o 1 °C – oszczędność 10 mld m³
|
14
|
10
|
|
|
Uwzględnione poniżej w danych ogólnych dot. OZE
|
Przyspieszenie instalacji paneli fotowoltaicznych na dachach – do 15 TWh w ciągu roku
|
2,5
|
przyspieszone
|
|
|
30 mln nowo zainstalowanych pomp ciepła zainstalowanych w 2030 r., co pozwoli zaoszczędzić 35 mld m³ w 2030 r.
|
Przyspieszenie wprowadzania pomp ciepła poprzez podwojenie tempa instalacji, co daje łącznie 10 mln sztuk w ciągu najbliższych 5 lat
|
1,5
|
przyspieszone
|
|
ENERGETYKA
|
Uruchomienie elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 480 GW i
słonecznych o łącznej mocy 420 GW – oszczędność 170 mld m³ (i produkcja 5,6 Mt zielonego wodoru)
|
Przyspieszenie uruchamiania elektrowni wiatrowych i słonecznych: zwiększenie średniego tempa uruchamiania o 20 % – oszczędność 3 mld m³ – oraz uruchomienie dodatkowych 80 GW mocy wytwórczych do 2030 r. w związku z wyższą produkcją wodoru odnawialnego.
|
20
|
Oszczędności gazu wynikające z wyższego poziomu ambicji są uwzględniane w ramach zielonego wodoru, reszta jest przyspieszona
|
PRZEKSZTAŁCENIE PRZEMYSŁU
|
SEKTORY ENERGOCHŁONNE
|
Przyspieszenie elektryfikacji i wykorzystania wodoru odnawialnego
|
Przyspieszenie wdrożenia funduszu innowacyjnego i rozszerzenie jego zakresu na kontrakty na transakcje różnicowe dotyczące dwutlenku węgla
|
Oszczędności gazu uwzględnione w ramach celów dotyczących wodoru odnawialnego i odnawialnych źródeł energii
|
*wszystkie dane są szacunkowe
Komisja jest gotowa zaproponować plan REPowerEU w oparciu o określenie, w porozumieniu z państwami członkowskimi, najbardziej odpowiednich projektów i reform na szczeblu krajowym, regionalnym i unijnym. Plan będzie się opierać na krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu oraz ich aktualizacjach, istniejących planach odbudowy i zwiększania odporności, programach operacyjnych w ramach polityki spójności oraz wszelkich innych odpowiednich planach i potrzebach w zakresie odporności na zmianę klimatu. Należy priorytetowo traktować projekty przyczyniające się do stworzenia wewnętrznego rynku energii oraz projekty o silnym wymiarze transgranicznym, np. kluczowe połączenie między Portugalią, Hiszpanią i Francją oraz między Bułgarią i Grecją. Takie projekty przyczynią się do poprawy wzajemnych połączeń między europejskimi sieciami gazowymi i elektroenergetycznymi oraz inną infrastrukturą, a także do pełnej synchronizacji naszych sieci energetycznych, na przykład między państwami bałtyckimi i europejską siecią kontynentalną. Plany państw członkowskich powinny być poparte analizą regionalną. Komisja zapewniłaby wsparcie w podobny sposób jak dotychczas w przypadku RRP oraz pomoc techniczną za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego. Potrzeby w zakresie finansowania będą oceniane na podstawie kompleksowej identyfikacji potrzeb państw członkowskich oraz potrzeb w zakresie inwestycyjnych transgranicznych. Aby im sprostać, należy zmobilizować wszystkie zasoby i narzędzia dostępne na szczeblu krajowym i unijnym, przy czym środki publiczne powinny być przeznaczone na przyciągnięcie inwestycji prywatnych.
2.1. Dywersyfikacja dostaw gazu
2.1.1. Przywóz LNG i import rurociągami
Bezprecedensowa skala dostaw LNG do UE w styczniu 2022 r. zapewniła bezpieczeństwo dostaw gazu na tę zimę. UE mogłaby każdego roku importować o 50 mld m³ LNG więcej (np. z Kataru, USA, Egiptu lub Afryki Zachodniej). Dywersyfikacja źródeł importu rurociągami (np. Azerbejdżan, Algieria, Norwegia) mogłaby umożliwić ograniczenie importu gazu z Rosji o dodatkowych 10 mld m³ rocznie.
Komisja oceni w pierwszej kolejności, czy potrzebne są środki i inwestycje w infrastrukturę gazową i połączenia międzysystemowe przystosowane do wodoru, aby przezwyciężyć wąskie gardła utrudniające pełne wykorzystanie zdolności UE w zakresie LNG.
Dywersyfikując podaż, UE wspiera swoje partnerstwa międzynarodowe. Komisja będzie nadal omawiać rozwój sytuacji na rynku w średniej perspektywie czasowej w ramach grupy G7 oraz z głównymi światowymi nabywcami gazu (Japonia, Korea Południowa, Chiny, Indie).
2.1.2. Zwiększenie produkcji biometanu w UE
Podwojenie przewidzianego w „Gotowi na 55” celu dotyczącego biometanu doprowadziłoby do 2030 r. do produkcji 35 mld m³ biometanu rocznie. W tym celu w planach strategicznych WPR państw członkowskich należy ukierunkować finansowanie na produkcję biometanu ze zrównoważonych źródeł biomasy, w szczególności z odpadów i pozostałości rolniczych.
2.1.3. Przyspieszenie wykorzystania wodoru
Dodatkowe 15 mln ton wodoru odnawialnego – oprócz 5,6 mln ton przewidzianych w ramach „Gotowi na 55” – może do 2030 r. zastąpić 25–50 mld m³ gazu importowanego z Rosji. Na tę ilość składałoby się dodatkowe 10 mln ton wodoru importowanego z różnych źródeł oraz dodatkowe 5 mln ton wodoru produkowanego w Europie, co wykraczałoby poza cele strategii UE w zakresie wodoru i pozwoliłoby na maksymalizację krajowej produkcji wodoru. Inne formy wodoru ze źródeł innych niż kopalne, w szczególności wodór uzyskany z wykorzystaniem energii jądrowej, również odgrywają rolę w zastępowaniu gazu ziemnego.
Komisja będzie dalej rozwijać ramy regulacyjne, by promować europejski rynek wodoru i wspierać rozwój zintegrowanej infrastruktury gazowej i wodorowej, instalacji magazynowania wodoru i infrastruktury portowej. Nowa infrastruktura transgraniczna powinna być przystosowana do wykorzystania wodoru. Komisja będzie priorytetowo rozpatrywać zgłoszenia pomocy państwa dotyczące projektów w zakresie wodoru. Zobowiązuje się też do zakończenia oceny pierwszych ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania dotyczących wodoru w ciągu 6 tygodni od przedłożenia przez uczestniczące państwa członkowskie kompletnego zgłoszenia. Wspólnym celem powinno być umożliwienie zakończenia oceny do lata.
Ponadto Komisja będzie wspierać projekty pilotażowe dotyczące produkcji i transportu wodoru odnawialnego w sąsiedztwie UE, począwszy od śródziemnomorskiego partnerstwa na rzecz zielonego wodoru. Będzie również współpracować z partnerami w celu zawierania partnerstw na rzecz zielonego wodoru, a także z przemysłem w celu ustanowienia globalnego europejskiego instrumentu na rzecz wodoru, który zwiększy dostęp państw członkowskich do przystępnego cenowo wodoru odnawialnego.
2.2. Szybsze zmniejszanie naszej zależności od paliw kopalnych
2.2.1. Upowszechnienie energetyki słonecznej, wiatrowej i pomp ciepła
W „Gotowi na 55” przewidziano podwojenie zdolności UE w zakresie energii fotowoltaicznej i wiatrowej do 2025 r. i jej potrojenie do 2030 r., co pozwoli zaoszczędzić 170 mld m³ gazu rocznie do 2030 r.
Przyspieszając instalację dachowych systemów fotowoltaicznych nawet o 15 TWh w tym roku, UE mogłaby zaoszczędzić dodatkowe 2,5 mld m³ gazu. W czerwcu Komisja przedstawi komunikat w sprawie energii słonecznej, aby pomóc uwolnić potencjał energii słonecznej jako głównego odnawialnego źródła energii w UE. W oparciu o analizę aktualnej sytuacji w zakresie energii słonecznej w całej UE, w ramach strategii na rzecz energii słonecznej zaproponuje się europejską inicjatywę na rzecz instalacji paneli fotowoltaicznych na dachach. W jej kontekście określi się bariery, zaproponuje się środki w celu przyspieszenia instalacji oraz zapewni się społeczeństwu możliwość czerpania pełnych korzyści z dachowych instalacji słonecznych.
Komisja będzie wspierać dalszy rozwój łańcucha wartości energii słonecznej, energii wiatrowej oraz pomp ciepła, a także zwiększenie konkurencyjności UE i rozwiązanie problemu strategicznych zależności. W razie potrzeby, aby pozyskać wystarczające inwestycje prywatne, przewiduje się w ramach środków kierowanie finansowania UE na technologie nowej generacji oraz mobilizację wsparcia z InvestEU lub ze strony państw członkowskich. Szczególną uwagę należy zwrócić na przyspieszenie inwestycji w przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji siły roboczej, niezbędnych do wspierania transformacji.
Komisja, państwa członkowskie i przemysł powinny nadal ściśle monitorować dostawy surowców, w tym surowców krytycznych, promować partnerstwa strategiczne w celu zabezpieczenia dostaw i w razie potrzeby rozważać podejmowanie innych działań, takich jak gromadzenie zapasów strategicznych.
Dzięki podwojeniu planowanego rocznego tempa wprowadzania pomp ciepła w pierwszej połowie tego okresu UE doprowadziłaby do zainstalowania 10 mln pomp ciepła w ciągu kolejnych pięciu lat. Pozwoliłoby to zaoszczędzić 12 mld m³ na każde 10 mln pomp ciepła zainstalowanych w gospodarstwach domowych. Przyspieszone wprowadzanie pomp ciepła na rynek będzie wymagało szybkiego zwiększenia skali całego łańcucha dostaw; jednocześnie podejmowane będą działania w celu przyspieszenia renowacji budynków i modernizacji systemów ciepłowniczych.
Poza projektami w zakresie mieszkań i budynków naszą zależność od gazu zmniejszyłyby również wykorzystywanie do wytwarzania energii źródeł wiatrowych, słonecznych i innych źródeł niskoemisyjnych.
2.2.2. Dekarbonizacja przemysłu
Plan REPowerEU mógłby przyspieszyć wdrażanie w sektorach przemysłowych innowacyjnych rozwiązań opartych na wodorze oraz konkurencyjnej pod względem kosztów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Komisja przyspieszyłaby wdrożenie funduszu innowacyjnego w celu wsparcia przejścia na elektryfikację i wodór, m.in. za pośrednictwem ogólnounijnego systemu kontraktów na transakcje różnicowe dotyczące dwutlenku węgla, a także w celu zwiększenia zdolności produkcyjnych UE w zakresie innowacyjnych urządzeń bezemisyjnych i niskoemisyjnych, takich jak elektrolizery, urządzenia nowej generacji do wytwarzania energii słonecznej i wiatrowej oraz inne technologie.
2.2.3. Umożliwienie szybszego wydawania pozwoleń
Koniecznym warunkiem szybszej realizacji projektów w zakresie energii odnawialnej jest uproszczenie i skrócenie procedur wydawania pozwoleń. Długotrwałe procedury administracyjne wskazano jako jedną z głównych przeszkód dla inwestowania w odnawialne źródła energii i związaną z nimi infrastrukturę. Problemowi temu należy zaradzić poprzez pełną i szybką transpozycję obecnie obowiązującej dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii, wdrożenie odpowiednich reform i środków w planach odbudowy i zwiększania odporności państw członkowskich, a także przepisów dotyczących wydawania pozwoleń na korzystanie z infrastruktury w zmienionych ramach TEN-E.
Komisja wzywa państwa członkowskie do zadbania o to, aby planowanie, budowę i eksploatację zakładów wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych, ich przyłączenie do sieci oraz samą sieć uznawano za leżące w nadrzędnym interesie publicznym i w interesie bezpieczeństwa publicznego oraz aby kwalifikowały się one do stosowania najkorzystniejszych dostępnych procedur planowania i wydawania pozwoleń.
Państwa członkowskie powinny szybko tworzyć mapy, przeprowadzać oceny i zapewniać dostępność odpowiednich obszarów lądowych i morskich na potrzeby projektów energetyki odnawialnej zgodnie ze swoimi krajowymi planami w dziedzinie energii i klimatu, wkładami w realizację zmienionego celu w zakresie energii odnawialnej na 2030 r. oraz innymi czynnikami, takimi jak dostępność zasobów, infrastruktura sieci oraz cele określone w unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej. W planowanym wniosku dotyczącym prawa o odbudowie zasobów przyrodniczych Komisja zaproponuje, aby państwa członkowskie w ramach opracowywania krajowych planów realizacji celów w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych były zobowiązane do uwzględniania ograniczonych i jasno określonych obszarów jako szczególnie odpowiednich („obszary docelowe”), unikając jednocześnie w jak największym stopniu obszarów wartościowych dla środowiska. Państwa członkowskie mogą wykorzystać przegląd swoich planów na mocy dyrektywy w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich do dalszego wdrażania projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych.
W maju Komisja opublikuje zalecenie w sprawie szybkiego udzielania zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej i będzie pracować nad wspieraniem korzystania ze wszystkich mechanizmów elastyczności już przyznanych w prawodawstwie UE oraz usuwaniem pozostałych przeszkód, niezależnie od ich pochodzenia.
Komisja przedstawi również wytyczne dotyczące potrzeb korzystania z „piaskownic regulacyjnych” oraz okoliczności i sposobów ich wykorzystywania w celu testowania innowacyjnych technologii, produktów lub usług mających sprzyjać łączeniu upowszechniania odnawialnych źródeł energii z ochroną środowiska. Wytyczne będą koncentrować się na określeniu granic „piaskownic regulacyjnych”, czyli m.in. na określeniu ram czasowych, terytorium i stałego nadzoru regulacyjnego w celu zminimalizowania wszelkich zagrożeń.
W 2022 r. Komisja i grupa EBI zawrą porozumienie dotyczące mechanizmów finansowania, które najlepiej nadają się do promowania rozwoju umów zakupu energii elektrycznej w Europie, co jest już możliwe w ramach InvestEU. Będzie to obejmować usprawnienie dostępu do tych umów nowym podmiotom odbierającym, np. MŚP.
Wnioski
Rozwój sytuacji na rynkach energii w ostatnich miesiącach, a zwłaszcza dramatyczna zmiana sytuacji w zakresie bezpieczeństwa w ostatnich tygodniach, wymagają drastycznego przyspieszenia przejścia na czystą energię, a tym samym zwiększenia niezależności energetycznej Europy.
Uzasadnione są natychmiastowe działania w celu złagodzenia skutków wysokich cen dla gospodarstw domowych, rolników, przedsiębiorstw i przemysłu.
Przełamanie zależności od rosyjskich paliw kopalnych przyspieszy zmianę koszyka energetycznego w państwach członkowskich, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w funkcjonowaniu rynku energii elektrycznej.
Europejska polityka w zakresie magazynowania gazu poprawi gotowość na następny sezon zimowy i dalszą przyszłość. Wspólne i skoordynowane działania są najlepszą odpowiedzią na wyjątkowe wyzwania, przed którymi stoimy.
Komisja jest gotowa, aby do lata we współpracy z państwami członkowskimi opracować plan REPowerEU, w celu wsparcia dywersyfikacji dostaw energii, przyspieszenia przejścia na energię ze źródeł odnawialnych i poprawy efektywności energetycznej. Pozwoliłoby to na szybsze odchodzenie od importu gazu z Rosji i od uzależnienia od paliw kopalnych oraz stanowiłoby najlepsze zabezpieczenie przed szokami cenowymi w perspektywie średnioterminowej poprzez przyspieszenie transformacji ekologicznej UE, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb transgranicznych i regionalnych. Potrzeba większego bezpieczeństwa dostaw stanowi nowy bodziec do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.